4. Bushe umwana wa mwanakashi nani, kabili finshi uyu umwana akacita?

⁴ Ilyo fye Adamu na Efa bapondweke mu Edeni, Yehova asobele ukuti “umwanakashi” akakwata “umwana.”a (Belengeni Ukutendeka 3:15.) Ulya mwana, ali no kufwanta icisoka, Satana, ku mutwe. Pa numa, Yehova asokolwele ukuti umwana ali no kufyalilwa muli Abrahamu kabili ali no kufuma mu luko lwa Israele mu musumba wa Yudea na kabili ali no kuba intuntunko ya Mfumu Davidi. (Ukute. 22:15-18; 49:10; Amalu. 89:3, 4; Luka 1:30-33) Yesu Kristu e mwana umukalamba muli ubu ubusesemo. (Gal. 3:16) E lyo Abena Kristu basubwa e bana na bambi aba muli ubu busesemo. (Gal. 3:26-29) Yesu na basubwa e bapanga ubuteko ubwa Bufumu bwa kwa Lesa, ubo Lesa akabomfya ukushonaula Satana.—Luka 12:32; Rom. 16:20.

5, 6. (a) Mabufumu yanga ayakwatisha amaka ayo Daniele na Yohane balandilepo? (b) Finshi imitwe ya ciswango iyalondololwa mwi buku lya Ukusokolola iimininako?

⁵ Ubusesemo bwa kubalilapo ubwalandilwe mu Edeni bwalandile no kuti Satana ali no kukwata “umwana.” Umwana wa kwa Satana ali no kupata nelyo ukuba umulwani wa mwana wa mwanakashi. Bushe umwana wa nsoka ni bani? Bantu bonse abapashanya Satana ukupata Lesa na babomfi bakwe. Ukutula fye na kale, Satana alabomfya uyu mwana mu tubungwe twa mapolitiki na mu mabuteko. (Luka 4:5, 6) Na lyo line, mabuteko fye ayanono ayaimina abantu ba kwa Lesa cibe bena Israele ba ku kale nelyo Abena Kristu basubwa ilelo. Ici cilatwafwa ukumfwikisha ico ifimonwa fya kwa Daniele na Yohane fyalandila fye pa mabuteko 8 ayakwatisha amaka.

 7. Cinshi umutwe wa kubalilapo wimininako kabili mulandu nshi?

⁷ Umutwe wa kubalilapo uwa ciswango wimininako Egupti. Mulandu nshi? Pantu Egupti e calo cakwatishe amaka icabalilepo ukupata abantu ba kwa Lesa. Intuntuko sha kwa Abrahamu umo umwana wa mu busesemo uwa mwanakashi ali no kufyalilwa, balifulile nga nshi mu Egupti. Abena Egupti batampile ukucusha abena Israele. Satana alefwaya ukulofya abantu ba kwa Lesa ninshi no mwana wa mu busesemo talaisa. Acitile shani? Alengele Farao ukufwaya ukulofya abana baume bonse aba bena Israele. Yehova tasuminishe ifyo Farao alefwaya ukucita kabili alilubwile abena Israele mu busha mu Egupti. (Ukufu. 1:15-20; 14:13) Pa numa, Yehova alengele abena Israele ukwikala bwino mu Calo ca Bulayo.

 8. Bushe umutwe walenga bubili wimininako cinshi, kabili finshi balepanga ukucita?

⁸ Umutwe wa bubili uwa ciswango wimininako ubufumu bwa Asiria. Ubu bufumu bwa maka nabo bwalefwaya ukulofya abantu ba kwa Lesa. Ca cine, Yehova alibomfeshe abena Asiria ukukanda ubufumu bwa mikowa 10 pa mulandu wa kuti balepepa utulubi kabili balimupondokele. Lelo abena Asiria balefwaya ukonaula Yerusalemu pantu Satana alefwaya ukulofya umutande wa bufumu umwali no kufyalilwa Yesu. Filya abena Asiria balefwaya ukucita te fyo Yehova alefwaya, e co alipuswishe abantu bakwe aba cishinka ilyo aonawile abena Asiria.—2 Isha. 19:32-35; Esa. 10:5, 6, 12-15.

