“Nani uwa Mano Kabili uwa Mucetekanya Muli Imwe?”

“Nani uwa mano kabili uwa mucetekanya muli imwe? Lekeni alange imilimo yakwe ku myendele yakwe isuma mu bufuuke bwa mano.”—YAKO. 3:13.

1, 2. Bushe kuti mwalandapo shani pa bantu abengi abo bamona kwati ba mano?

BUSHE ni bani mumona ukuti ba mano sana? Bushe nalimo bafyashi benu, bakalamba bamo ifi, nelyo kafundisha wa pa koleji? Ifyo bamukushishe ne fyo mwaba pali ino nshita nalimo e filenga mulemona abantu ba musango yo ukuti ba mano sana. Lelo, ku babomfi ba kwa Lesa, umuntu uwa mano ni ulya uo Lesa amona ukuti wa mano.

² Kanshi te bantu bonse aba mano muli cino calo abo Lesa amona ukuti ba mano. Ica kumwenako fye, ilyo Yobo alandile na bantu abaleimona kwati balelanda ifya mano, atile: ‘Nshisangile muli imwe uwa mano.’ (Yobo 17:10) E lyo umutumwa Paulo na o alandile pa bantu abakeene ukwishiba Lesa ukuti: “Nangu ca kuti baaleitunga ukuti ba mano, basangwike abatumpa.” (Rom. 1:22) Kabili na Yehova umwine alandile ukupitila muli kasesema Esaya ukuti: “Kalanda ku baba aba mano mu menso yabo abene.”—Esa. 5:21.

3, 4. Finshi fikabilwa pa kuti umuntu abe na mano ayene yene?

³ Kanshi nacicindama ukwishiba icilenga umuntu ukuba uwa mano icine cine, icingalenga no kuti Lesa alemupaala. Amapinda 9:10 yalatweba icilenga umuntu ukuba uwa mano, yatila: “Akatiina ka kuli Yehova e ca kubalilapo ca mano, no kwishiba Uwa mushilo e mucetekanya.” Aba mano bafwile ukuba na katiina kuli Lesa kabili balingile ukulaumfwila na mafunde yakwe. Lelo, ici tacilepilibula ukuti tulingile fye ukupelela pa kusumina ukuti Lesa e ko aba no kuti alibikako amafunde ayo abantu bafwile ukulakonka. Umusambi Yakobo alatwafwa ukwishiba ifyo tufwile ukulacita. (Belengeni Yakobo 3:13.) Moneni amashiwi yaleti: “Lekeni alange imilimo yakwe ku myendele yakwe isuma.” Amano ya cine cine yalingile ukulamoneka mu fyo mulanda na mu fyo mucita cila bushiku.

⁴ Amano yene yene yasanshamo ukutontonkanya sana pa cintu cimo pa kuti mwishibe ifishinka fyonse e lyo no kucita ifintu ukulingana ne fyo fine fishinka mwaishiba. Finshi tufwile ukucita ifingalanga ukuti twalikwata amano ya musango yo? Yakobo alilanda pa fintu ifingi ifyo aba mano bacita.a Finshi Yakobo alandapo ifingatwafwa ukulaumfwana bwino na basumina banensu, ukubikako fye na bantu abashili Bena Kristu ba cine?

Ifyo Umuntu Acita E Filanga Ukuti Alikwata Amano Yene Yene

 5. Bushe umuntu uwakwata mano yene yene acita shani ifintu?

⁵ Nge fyo tumwene kale, Yakobo ayampenye amano ku mibele isuma. Apo akatiina ka kuli Yehova e kutendeka kwa mano, umuntu uwa mano alesha na maka ukulakonka amafunde ya kwa Lesa muli fyonse ifyo acita. Tatufyalwa na mano ayafuma ku muulu. Lelo, kuti twakwata aya mano nga tulebelenga Baibolo lyonse no kulatontonkanya sana pa fyo tulebelenga. Ukulacita ifi, kukalenga tuleumfwila ifyo Paulo atukonkomesha pa Abena Efese 5:1, apatila: “Mube abapashanya Lesa.” Nga tulepashanya sana Yehova, ninshi tukaba na mano muli fyonse ifyo tukalacita. Imibele ya kwa Yehova yalipusana sana ne mibele ya bantu. (Esa. 55:8, 9) E ico, nga tulepashanya Yehova muli fyonse ifyo tucita, abantu abashaba mu cilonganino ca Bena Kristu bakamona ukuti tuli ba mano icine cine.

