Ifyebo Ififumine mu Mpapulo Shili mu Katabo ka Mikalile no Mulimo Tubomba
JUNE 1-7
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | UKUTENDEKA 44-45
“Yosefe Aelela Bamunyina”
“Bushe Nine Lesa?”
Lyene Yosefe aebele abaume ukubakonka pa kuti bababweshe pantu balibabepeshe ukuti balibile kapu. Bonse balibabweseshe kuli Yosefe ilyo basangile kapu mu mufuko wa kwa Benjamini. Nomba Yosefe alefwaya ukwishiba ifyo bamunyina baletontonkanya. Yuda e walebalandilako kabili alipaapeete ukuti bababeleleko uluse, kabili alandile no kutila kuti baipelesha bonse 11 ukuba abasha mu Egupti. Yosefe abebele ukuti bonse babwelelemo ku Kanaanani, lelo Benjamini ena ashale mu busha.—Ukutendeka 44:2-17.
Yuda ayaswike luse luse ati: “Ena eka e washala muli nyina umo, kabili wishi alimutemwa.” Yosefe afwile alyumfwile ububi ilyo Yuda alandile aya amashiwi pantu ali e mwana mukalamba uwa kwa Yakobo uo afyele muli Rakele, kabili Rakele afwile ilyo Benjamini alefyalwa. Yosefe na Yakobo balitemenwe sana Rakele. Kanshi ici calengele Yosefe ukutemwa sana Benjamini.—Ukutendeka 35:18-20; 44:20.
Yuda alipaapeete Yosefe ukuti Benjamini eshala mu busha, lelo ena ali-ipeeleshe ukushala mu busha. Lyene alundilepo no kuti: “Kuti naya shani kuli tata ukwabula umulumendo pamo na ine, epali namono bucushi ubukesa pali tata?” (Ukutendeka 44:18-34) Pali iyi inshita Yosefe alimwene ukuti Yuda alyalwike. Ifyo alandile fyalangile ukuti alilapila, ali uwa luse kabili tali kaitemwe.
Yosefe nomba alifililwe ukushipikisha kabili apo alefwaya ukuishibisha kuli bamunyina, aebele ababomfi bakwe ukufumina pa nse. Alililile sana ica kuti umusowa waleumfwika na kwi sano lya kwa Farao. Asukile abeba ati: “Nine Yosefe.” Alikumbatile bamunyina kabili abebele ukuti alibelela pali fyonse ifyo bamucitile. (Ukutendeka 45:1-15) Alibeleele nga fintu Yehova aiteyanya ukweleela. (Amalumbo 86:5) Bushe na ifwe tuleleela?
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
it-2-E ibu. 813
Ukulepula Ifya Kufwala
Aba Yuda e lyo na bena Kabanga bamo balelepula ifya kufwala pa kulanga ukuti bali no bulanda, maka maka nga baumfwa ukuti lupwa wabo uwapalamisha nafwa. Ilingi line pa kulepula ica kufwala, balelepulako fye akanono pa cifuba, tabalelepula ica kufwala conse ica kuti balafilwa no kucifwala.
Umuku wa kubalilapo Baibolo yalandapo pa kulepula ica kufwala, ni lintu yalanda pali Rubene, ibeli lya kwa Yakobo. Ilyo abwelele no kusanga ukuti Yosefe talimo mu cishima, alilepwile ica kufwala cakwe no kutila: “Umwaice talimo! Bushe ine—ndecita shani ine?” Apo Rubene ali libeli, alikwete umulimo wa kusakamana umwaice wakwe. Na Yakobo wishi ilyo bamwebele ukuti umwana wakwe nafwa, alilepwile ica kufwala cakwe kabili afwele insamu pa kuloosha. (Ukute. 37:29, 30, 34) Na lintu bandume nankwe ba kwa Yosefe baile ku Egupti, balilangile ukuti bali no bulanda pantu balilepwile ifya kufwala fyabo ilyo baikete Benjamini ne cipe ca mwine.—Ukute. 44:13.
