‘Umulungami Alapaalwa’

ILYO akotele, kemba wa malumbo Davidi atile: “Nali umwaice, nomba ninkota; lelo nshamona uwalungama nalekeleshiwa, nangu bufyashi bwakwe bulepule cilyo.” (Amalumbo 37:25) Yehova Lesa alitemwa abalungama kabili alabasakamana sana. Mu Cebo cakwe, Baibolo, akonkomesha bakapepa ba cine ukufwaya ubulungami.—Sefania 2:3.

Ubulungami kukonka ifipope fya kwa Lesa ifya cisuma ne cabipa. Pa kutukoselesha ukucita ukufwaya kwa kwa Lesa, icipandwa 10 ice buuku lya mu Baibolo ilya Amapinda calanda pa mapaalo yashaiwamina aya ku mupashi ayo abacito kufwaya kwa kwa Lesa baipakisha. Pali aya mapaalo paba ifya kulya fya ku mupashi ifingi kabili ifisuma, umulimo wa kulambula kabili uusuma, na bucibusa busuma na Lesa na bantu. E co natubebete Amapinda 10:1-14.

Icintu Icisuma Icitucincisha

Amashiwi ya kwiswila aya ici cipandwa yalanga fye apabuuta kalemba wa ciputulwa cakonkapo ice buuku lya Amapinda. Yatila: “Amapinda ya kwa Solomone.” Imfumu Solomone iya Israele wa pa kale yalumbula icintu icisuma nga nshi icitucincisha ukukonka inshila yalungama, yatila “Umwana mwaume wa mano alenga wishi ukusamwa, lelo umwana mwaume umuwelewele bulanda kuli nyina.”—Amapinda 10:1.

Abafyashi balaba no bulanda sana ilyo umwana wabo aleka ukupepa Lesa wa cine kabili uwa mweo! Imfumu ya mano yalanda pa bulanda buba kuli nyina, napamo ukutubulula ukuti alaba uwa bulanda sana ukucila wishi. E fyo cali na kuli ba Doris.a Batila: “Ilyo umwana wesu umwaume uwa myaka 21 alekele ukupepa, abena mwandi ba Frank, na ine calituponeshe pa musao. Nalikalipwa sana mu nkuntu ukucila ba Frank. Imyaka 12 iyapita tayafumyapo ukukalipwa.”

Abana balonaula insansa sha bashibo no kulenga banyinabo ukukalifiwa. Shi natube aba mano no kuletela abafyashi besu insansa. Ne cacindama sana natulenge umutima wa kwa Shifwe wa mu muulu, Yehova ukusamwa.

‘Umweo wa Mulungami Ulekuushiwa’

Imfumu yatila: “Ifipao fya bubifi tafyafwa kantu, lelo ubulungami bupokolola ku mfwa.” (Amapinda 10:2) Ku Bena Kristu ba cine abaleikala mu nshiku sha mpela, aya mashiwi yalicindama sana. (Daniele 12:4) Ubonaushi bwa cino calo cabula bukapepa buli mupepi. Takuli nangu cimo ica kucingilila icapangwa no muntu—ifyuma, indalama, nelyo ifita fya nkondo—icikaba bucingo mu “bucushi bukalamba” ubuleisa. (Ukusokolola 7:9, 10, 13, 14) “Abatambalala bakekala mu calo, na ba mpomfu bakashalamo.” (Amapinda 2:21) E co, kanshi ‘natubale tufwaye ubufumu bwa kwa Lesa no bulungami bwakwe, ne fi fyonse fikalundwako kuli ifwe.’—Mateo 6:33.

Ababomfi ba kwa Yehova tabali na kulolela icalo cipya icalaiwe pa kuti bakabe na mapaalo ya kwa Lesa. “Yehova taleka mweo wa mulungami ukuba ne nsala: atandulo lunkumbwa lwa mubifi.” (Amapinda 10:3) Yehova alitupa ifya kulya fya ku mupashi ifingi ukupitila mu “musha wa cishinka kabili uwashilimuka.” (Mateo 24:45) E co, nacilinga ku walungama ‘ukwanga ku kubuuta ku mutima.’ (Esaya 65:14) Ukwishiba kusuma ku mweo wakwe. Alabekelwa sana mu kufwaya ifyuma fya ku mupashi. Umubifi taishiba ubo busuma.

