Ifyebo Ififumine mu Mpapulo Shili mu Katabo ka Mikalile no Mulimo Tubomba
APRIL 13-19
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | UKUTENDEKA 31
“Yakobo na Labani Bapangana Icipangano ca Mutende”
it-1-E ibu. 883 para. 1
Galeede
Ilyo Yakobo na Labani balanshenye batendeka no kumfwana na kabili, balipangene icipangano. Pa numa, Yakobo abuulile ilibwe no kuliimika kabili aebele “bamunyina” ukubula amabwe no kuyatuulika umwina uwali nge tebulo apo baliliile ifya kulya fya cipangano. Labani atendeke ukwita ilya ncende kwi shina apeele ulya mwiina ilya ciAramaiki ilya kuti “Yegari-sahaduta” uo Yakobo ainike ishina lya ciHebere ilya kuti “Galeede.” Labani atile: “Ubwa lelo umwina uyu ni nte pali ifwe babili.” (Ukute. 31:44-48) Umwina wa mabwe e lyo ne libwe Yakobo aimike fyali no kuba ni nte kubapita nshila. Na kabili fyali “Lupungu lwa kwa Kalinda” nga filya icikomo 49 cilanda, fyalelangilila ukuti Yakobo na Labani balipangene icipangano ca mutende pa kati kabo ne ndupwa shabo. (Ukute. 31:50-53) Na lintu papitile inshita abantu balitwalilile ukubomfya amabwe nge nte.—Yosh. 4:4-7; 24:25-27.
it-2-E ibu. 1172
Ulupungu lwa kwa Kalinda
Umwina wa mabwe uo Yakobo atuulike atendeke ukuwita ati “Galeede” (icalola mu kuti “umwina ni nte”) kabili “Ulupungu lwa kwa Kalinda.” Lyena Labani atile: “Shi Yehova nalemona ine na iwe nga twaba akatalamukila ukwabula ukumonana.” (Ukute. 31:45-49) Uyu mwina wa mabwe walelangilila ukuti Yehova ali no kulamona nga ca kuti Yakobo na Labani bali no kucita ifyo bapangene mu cipangano ca mutende.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
Amepusho Ukufuma ku Babelenga
Ifyo bashula filanga ukuti kale balesunga ifimpashanya pa kuti balefibomfya mu kupepa na mu milandu ye funde. Filya fine ifikalata ne fyalembwa fya mwi funde filanga ukuti umo e mwine wa cintu e lyo no wa kupeela ifipe fya cishale, e fyo ne fimpashanya fyalebomfiwa kale. Cimoneka kwati limo ukukwata icimpashanya kwalepeela umwina buko mwaume insambu sha kupoka ifipe nga shifyala afwa. Nalimo uyu e mulandu na Rakele asendele ifimpashanya fya kwa wishi na wishi na o asakamikwe sana no kufwaya ukufipokolola. Yakobo muka Rakele, taishibe ifyo umukashi wakwe acitile.—Ukutendeka 31:14-34.
Yehova E Bwikalo Bwesu
8 Ilyo Yakobo afikile ku Harani, Labani nalume alimupokelele bwino kabili pa numa amupeele Leya na Rakele ukuba abakashi. Lelo ilyo papitile inshita, Labani atendeke ukuliila Yakobo amasuku pa mutwe, alyalwile icilambu cakwe imiku 10. (Ukute. 31:41, 42) Lelo Yakobo alitwalilile ukushipikisha ulufyengo, alicetekele ukuti Yehova akalamusakamana. Na cine, Yehova alemusakamana! Na kuba, ilyo Lesa amwebele ukuti abwelele ku Kanaani, Yakobo ali ne “mikuni iikalamba na babomfi abanakashi na babomfi abaume ne ngamila ne mpunda.” (Ukute. 30:43) Yakobo alitashishe sana pa fyo Yehova amucitile kabili apepele ukuti: “Nshalingile ukukwata icikuuku cenu ne fya cishinka fyonse ifyo mwancitile ne mubomfi wenu, pantu nayabwike uno Yordani ne nkonto yandi epela nomba naba amabumba yabili.”—Ukute. 32:10.
