Pashanyeni Icitetekelo Cabo

Alibikile Amano ku Fyalecitika Kabili Alilolela

ELIYA alefwaya sana ukulanda na Wishi wa ku muulu. Lelo amabumba ya bantu abo aali na bo, e lyo fye bapwishishe ukutamba uko uyu kasesema wa cine aitile umulilo ukufuma ku muulu, kabili abengi balefwaya sana ukuti Eliya abatemwe. Ilyo Eliya talanina Ulupili lwa Karmele pa kuti ayepepa kuli Yehova Lesa ninshi ali eka, kwali umulimo wakakata uo alingile ukubomba. Alingile ukulanda ne Mfumu Ahabu.

Ahabu na Eliya baali bantu abapusana icine cine. Ahabu uwafwele ifya kufwala fya bufumu ifisuma nga nshi, aali uwaitemwa kabili alipondokele Lesa no kutendeka ukulacita ifyabipa. Eliya ena afwele fye ica kufwala ca bukasesema, ica muntu-untu fye ico napamo bapangile ku mpapa ya nama nelyo amasako ya ngamila nangu aya mbushi. Uyu muntu aali uwashipa, uwa cishinka, kabili aali ne citetekelo. Ilyo bwaile buleila Eliya na Ahabu baile baleishibikwa ifyo imitima yabo yali.a

Ala pali ubu bushiku Ahabu na bakapepa banankwe aba kwa Baali baliseebene icine cine. Pali iyi nshita ukupepa kwa busenshi uko Ahabu no mwina mwakwe, Namfumu Yesebele baletungilila mu bufumu bwa mikowa 10, ubwa Israele, ninshi nakwishibikwa ukuti kwa bufi. Calishibikwe ukuti Baali aali ni lesa wa bufi. Kalya kalubi kalifililwe ukuleta umulilo ilyo bakasesema ba kako balelomba, ninshi uku balecinda no kuitetaula ica kuti no mulopa walasuuma pa kutila fye komfwe ukupaapata kwabo. Baali alifililwe ukucingilila balya baume 450 ilyo balebepaya pa mulandu uo bacitile. Lelo kwali na cimbi ico uyu lesa wa bufi afililwe, kabili ico cintu caali no kwishibikwa ku bantu fye bonse. Pa myaka ukucila itatu, bakasesema ba kwa Baali balelomba kuli lesa wabo ukuti aloshe imfula pa calo, lelo Baali alifililwe ukuleta imfula. Nomba, Yehova aali no kulangilila ukuti e Lesa wa cine, pantu aali no kupwisha icilala.—1 Ishamfumu 16:30–17:1; 18:1-40.

Nomba bushe ni lilali Yehova aali no kupwisha icilala? Inga Eliya ena aali no kuba shani ukufikila iyo nshita? Kabili finshi twingasambilila kuli uyu mwaume wa cishinka? Natumone ico, mu lyashi lyalembwa pali 1 Ishamfumu 18:41-46.

Alitemenwe Ukupepa

Eliya aile kuli Ahabu no kusosa ukuti: “Nina, kalye no kunwa, pantu kuli ishiwi lya kupooma kwa mfula.” (Icikomo 41) Bushe iyi mfumu yabipa yalisambilileko icili conse ku fyacitike kalya kasuba? Nangu ca kutila Baibolo tayalanda mu kulungatika, muli ili lyashi tamwaba ifilanga ukuti imfumu yalilapiile, nelyo ukulomba kasesema ukuyafwa ukupepa kuli Yehova pa kuti aibelele uluse. Ahabu tacitile ifi, ena ‘aninine fye aya ku kulya no kunwa.’ (Icikomo 42) Inga Eliya cinshi acitile?

“Eliya aninine pa muulu wa Karmele, akontamine na pa nshi, no kubike cinso cakwe pa kati ka makufi yakwe.” Ilyo Ahabu aile mu kulya, Eliya amwene ukuti ishuko lya kupepa kuli Wishi lyamoneka. Moneni ifyo alangile umucinshi ku fyo acitile pa kupepa nga fintu icikomo calondolola. Eliya alifukeme no kukontama ica kutila icinso cakwe cali mupepi sana na makufi. Cinshi Eliya alepepela? Cintu cayeba icine pantu Baibolo pali Yakobo 5:18 itweba ukuti Eliya alipepele ukuti icilala cipwe. Afwile apepele ili pepo ninshi ali pa lupili lwa Karmele.