Ukupatwa Apabulo Mulandu
15 Cinshi cingatwafwa ukukanafulilwa abatupata apabulo mulandu? Ibukisheni ukuti abalwani besu abakalamba ni Satana ne fibanda. (Abena Efese 6:12) Kwena abantu bamo balatupakasa ku mufulo, lelo abengi abakaanya abantu ba kwa Lesa bacite co mu kukanaishiba nelyo bambi e babatunka ukucite fyo. (Daniele 6:4-16; 1 Timote 1:12, 13) Yehova afwaya ukuti “abantu ba misango yonse” bakwate ishuko lya ‘kupusuka no kufika ku kwishiba bwino bwino icine.’ (1 Timote 2:4) Ici ca cine, pantu bamo abaletukanya kale nomba balisanguka bamunyinefwe Abena Kristu ico bamwene imilimo yesu iisuma. (1 Petro 2:12) Na kabili, kuti twasambililako ku ca kumwenako ca kwa Yosefe mwana Yakobo. Nangu bamunyina bamucushishe apakalamba, tali ne mpatila kuli bena. Cinshi calengele? Ni co ailwike ukuti Yehova e walengele ifintu ukucitika muli ilya nshila pa kuti afishepo ukufwaya Kwakwe. (Ukutendeka 45:4-8) Cimo cine, Yehova kuti aleka ifwe ukufyengeleshiwa pa kuti ishina lyakwe licindikwe.—1 Petro 4:16.
Amepusho Ukufuma ku Babelenga
Takwaba nangu cimo icingalenga twasumina ukuti Yosefe alebuka. Baibolo ilatweba bwino bwino ukuti Yosefe alishibe ukutila ukubuka te kuti kwafwe umuntu ukwishiba ifya ku ntanshi. Inshita imo, ilyo bamwebele ukuti alondolole ifiloto fya kwa Farao, Yosefe alilandile imiku iingi ukuti Lesa eka fye e wingasobela ifya ku ntanshi. Ici calengele Farao ukusumina ukuti Lesa uo Yosefe alepepa, e kutila Lesa wa cine, e walengele ukuti Yosefe alondolole fyonse ifyali no kucitika ku ntanshi, tabomfeshe amano nangu yamo ayapala ku fya kubuka. (Ukutendeka 41:16, 25, 28, 32, 39) Mwi Funde Yehova apeele Mose, alileseshe ukucita ifinjelengwe no kubuka, kanshi alefwaya bonse beshibe ukuti ena fye eka e wingasobela ifya ku ntanshi.—Amalango 18:10-12.
Nomba, cinshi Yosefe aebele umubomfi wakwe ukulanda ukuti ulukombo lwakwe ulwa silfere lwali lwa ‘kubukilamo’? (Ukutendeka 44:5) Tufwile ukwishiba ifyalecitika ilyo Yosefe alandile aya mashiwi.
Umulandu wa cipowe ca kapela makufi, bamunyina kwa Yosefe baile ku Egupti ku kushita ifya kulya. Kale, balya bene bamunyina e bashitishe Yosefe mu busha. Nomba, ukwabula bena ukwishiba, baile mu kushita ifya kulya kuli munyinabo uwali kangalila wa fya kulya mu Egupti. Yosefe taisokolwele kuli bena. Lelo, aeseshe amano yabo. Yosefe alefwaya ukumona nga balilapile pali filya bakwete imitima iibi. Na kabili, alefwaya no kumona ifyo batemenwe munyinabo Benyamini na shibo Yakobo, uwatemenwe sana Benyamini. E ico Yosefe abacitile ubwile.—Ukutendeka 41:55–44:3.
Yosefe aebele umubomfi wakwe ukwisusha ifya kulya mu mifuko ya bamunyina, ukubwesesha indalama shonse mu mifuko umo bashifumishe, no kubika ulukombo lwa silfere ulwa kwa Yosefe mu mufuko wa kwa Benyamini. Pa kucita ifi fyonse, Yosefe aifungushenye fye kuli bena pa kuti bena batile ni kangalila wa fya kulya umwina fyalo. Alyalwile imimonekele yakwe, imicitile yakwe, no lulimi alelanda, pa kuti bamunyina bamone ukuti ni kangalila wa fya kulya umwina fyalo.
Ilyo bamunyina kwa Yosefe bafikile kuli ena, talefwaya ukuti bamwishibe nga filya fine amapange yakwe yali, e ico abepwishe ukuti: “Bushe tamwishibe ukuti uwaba nga ine cine cine aishibo kubuka?” (Ukutendeka 44:15) Kanshi ulukombo lwali lwa kubepelako fye bamunyina ukuti bena bamone kwati ca cine Yosefe mwina fyalo. Filya fine Benyamini ashaibile ulukombo, na Yosefe wine apangile fye bulya bwile ilyo alandile ukuti lulya lukombo lwali lwa kubukilamo.