‘Ukucincila Kulacindamika’

Umulungami alapaalwa muli fimbi. “Iminwe ya wa bulamu ilengo kubulwa, lelo iminwe ya wacincila ilacindamika. Uututila ulusuba muntu uwashilimuka: uulaalo tulo pa kulobolola, muntu uulenge nsoni.”—Amapinda 10:4, 5.

Amashiwi ya mfumu yali ne co yalelandapo sana ku babomfi mu nshita ya kulobolola. Inshita ya kulobolola te nshita ya bunang’ani. Ni nshita ya kucincila no kubomba pa maawala ayengi. Cine cine ni nshita ye pamfya.

Ilyo alelanda pa kulobolola, te kwa ngano iyo, lelo ukwa bantu, Yesu aebele abasambi bakwe ati: “Ukulobolola kwena kukalamba, lelo ababomfi nabacepa. E ico lombeni Umwine wa kulobolola [Yehova Lesa], ku kuleka atume ababomfi mu kulobolola kwakwe.” (Mateo 9:35-38) Mu mwaka wa 2000, abantu ukucila pa mamilioni 14 balisangilweko ku cibukisho ca mfwa ya kwa Yesu—ukufushiwa kwa mpendwa ya Nte sha kwa Yehova ukucila pa miku ibili. Nani lyene uwingakaana ukuti ‘amabala nomba yabuutila ukuseepa’? (Yohane 4:35) Bakapepa ba cine balomba Umwine wa kulobolola ukutuma ababomfi na bambi ilyo balebombesha mu mulimo wa kupanga abasambi ukulingana na mapepo yabo. (Mateo 28:19, 20) Mwandini Yehova alipaala sana ukubombesha kwabo! Mu mwaka wa mulimo uwa 2000, abapya ukucila pali 280,000 balibatishiwe. Aba nabo bapampamina pa kuba bakasambilisha wa Cebo ca kwa Lesa. Shi natulesekelela no kusansamushiwa muli iyi nshita ya kulobolola pa kubombesha mu mulimo wa kupanga abasambi.

‘Amapaalo Yali pa Mutwe Wakwe’

Solomone atwalilila ukusosa ati: “Ipaalo lya kwa Lesa lili pa mutwe wa mulungami, lelo akanwa ka mubifi kakafimbano lufyengo.”—Amapinda 10:6.

Uwa mutima wasanguluka kabili uwalungama apeela ubushinino bwa kuti alilungama. Imilandile yakwe ya cikuuku kabili iya kukoselesha, ifyo acita fisuma kabili ni kapekape. Bambi balaipakisha ukubishanya nankwe. Umuntu wa musango yo alacindikwa—balamupaala—pantu balanda ifisuma pa lwa wene.

Lelo, umubifi, wa lupato nelyo ulwambo kabili afwaisha ukukalifya bambi. Imilandile yakwe kuti yamoneka iisuma kabili kuti ‘yafimbano lufyengo’ lwaba mu mutima wakwe, lelo, mu kuya kwa nshita, atendeka ukupuma no kusaalula bambi. (Mateo 12:34, 35) Nelyo “Ulufyengo lufimba [nelyo ukwisala] akanwa ka babifi.” (Amapinda 10:6 NW footnote) Ici cilelangilila ukuti umubifi kuti acitwa kuli bambi ukulingana ne fyo abacita, e kuti alapatwa. Ici ciba kwati cafimba atemwa caisala akanwa kakwe no kumutalalika. Bushe umuntu wa musango yo kuti aenekela bambi ukumupaala?