 6. Mulandu nshi twingasosela ukuti umuntu uwafuuka alapashanya Lesa, kabili ukufuuka kusanshamo finshi?

⁶ Yakobo atila cimo ico twingacita pa kuti tulepashanya Yehova kuba no “bufuuke bwa mano.” Nangu cingati ukuba uwafuuka kusanshamo ukuba uwanakilila, Umwina Kristu uwafuuka tasuusuka lelo alakonka filya fine fye amafunde ne fishinte fya mu Baibolo fitila. Nangu cingati Yehova ni Lesa wa maka yonse, alifuuka, kabili ici calenga ukuti twilaumfwa umwenso ukupalama kuli ena. Umwana wa kwa Lesa ali uwafuuka nga filya fine fye Wishi aba ica kuti asosele ukutila: “Iseni kuli ine imwe bonse mwe balecucutika kabili abafininwa, na ine ndemupuupuutula. Sendeni ikoli lyandi no kusambilila kuli ine, pantu nalifuuka kabili nalipetama umutima, e lyo mwalasanga ukupuupuutulwa ku myeo yenu.”—Mat. 11:28, 29; Fil. 2:5-8.

 7. Mulandu nshi twingalandila ukuti Mose ali uwafuuka nga nshi?

⁷ Baibolo yalilanda pa bantu na bambi abali abafuuka sana. Mose ali uwafuuka nga nshi. Alikwete umulimo uukalamba, lelo Baibolo yamulondolola ukuti “ali uwafuukisha ukucilamo mu bantu bonse aba pano isonde.” (Impe. 11:29; 12:3) Kabili Yehova alimupeele amaka aya kubomba umulimo Wakwe. Yehova alebomfya abantu abafuuka pa kufikilisha ukufwaya kwakwe.

 8. Bushe abantu abashapwililika kuti baba shani no “bufuuke bwa mano”?

⁸ Kanshi abantu abashapwililika kuti baba no “bufuuke bwa mano.” Nga ifwe? Bushe kuti twacita shani pa kuti tube abafuuka nga nshi? Ukufuuka kwaba cisabo ca mupashi wa mushilo uwa kwa Yehova. (Gal. 5:22, 23) Kuti twalomba umupashi wakwe no kulaesha na maka ukuba ne fisabo fya uko, ukucetekela ukuti Lesa akatwafwa ukuba abafuuka nga nshi. Icilenga tuleesha sana na maka ukuba abafuuka mashiwi ya nkosho ayo kemba wa malumbo asosele, atile: ‘[Lesa] akasambilisha abalanda imibele yakwe.’—Amalu. 25:9.

9, 10. Cinshi tufwile ukucita pa kuti tube abafuuka, kabili mulandu nshi uwa kulaesesha apapela amaka yesu?

⁹ Lelo, pa kuba abafuuka tufwile ukulaesha apapela amaka yesu. Bamo kuti twafilwa ukuba abafuuka pa mulandu wa fyo batukushishe nelyo uko twakulile. E lyo na bantu ba muli cino calo nalimo kuti baletukoselesha ukuba abankalwe, abati umunobe nga akucita cimo nobe kumubwekeshamo. Lelo, bushe ukucite fyo ninshi muli amano? Umulilo uunono nga wayambuka mu ng’anda, bushe kuti mwaitilapo palafini nelyo amenshi? Nga mwaitilapo palafini umulilo kuti wayambuka sana, nomba nga mwaitilapo amenshi kuti washima. Ifi fine e fyo na Baibolo itufunda, itila: “Ukwasuka ukwafuuka kubweshe cipyu, lelo icebo ca kulungulusha ciimyo bukali.” (Amapi. 15:1, 18) Ilyo bakatukalifya umuku ukakonkapo, nampo nga ni mu cilonganino nelyo iyo, tukalanga ukuti tuli ba mano nga twayasuka bufuuke bufuuke.—2 Tim. 2:24.