JUNE 8-14
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | UKUTENDEKA 46-47
“Yosefe Apususha Ulupwa Lwakwe ku Cipowe”
w87 5/1 ibu. 15 para. 2
Ukubako Bumi Mu Nshita Ya Cipowe
2 Imyaka cine lubali iya fingi yalipwile, kabili icipowe calitendeke nga fintu Yehova ali na sobela—icipowe te mu Egupti fye lelo “pa muulu onse uwe sonde.” Lintu abantu bacipowe mu Egupti batendeke ukupunda kuli Farao ku ca kulya, Farao abebele ukuti: “Kabiyeni kuli Yosefe; ico alemweba citeni.” Yosefe ashitishe ing’ano ku bena Egupti ukufikila indalama shabo shapwile. Lyena apokelele ifitekwa fyabo nga malipilo. Mu kupelako abantu baishile kuli Yosefe no kusosa ukuti: “Mushite ifwe ne mpanga yesu mu cilyo, na ifwe ne mpanga yesu tukabo busha kuli Farao.” Eco Yosefe ashitile bonse impanga ya mu Egupti kuli Farao.—Ukutendeka 41:53-57; 47:13-20
kr amabu. 234-235 amapara. 11-12
Ubufumu Bulacita Ukufwaya kwa kwa Lesa pe Sonde
11 Ifintu ukufula. Mu calo mwaliba insala ya ku mupashi. Baibolo yatila: “‘Moneni! Inshiku shikesa,’ e fyasosa Shikulu Mulopwe Yehova, ‘ilyo nkatuma insala mu calo, te nsala ya fya kulya iyo, kabili te cilaka ca menshi, lelo ica kuumfwa amashiwi ya kwa Yehova.’” (Amose 8:11) Bushe abatekwa ba Bufumu bwa kwa Lesa nabo balacula kuli iyi nsala? Yehova alisobele ubupusano bwaba pa bantu bakwe na balwani bakwe ilyo atile: “Ababomfi bandi bakalya, lelo imwe mukaba ne nsala. Moneni! Ababomfi bandi bakanwa, lelo imwe mukaba ne cilaka. Moneni! Ababomfi bandi bakasekelela, lelo imwe mukekatwa insoni.” (Esa. 65:13) Bushe mulemona ifyo aya mashiwi yalefikilishiwa?
12 Ifyo tupokelela kuli Lesa fingi nga nshi kwati mumana uuleya ulekula no kushikilako. Impapulo shilanda pali Baibolo, ukubikako na mavidio na ma CD, ukulongana konse no kulongana kwa citungu, e lyo ne fyebo ifyo babika pa Webu saiti fyonse ifi e fya kulya fya ku mupashi ifyo Lesa atupekanishisha muli cino calo mwaba insala ya ku mupashi. (Esek. 47:1-12; Yoele 3:18) Bushe tamutemenwe ukumona ifyo Yehova alefikilisha ubulayo bwa kumupekanishisha ifintu ifingi? Bushe lyonse mulashininkisha ukuti mwalya pe tebulo lya kwa Yehova?
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
it-1-E ibu. 220 para. 1
Imibele ne Fya Kucita
Ukubika iminwe pa menso ya ufwiile. Yehova aebele Yakobo ukuti, “Yosefe akabika iminwe yakwe pa menso yobe.” (Ukute. 46:4) Aya amashiwi Yehova alandile yalolele mu kuti Yosefe e wali no kwisala amenso ya kwa Yakobo nga afwa. Nomba uwalebomba uyu mulimo libeli. Kanshi ifi Yehova alandile alefwaya Yakobo eshibe ukuti insambu sha bubeli shalingile ukupeelwa kuli Yosefe.—1 Imila. 5:2.
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pa Imil. 7:14
Bonse pamo bali 75: Stefani taleyambula icikomo icili conse ica mu Amalembo ya ciHebere, ilyo alandile ukuti bonse aba mu lupwa lwa kwa Yakobo abali mu Egupti bali 75. Mu filembo fyaba Masore ifya Amalembo ya ciHebere tamwaba iyi impendwa. Pa Ukutendeka 46:26 patila: “Abantu bonse abaile ku Egupti batuntwike muli Yakobo, ukufumyako fye abakashi ba bana bakwe abaume. Bonse pamo bali amakumi mutanda na mutanda (66).” Icikomo 27 citila: “Abantu bonse abafumine mu ng’anda ya kwa Yakobo abaile ku Egupti bali amakumi cinelubali (70).” Muli ifi fikomo, bapenda abantu mu nshila shibili ishapusana, impendwa ya kubalilapo ilanda pa lupwa lwa kwa Yakobo umwali abana bakuifyalila, e lyo impendwa yalenga bubili ilanda pali bonse abaile ku Egupti. Impendwa yonse iya lupwa lwa kwa Yakobo baliilandapo na mu Ukufuma 1:5 na pa Amalango 10:22, apo balanda pa impendwa yabo ukuti bali “70.” Stefani nalimo alandile pa impendwa yalenga butatu umwali ulupwa lonse fye ulwa kwa Yakobo. Bamo balanda ukuti muli ulu ulupwa mwali abana, na beshikulu ba bana ba kwa Yosefe, e kutila Manase na Efraimu. Na kuba aba ebo balandapo mu bupilibulo bwaba mu malembo ya Septuagint pa Ukutendeka 46:20. Bambi nabo batila mwali abakashi ba bana ba kwa Yakobo abo bashapendeleko mu mpendwa yaba pa Ukutendeka 46:26. Kanshi impendwa “75” ya bantu fye bonse abali mu lupwa lwa kwa Yakobo. Nalimo uyu e mulandu iyi impendwa bailembeele mu Amalembo ya ciHebere mu nshiku sha batumwa. Pa myaka iingi abasambilila ifya Baibolo baishibe ukuti iyi impendwa “75” e yali na pa Ukutendeka 46:27 na pa Ukufuma 1:5 muli Septuagint ya mu ciGriki. Na kabili, ilyo basangile ifimfungwa fya Bemba Wafwa fibili nalimo mu 1950, muli ifi fimfungwa namo iyi impendwa “75” e mo yali. Nalimo ifi e fyalengele Stefani alande pali iyi impendwa. Kanshi impendwa Stefani alandilepo ilanga fye nshila iyapusanako iya kupendelamo ulupwa lwa kwa Yakobo.
