Endeni mu ‘Nshila Yatambalala’

KASESEMA Esaya atile, “Alishuka umulungami pantu cawama kuli wene, pantu alye fifuma mu mulimo wakwe!” Kabili Esaya atile: “Inshila ya walungama yalitambalala.” (Esaya 3:10; 26:7) Cailanga fye ukuti, pa kuti imilimo yesu ilete ifisabo fisuma, tufwile ukucita icalungama mu menso ya kwa Lesa.

Lelo, kuti twaenda shani mu nshila yatambalala? Fisuma nshi twingasubila nga twacite co? Kabili, bushe bambi kuti bamwenamo shani nga twaumfwila ifipimo fya kwa Lesa ifyalungama? Mu cipandwa 10 ice buuku lya mu Baibolo ilya Amapinda, Imfumu Solomone iya Israele wa pa kale yaasuka ifi fipusho ilyo yalanda pa fyo umulungami apusana no mubifi. Pa kucite co abomfya ishiwi “umulungami nelyo abalungami” imiku 13. Aya mashiwi yasangwa imiku 9 mu fikomo 15 ukufika ku 32. Kanshi ukubebeta Amapinda 10:15-32, kwalatukoselesha.a

Baka Ukusalapulwa

Solomone alanda pa fyo ubulungami bwacindama. Atila: “Ifyuma fya mucindami e musumba wakwe uwakosa; itentula lya balanda bupina bwabo. Ica mu mulimo wa mulungami citwala ku mweo; icibwesha ca babifi citwala ku lubembu.”—Amapinda 10:15, 16.

Ifyuma kuti fyatucingilila ku fya mankumanya mu mikalile, nga fintu fye umusumba wakosa ucingilila abekashi ba uko. Kabili ubupiina kuti bwaleta uboni nga kwaima fimo ifyo tushenekele ifyalula imikalile. (Lukala Milandu 7:12) Lelo, imfumu ya mano napamo ilelanda na pa mafya yaletwa no bupiina ne fyuma fine. Umukankaala napamo kuti acetekela sana ifyuma fyakwe, ukutontonkanya ukuti ifyuma fyakwe fyaba nge “cibumba icasansuka.” (Amapinda 18:11) Kabili umubusu kuti mu kuluba atunga ukuti ubupiina bwakwe e bwalenga ukuti ekwata isubilo lya ku nshita ya ku ntanshi. E co, bonse bene balafilwa ukupanga ishina lisuma na Lesa.

Lelo, nampo nga uwalungama akwate fyuma ifingi nelyo ifinono, imilimo yakwe iyatambalala ikamutungulula ku bumi. Mu nshila nshi? Kwena alateka umutima ku fyo akwete. Taleka ukukwata nelyo ukubulisha indalama ukonaula ukusenaminwa kwakwe kuli Lesa. Nangu line mukankaala nelyo mupiina, imikalile ya mulungami ilamuletela insansa pali nomba ne subilo lya bumi bwa muyayaya ku nshita ya ku ntanshi. (Yobo 42:10-13) Umubifi tamwenamo nangu ca kutila anonka ifyuma. Ukucila ukutasha pa fyo fimucingilila e lyo no kwikala umwabela ubufwayo bwa kwa Lesa, abomfya ifyuma fyakwe ku kutungilila imikalile ya lubembu.

Imfumu ya Israele yatwalilila ukusosa ati: “Uubako kusalapulwa aba mu nshila ya ku mweo, lelo uusuulo kwebaulwa alalubansha.” (Amapinda 10:17) Kalemba wa Baibolo umo atubulula ukuti ici cikomo kuti calosha ku fintu fibili. Napamo cimo ico cilandapo ca kuti uumfwila ukusalapula no kukonkelela ubulungami aba pa nshila ya ku mweo, lelo, uusuulo kwebaulwa alapumbuka mu nshila ya ku mweo. Ici cikomo na kabili kuti calola mu kuti “Uumfwila ukufunda alanga inshila ya ku mweo [kuli bambi pantu ica kumwenako cakwe icisuma cilabafwa], lelo uusuula ukufunda apumbula bambi.” (Amapinda 10:17, New International Version) Te mulandu na muntu ilembo lyalola, mwandini nacicindama ukuti tubake ukusalapula no kukanasuula ukwebaulwa!

