Icebo ca kwa Yehova ca Mweo
Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mu Makalata ya ku Bena Galatia, ku bena Efese, ku bena Filipi, na ku bena Kolose
ILYO umutumwa Paulo aumfwile ukuti abasumine mu buYuda balelenga Abena Kristu bamo ukufuma mu kupepa kwa cine, alembele kalata umwali amashiwi ayaluma ku “filonganino fya ku Galatia.” (Gal. 1:2) Alembele iyi kalata nalimo pa kati ka 50 C.E. na 52 C.E. Muli iyi kalata, alibafundile ukwabula no kupita mu mbali, kabili alibakonkomeshe icine cine.
Pa numa ya myaka nalimo 10 ninshi Paulo ali mu Roma ngo “mufungwa wa kwa Kristu Yesu,” alembele ku filonganino fya ku Efese, ku Filipi na ku Kolose, ukubafunda no kubakoselesha cikuuku cikuuku. (Efes. 3:1) Na ifwe bene nga twakonka ukufunda ukwaba mu mabuuku ya mu Baibolo aya Abena Galatia, Abena Efese, Abena Filipi na Abena Kolose kuti twanonkelamo.—Heb. 4:12.
BUSHE KUTI ‘TWALUNGAMIKWA’ SHANI?
Apo abasumine mu buYuda balebomfya ubucenjeshi pa kwesha ukusuusha Paulo, Paulo acingilile ubutumwa bwakwe pa kubeba fimo fimo pa bumi bwakwe. (Gal. 1:11–2:14) Pa kusuusha ifisambilisho fyabo ifya bufi, Paulo alandile ukuti: “Umuntu talungamikilwa ku kusunga amafunde, lelo alungamikilwa pa kutetekela Kristu Yesu.”—Gal. 2:16.
Paulo alandile ukuti, Kristu ‘alilubwile abatekwa ku mafunde pa kubashita’ no kubalenga ukuba no buntungwa bwa Bwina Kristu. Acincishe abena Galatia ilyo abebele ukutila: “Iminineni ndi, kabili mwisumina ukuti bamubike mwi koli lya busha na kabili.”—Gal. 4:4, 5; 5:1.
Amasuko ku Mepusho ya mu Baibolo:
3:16-18, 28, 29—Bushe icipangano Lesa apangene na Abrahamu, na nomba cilabomba? Ee cilabomba. Lintu Lesa apeele icipangano ce Funde ku bantu bakwe, tacalepilibula ukuti calipyene pa cipangano Lesa apangene na Abrahamu, lelo calisanshiwe kuli cilya cipangano. Kanshi icipangano Lesa apangene na Abrahamu calitwalilile ukubomba na lintu icipangano ce Funde ‘cafuminepo’. (Efes. 2:15) Amalayo yali mu cipangano yalipeelwe na ku “mwana” wa cine uwa kwa Abrahamu e kutila, Kristu Yesu uwaba wa kubalilapo. Kabili yalipeelwa na ku “ba kwa Kristu.”
6:2—Bushe “ifunde lya kwa Kristu” cinshi? Muli ili funde mwaba fyonse ifyo Yesu asambilishe, e lyo ne fyo alandile. Icapulamo sana lifunde lya ‘kutemwana.’—Yoh. 13:34.
6:8—Bushe ‘tubyala shani ku mupashi’? Tucite fi pa kulacita ifintu ifilenga umupashi wa kwa Lesa ukulatutungulula. Ukubyala ku mupashi cisanshamo no kulabomba no mweo onse imilimo iilenga umupashi ukulabomba bwino.
Ifyo Twingasambililako:
1:6-9. Nga kwaba amafya mu cilonganino, baeluda bafwile ukubombelapo mu kwangufyanya. Bafwile ukupelulushanya na bakwete amatontonkanyo yalubana e lyo no kubomfya Amalembo pa kuti basuushe bwangu bwangu ayo matontonkanyo.
2:20. Icilubula bupe ubo Lesa atupeela pa lwesu. Ifyo e fyo tufwile ukulamona icilubula.—Yoh. 3:16.
5:7-9. Ukwangala na bantu ababipa kuti ‘kwalenga twaleka ukulaumfwila icine.’ Kanshi ca mano ukuleka ukwangala ne fibusa fyabipa.
6:1, 2, 5. “Abafikapo mu buKristu” kuti batwafwa ukusenda icisendo pamo nga mafya nelyo ifintu fimo ifyatwafya sana ifilenga tulecita ifyalubana mu kukanaishiba. Lelo tufwile ukuisendela fwe bene “icipe” nelyo ukulacita ifintu ifyo tufwile ukucita nga Bena Kristu.