JUNE 15-21
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | UKUTENDEKA 48-50
“Abakalamba Balikwata Ifingi Ifya Kutusambilisha”
it-1-E ibu. 1246 para. 8
Yakobo
Ilyo Yakobo ali mupepi no kufwa alipaalile abeshikulu bakwe na bana baume ba kwa Yosefe babili, Manase na Efraimu. Umupashi wa kwa Lesa walengele Yakobo apaala sana Efraimu umwaice bantu ukucila Manase umukalamba. Lyena Yakobo aebele Yosefe uwali no kupokelela ubupyani bwebeli ukuti: “Ine, nakupeela impanga iikulu ukucila iya bamunonko, iyo napokele mu minwe ya bena Amore ku lupanga lwandi na ku buta bwandi.” (Ukute. 48:1-22; 1 Imila. 5:1) Apo Yakobo alishitile impanga ya bana ba kwa Hamore mupepi na Shekemu, cimoneka kwati ifi Yakobo alaile Yosefe ukuti ku ntanshi abana bakwe bali no kucimfya abena Kanaani ku lupanga no buta, filanga fye ukuti ali ne citetekelo. (Ukute. 33:19, 20) Impanga iikulu iyo Yosefe ali no kupyana mwali imikowa ibili, umukowa wa kwa Efraimu no mukowa kwa Manase.
it-2-E ibu. 206 para. 1
Inshiku sha Kulekelesha
Ubusesemo Yakobo Alandile Ilyo Ashilafwa. Yakobo aebele abana bakwe abaume ati, “longaneni uleke imwebe icikamucitikila mu nshiku sha kulekelesha.” (Ukute. 49:1) Aya mashiwi alandile yali no kutendeka ukufikilishiwa ku nshita ya ku ntanshi. Imyaka ukucila pali 200 ilyo Yakobo ashilalanda aya mashiwi, Yehova aebele shikulu wa kwa Yakobo Abramu (uo batendeke ukwita ati Abrahamu) ukuti abana bakwe bali no kucula pa myaka 400. (Ukute. 15:13) Kanshi “inshiku sha kulekelesha” isho Yakobo alandilepo shali no kutendeka pa numa ya myaka 400 iyo bali no kubacusha. Pa numa ubu busesemo bwali no kukuma “Israele wa kwa Lesa.”—Gal. 6:16; Rom. 9:6.
Abakoloci Balakoselesha Sana Abacaice
10 Abakoloci na kabili, balakoselesha sana bakapepa banabo. Yosefe mwana Yakobo ilyo akotele, alicitilepo cimo icamoneke nge cishacindama sana lelo icalangile ukuti ali ne citetekelo. Ico acitile calikoseshe bakapepa ba cine abengi nga nshi abaishilefyalwa ninshi ena alifwa kale. Ilyo aali ne myaka 110 ‘akonkomeshe ulwa mafupa yakwe,’ aebele abena Israele ukuti, ilyo bakafuma mu Egupti, bakasende amafupa yakwe. (AbaHebere 11:22; Ukutendeka 50:25) Ifyo Yosefe alandile fyalengele abena Israele ukuba ne subilo imyaka yonse iyo bali mu busha, ninshi wena alifwa kale, kabili fyalengele bacetekela ukuti kasuba kamo bakalubuka.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
Balipaalwa Abapeela Lesa Ubukata
4 Ilyo bashilaingila mu Calo Calaiwe, abena Israele ba mu mukowa wa kwa Gadi, balombele ukuti bekale mu mpanga ya mulemfwe iyali ku kabanga ka Yordani. (Impendwa 32:1-5) Ukwikala kulya kwali no kubaletela amafya yabipisha. Umukonko wa Yordani walecingilila imikowa ya ku masamba ku kusanswa na bashilika. (Yoshua 3:13-17) Lelo, ulupapulo lwa The Historical Geography of the Holy Land ulwalembelwe na George Adam Smith lwalanda pa fyalo fyali ku kabanga ka Yordani ati: “Fyali mu ncende ya Arabia iikalamba kabili iyabatama, umushali nangu cimo icacingilile yene. E ico, lyonse baletebelelwa ku balelulumba ne nsala, abalekonka umulemfwe cila mwaka.”
