“Fwayeni Yehova no Kumono Bukose Bwakwe”

“Pantu amenso ya kwa Yehova yalolo ku no ku yalabebeta mu calo conse ku kuilango kuti wa maka ku kwafwa ababa ne mitima ya mpomfu kuli wene.”—2 IMILANDU 16:9.

 1. Bushe amaka cinshi, kabili ni shani ifyo abantunse bayabomfya?

ISHIWI lya kuti amaka kuti lyapilibula ifingi, pamo nga ukutungulula, ubulashi, nelyo ukuteka bambi; amaka ya kucita icintu; nelyo amaka ya mubili (ubukose). Abantunse caishibikwa ukuti tababomfya bwino amaka. Ilyo alelanda pa lwa maka ya bapolitishani, kalemba wa lyashi lya kale Lord Acton atile: “Amaka yalonaula umuntu kabili uwakwata amaka sana alonaika sana.” Fingi ifyacitika muno nshiku ifilangisha ukuti amashiwi ya kwa Lord Acton mu cinkumbawile ya cine. Mu mwanda wa myaka uwalenga 20, “abantu bacito lukambo ku bantu ku kubabifya.” (Lukala Milandu 8:9) Bakateka ba lucu ababifi balibomfya amaka yabo bubi bubi kabili balipaya abantu ukufika ku mamilioni. Nga tapali kutemwa, amano no bulungi, amaka kuti yaleta ubusanso.

 2. Londololeni ifyo imibele imbi iya bulesa ilenga Yehova ukubomfya amaka yakwe.

² Lesa apusanako na bantunse abengi, pantu wena lyonse alabomfya bwino amaka yakwe. “Pantu amenso ya kwa Yehova yalolo ku no ku yalabebeta mu calo conse ku kuilango kuti wa maka ku kwafwa ababa ne mitima ya mpomfu kuli wene.” (2 Imilandu 16:9) Yehova alalama imibomfeshe ya maka yakwe. Ukutekanya kulalenga Lesa ukushishimisha no kukanaonaula ababifi pa kuti abape inshita ya kulapila. Ukutemwa kumulenga alebalikisha akasuba pa bantu ba misango yonse—abalungama na bashalungama. Ubulungi bukamulenga ukuti kuli pele pele akabomfye amaka yakwe ayafulisha ku kufubalisha uwakwata amaka ya mfwa, uyo ni Satana Kaseebanya.—Mateo 5:44, 45; AbaHebere 2:14; 2 Petro 3:9.

 3. Mulandu nshi amaka ya kwa Lesa ayafulisha yengatulengela ukumucetekela?

³ Amaka yapulamo aya kwa Shifwe wa mu muulu yatulenga ukucetekela ifilayo fyakwe no bucingo, no kufishintililapo. Umwana munono nga ali pa bantu ashaishiba alomfwa ukuti nacingililwa nga ca kuti afyambata wishi ku kuboko, pantu aleshiba ukuti wishi taaleke uuli onse asanse umwana. Na Shifwe wa mu muulu wine, “uwa bulamba ku kupususha,” takaleke icili conse ukutonaula umuyayaya nga ca kuti tuleenda nankwe. (Esaya 63:1; Mika 6:8) Kabili apantu Yehova ni Shifwe wa kutemwa, lyonse alafikilisha ifyo alaya. Amaka yakwe ayafulisha yaba ciikatilo ca kuti ‘icebo cakwe cikashuka muli ico acitumina.’—Esaya 55:11; Tito 1:2.

4, 5. (a) Caishileba shani lintu Imfumu Asa yacetekele Yehova ukwabula ukutwishika? (b) Cinshi cingacitika nga ca kuti twashintilila pa nshila sha buntunse isha kupwishishamo amafya yesu?