¹⁰ Nge fyo twamona, abantu abengi abatungululwa no mupashi wa cino calo tabafuuka, te ba mutende, kabili tabanakilila. Lelo, balikaluka kabili balipama. Yakobo alibukile ukuti abantu abengi mu calo bakwata imibele iyabipa, kabili alisokele Abena Kristu pa kuti tabakonkelele imibele ya musango yo. Finshi fimbi ifyo twingasambilila ku kufunda kwa kwa Yakobo?

Imibele ya Bantu Abashakwata Amano

11. Mibele nshi yaba na bantu abashakwata amano yafuma ku muulu?

¹¹ Yakobo alilondolwele bwino bwino imibele yakwata abantu abashaba na mano yafuma ku muulu. (Belengeni Yakobo 3:14.) Akalumwa no lubuli te fisabo fya mupashi, lelo mibele ya bumubili. Moneni ificitika nga ca kuti abantu batontonkanya fye pa fya bumubili. Amabumba 6 aya bashimapepo abatila Bena Kristu e yalolekesha pa fikuulwa fyaba mwi calici lya Church of the Holy Sepulchre ilyaba mu Yerusalemu, ilyo batila lyakuulwa apo baipaile Yesu no kumushiika. Aba bashimapepo balalwa sana. Mu 2006, Time magazini yatile bashimapepo abashimbe abalolekesha pali lilye calici “balwile ulubuli lwa kapela makufi pa maawala ayengi, . . . balebobana ifya kusomekamo amakandulo ifikalamba.” Aba bashimapepo balifilwa ukucetekelana ica kuti baeba umuShilamu ukulasunga amakii ya pe calici.

12. Nga ca kuti abantu tabakwete amano yafuma ku muulu, finshi fingalacitika?

¹² Ukupatana kwa musango yo ukwa kuti abantu balalwa no kulwa takufwile ukuba mu cilonganino ca Bena Kristu ba cine. Lelo, ukukanapwililika kwalilenga bamo ukulapampamina fye pa fyo balefwaya. Imibele ya musango yo kuti yalenga kwaba ukupusana ne fikansa. Umutumwa Paulo ailwike ukuti bamo abali mu cilonganino ca ku Korinti balikwete iyi mibele, kabili abalembele ukuti: “Pantu apo muli imwe mwaba akalumwa ne fikansa, bushe tamuli aba bumubili kabili bushe tamuleenda ifyenda abantu bonse?” (1 Kor. 3:3) Iyi mibele yabipa yalitwalilile pa nshita ntali mu cilonganino ca mu Korinti icaliko mu nshita ya batumwa. Kanshi tufwile ukuba abacenjela sana pa kuti imibele ya musango yo ikasangwa mu cilonganino ca Bena Kristu ica muno nshiku.

13, 14. Langilileni ifyo uwa bwananyina engaba ne mibele ya bumubili.

¹³ Bushe aba mu cilonganino kuti bakwata shani imibele ya musango yu? Imibele ya musango yu itendeka fye panono panono. Ica kumwenako fye, nga kuli ukukuula Ing’anda ya Bufumu, bamunyina kuti bakwata amapange ayalekanalekana pa fyo bengalabomba imilimo ya bukuule. Munyina umo nalimo kuti aba ne fikansa nga ca kuti ifyo aletubulula tabafikonkele, kabili limbi kuti atendeka ukulalengulula ifyo bapingulapo ukucita. Nalimo kuti aleka fye no kwisa mu kubombako ilyo balekuula Ing’anda ya Bufumu! Uwa bwananyina wa musango yo alalaba ukuti pa kuti icilonganino cibombe bwino umulimo, icikabilwa kwikatana kwa ba mu cilonganino, te nshila balebombelamo. Yehova apaala abantu abafuuka, te ba fikansa iyo.—1 Tim. 6:4, 5.