5 Bushe umukowa wa kwa Gadi wali no kucita shani ilyo wali no bo bwafya bwakakala? Imyaka iingi sana ku numa, icikolwe cabo Yakobo asobele fimo ilyo ali mu kufwa. Atile: “Gadi—Impuka yamutininkisha, lelo wene aisupila aitininkisha ku fitende!” (Ukutendeka 49:19) Nga tamutontonkenyepo pali aya mashiwi, kuti camoneka kwati bali no kulacula fye. Lelo, ico yalelandapo, cipope ca kuti abena Gadi bafwile ukulwisha abalwani babo. Yakobo abebele ati nga bacite fyo nangu cibe shani abalebasansa bakacimba, na bena Gadi bakasupila bene no kubatininkisha ku fitende.
it-1-E ibu. 289 para. 2
Benjamini
Yakobo alandile pa maka ya kucimfya ayo abana ba kwa Benjamini bali no kukwata, ilyo asobele ifyo umwana wakwe ali no kucita, atile: “Benjamini akalalepaula ngo mumbulu. Ulucelo akalalya inama iyaipaiwa na ku cungulo akala-akanya ifyapokololwa.” (Ukute. 49:27) Abena Benjamini baishibikilwe ku fyo balesukusa amabwe ukubomfya icisukushilo, nangu babomfya ukuboko kwa ku kuso nelyo ukwa ku kulyo balelasa ico balefwaya nangu cili “ngo mushishi ubunono.” (Abapi. 20:16; 1 Imila. 12:2) Umupingushi Ehudi uwaipeye Imfumu Egelone ali mwina Benjamini kabili alebomfya ukuboko kwa ku kuso. (Abapi. 3:15-21) Na kabili “ulucelo” e kutila ilyo abena Israele batendeke ukukwata imfumu, imfumu ya kubalilapo mu Israele yafumine mu mukowa wa kwa Benjamini nangu ca kuti wali “uwacepesha mu mikowa ya kwa Israele.” Imfumu ya kubalilapo Shauli umwana wa kwa Kishi, ali ni mpalume mu bulwi kabili alilwishishe abaPelishiti. (1 Sam. 9:15-17, 21) Na kabili mu nshita ya “cungulo” e lintu Namfumu Estere na Mordekai cilolo mukalamba aba mu mukowa wa kwa Benjamini, bapuswishe abena Israele ku bena Persia abalefwaya ukubalofya.—Este. 2:5-7.
JUNE 22-28
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | Ukufuma 1-3
“Nkaba Uo Nkaba”
Mulecindika Ishina Lya Kwa Yehova Ilikalamba
4 Belengeni Ukufuma 3:10-15. Ilyo Mose ali ne myaka 80, Lesa amwebele ukuti: “Ufumye abantu bandi, abana ba kwa Israele, mu Egupti.” Pa kwasuka, Mose aipwishe Lesa icipusho icacindama nga nshi. Amwipwishe ukuti: ‘Abena Israele nga banjipusha ishina lyenu, nkabebe ati ni mwe bani?’ Apo abena Israele balishibe ishina lya kwa Lesa, mulandu nshi Mose aipushishe ici cipusho? Mose alefwaya ukwishiba ifingi pa mwine we shina, e kutila ifishinka ifyali no kulenga abantu bakwe ukushininkisha ukuti Lesa ali no kubalubula. Ifi Mose aipwishe Lesa ici cipusho cali fye bwino pantu abena Israele bali mu busha pa myaka iingi. Nalimo baletwishika nga ca kutila Lesa wa fikolwe fyabo aali no kubalubula. Na kuba abena Israele bamo balitendeke no kupepa balesa ba bena Egupti!—Esek. 20:7, 8.
kr ibu. 43, akabokoshi
UMO ISHINA LYA KWA LESA LYALOLA
ISHINA lya kuti Yehova lyafuma kwi shiwi lya ciHebere ilyalola mu kuti “ukuba.” Kanshi abantu abengi baishiba ukuti ishina lya kwa Lesa lyalola mu kuti “Ailenga Ukuba.” Ubu bupilibulo bulalondolola bwino umulimo Yehova akwata ukuti ni Kabumba. E walengele umuulu ne sonde na bantu ababa no mucetekanya kabili alitwalilila ukulenga ubufwayo bwakwe ukufikilishiwa.