Imfumu ya Israele yalemba ati: “Iciibukisho ca mulungami ce paalo, lelo ishina lya babifi likatiipwa.” (Amapinda 10:7) Umulungami alebukishiwa bwino kuli bambi, maka maka kuli Yehova Lesa. Pa kutwalilila uwa busumino ukufikile mfwa, Yesu ‘apyene ishina ilyacisha’ amashina ya bamalaika. (AbaHebere 1:3, 4) Abena Kristu ba cine balebukisha ukuti abaume na banakashi ba busumino abaliko ilyo kushilabo buKristu baba fya kumwenako fyawamina ukukonka. (AbaHebere 12:1, 2) Fintu ici capusana ne shina ababifi baipangila, ilyaba ilya muselu kabili ilibi! Cine cine, “cawamo kusale shina lisuma ukucilo bucindami ubwingi, kabili ububile bwaliwamo kucila silfere na golde.” (Amapinda 22:1) Shi natupange ishina lisuma na Yehova na bantu banensu.

‘Uwa Bumpomfu Endo Mutelelwe’

Pa kucilanya uwa mano no mupumbu, Solomone atila: “Uwa mano ku mutima apokelela amafunde, lelo umuwelewele uwa cisosesose afuntulwa pa nshi.” (Amapinda 10:8) Uwa mano alishiba bwino bwino ukuti “te kwa muntunse ukwenda kwakwe; te kwa muntu uuleya ukushikimika amatampulo yakwe.” (Yeremia 10:23.) Aleshiba ukuti calicindama ukufwaya ubutungulushi ukufuma kuli Yehova kabili alakonka amafunde ya kwa Lesa. Lelo, uwatumpa ku milomo yakwe, alafilwa ukumfwikisha ici cishinka cacindama. Ukubwabwata kwakwe ukwa bupumbu kulamuletelela.

Umulungami na kabili alakwata umutelelwe uo ababifi bashakwata. “Uwenda muli bumpomfu endo mutelelwe, lelo uupondamike mibele yakwe akeshibwa. Uushinisha ku linso alalungulusha, lelo uuwebaula apabuuta acito mutende.”—Amapinda 10:9, 10.

Umuntu wa bumpomfu acite fintu mu bufumacumi. Alacindikwa no kucetekelwa kuli bambi. Umubomfi wa bufumacumi alacindikwa kabili alapeelwa imilimo ikalamba. Nangu incito nashafya, ukwishibikwa ukuti wa bufumacumi kulenga aikalilila pa ncito. Na kabili ubufumacumi bwakwe bulaleta umutende ne nsansa pa ng’anda. (Amalumbo 34:13, 14) Alomfwana sana na ba mu lupwa lwakwe. Cine cine, umutelelwe waba cisabo ca bumpomfu.

Te fyo ciba ku muntu uushaba umufumacumi pa mulandu wa bunonshi bwa kaso. Kafutika alesha ukufisa ubufi bwakwe mu milandile nelyo mu mibomfeshe ya mubili iyapondama. (Amapinda 6:12-14) Ukushinisha ilinso ukucitwa no lupato nelyo ku kufutika kuti kwakalifya abo alefutika. Lelo, mu kwangufyanya, ukupondama kwa muntu yo kuleshibikwa. Umutumwa Paulo alembele ati: “Imembu sha bantu bamo shamonekela kabela shiletangilila ku bupingushi, lelo isha bambi shikonkapo. Ne milimo isuma ilemoneka ifyo fine; kabili iyaba umusango umbi, te ya kufiswa.” (1 Timote 5:24, 25) Te mulandu no ukuminweko—nampo nga mufyashi, icibusa, uwaupa nelyo ukupwa, atemwa umwishibishi—mu kupita kwa nshita ukubulwo bufumacumi kwakwe kuleshibikwa. Nani engacetekela umuntu uwaishibikwa ukuti taba na bufumacumi?

‘Akanwa Kakwe Kamfukumfuku ka Mweo’

Solomone atila: “Akanwa ka mulungami kamfukumfuku ka mweo, lelo akanwa ka mubifi kafimbano lufyengo.” (Amapinda 10:11) Amashiwi kuti yaundapa nelyo ukucena. Kuti yapembesula no kucincimusha umuntu, nelyo kuti yamukalifya.