¹⁴ Icilangililo cimbi twingalandapo ca baeluda mu cilonganino abamwene ukuti eluda umo, nangu cingati alibomba pali bueluda pa myaka iingi, nomba talefika pa milingo ya bakangalila iya mu Malembo. Kangalila wa muputule uubatandalile amona ukuti balimwafwapo lelo alifilwa ukubombelapo, e co na o asuminishako ukuti bamufuute pali bueluda. Bushe uyo munyinefwe alaumfwa shani? Bushe alaicefya no kusumina ifyo baeluda bapingula ne fyo bamwafwa no kutendeka ukubombelapo pa kuti akafike pa milingo ya mu Malembo no kuba eluda na kabili? Nelyo bushe alafulwa no kuba na kalumwa pa mulandu wa kuti tali ni eluda nomba? Munyinefwe tafwile ukukosapo fye ukuti nafikapo ukuba eluda ilyo baeluda bonse basangile ukuti tafikilepo! Ala mwandini kuti cawama ukuba uwaicefya no kusumina ifyo baeluda bapingula!

15. Mulandu nshi mulemwena ukuti ukufunda kwaba pali Yakobo 3:15, 16 ukwapuutwamo kwalicindama sana?

¹⁵ Fingi ifingacitika ifingalenga umuntu ukuba ne mibele ya bumubili. Lelo, te mulandu ne fingacitika, tufwile ukwesha na maka ukusengauka imibele ya bumubili. (Belengeni Yakobo 3:15, 16.) Umusambi Yakobo atile imibele ya musango yo “ya pano nse” pantu ya bumubili, te mano ayafuma ku muulu. Ya “bunama,” e kutila abakwata imibele ya musango yu ni balya bafwaisha ukucita ifya bumubili kabili yalipalana ne mibele ya nama ishishitontonkanya. Ya “buciwa,” pantu e mibele yakwata ifibanda. Ala calibipa Umwina Kristu ukuba ne yi mibele!

16. Ni muli finshi tulingile ukwaluka, kabili kuti twacita shani pa kuti tutunguluke?

¹⁶ Umwina Kristu onse mu cilonganino afwile ukuibebeta pa kuti amone nga alikwata imibele ya musango yu. Nga asanga ukuti alikwata, afwile ukulaesha na maka ukuleka iyi mibele. Apo baeluda e bakwata umulimo wa kusambilisha mu cilonganino, bafwile ukulaesha na maka ukuleka iyi mibele ya bumubili kabili iya buciwa. Kwena tacayanguka ukuleka iyi mibele pa mulandu wa kuti tatwapwililika kabili e mibele yaseeka muli cino calo. Ukuleka iyi mibele kuti twakupashanya ku kuninika icuulu icitelele sana umulandu na matipa. Nga takuli ukwa kwikata, kuti tuletelela, tuleti fye cilya twati tufike pa muulu, twatelemuka no kubwelela pa nshi. Lelo, nga twaikatilila ku kufunda kwa mu Baibolo, ukubikako no kwafwa tupokelela mu filonganino fya kwa Lesa ifya mwi sonde lyonse, kuti twatunguluka.—Amalu. 73:23, 24.

Imibele aba Mano Balingile Ukukwata

17. Ilingi line, bushe abantu aba mano bacita shani ilyo batunkwa ukucita icabipa?

¹⁷ Belengeni Yakobo 3:17. Kuti twanonkelamo nga twatontonkanya pa mibele imo iyo umuntu akwata nga aletungululwa na “mano ayafuma mu muulu.” Ukuba uwa musangwela cipilibula ukuba uwasanguluka mu fyo tucita na mu fyo tutontonkanya. Tufwile ukukaana ifyabipa apo pene fye. Pa kukaana ifyabipa tatufwile no kutontonkanyapo. Natulangilile: Tutile umuntu alefwaya ukutwikata mu linso, bushe tucita shani? Tulaleuka nelyo ukumwikata ukuboko. Tatutontonkanyanapo pa kucite fi. Ifi fine e fyo tufwile ukucita na lintu twatunkwa ukucita icabipa. Ukuba abasanguluka na kampingu yasambilishiwa bwino na Baibolo e fifwile ukutukaanya ukucita icabipa. (Rom. 12:9) Baibolo yalilanda pa bantu abakeene ukucite cabipa apo pene fye, pamo nga Yosefe na Yesu.—Ukute. 39:7-9; Mat. 4:8-10.

