Ifipusho Ukufuma ku Babelenga
Ni shani fintu Inte sha kwa Yehova bamona ukushita ifipe fya kwiba?
Abena Kristu balasengauka ukukwata ulubali ululi lonse ku mufulo mu kushita ifipe fya bukwebo nelyo fisolobelo ifya kwiba.
Ukwiba mu kushininkisha kwalilubana. Ifunde lya kwa Lesa ku bena Israele lyalondolwele mu kumfwika ukuti: “Wilaiba.” (Ukufuma 20:15; Ubwina Lebi 19:11) Nga ca kuti umupupu aliiketwe, aali no kubweseshapo imiku ibili, imiku ine, imiku isano, ukushintilila pa mibele.
Ukufuma ku nshita sha pa kale, abapupu balyesha ukushitisha fipe fibilwe pa kupanga ubukumu bwa mu kwangufyanya kabili ukwabulo kwikatwa mu kuba no bushinino ku kukwata umulandu. Pali uyu mulandu ilingi line balashitisha ifipe fya kwiba pa mutengo wanaka untu aba kushita abengi basanga ukuba uwayafya ukukaana. Icibelesho ca musango uyo kuti pambi calibimbilwemo mu cintu tubelenga pa Ukufuma 22:1 ukuti: “Ngo muntu aibe ŋombe napamo impaanga, no kuiipaya napamo ukuishisha, akabweseshepo iŋombe shisano isha kupyanisha pa ŋombe imo, ne mpaanga shine isha kupyanisha pa mpaanga imo.”
Ukwiluka imitubululo mu mafunde ya musango uyo, Rabbi Abraham Chill alembo kuti: “Calibindwa ukushita nelyo ukupokelela icipe ca kwiba, nelyo fye nga ca kuti icipe tacilemonwa nge fyo. Umo muli ifyo tafwile ukushita imbushi kuli kacema, pantu kacema napamo aleshitisha ukwabula uwa mwingishe ncito ukwishiba kabili alefwaya ukusunga indalama.”—The Mitzvot—The Commandments and Their Rationale.
Mu cine cine, nangula ni fyo, ifunde lya kwa Lesa talyabinda ‘ukushite mbushi kuli kacema’ pa mulandu fye wa mutunganya wa kuti pambi kuti asunga indalama sha wa mwingishe ncito, muli fyo ukushitisha imbushi ya kwiba. Lelo ku lubali lumbi ulwa mulandu, ababomfi ba kwa Yehova pa kuba abaibukila tabalingile ukwakanako ku kushitisha (imbushi nelyo icili conse cimbi) lintu camoneka ukuba icalengama ukuti icipe te ca kwa kashitisha nelyo ukuti napamo ca kwiba. Ifunde lya kwa Lesa lilangisha ukuti Aleshiba icipe ca mu bumfisolo, lelo umupupu alapusula umwine wa cipe. Umo uushita icishibikwe ukuti ca kwiba te kuti pambi abe mupupu nge fyo, lelo ukushita kwakwe kubwesesha pa nshi ukucitikako kwa kuti umwine akabala akwata icipe ukubweshiwa.—Amapinda 16:19; linganyeniko 1 Abena Tesalonika 4:6.
Ifwe bonse tulomfwikisha ukuti bakashita—nampo nga ni banamayanda nelyo bakashita ba kampani—bafwaya ukushita ifipe fya bukwebo pa mutengo wawamisha. Abanakashi ukushinguluke calo conse bafwaya imishitile isuma, besha ukuleshalesha pa kushita ukufikila iciputulwa ca mwaka lintu imitengo yanakako, nelyo ukushita pa mishiika nelyo amatuuka bashitishamo mu miina mu kuba ne ncishi inono na muli ifyo pa mitengo yawaminako. (Amapinda 31:14) Nalyo line, nsonsela ya musango uyo mu kushita pa mutengo wacepako ilingile ukukwata umwa kupelela. Aba cishinka bamo mu nshiku sha kwa Nehemia balikene ukucita ifya kushishanya pe Sabata, nelyo fye pambi nga baali no kushita pa mitengo yawaminako pali shilya nshiku. (Nehemia 10:31; linganyeniko Amose 8:4-6.) Cili icapalako ku Bena Kristu. Ukukaana kwabo ukwiba kubaafwa ukulama itunko ilili lyonse ku kushita ifipe fyanakisha umutengo ifyo fyali mu kumonekesha ifya kwiba.