APRIL 20-26
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | UKUTENDEKA 32-33
“Bushe Mulalwisha pa Kuti Mupaalwe?”
Bushe Mulefwaya Yehova no Mukoosha?
Amalembo yaisulamo ifya kumwenako fya bantu babombeshe ukufwaya Yehova. Umuntu umo pali abo ali ni Yakobo, uwashashele na malaika wali mu buntu mpaka amacaca yayanduluka. Ici calengele Yakobo apeelwe ishina lya kuti Israele (Uushomboka na Lesa) pantu “ashombweke” na Lesa, alishangile, ali no mukoosha, ashashele na Lesa. Malaika alimupaalile pa kubomba no mukoosha.—Ukutendeka 32:24-30.
it-2-E ibu. 190
Ukulemana, Ubulema
Ubulema bwa kwa Yakobo. Ilyo Yakobo ali ne myaka nalimo 97, alilwishenye na malaika wa kwa Lesa ubushiku bonse. Yakobo talekele ukuti malaika aye ukwabula ukumupaala. Ilyo balelwishanya, malaika afyutwile inyumbi ya kwa Yakobo, ici calengele ukuti Yakobo alesunta pa kwenda. (Ukute. 32:24-32; Hos. 12:2-4) Kanshi Yakobo aleibukisha ukuti nangu ca kuti ‘alishombweke na Lesa [malaika wa kwa Lesa] na bantu asuka acimfya’ nga fintu malaika amwebele, tacilile malaika wa kwa Lesa amaka. Ni co fye Lesa ewasuminishe ukuti Yakobo alwishanye na malaika pa kuti alange apabuuta tuutu ukuti alefwaisha ukupaalwa.
it-1-E ibu. 1228
Israele
1. Israele e shina ilyo Lesa apeele Yakobo ilyo ali nalimo ne myaka 97. Ilyo Yakobo a-abwike umumana wa Yaboke mu nshita ya bushiku ninshi aleya mukukumanya ndume nankwe Esau, e lyo atendeke ukulwishanya na malaika. Pa mulandu wa kuti Yakobo tanenwike ilyo alelwishanya na malaika, Lesa alimupeele ishina limbi ilya kuti Israele pa kulanga ifyo Lesa amupaalile. Pa mulandu wa fyacitike Yakobo alisekelele sana ica kutila ainike ilya ncende ukuti Peniele. (Ukute. 32:22-31) Inshita imbi ilyo Yakobo ali pa Betele, Lesa alibwekeshepo ukumweba ukuti ishina lyakwe ali ni Israele, kabili ukutula ilya inshita mpaka ne mfwa yakwe, ili e shina balebomfya sana pa kumwita. (Ukute. 35:10, 15; 50:2; 1 Imila. 1:34) Pa miku ukucila pali 2,500 iyo Baibolo yabomfya ishina lya kuti Israele, tailanda fye pali Yakobo lelo ilanda sana pa luko lwa bena Israele abatuntwike muli Yakobo.—Ukufu. 5:1, 2.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
w10 6/15 ibu. 22 amapara. 10-11
Imilandile Isuma Ilalenga Tuleumfwana na Bambi
10 Imilandile isuma no kulanshanya bwino kulalenga tuleumfwana na bambi. Na kuba nga tule-esha na maka ukulaumfwana na bambi tukalalanshanya nabo bwino. Ukucitilako bambi ifisuma, ukubafwa, no kulabapeela ifya bupe no mutima onse, e lyo no kulabetako ku ng’anda, kukalenga tukalelanshanya bwino nabo. Kabili kuti kwalenga “twatuulika amalasha ayaleaka umulilo” pa muntu no kulenga alanga imibele isuma, ica kuti twalanshanya na bwino pa bwafya.—Rom. 12:20, 21.