⁴ Mulandu nshi cacindamina ukuti tukosepo ukukanalaba ulwa bucingo bwa kwa Shifwe wa mu muulu? Pantu ifintu fimo kuti fyatufinina ica kuti twalaba ukufuma ubucingo bwine bwine. Ici kuti camonwa ku cacitikile Imfumu Asa, iyo kwena, lyonse yacetekele Yehova. Mu kuteka kwakwe, imilalo ya bena Kushi iyafikile kuli milioni umo yalisanshile Yuda. Ilyo Asa amwene ukuti abalwani bakwe bali ne fita ifingi, apepele ati: “Mwe Yehova, tapali kano imwe uwa kwafwa pa kati ka wa bwingi no ushaba na maka. Twafweni, mwe Yehova Lesa wesu; pantu muli imwe e mo twashintilila, kabili mwi shina lyenu e mo twaishila pali cinkupiti uyu. Mwe Yehova, ni mwe Lesa wesu; mwileka muntunse amwanshe.” (2 Imilandu 14:11) Yehova alipeele Asa ico alombele no kumulenga ukucimfya ukufika kuli kapeleko.

⁵ Lelo, pa numa ya myaka iingi iya kubomba mu busumino, ukucetekela Asa acetekele amaka ya kwa Yehova aya kupususha kwalinakile. Pa kufwaya ukuipususha ku cintiinya ca nkondo icatiinishe ubufumu bwa ku kapinda ka ku kuso ubwa Israele, asubiile Suria ukuti e ukamwafwa. (2 Imilandu 16:1-3) Nangu ca kuti amafisakanwa apeele Imfumu ya Suria Ben-hadadi yalengele ukuti icintiinya ca Israele cifume pali Yuda, cilya cipangano Asa apangene na Suria calangilile fyo tacetekele Yehova. Hanani kasesema aipwishe Asa ukwabula ukulamba ati: “Bushe abena Kushi na bena Lubya tabali umulalo ukalamba, uwa maceleta na ba pali bakafwalo abengi nga shi? Kabili pantu washintiliile muli Yehova, abapeele mu kuboko kobe.” (2 Imilandu 16:7, 8) Nangu cibe fyo, Asa alikeene ukumfwa uku kwebaula. (2 Imilandu 16:9-12) Lintu twaba na mafya, twilashintilila pa nshila sha buntunse isha kuyapwishishamo. Lelo natucetekele Lesa, pantu ukucetekela amaka ya bantu nangu cibe shani kukatusha ulweko.—Amalumbo 146:3-5.

Fwayeni Amaka Yehova Apeela

 6. Mulandu nshi tulingile ‘ukufwaya Yehova no kumono bukose bwakwe’?

⁶ Yehova kuti apeela ababomfi bakwe amaka e lyo no kubacingilila. Baibolo itucincisha ati “fwayeni Yehova no kumono bukose bwakwe.” (Amalumbo 105:4) Mulandu nshi? Pantu nga twacitila ifintu mu bukose bwa kwa Lesa, amaka yesu yakabomfiwa ku kulenga bambi ukumwenamo, te ku kubaletela amafya iyo. Ica kumwenako twakwata icapulishamo mu kucite fi, ni Yesu Kristu, uwacitile ifipesha amano ifingi mu “maka ya kwa Shikulu [Yehova].” (Luka 5:17) Yesu afwaya nga abombeshe fye ukuti abe ne cuma, alumbuke, nelyo fye ukuba imfumu ya maka yonse. (Luka 4:5-7) Lelo, abomfeshe amaka Lesa amupeele ku kukansha bambi no kubasambilisha, ku kwafwa no kundapa. (Marko 7:37; Yohane 7:46) Mwandi cintu cawama ukupashanya!

 7. Mibele nshi iyakatama iyo tulundulula ilyo tulecitila ifintu mu maka ya kwa Lesa ukucila mu maka yesu?

⁷ Na kabili, nga twacitile fintu ku “maka ayo Lesa apeela,” cikatwafwa ukuba abaicefya. (1 Petro 4:11) Abantu abafwaisha ukukwata amaka balaba aba miiya. Ica kumwenako ni Mfumu ya Ashuri Esarihadone, uwaitakishe ati: “Ndi wa maka, nakwata amaka yonse, ndi mpalume, ndi mukalamba, ndi mukulu icine cine.” Lelo Yehova wena, “asalile ifya buwelewele fya pano isonde ku kulenga bekatwe nsoni aba mano.” Kanshi, nga ca kuti Umwina Kristu wa cine aleitakisha, aitakishisha muli Yehova, pantu alishiba ukuti conse ico acita te ku maka yakwe acitila. ‘Ukuipetamika mwi samba lya kuboko kwa maka ukwa kwa Lesa’ kukatusansabika ukusansabala kwa cine.—1 Abena Korinti 1:26-31; 1 Petro 5:6.