18. Bushe calola mwi ukuba (a) aba mutende? (b) abacita umutende?

¹⁸ Amano yafuma ku muulu yalalenga no kuti tube aba mutende. Ici cilepilibula ukuti tatufwile ukuba aba lubuli, aba cipyu ica kuti twalatontonkanya fye pa kulandula, nelyo ukuba ne mibele ingalenga ukuti twilaumfwana na bambi. Yakobo alilandile ifyebo na fimbi pali ili lyashi lintu atile: “Ulubuto lwa cisabo ca bulungami lubyalwa mu mutende ku bacita umutende.” (Yako. 3:18) Tontonkanyeni pali aya mashiwi yaleti “ku bacita umutende.” Bushe aba mu cilonganino batwishiba ukuti tuli bantu abacita umutende nelyo abapatanya bambi? Bushe libili libili tulapusana na bambi? Bushe tulafulwa bwangu nelyo ukukalifya bambi? Bushe tupampamina fye pa kuti e fyo naba fye, nelyo bushe tulaicefya no kulaesha na maka ukuleka ukucita ifintu ifikalifya bambi? Bushe batwishiba ukuti tulesha na maka ukuba pa mutende na bambi, kabili abangufyanya ukwelela no kulaba ku filubo fya bambi? Ukuibebeta bwino bwino kuti kwatwafwa ukwishiba nga ca kuti tulekabila ukucitapo cimo pa kuti tuleba na mano yafuma ku muulu.

19. Bushe mibele nshi iilenga umuntu ukwishibikwa ukuti alinakilila?

¹⁹ Yakobo alandile na pa kunakilila ilyo alelondolola ifilanga ukuti umuntu aliba na mano ayafuma ku muulu. Bushe batwishiba ukuti tulaleka bambi ukucita ifyo batemenwe nga ca kuti tabalepula mu fishinte fya mu Baibolo, ukwabula ukupampamina pa kuti bacite ifyo ifwe tuletontonkanya? Bushe abantu batwishiba ukuti twaliba ne cikuuku kabili abayanguka ukutununuka? Nga e fyo batwishiba, ninshi twalinakilila.

20. Cinshi cikafumamo nga ca kuti twakwata imibele twalandapo iilanga ukuti umuntu aliba na mano yafuma ku muulu?

²⁰ Ala mwandini mu cilonganino kuti mwaba sana umutende nga ca kuti bamunyina na bankashi bonse baleesha na maka ukuba ne mibele iilanga ukuti baliba na mano ayafuma ku muulu ayo Yakobo alandilepo! (Amalu. 133:1-3) Ukuba abafuuka, aba mutende, kabili abanakilila kukalenga tukaleumfwana bwino na bambi kabili kukalalanga ukuti twaliba na “mano ayafuma mu muulu.” Mu cipande cikonkelepo tukasambilila pa fyo ukulamona abantu nge fyo Yehova abamona kwingatwafwa ukuba abafuuka, aba mutende, kabili abanakilila.

[Futunoti]

Kuti Mwalondolola Shani?

• Cinshi cilenga Umwina Kristu ukuba na mano ayene yene?

• Finshi tufwile ukucita pa kuti tube na mano ayafuma ku muulu?

• Mibele nshi iyakwata abantu abashaba na “mano ayafuma mu muulu”?

• Mibele nshi iyo mulefwaisha ukukwata sana?

[Icikope pe bula 23]

Bushe kuti twaba shani e fikansa muno nshiku?

[Icikope pe bula 24]

Bushe mulakaana ukucita icabipa apo pene fye?