‘UKULONGANYA IFINTU FYONSE MULI KRISTU’
Pa kulondolola muli kalata yakwe ku bena Efese umulandu ukalamba uo Abena Kristu bafwile ukubela abaikatana, Paulo alandile pa “butungulushi ilyo inshita yafika . . . no kulonganya na kabili ifintu fyonse muli Kristu ifya mu muulu ne fya pano isonde.” Kristu alipeela “ifya bupe ku bantu” ukwafwa bonse ‘mpaka bonse twaikatana mu citetekelo.’—Efes. 1:10; 4:8, 13.
Pa kuti Abena Kristu bacindike Lesa e lyo no kwikatana, bafwile ‘ukufwala ubuntu bupya’ kabili bafwile ‘ukulanakilana mu kutiina Kristu.’ Bafwile no “kwiminina ndi ku kulwisha imicenjelo ya kwa Satana Kaseebanya.” Pa kucite fi fyonse, bafwile ukufwala ifya bulwi fya kwa Lesa ifyakumanina.—Efes. 4:24; 5:21; 6:11.
Amasuko ku Mepusho ya mu Baibolo:
1:4-7—Bushe Abena Kristu basubwa babasalile shani kabela ilyo bashilafyalwa? Balibasalile kabela nge bumba, te kubasala ngo muntu umo umo. Babasalile ilyo Adamu na Efa bashilatampa ukufyala abana. Ukusesema ukwaba pa Ukutendeka 3:15, kwasesemwe ilyo abantunse ababembu bashilaimitwa. Uku kusesema kwalandile na pa fyo Lesa alefwaya abakonshi bamo aba kwa Kristu ukuteka no mwana wakwe mu muulu.—Gal. 3:16, 29.
2:2—Bushe umupashi wa pano calo waba shani ngo mwela, kabili utungulula shani abantu? “Umupashi wa ici calo,” mupashi wa kufwaya ukulaicitila ifintu e lyo na bucipondoka, kabili waba fye mpanga yonse kwati fye mwela tupeema. (1 Kor. 2:12) Utungulula abantu, pa kubanashanasha pa kuti balecita ifintu fimo kabili waliba no mupampamina.
2:6—Bushe Abena Kristu basubwa kuti baba shani “mu muulu” ilyo bacili pano calo? Amashiwi ya kuti “mu muulu” pali lino ilembo tayalelanda pa bupyani bwabo ubwa ku muulu. Lelo yalanda pa cifulo bakwata icasumbuka, pantu balipeelwa ‘icishibilo ca kulanga ukuti bantu ba kwa Lesa.’—Efes. 1:13, 14.
Ifyo Twingasambililako:
4:8, 11-15. Yesu Kristu “asendele bankole” e kutila abafumishe ku kutekwa na Satana no kubabomfya nge fya bupe ifya kukuula icilonganino ca Bwina Kristu. ‘Ukutemwa kuti kwalenga twakula muli fyonse ukufika kuli Kristu,’ kuti twalaumfwila no kulanakila abaletutungulula e lyo no kulacita ifyo icilonganino calanda.—Heb. 13:7, 17.
5:22-24, 33. Umukashi tafwile fye ukunakila umulume wakwe, lelo afwile no kuba na katiina kuli ena. Acite fi pa kuba no mutima “uwaikala tondolo kabili uwafuuka,” kabili alalanga umucinshi ilyo alelanda ifisuma pali ena ku bantu bambi, alamwafwa na mu fyo alepanga ukucita pa kuti fibombe bwino.—1 Pet. 3:3, 4; Tito 2:3-5.
5:25, 28, 29. Nga filya fine umulume ‘aliisha’ umubili wakwe, e fyo afwile ukulasakamana bwino umukashi wakwe, ukulamupeela ifyo alekabila, no kulabika amano ku filemucusha mu mutima e lyo no kulamwafwa mu fya ku mupashi. Afwile no kulamusunga bwino pa kulaba nankwe inshita iikalamba e lyo no kulabomfya amashiwi ayasuma pa kulanda nankwe kabili afwile ukumutembatemba.
6:10-13. Pa kucimfya ukusansa kwa fibanda, tufwile ukukosapo no mutima wesu onse ukufwala ifya bulwi ifya kwa Lesa.
‘TWALILILENI UKULAENDA BWINO’
Muli kalata Paulo alembeele abena Filipi, alandile sana pa kutemwa. Atile “E co ntwalilila ukupepela, ukuti ukutemwa kwenu kulekulilako fye lyonse pamo no kwishiba kwine kwine no kwiluka.” Pa kwafwa abena Filipi pa kuti belacishamo ukuicetekela Paulo atile: “Mulebombela ipusukilo lyenu no mwenso no kututuma.”—Fil. 1:9; 2:12.
Paulo akoseleshe abakosoka ukukonkelela “ubuyo bwa cilambu ca bwite bwa ku muulu ubwafuma kuli Lesa.” Atile: “Ukulingana ne fyo twalunduluka, natutwalilile ukulaenda bwino muli uyu wine musango.”—Fil. 3:14-16.