 8. Cinshi tufwile ukubalilapo ukucita nga tuli no kupokelela amaka ya kwa Yehova?

⁸ Ni shani fintu twinganonka amaka ya kwa Lesa? Intanshi, tufwile ukuyalomba mwi pepo. Yesu alaile abasambi bakwe ukuti Wishi kuti apa umupashi wa mushilo ku bamulomba. (Luka 11:10-13) Tontonkanyeni ifyo ici capeele abasambi ba kwa Kristu amaka ilyo basalilepo ukunakila Lesa ukucila ukunakila bashimapepo ababakambishe ukuleka ukushimika ubunte pa lwa kwa Yesu. Lintu bapepele ukuti Yehova abaafwe, ipepo lyabo ilyafumaluka lyalyaswikwe, kabili umupashi wa mushilo wabapeele amaka ya kutwalilila ukushimikila imbila nsuma mu kushipa.—Imilimo 4:19, 20, 29-31, 33.

 9. Lumbuleni intulo ya bubili iya bukose bwa ku mupashi, kabili landenipo ica kumwenako ca mu Malembo icilelangilila ukuti ilabomba bwino.

⁹ Ica bubili, kuti twafumya amaka ya ku mupashi mu Baibolo. (AbaHebere 4:12) Amaka ya cebo ca kwa Lesa yalimoneke mu nshiku sha Mfumu Yoshia. Nangu ca kuti iyi mfumu ya Yudea yali naifumya ifilubi fya cisenshi mu calo, ilyo Ifunde lya kwa Yehova lyasangilwe mu kupumikisha mwi tempele, calengele iyi mfumu ukulumya umulimo wa uku kusangulula.a Pa numa Yoshia umwine abelengeele abantu lilye Funde, uluko lonse lwapingene icipingo na Yehova, kabili kwaimine lulu wa bubili wa kukufya ukupepo tulubi uwaluma ukucilapo. Mwafumine ifisuma mu mulimo wa kwa Yoshia uwa kupindulule fintu ica kuti “inshiku shakwe shonse tabafumine mu kukonka Yehova.”—2 Imilandu 34:33.

10. Ni nshila nshi iya butatu iyo twinganonkelamo ubukose ukufuma kuli Yehova, kabili mulandu nshi yacindamina?

¹⁰ Ica butatu, tufumya ubukose kuli Yehova ukupitila mu kubishanya kwa Bwina Kristu. Paulo akoseleshe Abena Kristu ukulasangwa ku kulongana lyonse pa kuti ‘balecincimushanya ku kutemwa kabili ku kubombe milimo isuma’ no kukoseleshanya. (AbaHebere 10:24, 25) Ilyo Petro mu cipesha amano akakwilwe mu cifungo, alefwaya ukuba na ba bwananyina, e co alungeme fye ku ng’anda ya kwa nyina kwa Yohane Marko, “ukwali abengi nabalongana ku kupepa.” (Imilimo 12:12) Kwena, nga balefwaya nga baikele ku sha myabo no kupepa. Lelo basalilepo ukulongana capamo ku kupepa no kukoseleshanya mu nshita ilya iyayafya. Ilyo Paulo aleya alepalama ku Roma mu lwendo lwakwe ulwalepa kabili ulwa kutiinya, akumene na ba bwananyina ku Puteoli kabinge akumenye na bambi abaishile ku kumukumanya. Cinshi acitile? “Pa kubamona, atootele Lesa, no [kushipa, NW].” (Imilimo 28:13-15) Ukuba na Bena Kristu banankwe na kabili kwalimukoseshe. Na ifwe bene tulakoshiwa ilyo twabishanya na Bena Kristu banensu. Ilyo lyonse tukwete ubuntungwa kabili ilyo tuli na maka ya kubishanya, te kwesha ukulayendela fye fweka mu nshila ya kamfyemfye iitwala ku mweo.—Amapinda 18:1; Mateo 7:14.