Ninshi ni mwi mwalola amashiwi ayo Yehova ayaswike Mose ilyo amwipwishe icipusho caba pa Ukufuma 3:13,14? Mose aipwishe ati: “Nga ca kutila nafika ku bana ba kwa Israele nabeba no kuti, ‘Lesa wa fikolwe fyenu antuma kuli imwe,’ na bo banjipusha abati, ‘Nani ishina lyakwe?’ Nkabasuka shani?” Yehova amwaswike ati: “Nkaba Uo Nkaba.”
Mwamona ukuti, Mose taleipusha Yehova ukuti amwebe ishina lyakwe. Mose na bena Israele balishibe kale ishina lya kwa Lesa. Mose alefwaya ukuti Yehova asokolole fimo ifyali no kukosha icitetekelo cakwe muli ena, ifyali no kumonekela mu bupilibulo bwe shina lyakwe. Kanshi pa kumwasuka ukuti, “Nkaba Uo Nkaba,” Yehova alesokolola icishinka icacindama pali ena ica kutila kuti aba icili conse pa kuti afikilishe ubufwayo bwakwe. Ku ca kumwenako, Yehova aali ni Kalubula, Kapeela wa mafunde, Kapayanya wa filekabilwa, na fimbipo kuli Mose na ku bena Israele. E ico, Yehova umwine alasala ico alefwaya ukuba pa kuti afikilishe amalayo yakwe ku bantu bakwe. Na lyo line, ishina Yehova talyapelela fye mu kuba ico engafwaya ukuba. Lyalola na mu kuti alalenga ifibumbwa fyakwe ukuba ifyo alefwaya pa kuti afikilishe ubufwayo bwakwe.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
g04 4/8 ibu. 6 para. 5
Bushe Mose Eko Ali Nelyo wa Kwelenganya Fye?
Bushe umwana mwanakashi wa mfumu ya mu Egupti kuti asenda umwana uushili wakwe no kulenga aba uwakwe? Ee. Pantu mu mipepele ya bena Egupti balesambilisha ukuti umuntu alingile ukuba ne cikuuku pa kati akaye ku muulu. Ba Joyce Tyldesley abasambilila ifya kushuula ifya mu mushili, ilyo balandile pa kusenda umwana uushili obe no kulenga aba obe batile: ‘Abanakashi abena Egupti balikwete isambu shimo shine ne shakwete abaume. Ukulingana na mafunde babikileko, abanakashi balikwete insambu sha kusenda umwana uushili wabo aba uwabo.’ Mu fyalembwa fimo ifya kale balilandapo pa mwanakashi umo umwina Egupti uwasendele abasha no kulenga baba kwati bana bakwe. Nga ni filya umwana mwanakashi wa mfumu Farao apeele Mose kuli nyina ukuti alemonsha, icitabo ca The Anchor Bible Dictionary catile: “Filya balelipila nyina wa kwa Mose ilyo aleonsha umwana . . . fyalilingana ne fyali mu mapepala abena Mesopotamia balesainishanya pa kusenda umwana uushili wabo no kulenga aba uwabo.”
Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya Ukufuma
3:1—Bushe ninshi Yetro balemwitila ati shimapepo? Kale sana umutwe wa lupwa alebomba nga shimapepo pa lupwa lwakwe. Yetro afwile ali mutwe wa lupwa lwa bena Midiani. Apo abena Midiani batuntwike kuli Abrahamu muli Ketura, nalimo balishibe ifyalecitwa pa kupepa Yehova.—Ukutendeka 25:1, 2.
Icakula Ukucila Fyuma fya mu Egupti
Ilyo Mose ali ne myaka 40, inshita ali no kuba umwina Egupti nkonko, ‘afumine aile kuli bamunyina, ku kumone fisendo fyabo ifyafina.’ Ifyo acitile kulya fyalangile ukuti talefwaya fye ukwishiba ifyalecitika; alefwaisha ukubafwa. Ilyo amwene umwina Egupti aleuma umuHebere, alileko, aipaya uwa lucu. Ico acitile calangile ukuti umutima wa kwa Mose wali kuli bamunyina. Umwaume wafwile napamo ali ni cilolo, uwaipaiwe lintu alebomba imilimo yakwe. Mu menso ya bena Egupti, Mose alekabila sana ukuba na bucishinka kuli Farao. Lelo, cimbi icalengele Mose ukucite co cali kutemwa ubulungi, imibele iyo alangile na kabili ilyo pa bushiku bwakonkelepo apaapeete umuHebere uwaleuma umunankwe apabula umulandu ukuleka. Mose alefwaisha ukulubula abaHebere ukufuma mu busha bwa lucu, lelo, ilyo Farao aishibe ulwa ico no kufwaya ukumwipaya, Mose alipatikishiwe ukufulumukila ku Midiani.—Ukufuma 2:11-15; Imilimo 7:23-29.