Apa ninshi Yehova alilaya kale ukuti: “Nkatume mfula pa calo.” (1 Ishamfumu 18:1) E ico, Eliya apepele ukuti, uku kufwaya kwa kwa Wishi kucitike. Ilyo papitile imyaka 1,000, Yesu na o alyebele abasambi bakwe ukulapepela ukuti ukufwaya kwa kwa Wishi kucitike.—Mateo 6:9, 10.

Ifyo Eliya acitile filatusambilisha ifingi pe pepo. Ico Eliya apepeele sana ca kutila ukufwaya kwa kwa Wishi kucitike. Na ifwe nga tulepepa tuleibukisha ukuti: “Conse ico twalomba, cikulu fye nacilingana no kufwaya [kwa kwa Lesa] alatuumfwa.” (1 Yohane 5: 14) Kanshi tufwile ukwishiba ukufwaya kwa kwa Lesa pa kuti tulepepa amapepo ayo Lesa engomfwa. Ici cifwile ukulenga tulesambilila Baibolo cila bushiku. Na cimbi ico Eliya alefwaila icilala ukupwa, ni co abantu abengi uko aleikala baliculile pa mulandu wa cilala. Tatuletwishika ukutila alyumfwile bwino sana lintu amwene icisungusho Yehova acitile muli bulya ubushiku. Na ifwe bene ilyo tulepepa, tufwile ukulanda na pa filesakamika abanensu e lyo no kutootela Yehova ukufuma pa nshi ya mitima.—2 Abena Korinti 1:11; Abena Filipi 4:6.

Alicetekele Lesa kabili Alibikile Amano ku Fyalecitika

Eliya alicetekele ukutila Yehova akapwisha icilala, lelo taishibe ilyo Yehova ali no kucite fyo. Nomba, cinshi uyu kasesema alecita ilyo icilala cishilapwa? Umfweni ifyo icikomo 43 cisosa. Citila: “E lyo atile ku mulumendo wakwe, ‘Shi nina, uloleshe lubali kuli bemba.’ Na o alininine, alalolesha, no kutila, ‘Takuli kantu.’ E lyo [Eliya] atile, Bwelelako imiku cinelubali.” Kuli Eliya kuti twasambililako ifintu fibili. Ica kubalilapo, moneni ifyo uyu kasesema acetekele ifyalandile Yehova. E lyo mumone ne fyo ali uwalola.

Eliya alifwaishe ukwishiba ifishinka ifyalelanga ukuti Yehova ali mupepi no kupwisha icilala. E ico, aebele umubomfi wakwe ukuya apasansama sana no kubebeta ifyo ku muulu kwalemoneka nga kwali ifishibilo. Ilyo umubomfi abwelele, aebele Eliya ati: “Takuli kantu” ninshi na pa kulanda tacincimwike. Ku muulu kwali fye ukwabuuta, takwali na makumbi. Bushe imwe tapali icamupapusha apa? Ibukisheni ukuti Eliya e lyo aebele fye Imfumu Ahabu ukuti: “Kuli ishiwi lya kupooma kwa mfula.” Cinshi kasesema alandile aya mashiwi nangu ca kutila takwali makumbi ya mfula ayalemoneka?

Eliya alishibe ubulayo bwa kwa Yehova. Apo ali ni kasesema kabili umwiminishi wa kwa Yehova, alicetekele ukuti icebo ca kwa Lesa cali no kufikilishiwa. Eliya alicetekele sana ica kutila ena alemona fye kwati ne mfula naitendeka no kuloka. Ili lyashi lilenga twaibukisha ifyo Baibolo yalondolola Mose ilyo itila: “Akoselele ngo umone Mfumu iishimoneka.” Bushe na imwe mwalisumina ukuti Lesa eko aaba? Alitulanga ifingi ifingalenga twamucetekela no kucetekela ifyo atulaya.—AbaHebere 11:1, 27

Ica bubili, moneni ifyo Eliya aali uwalola. Aebele umubomfi wakwe ukubwelela ku lupili, te muku fye umo nelyo ibili, lelo imiku 7! Ulya mubomfi afwile alinakile pantu abwelele ku lupili imiku iingi, nomba Eliya ena alefwaisha ukumona icishibilo kabili tanenwike. Ilyo umubomfi abweleleko pa muku walenga 7, aishileeba Eliya ukuti: “Moneni! Kuli ikumbi ilinono ngo lupi lwa muntu lilefuma muli bemba.” (Icikomo 44) Elenganyeni ulya mubomfi natambulula ukuboko kabili alepima mu lupi, ubunono bwe kumbi amwene lilefuma muli Bemba Mukalamba.b Afwile tamwene ukuti lilya ikumbi kuti lyaleta imfula. Lelo Eliya ena alishibe ukuti lyacindeme. Bwangu bwangu aebele umubomfi wakwe ukuti: “Nina, kebe Ahabu auti: ‘Kulika iceleta kuli bakabalwe! Kabili kabiye, epali imfula yakucilikila!’”