Ukwishiba icilenga umo ukulanda amashiwi yamo, imfumu ya Israele yatila: “Ulupato lubuusho lubuli, lelo ukutemwa kufimba pa fya bupulumushi fyonse.” (Amapinda 10:12) Ulupato lulabuusho lubuli mu bantu, no kuleta ukukansana. Abatemwa Yehova bafwile ukutaluka ku lupato mu mikalile yabo. Kuti bacita shani ifyo? Pa kupyanikapo ukutemwa. “Ukutemwa kufimba pa membu ishingi.” (1 Petro 4:8) Ukutemwa “kushipikisha fyonse,” e kuti “kufimba pali fyonse.” (1 Abena Korinti 13:7 Kingdom Interlinear) Ukutemwa kwa bulesa takwenekela ukupwililika ku bantu bashapwililika. Ukucila ukusabankanya ifilubo fya bambi, uku kutemwa kulatwafwa ukusuulako ku filubo fyabo nga tamuli kulufyanya kwabipisha. Ukutemwa kutulenga ukushipikisha ilyo twapakaswa mu butumikishi bwa mwi bala, pa ncito, nelyo pa sukulu.

Imfumu ya mano yatwalilila ukusosa ukuti: “Mu milomo ya ucetekanya musangwa amano, lelo inkonto yabelapo inuma ya wabulwo mutima wa mano.” (Amapinda 10:13) Amano ya muntu wa mucetekanya yalatungulula inkasa shakwe. Amashiwi ya kukoselesha pa milomo yakwe yalafwa bambi ukwenda mu bulungami. Wene na bakakutika bakwe tabapatikishiwa ukukonka inshila yalungama—ku nkonto ya kusalapwilako.

‘Biko Kwishiba’

Cinshi cingalenga amashiwi yesu ukubo ‘mulonga washika uwa mano’ ukucila ukuba ifya kubwabwata fye? (Amapinda 18:4) Solomone ayasuka ati: “Aba mano babiko kwishiba, lelo akanwa ka muwelewele litentula ilya mupepi.”—Amapinda 10:14.

Ica ntanshi icikabilwa kwisusha imintontonkanya yesu no kwishiba Lesa ukukuulilila. Kwaba fye intulo imo iya uko kwishiba. Umutumwa Paulo alembele ati: “Amalembo yonse yantu yapuutwamo kuli Lesa, kabili ya mulimo ku kusambilisha, ku kwebaula, ku kulungika, ku kufunda kwa mu bulungami; ukuti umuntu wa kwa Lesa abe uwapwililila, uwaiteyanya ku kubombo mulimo onse usuma.” (2 Timote 3:16, 17) Tufwile ukubakilila ukwishiba no kwimba mu Cebo ca kwa Lesa kwati tulesokota icuma cashikama. Mwandi uku kusokota kusuma kabili kulalambula!

Pa kuti amano yasangwe pa milomo yesu, ukwishiba kwesu ukwa Malembo kufwile ukufika mu mitima yesu. Yesu aebele bakakutika bakwe ukuti: “Umuntu musuma afumye cisuma mu cipao cisuma ca mutima wakwe, no mubifi afumye ca bubifi mu cipao cakwe ca bubifi; pantu ku kupaka kwa mu mutima wa muntu e ko akanwa kakwe kalandila.” (Luka 6:45) E co, tufwile ukwetetula pa fyo tulesambilila lyonse. Ca cine, isambililo no kwetetula kufwaya ukubombesha, lelo fintu ilyo sambilisho liwamya bumupashi! Tapali icifwile ukulenga umo ukukonke nshila ya boni iya muntu uubwabwata fye.

Cine cine, uwa mano alacita icalungama mu menso ya kwa Lesa kabili alenga bambi ukucita icawama. Alaipakisha ifya kulya fya ku mupashi ifingi kabili alikwata ifingi ifya kucita mu mulimo wa kulambula uwa kwa Shikulu. (1 Abena Korinti 15:58) Apo muntu wa bumpomfu, enda uwa mutelelwe kabili alasuminishiwa na Lesa. Ca cine, amapaalo ya mulungami yengi. Shi natufwaye ubulungami pa kukonka ifipimo fya kwa Lesa ifya cisuma ne cabipa mu mikalile yesu.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 25]

Ubufumacumi bulenga insansa ukuba mu lupwa

[Icikope pe bula 26]

‘Aba mano babiko kwishiba’