Amasuko ku Mepusho ya mu Baibolo:
1:23—Fintu nshi “fibili” ifyalecusha Paulo, kabili cinshi, alefwaya pa kuti alubukeko? Pa mulandu wa fyo Paulo alepitamo, ali no kusalapo pa fintu fibili, e kutila pa kuba umumi nelyo ukufwa. (Fil. 1:21) Nangu ca kutila talandile ico ali no kusalapo, alilandile ifyo alefwaya. Alefwaya “ukufwa no kuba pamo na Kristu.” (Fil. 3:20, 21; 1 Tes. 4:16) Uku “kufwa” pa nshita ya kubapo kwa kwa Kristu kwali no kulenga Paulo ukupokelela icilambu ico Yehova amuteyanishishe.—Mat. 24:3.
2:12, 13—Ni mu nshila nshi Lesa alenga ukuti ‘tulefwaya e lyo no kucitapo cimo’? Umupashi wa mushilo uwa kwa Yehova kuti wabomba mu mutima na mu matontonkanyo yesu, ukutulenga twafwaisha ukubomba bwino sana umulimo wakwe. Kanshi twalikwata ica kutwafwa ‘ukulabombela ipusukilo lyesu.’
Ifyo Twingasambililako:
1:3-5. Nangu ca kuti abena Filipi bali abapiina, balitulanga bwino ifya kucita pa kuti tube bakapekape.—2 Kor. 8:1-6.
2:5-11. Nge fyo twamona kuli Yesu, umuntu uwaicefya te kutila ninshi alikwata ubunake, lelo cipilibula fye ukuti alikwata amaka ya kuilama. Na kabili, Yehova alasumbula abaicefya.—Amapi. 22:4
3:13. “Ifya ku numa” kuti fyaba fintu pamo nge ncito ya kufola indalama ishingi, ukuba mu lupwa ulukakaala, nangu fye imembu ishabipisha isho twalapila no kulapila kabili isho ‘twasambwa.’ (1 Kor. 6:11) Tufwile ukulabako kuli ifi fintu, e kutila ukuleka ukulafitontonkanyapo, tufwile ‘ukukonkelela ifya ku ntanshi.’
“UKUBA NE CITETEKELO CAKOSA”
Muli kalata Paulo alembeele abena Kolose, asuushishe ifisambilisho fyalubana ifya bakasambilisha ba bufi. Atile ukupusuka takwashintilile pa kukonka Amafunde ya kwa Mose, lelo kano pa ‘kutwalilila mu citetekelo.’ Paulo akoseleshe abena Kolose ‘ukulakonka ifyo [Kristu] afwaya, no ukuba abalimbwa muli ena no kuba ne citetekelo.’ Bushe ukuba ne citetekelo kuti kwabalenga ukucita finshi?—Kol. 1:23; 2:6, 7.
Paulo alembele ukuti, “Pali fi fyonse, fwalilenipo no kutemwa, pantu e cikakilo cafikapo ica kwikatana. Kabili, lekeni umutende wa kwa Kristu uteke mu mitima yenu.” Umutumwa abebele ukuti: “Conse ico mulecita, mulebomba no mweo onse kwati mulebombela Yehova te bantu iyo.” Ilyo alebeba pa lwa bashali mu cilonganino, atile: “Mule-enda mano mano ku ba ku nse.”—Kol. 3:14, 15, 23; 4:5.
Amasuko ku Mepusho ya mu Baibolo:
2:8—Fintu nshi “ifya fye ifya muli ici calo” ifyo Paulo asokelepo? Fintu ifyalekanalekana ifyaba mu calo ca kwa Satana, ifintu ifyo abantu bafwaya cila bushiku, nelyo amafunde ayabatungulula, nangu ifintu ifibalenga ukucita ifyo bacita. (1 Yoh. 2:16) Muli ifi mwaba ne fintu pamo nga ifyuma, amano ya buntunse ne mipepele ya bufi iyaba muno calo.
4:16—Mulandu nshi kalata ya ku bena Laodikea ishabela mu Baibolo? Nalimo ni co muli yi kalata tamwali ifyebo ifyo tukabila pali lelo. Nelyo ni co ilanda pa fintu fimo fine ifyo amakalata yambi yalandapo.
Ifyo Twingasambililako:
1:2, 20. Icilubula ico Lesa atupeela pa mulandu wa cikuuku cakwe, kuti calenga twaleka ukuyumfwa aba mulandu kabili kuti calenga twaba no mutende.
2:18, 23. “Ukuiceefya kwa bufi,” ukwa kufwaya fye ukulenga abantu bamone kwati umuntu ali-iceefya nalimo ukupitila mu kukaana ifyuma nelyo ukusunga umubili wakwe buluku buluku, kulanga fye ukuti ‘ukutontonkanya [kwa uyo muntu] kwa buntunse.’