11. Landeni ifintu fimo ifingalenga tukabile sana “ukucishamo kwa maka.”

¹¹ Ukupitila mwi pepo lya lyonse, ukusambilila Icebo ca kwa Lesa, no kubishanya na basumina banensu, “[tulanonka amaka, NW] muli Shikulu na mu bulamba bwa maka yakwe.” (Abena Efese 6:10) Ukwabula no kutwishika ifwe bonse tulakabila “amaka muli Shikulu.” Bamo balalwala amalwele yanasha, bambi baba na mafya ya mu bukote nelyo balacula umulandu wa kufwilwa abena myabo bakokwele na bo. (Amalumbo 41:3) Bambi balashipikisha ifyo abena mwabo bashatetekela babalwisha. Abafyashi, maka maka abashimbe, kuti basange fyo ukulabomba incito ya kuwisha akasuba e lyo no kukusha ulupwa waba mulimo wakakaata icine cine. Abena Kristu bacaice bakabila ubukose pa kuti bashipikishe no kukananakila ku kusonga kwa banabo no kukaana ukubomfya imiti ikola no kusengauka bucilende. Tapali uufwile ukushinshikila pa kulomba Yehova ukumupa “ukucishamo kwa maka” pa kuti engakumamo ukucimfya amafya ya musango yo.—2 Abena Korinti 4:7.

‘Ukupeela Amaka ku Wapomponteka’

12. Ni shani fintu Yehova atutungilila mu butumikishi bwa Bwina Kristu?

¹² Ukulundapo, Yehova alapeela ababomfi bakwe amaka ilyo balebomba ubutumikishi bwabo. Mu kusesema kwa kwa Esaya tubelengamo ukuti: “Apeela amaka ku wapomponteka, no kufusho kucincila ku ushakosoboka. . . . Abalolela Yehova bapepemuka amaka, banina na mapindo nga bakapumpe, babutuka no kukanafunshika, benda no kukanapomponteka.” (Esaya 40:29-31) Umutumwa Paulo alipokelele amaka pa lwakwe aya kubomba ubutumikishi bwakwe. Na muli fyo, ubutumikishi bwakwe bwalyendele bwino. Alembeele Abena Kristu ku Tesalonika ati: “Imbila nsuma yesu tayafikile kuli imwe mu nsoso yeka, lelo na mu maka, kabili mu Mupashi wa mushilo.” (1 Abena Tesalonika 1:5) Ukushimikila kwakwe no kusambilisha kwalikwete amaka ya kwalula apakalamba abamukutike.

13. Cinshi cakoseshe Yeremia ukuti atwalilile te mulandu no kumulwisha?

¹³ Lintu aba mu cifulo tubombela—ico napamo twabombelamo pa myaka, bali ne misuula kabili abengi tabafwaya ukumfwa—napamo kuti twafuupulwa. Yeremia na o alifuupwilwe ilyo balemulwisha, ukumupumya, na pa mulandu wa ba misuula alekumanya. Atile: “Nshakamulumbule [Lesa], nshakasosele kabili mwi shina lyakwe.” Lelo alifililwe ukutalala fye. Ubukombe akwete “[bwali] kwati mulilo uulepya, uwacilikilwa mu mafupa [yakwe].” (Yeremia 20:9) Cinshi cabukulwile amaka yakwe te mulandu no bwafya bonse bulya? Yeremia atile: “Yehova ali na ine nge mpalume iya kututumya.” (Yeremia 20:11) Apantu Yeremia alitesekeshe ubucindami bwakulisha ubwa bukombe bwakwe no mulimo Lesa amupeele, camulengele ukubomba ilyo Yehova amukoseleshe.