Kuti pambi caba kwishiba kwa munsaunte ukuti bakashitisha bamo babomba ne fipe fya kwiba. Nelyo umutengo ulumbulwa mu bumfisolo pambi kuti waba uwanaka nga nshi ica kuti umuntu umutuntulu uuli onse kuti asondwelela ukuti ifipe fya bukwebo mu kucitikako fyanonkelwe mu kubulwe funde. Nelyo fye ifunde lya calo kuti pambi lyasuminisha ukukabila ku kupelulula kwa musango uyo. Volyumu imo iya kusambilila ifya mafunde ilandapo ukuti:
“Tacili icakabilwa ukuti uupeelwe umulandu eshibe nampo nga kufuma kuli ani icipe caibilwe nelyo ni ani aibile, nelyo ni lilali caibilwe nelyo ni kwi caibilwe, nelyo imibele yabimbilwemo pa kwiba cene, lelo cili ica kumanina ukuti naishiba ukuti calibilwe. . . . Ifilye fimo fibuula imimwene ya kuti ukubako kwa kwibukila ukuti pambi kwasoselwa libela pa cishinka ca kuti uulecingilila apokelele icipe pe samba lya mibele ya musango uyo nge ingekusha umuntu uwa kulamuka kwa lyonse no kwibukila kwa kuti caliibilwe.”
Ici cilundako umulandu usuma ku Mwina Kristu ukusengauka ukushita ifipe fya kwiba. Ukushita kwakwe ifipe fya musango uyo kuti kwamulenga ukuba katoba we funde. Abantu abengi tabakwata ifishinte fya mibele isuma pa lwa kutobe funde nga ca kuti batontonkanya ukuti tabakekatwe. Te fintu caba ku Bena Kristu, abafwaya ‘ukunakila bakateka abacilamo.’ Ukuba abanakila kwi funde kubacingilila ukufuma ku kupeelwa umulandu nge ncitatubi, kabili kulasangwilako ku kukwata kampingu musuma pa ntanshi ya kwa Yehova.—Abena Roma 13:1, 4, 5.
Cibusa wa kwa Lesa Abrahamu aimike ica kumwenako cisuma ukulosha kuli kampingu. Mu kasuba kakwe, bakateka bane aba ku kabanga bacimfishe ishamfumu uko Lote aikalile, ukusende fyuma ifingi mu musango wa bupupu bwa bushilika. Abrahamu, alisupiile, ukucimfya abalwani, no kubwesha ifipe fyaibilwe. Imfumu ya Sodomu yaebele Abrahamu ukuti: “Ifipe mubuule mwe bene” nge cilambu. Mu cifulo ca ico, Abrahamu apeele ifipe ku mwine wakwete nsambu, ukusosa ukuti: “Te kuti mbuulepo . . . epali watila, Nincindamika Abramu!”—Ukutendeka 14:1-24.
Abena Kristu tababa abasekelela mu busuma bwa fya ndalama ubo pambi kwingesako ukupitila mu fipe fya kwiba. Yeremia alembele ukuti: “Ifyabe nkwale iifukatila amani ayo ishabikiile, e fyaba uucite fya bucindami ifishili fya mu bulungami.” (Yeremia 17:11) E co, ukucila pa kulanga amano pa kukanatoba amafunde ya kwa Kaisare pa lwa fipe fya kwiba, Abena Kristu bafwaisha ukusumbula ubulungi bwa kwa Lesa pa kukanalundanishiwa mu nshila iili yonse no kwiba kwa bupondamishi. Davidi alembele bwino ukuti: “Uluncepela ulukwete uwalungama lwawama ukucila kupaka kwa babifi abengi.”—Ilumbo 37:16.