11 Yakobo alishibe ubusuma bwa ici. Mpundu munankwe Esau alimufulilwe sana ica kuti Yakobo alibutwike pa mulandu wa kutiina ukuti Esau alamwipaya. Pa numa ya myaka iingi, Yakobo alibwelele. Esau na baume 400 baliile mu kumukumanya. Yakobo apepele kuli Yehova ukuti amwafwe kabili abuulile ifitekwa ifingi no kutumina Esau. Ubupe atumine bwatontolwele icipyu ca kwa Esau. Ilyo bakumene, Esau abutukiile Yakobo no kuyamukumbatila.—Ukute. 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10.
it-1-E ibu. 980
Lesa ni Lesa wa kwa Israele
Pa mulandu wa fyo Yakobo alwishenye na malaika wa kwa Yehova pa Peniele, Yakobo balimupeele ishina lya kuti Israele. Kabili pa numa ya kukumana na ndume nankwe Esau, atendeke ukwikala mu Sukote lyene pa numa aile ku Shekemu. Uku kwine ku Shekemu e ko aileshita impaanga ku bana baume ba kwa Hamore kabili epo atanike itenti lyakwe. (Ukute. 32:24-30; 33:1-4, 17-19) “Pa numa akuulile iciipailo palya no kuciinika ati Lesa ni Lesa wa kwa Israele.” (Ukute. 33:20) Filya Yakobo ainike icipailo ishina ilipya ilyo bamupeele ilya kuti Israele, calelanga ukuti alisumine ishina kabili aletasha pa fyo Lesa amutungulwile ukubwela umutende mu Calo ca Bulayo. Amashiwi ya kuti “Lesa ni Lesa wa kwa Israele” yasangwa fye umuku umo mu Baibolo.
APRIL 27–MAY 3
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | UKUTENDEKA 34-35
“Ifyabipa Ififuma mu Kwangala na Baba ne Mibele Yabipa”
Shekemu Umusumba Wali mu Mupokapoka
Ni shani fintu abalumendo ba mu musumba bengamona uyu nacisungu wacaice uwaletandalila umusumba wabo lyonse—mu kumonekesha uwabulo kushindikwa? Umwana wa mfumu “alimumwene; kabili alimubuulile, asendeme nankwe, no kumucenda.” Mulandu nshi Dina aikolomwenene ubusanso pa kubishanya na bena Kanaani ba bucisenene? Bushe caali ni pa mulandu wa kuti ayumfwile fyo aalekabila ukuba pamo na bakashana ba mushinku wakwe? Bushe aali ni nkosa mutwe na caibela nga fintu bamo aba muli bamunyina baali? Belengeni ubulondoloshi bwaba mu Ukutendeka, no kwesha ukumfwikisha ubulanda ne nsoni ifyo Yakobo na Lea bafwile bayumfwile pa mulandu wa fya kufumamo fya kalanda ifya kutandala kwa mwana wabo umwanakashi ku Shekemu.—Ukutendeka 34:1-31; 49:5-7; moneni na kabili Ulupungu lwa kwa Kalinda, ulwa June 15, 1985, ibula 31.
“Fulumuka Ubulalelale!”
14 Shekemu acitile ifyo alemona ukuti fisuma no kuti e fyo alingile fye ukucita. Apo alitemenwe Dina, Shekemu “alimubuulile” no “kumucenda.” (Belengeni Ukutendeka 34:1-4.) Ifi acitile fyalengele Dina no lupwa lwakwe lonse bakwata amafya.—Ukutendeka 34:7, 25-31; Abena Galatia 6:7, 8.