Amaka ya Kukalifya na Maka ya Kuposha

14. (a) Bushe ululimi lwaba cibombelo cakwata amaka ya musango nshi? (b) Landenipo ifya kumwenako ifilelangilila ifintu ululimi lwingonaula.

¹⁴ Te yonse amaka tukwata ayafuma kuli Lesa mu kulungatika. Ku ca kumwenako, ululimi lwalikwata amaka ya kukalifya na ya kuposha. Solomone asoka ati: “Imfwa no mweo fili ku maka ya lulimi.” (Amapinda 18:21) Ifyafuminemo lilya Satana alanshenye na Efa pa kashita kanono filangilila ububi amashiwi yengaleta. (Ukutendeka 3:1-5; Yakobo 3:5) Na ifwe kuti twaonaula ifingi ku lulimi. Ukulanda musaalula musaalula pa lwa fintu umukashana wacaice aina, kuti kwamufiisha ku mukoshi ica kuti aleka no kulalya. Ukulatandanya ulwambo ukwabula ukutontonkanya bwino kuti kwaonaula bucibusa bwakokola. Cine cine, ululimi lwalinga ukulamwa.

15. Kuti twabomfya shani ululimi lwesu ku kukuulilila no kuposha?

¹⁵ Lelo ululimi kuti lwakuulilila e lyo no kubongolola. Ipinda lya mu Baibolo litila: “Kuli akapuuka ka kusosa ngo kulasaula kwa lupanga; lelo ululimi lwa ba mano lulaposha.” (Amapinda 12:18) Abena Kristu ba mano babomfya amaka ya lulimi ku kusansamusha abapopomenwa na bafwilwa. Amashiwi ya kulangulukila kuti yakoselesha abapungwe abaleshashala no kusonga kwa fibusa. Ululimi lwa utontonkanya bwino kuti lwaebekesha bamunyina abakoloci na bankashi ukuti bacili balakabilwa kabili balitemwikwa. Amashiwi ya cikuuku kuti yasansamushako abalwele. Ukulunda pali fyo, kuti twabomfya amaka ya lulimi ukushimikila bonse abengakutika ubukombe bwa maka ubwa Bufumu. Kuti twaba na maka ya kubilisha Icebo ca kwa Lesa nga ca kuti natuisanshamo ne mitima yesu. Baibolo itila: “Witana busuma ku munobe, ilyo cili mu maka ya kuboko kobe ukubucita.”—Amapinda 3:27.

Ukubomfya Bwino Amaka

16, 17. Ni shani ifyo baeluda, abafyashi, abalume, na bakashi bengapashanya Yehova mu kubomfya amaka abapeela?

¹⁶ Nangu ca kuti Yehova aba uwa maka yonse, atungulula icilonganino cakwe mu kutemwa. (1 Yohane 4:8) Mu kumupashanya, bakangalila ba Bwina Kristu basakamana impaanga sha kwa Lesa mu kutemwa—balabomfya bwino amaka yabo, tabayabomfya bubi bubi. Ca cine ukuti inshita shimo bakangalila bakabila ‘ukwebaula, ukukalipila, ukukonkomesha,’ lelo bacite ci “mu kutekanya konse na mu kusambilisha.” (2 Timote 4:2) E co baeluda lyonse baletetula pa mashiwi umutumwa Petro alembeele abatungulula ifilonganino aya kuti: “Cemeni umukuni wa kwa Lesa uuli kuli imwe, ukuumona, te ku kupatikishiwa lelo ku kuitemenwa; te ku kumwenamo ubunonshi bwa nsoni, lelo ku kucincila kwa mutima; te kuumyo lupaka pa baseekeshiwa kuli imwe, kano ukube ca kumwenako ku mukuni.”—1 Petro 5:2, 3; 1 Abena Tesalonika 2:7, 8.