¹³ Yehova abomfeshe ubuteko bwa bena Madai na Persia ukufikilisha ubusesemo ilyo bacimfishe Babiloni no kubwesesha abena Israele ku calo cabo. (2 Imila. 36:22, 23) Nangu cibe ifyo, kwashele fye panono, ubu ubufumu nga bwalilofeshe abantu ba kwa Lesa. Ibuuku lya kwa Estere lilanda pali Hamani, cilolo mukalamba uwa bena Persia uwalefwaya ukulofya abantu ba kwa Lesa. Alefwaisha ukulofya abaYuda bonse abaleikala mu Persia ica kuti alitantike no bushiku ilyo ali no kubalofya. Na kabili, Yehova alicingilile abantu bakwe ku bantu ba kwa Satana abakwete ulupato. (Este. 1:1-3; 3:8, 9; 8:3, 9-14) Kanshi ubuteko bwa Madai na Persia e mutwe uwalenga 4 uwa ciswango icalumbulwa mu Ukusokolola.

16. Finshi Antiochus 4 acitile?

¹⁶ Pa numa ya kucimfya ubuteko bwa bena Persia, ubuteko bwa Grisi e bwatendeke ukuteka abantu ba kwa Lesa. Pali iyi nshita, ninshi abaYuda balibwelelamo kale ku Calo ca Bulayo kabili ninshi balikuula ne tempele cipya cipya mu Yerusalemu. Bali bacili bantu ba kwa Lesa abasalwa kabili itempele ilyo bakuulile lyali licili cifulo ico balepepelapo Lesa wa cine. Nangu cali ifi, mu myaka ya ba 100 B.C.E., ubuteko bwa Grisi nelyo umutwe walenga 5 uwa ciswango walisanshile abantu ba kwa Lesa. Antiochus 4, umo pa bapyene pa bufumu bwa kwa Alexander ubwa-akanishiwe, alibikile icipailo ca cisenshi pe tempele mu Yerusalemu kabili bonse abalekonka imipepele ya baYuda balebepaya. Ala ulu lwali lupato ulwakwete abana bamo aba kwa Satana! Tapapitile ne nshita, ubuteko bwa Grisi balibufumishepo. Nomba buteko nshi bwali no kuba umutwe walenga 6 uwa ciswango?

17. Finshi umutwe walenga 6 wafikilishe sana ifyalembwa pa Ukutendeka 3:15?

¹⁷ Ubuteko bwa Roma e bwakwatishe amaka ilyo Yohane amwene icimonwa ca ciswango. (Ukus. 17:10) Uyu umutwe uwalenga 6 e wafikilishe sana ubusesemo bwalembwa pa Ukutendeka 3:15. Satana abomfeshe abakalamba aba mu buteko bwa bena Roma ukusuma umwana “ku citende.” Bamusumine shani? Bapeele Yesu umulandu wa bufi kabili balimwipeye. (Mat. 27:26) Lelo icilonda calipolele pantu Yehova alibushishe Yesu ku bafwa.

18. (a) Luko nshi ulupya ulo Yehova asalile kabili mulandu nshi? (b) Bushe umwana wa nsoka atwalilile shani ukupata umwana wa mwanakashi?

¹⁸ Intungulushi sha mapepo isha mu Israele shaumene akapi no buteko bwa bena Roma pa kuti bepaye Yesu kabili abengi aba muli ulu uluko, balikeene Yesu. E co Yehova akanine abena Israele. (Mat. 23:38; Imil. 2:22, 23) E calengele ukuti asale uluko ulupya “Israele wa kwa Lesa.” (Gal. 3:26-29; 6:16) Ulu uluko lwali cilonganino ca Bena Krisitu abasubwa, icapangilwe na baYuda e lyo na Bena fyalo. (Efes. 2:11-18) Ilyo Yesu afwile no kubushiwa, umwana wa nsoka atwalilile ukupata umwana wa mwanakashi. Pa miku iingi, ubuteko bwa bena Roma bwalefwaya ukwipaya Abena Kristu basubwa, e kutila abana bambi aba mu busesemo.c