Inshita Mose afwaile ukulubula abantu ba kwa Lesa yalipusene ne nshita Yehova alefwailapo ukucite co. Na lyo line, ico acitile calangile ukuti ali ne citetekelo. Pa AbaHebere 11:24-26 patila: “Ni ku citetekelo e ko Mose, ilyo akulile, akene ukwitwo mwana wa mwana mwanakashi wa kwa Farao; asalile ukucitwo bubi pamo na bantu ba kwa Lesa ukucilo kukwate nshita ya bwanalale iya lubembu.” Mulandu nshi? “Pa kulingo kuti ukuseebana pamo na Kristu e bucindami ubwakulo kucishe fyuma fya mu Egupti; pantu atontomeshe amenso ku cilambu.” Uku kubomfya ishina “Kristu” mu kuibela ilipilibula “uwasubwa,” kwalinga Mose pantu pa numa apeelwe umulimo mu kulungatika ukufuma kuli Yehova.
Tontonkanyeni! Abana ba bashimucindikwa fye e balekushiwa fintu Mose akushiwe. Icifulo cakwe nga calengele wene ukukwata incito ya pa muulu no kuipakisha ifintu ifisuma ifyo mwingatontonkanyapo, lelo, alikeene fyonse. Amwene ukuti mu mikalile ya mwi sano lya kwa Farao, wa lucu, tayaleumfwana no kutemwa Yehova no bulungi bwakwe. Ukwishiba no kwetetula pa malayo ya kwa Lesa ayo alaile ifikolwe fyakwe Abrahamu, Isaki, na Yakobo kwalengele Mose ukusalapo ukubishiwa na Lesa. Ne ci calengele Yehova ukubomfya Mose mu mulimo wacindamisha uwa kufishapo ukufwaya kwakwe.
Kulaba inshita ilyo bonse tukabila ukusalapo ifyacindamisha. Nga Mose, napamo mulaba na fimo ifyafya ukusalapo. Bushe mufwile ukusha intambi shimo nelyo fimo ifimoneka ifisuma, te mulandu ne fyo mwaipusula? Nga e kusalapo muli na ko, ibukisheni ukuti Mose amwene ukuti bucibusa na Yehova bwalicindamishe ukucila ifyuma fya mu Egupti, kabili ico tacamulangulwishe.
JUNE 29–JULY 5
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESAICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | UKUFUMA 4-5
“Nkaba na Iwe”
Bushe Yehova Amona Shani Ukuipokolola?
“Te kuti mombe bwino.” Nalimo kuti muleimona kwati tamwafikapo ukuba kasabankanya wa mbila nsuma. Ababomfi bamo aba cishinka aba kwa Yehova ku kale baleimona ukuti tabafikilepo ukubomba imilimo Yehova abapeele. Natumone ifyo Mose acitile. Ilyo Yehova amupeele umulimo, Mose atile: “Iye mwe Yehova, ine nshilanda bwino, ukufuma fye ku kale ukufika na nomba, nangu fye ni apa pene mulelanda ku mubomfi wenu, pantu nalifina akanwa no lulimi.” Nangu ca kuti Yehova alimukoseleshe, Mose ayaswike ati: “Iye mwe Yehova, shi tumeniko umbi, onse uo mulefwaya mwe bene.” (Ukufu. 4:10-13) Cinshi Yehova acitile?
Bushe Mulamona “Uushimoneka”?
5 Ilyo Mose ashilabwelela ku Egupti, Lesa alimwebele amashiwi ayacindama sana ayo pa numa aishilelemba mwi buuku lya kwa Yobo, aya kuti: “Ukutiina Yehova, e mano.” (Yobo 28:28) Pa kulenga Mose ukuba na katiina na mano, Yehova amwebele pa bupusano bwaba pa bantu na pali Lesa Uwa Maka Yonse. Amwipwishe ati: “Nani wapeele umuntu akanwa kabili nani uulenga umuntu ukuba cibulu nelyo nkomamatwi nelyo ukumona nelyo ukuba impofu? Bushe te ine, ne Yehova?”—Ukufu. 4:11.