Na kabili Eliya alicitile icintu cimo ico na ifwe twingapashanya. Na ifwe twikala mu nshiku sha kulekelesha kabili twalishiba ukuti nomba line Lesa akacita ifyo afwaya. Eliya alilolelele mpaka icilala capwa; ababomfi ba kwa Lesa pali lelo na bo balalolela ukupwa kwa calo cabipa. (1 Yohane 2:17) Nga filya fine Eliya aali, na ifwe tufwile ukuba abalola mpaka fye Yehova Lesa akonaule cino calo. Yesu, Umwana wa kwa Lesa aebele abasambi bakwe ukutila: “Mulelola, pantu tamwaishiba ubushiku ubo Shikulwinwe akesa.” (Mateo 24:42) Bushe Yesu aloseshe mu kuti abasambi bakwe tabali na kwishiba nangu panono ilyo impela yali no kwisa? Iyo, pantu alilandile sana pa fyo icalo cikaba mu nshiku sha kulekelesha. Bonse kuti twasambilila ifya kwishibilako ukuti “impela ya bwikashi” naipalama.—Mateo 24:3-7.c

Icishibilo cimo na cimo cilalanga bwino bwino ukuti tuli mu nshiku sha kulekelesha. Bushe ifi fishibilo fyalilenga twacitapo fimo mu kwangufyanya? Akalikumbi akalengele Eliya ukucetekela ukuti Yehova alaleta imfula mu kwangufyanya, kaali fye akanono. Bushe ifyo uyu kasesema wa cishinka acetekele tafyacitike?

Yehova Apwisha Icilala Aleta na Mapuaalo

Ilyashi litwalilila ukuti: “Nomba apo papitile akashita, iulu lyafitwile ku makumbi no mwela, kwalokele ne mfula ikalamba. Na o Ahabu alitenteme alaya na ku Yesreele.” (Icikomo 45) Ifintu fyatendeke ukucitika lubilo lubilo. Ilyo umubomfi wa kwa Eliya aleeba Ahabu ifyo kasesema amutumine, kalya kalikumbi kanono kalikulile, no muulu onse wafiita. Kwaisa no mwela uukalamba. Awe imfula yalilokele mu Israele, ne cilala caliko pa myaka itatu e po capwilile.d Apo umushili walyumine sana amenshi yonse yalingile. Ilyo imfula yakulile, umumana wa Kishone walipoosele, no kupyanga imilopa ya ba kapepa ba kwa Baali abaipaiwe. Abena Israele abapumbwike na bo balipeelwe ishuko lya kuti bafume ku kupepa kwa kwa Baali ukwali mu calo cabo.

Icilala calipwile nga filya fine Eliya asuubile. Bushe Ahabu alilapile no kutaluka ku kupepa Baali ukwalengele akowele? Ifyacitike fyalilangile bwino bwino ukuti alingile ukupilibuka. Kwena te kuti twishibe ico Ahabu aletontonkanya pali ilya nshita. Baibolo ilanda fye ukutila Ahabu “aleya fye pali kabalwe, afika na ku Yesreele.” Bushe alisambilileko fimo ku fyacitike? Bushe alipampamine pa kwalula imibele yakwe? Ifyaishilecitika filanga ukuti tacitile fyo. Na lyo line kwali na fimbi ifyali no kucitika ifyakumine Ahabu na Eliya.

Kasesema wa kwa Yehova akonkele Ahabu pa numa muli ilya ine nshila. Uko aleya kwalilepele, e lyo kabili umuulu walifitile ne mfula ninshi ileloka. Lelo kwali icintu caibela icacitike.