Ifyo Mwingacita nga Bamukalifya
Ilingi line, icilenga abantu ukulandula, kufwaya ukucefyako ubukali pa fyo babalufyenye. Ku ca kumwenako, Baibolo itweba ukuti ilyo abana ba kwa Yakobo baishibe ukutila Shekemu umwina Kanaani alikete nkashi yabo Dina no kuulungana nankwe, “balungulwike imitima kabili bakalipe nga nshi.” (Ukutendeka 34:1-7) Pa kuti balandule pa fyo Shekemu acitile kuli nkashi yabo, abana baume ba kwa Yakobo babili balimupangiile no lupwa lwakwe. Pa numa ya kubeleleka abaume ba mu Kanaani, Simeone na Lebi baingile mu musumba no kwipaya abaume bonse, ukubikako na Shekemu wine.—Ukutendeka 34:13-27.
Bushe ifi Simeone na Lebi baipeye abaume bonse balipwishishe ubwafya? Ilyo Yakobo wishi aumfwile ifyo abana bakwe bacitile, alibakalipiile, abebele ati: “Namunenga ukusuulwa ku bantu no kumpatanya na bekashi ba cino calo, . . . bakanjimina no kwisansakula kabili nkaloba, ine na ba mu ng’anda yandi.” (Ukutendeka 34:30) Kanshi mu nshita ya kuti ubwafya bupwe, ukulandula kwalengele fye ifintu ukubipilako; ulupwa lwa kwa Yakobo lwalesakamana fye ukuti abena Kanaani abakalipe kuti babasansa. Pa kuti Lesa acingilile ulupwa lwa kwa Yakobo, amwebele ukuti bafume muli ilya ncende no kukuukila ku Betele.—Ukutendeka 35:1, 5.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
it-1-E ibu. 600 para. 4
Debora
1. Umwanakashi uwaonseshe Rebeka. Ilyo Rebeka afumine pa ng’anda ya kwa wishi Betuele no kuya ku Palestine mu kupwa kuli Isaki, Debora alikonkele. (Ukute. 24:59) Pa numa Debora abomba imyaka iingi mu ng’anda ya kwa Isaki, nalimo pa numa ya mfwa ya kwa Rebeka atendeke ukubomba mu ng’anda ya kwa Yakobo. Cimoneka kwati Debora afwile nalimo pa numa ya myaka 125 ukutula apo Rebeka aupilwe kuli Isaki. Ilyo afwile bamushikile mwi samba lya cimuti icikalamba pa Betele. Ishina bainike cilya cimuti (Allone-bakute ilyalola mu kuti “Icimuti Icikalamba ica Kuloseshamo”) lilangilila ifyo bamutemenwe kuli Yakobo no lupwa lwakwe.—Ukute. 35:8.
Amepusho Ukufuma ku Babelenga
Bushe abali ifikolwe fya kwa Mesia bonse bali mabeli?
Inshita shimo twalilandapo ifi. Na kuba twalemona kwati fyalyampana ne fyo tubelenga pa AbaHebere 12:16. Ici cikomo cilanda ukuti Esau ‘alisuulile ifya mushilo’ kabili ‘akaabwile ububeli bwakwe ne mbale imo iya fya kulya.’ Calemoneka kwati ilyo Yakobo ashitile “ububeli,” aishileba icikolwe umo Mesia ali no ku fyalilwa.—Mat. 1:2, 16; Luka 3:23, 34.
Nomba pa numa ya kumona amalyashi na yambi aya mu Baibolo twasangile ukuti umwaume talingile ukuba ibeli pa kuti abe icikolwe ca kwa Mesia. Natulande pa bushininkisho bumo:
Ibeli lya kwa Yakobo nelyo Israele, ni Rubene uo afyele muli Leya. Lyena ibeli ilyo Yakobo afyele muli Rakele umukashi uo atemenwe sana, ni Yosefe. Ilyo Rubene alufyenye, balimupokele ububeli no kupeela Yosefe. (Ukute. 29:31-35; 30:22-25; 35:22-26; 49:22-26; 1 Imila. 5:1, 2) Nangu cali ifi, Mesia tatuntwike muli Rubene nelyo muli Yosefe. Atuntwike muli Yuda umwana walenga bune uo afyele muli Leya.—Ukute. 49:10