6 Cinshi Lesa alefwaya Mose ukwishiba? Ca kuti talingile ukuba no mwenso. Yehova e wamutumine, kanshi ali no kumwafwa ukulanda amashiwi amutumiine kuli Farao. Pantu na kuba Farao talingene na Yehova nangu fye panono. Kabili uyu tawali e muku wa kubalilapo ababomfi ba kwa Lesa balipo mu bwafya ku bena Egupti. Nalimo Mose alitontonkenyepo pa fyo Yehova acingilile Abrahamu, Yosefe, e lyo ne fyo bamucingilile ku mfumu sha Egupti shimbi ishatekelepo. (Ukute. 12:17-19; 41:14, 39-41; Ukufu. 1:22–2:10) Apo Mose ali ne citetekelo mu “Uushimoneka,” aliile kuli Farao no kumweba fyonse ifyo Yehova amwebele.
Bushe Yehova Amona Shani Ukuipokolola?
Yehova tapokele Mose umulimo amupeele ukubomba, lelo asalile Aarone ukuti aleafwa Mose ukubomba ulya mulimo. (Ukufu. 4:14-17) Na mu myaka yakonkelepo, Yehova aleba na Mose kabili alemwafwa muli fyonse pa kuti abombe bwino imilimo amupeele. Na muno nshiku, kuti twacetekela ukuti Yehova akalenga Abena Kristu banensu ukutwafwa ilyo tulebomba umulimo wa kushimikila. Ne cacindama ca kuti, Icebo ca kwa Lesa citweba ukuti Yehova akalenga tukafikepo ukubomba bwino umulimo atupeela.—2 Kor. 3:5; moneni akabokoshi akaleti “Imyaka Nali ne Nsansa Sana.”
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
Amepusho Ukufuma ku Babelenga
Amashiwi ya kwa Sipora aya kuti “uli shibwinga wa mulopa, pa mulandu wa kusembululwa” mashiwi yaibela. Cinshi yaletweba pali wene? Pa kucita ifyalekabilwa ukulingana ne cipingo, Sipora asumine ukuba mu cipingo na Yehova. Icipingo ce Funde ico Lesa apangene na bena Israele pa numa calangilile ukuti mu cipingo, Yehova kuti amonwa ngo mulume e lyo abo apangene na bo bali ngo mukashi. (Esaya 54:1, 5) E co, pa kweba Yehova (ukupitila muli malaika atumine) ukuti “uli shibwinga wa mulopa,” Sipora afwile alelanga ukunakila kwakwe ku fyalekabilwa ukulingana ne cipingo. Cali kwati alesumina ukuba umukashi muli cilya cipingo umo abaume balekabilwa ukusembululwa, ukusumina ukuti Yehova Lesa ali mulume. Na kabili, ukucita bwangu ico Lesa alefwaya, kwalengele Sipora apusushe umweo wa mwana wakwe.
it-2-E ibu. 12 para. 5
Yehova
Ukwishiba ishina lya muntu umo nelyo icintu cimo tacipilibula ukuti twalimwishiba nelyo twalicishiba bwino bwino. Nabali icinangwa alishibe ishina lya kwa Davidi lelo aipwishe ukuti, “Nani Davidi?” mu mashiwi yambi aleipusha fye ukuti, “Finshi ali uo wine Davidi?” (1 Sam. 25:9-11; linganyeniko 2 Sam. 8:13.) Farao nao aipwishe Mose icipusho capalako, amwipwishe ati: “Nani uyo wine Yehova, uwa kuti ng’umfwe ishiwi lyakwe no kuleka Israele aye? Uyo Yehova ine nshamwishiba nakalya kabili nshaleke Israele aye.” (Ukufu. 5:1, 2) Aya mashiwi Farao alandile, aloseshe mu kuti tacetekele ukuti Yehova ni Lesa wa cine, nelyo ukuti Yehova takwetepo amaka pa mfumu sha mu Egupti kabili talingile ukumweba ifya kucita ukupitila muli Mose na Aarone. Nomba Farao na bena Egupti bonse ukubikako fye na bena Israele bene bali no kwishiba umwalola ishina lya kwa Yehova. Yehova aebele Mose ukuti ifyo ali no kucita fyali no kulenga afikilisha ifyo alefwaya ukucitila abena Israele, ali no kubalubula, ali no kubapeela Icalo ca Bulayo kabili ali no kufikilisha ifyo alaile ifikolwe fyabo. Ifi fyali no kulenga baishiba bwino Lesa, nga fintu umwine alandile ukuti: “E lyo mukeshiba ukuti nine Yehova Lesa wenu.”—Ukufu. 6:4-8.