“Ukuboko kwa kwa Yehova kwali pali Eliya kabili ali-ipekenye, alibutwike no kutangilila Ahabu mpaka fye afika ku Yesreele.” (Icikomo 46) Tatwingatwishika ukuti “ukuboko kwa kwa Yehova” kwaletungilila Eliya mu cisungusho. Ukufuma apali Eliya ukufika ku Yesreele pali bakilomita 30, e lyo Eliya tali mulumendo iyo.e Elenganyeni Eliya apimpa ica kufwala cakwe, no kucikakila mu ntungu pa kuti amolu yakwe yelakobamo pa kubutuka, e lyo atendeka ukubutuka mu musebo ninshi imfula nailoka. Alibutwike sana ica kutila asanga ne celeta lya mfumu Ahabu no kulipitilila!

Tatuletwishika ukuti Eliya alimwene ipaalo lya kwa Lesa! Afwile alyumfwile bwino sana pa kukwata amaka napamo ukucila fye na maka akwete ku bwaice. Ici cilenga twaibukisha na masesemo ayalanda ukuti mu Paradaise, aba cishinka bakekala bwino ukwabula ukulwala kabili bakaba abakosa. (Esaya 35:6; Luka 23:43) Ilyo Eliya aleya alebutuka muli ulya musebo, umwali amatipa, alishibe ukuti Wishi, Lesa wa cine eka, Yehova, alitemenwe ico alecita!

Yehova alafwaya sana ukupaala abantu. Kuti cawama twabikako sana amano pa kuti aisatupaala. Tufwile ukuba abalola nga Eliya no kulabebeta sana ifya kwishibilako ukutila Yehova ali no kucita ifyo alaya pali ino ine nshita ilyo ifintu fibipile sana. Nga filya fine cali kuli Eliya, na ifwe bene twalikwata ifingi ifitwafwa ukukwata icitetekelo cakosa mu malayo ya kwa Yehova “Lesa wa cine.”—Amalumbo 31:5

[Amafutunoti]

[Akabokoshi/Icikope pe bula 19]

Bushe Icilala Ca mu Nshiku sha kwa Eliya Capwile Imyaka Inga?

Eliya, kasesema wa kwa Yehova aebele Imfumu Ahabu ukuti, icilala icakokwele sana cali mu kupwa. “Mu mwaka wa citatu,” e mo Eliya aebele Ahabu aya mashiwi, nga kupenda inshita yapitilepo ukutula apo alandile ukuti icilala nacitendeka. (1 Ishamfumu 18:1) Ilyo Eliya aebele fye Ahabu ukuti icilala calapwa, tapakokwele Yehova aliloseshe imfula. Bamo kuti bamona kwati, icilala capwile ninshi no mwaka wa citatu taulapwa, ne ci kuti camoneka kwati icilala tacasendele imyaka itatu. Lelo Yesu na Yakobo batweba ukuti icilala capwile “imyaka itatu ne myeshi mutanda.” (Luka 4:25; Yakobo 5:17) Bushe kuti twatila Baibolo ilaipilika pali uyu mulandu?

Iyo. Mu Israele wa pa kale, inshita kushaleba imfula yalelepa sana. Yalefika na ku myeshi 6. Eliya aile mu kweba Ahabu ukuti kuli icilala, ilyo amwene ukuti imfula yakokola sana ukuloboka no mushili waume icibi. E ico ilyo Eliya alandile ukuti kuli icilala, ninshi palipita ne myeshi nalimo mutanda ukutula apo catendekele. Ca cine, Eliya abilishe ukuti icilala calapwa “mu mwaka wa butatu,” lelo nga kupenda inshita ukutula apo catendekele, tusanga ukuti casendele imyaka itatu na hafu. Ilyo abantu bonse balongene ku kwisamona icalecitika pa Lupili lwa Karmele, ninshi “imyaka itatu ne myeshi mutanda” yalipita ukutula apo icilala catendekele.

Natulande pa fyo cali ilyo Eliya atandalile Ahabu umuku wa kubalilapo. Abantu basumine ukuti Baali “e waleensha amakumbi,” no kuti e mulungu wali no kupwisha icilala. Apo inshita kushali imfula yalilepele sana, abantu bafwile baleipusha abati: ‘Baali ali kwi? Ni lilali akaleta imfula?’ Ilyo Eliya aebele abantu ukuti takwakabe imfula nelyo umume ukufikila ena alanda ukuti ibeko, abalepepa Baali bafwile balyumfwile sana ububi.—1 Ishamfumu 17:1.

[Abatusuminishe]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Icikope pe bula 18]

Amapepo ya kwa Eliya yalangile ukutila alefwaya sana ukuti ukufwaya kwa kwa Lesa kucitike