¹⁷ Abafyashi na balume na bo balikwata amaka ayo Yehova abapeela, kabili aya maka yalingile ukubomfiwa ku kwafwa, ukukusha, no kuteesa. (Abena Efese 5:22, 28-30; 6:4) Imicitile ya kwa Yesu ilangisha ukuti amaka kuti yabomfiwa bwino bwino nga pali no kutemwa. Nga ca kuti ukusalapula kuli ukwalinga kabili ukwabula bumyalumyalu, abana tabanenuka. (Abena Kolose 3:21) Ifyupo filakosa ilyo abalume ba Bwina Kristu babomfya bumutwe bwabo mu kutemwa e lyo na bakashi nga baba na katiina ku mulume wabo uwaba e mutwe ukucila ukupula umo Lesa abeba ukupelela lyene no kutendeka ukutungulula nelyo ukucita fye ico balefwaya.—Abena Efese 5:28, 33; 1 Petro 3:7.

18. (a) Kuti twapashanya shani imicitile ya kwa Yehova mu kulama ubukali bwesu? (b) Cinshi abakwata amaka bafwile ukwesha ukusambilisha abo bapeelwa ukusakamana?

¹⁸ Abakwata amaka mu lupwa e lyo na batungulula ifilonganino e bafwile maka maka ukulama ubukali bwabo, apantu ubukali bulenga abantu ukubatiina mu cifulo ca kubatemwa. Kasesema Nahumu atile: “Yehova akokolo kukalipa, kabili mukulu ku maka.” (Nahumu 1:3; Abena Kolose 3:19) Ukulama ubukali bwesu cishibilo ca bukose, lelo ukupuuka mu bukali kushininkisha fye ukuti pali ubunake. (Amapinda 16:32) Ico tufwile ukwimininapo mu lupwa na mu cilonganino cili kusambilisha ukutemwa, ukutemwa Yehova, ukutemwana, no kutemwa amafunde yalungama. Ukutemwa e kukakilila fyonse pamo mu kwitabana kabili e kututuninkisha sana ukucita icalungama.—1 Abena Korinti 13:8, 13; Abena Kolose 3:14.

19. Cilayo nshi ica kusansamusha Yehova atulaya, kabili cinshi tufwile ukucitapo?

¹⁹ Ukwishiba Yehova cipilibula ukwishiba amaka yakwe. Yehova alandiile muli Esaya ati: “Bushe tawaishiba, napamo tawaumfwa, ukuti, Yehova ni Lesa wa muyayaya, Kalenga wa mpela sha pano isonde? Tapomponteka, kabili tafunshika.” (Esaya 40:28) Amaka ya kwa Yehova tayapwa. Nga ca kuti twashintilila pali wene no kukanashintilila pali fwe bene, takatushe nakalya. Atulaya ati: “Witiina, pantu ine ndi nobe, witentuka, pantu ine ndi Lesa obe; nakulakulengo kutalila, cene, nakulakwafwa, cene, nakulakufumbatila ku kwa kulyo kwandi kwa bulungami.” (Esaya 41:10) Cinshi tufwile ukucitapo pali ifi atusakamana mu kutemwa? Tulecita nga Yesu, lyonse ukulabomfya amaka ayali yonse Yehova atupeela ku kwafwa no kukuulilila bambi. Shi natulame indimi shesu pa kuti shileposha ukucila ukukalifya. Kabili shi lyonse natube abalola lwa ku mupashi, abaiminina ndi mu kutetekela, no kukosa mu maka ya kwa Kabumba wesu Umukalamba, Yehova Lesa.—1 Abena Korinti 16:13.

[Futunoti]

Bushe Kuti Mwalondolola?

• Ni shani ifyo Yehova abomfya amaka yakwe?

• Kuti twanonka shani amaka ya kwa Yehova?

• Ni shani ifyo amaka ya lulimi yalingile ukubomfiwa?

• Ni shani ifyo amaka yapeelwa na Lesa yengaba mapaalo?

[Icikope pe bula 15]

Yesu abomfeshe ubukose bwa kwa Yehova ku kwafwa bambi

[Ifikope pe bula 17]

Kuti twaba na maka ya kubilisha Icebo ca kwa Lesa nga ca kuti natuisanshamo ne mitima yesu