Talukeni ku Lupato Lelo, Beni no Kutemwa

Solomone akonkanyapo kabili alanda pe pinda ililelanda pa fishinka fibili ifyapalana, icishinka ca bubili cilekomaila pa cishinka ca kubalilapo. Atila: “Imilomo ya bufi ifimba pa lupato, NW.” Nga ca kuti umuntu alipata umubiye mu mutima wakwe kabili alefisa ulu lupato ku fyebo fisuma nelyo ukutasha kwa bumbimunda, ninshi alefutika fye, kabili aba “ne milomo ya bufi, NW.” Na kabili imfumu ya mano yatila: “No ulefumyo lwambo wene muwelewele.” (Amapinda 10:18) Ukucila ukufisa ulupato lwabo, bamo balabepesha abanabo nelyo balalanda ifya musalula pa bantu bapata. Ubu buwelewele pantu amashiwi ya lwambo tayalula umuntu. Kabili uuleumfwako nga alishilimuka, akeshiba ukuti uwa lwambo wa mufimbila fye kabili akaleka ukumucindika. E co, uulekubanya ifyebo fyabipa alailetelela.

Icalungama kukanabepa nelyo ukwamba bambi. Lesa aebele Abena Israele ati: “Wilapata munonko mu mutima obe.” (Ubwina Lebi 19:17) Kabili Yesu afundile abalekutika wene ukuti: “Temweni [na] abalwani benu, pepeleni abamulamata; ukuti mube abana ba kwa Shinwe uuli mu muulu.” (Mateo 5:44, 45) Fintu cingawamisha ukwisushamo ukutemwa mu mitima yesu ukucila ulupato!

‘Lameni Imilomo Yenu’

Pa kukomaila pa kukabila kwa kulama ululimi, imfumu ya mano yatila: “Mu bwingi bwa fyebo tamubula bupulumushi, uulame milomo yakwe alishilimuka.”—Amapinda 10:19.

“Uwatumpa afushe fyebo.” (Lukala Milandu 10:14) Akanwa kakwe “kapongololo bupumbu.” (Amapinda 15:2) Tatuletila onse uulanda sana cipumbu. Lelo fintu canguka ku muntu uulanda sana ukukubanya ulwambo nelyo amang’umfung’umfu! Ukonawilwa ishina, ukukalifiwa, ukukanaumfwana na bambi, nangu fye ukucenwa kwa ku mubili kuti fyalengwa no kulanda kwa bupumbu. “Mu bwingi bwa fyebo tamubula lubembu.” (Amapinda 10:19 An American Translation) Na kabili tulakalifiwa ukuba no muntu uufwaya ukulanda pa cintu conse. Shi twilafushe fyebo.

Cimbi na co, uulama imilomo yakwe alataluka ku bufi kabili alashilimuka. Alatontonkanya ilyo ashilalanda. Ukutemwa ifipimo fya kwa Yehova no kufwaisha ukwafwa umuntu munankwe ukufuma ku mutima, kumucincisha ukutontonkanya pa fyo bambi bayumfwa nga alandapo fimo. Ifyo asosa filanga ukutemwa ne cikuuku. Aletetula pa fyo engalenga ifyo asosa ukuwama no kwafwa bambi. Amashiwi yakwe yaba nga “amaapele ya golde mu fipe ifyacekwa fya silfere.”—ayasalwa bwino kabili aya mucinshi lyonse.—Amapinda 25:11.

“Ilisha Abengi”

Solomone atwalilila ukusosa ati: “Ululimi lwa mulungami ni silfere uwasoboloka: umutima wa babifi wa mutengo unono fye.” (Amapinda 10:20) Ifisosa umulungami fyalisanguluka—kwati ni silfere umusuma sana, uwasobololwa, uwabule fiko. Ifi fine fye e fiba na mashiwi ya babomfi ba kwa Yehova ilyo balesambilisha bambi ulwa cine cipeela umweo ica Cebo ca kwa Lesa. Kasambilisha wabo Umukalamba, Yehova Lesa, alibasambilisha kabili “apeela kuli bene ululimi lwa basambilila, ulwa kwishibo kukosesha ku cebo uwapomponteka.” (Esaya 30:20; 50:4) Cine cine ululimi lwabo lwapala silfere umusuma nga nshi pantu lulanda icine ca mu Baibolo. Mwandi fintu basosa fyalicindamisha ku ba mitima ya bufumacumi ukucila ku ba mapange yabipa! Natupooseko amano ku kulanda pa Bufumu bwa kwa Lesa ne milimo ikalamba iya kwa Lesa.

Umulungami aba lipaalo ku bo ekala na bo. Solomone atwalilila ukusosa ati: “Imilomo ya mulungami iliisha abengi, lelo abawelewele bafwa ku kubulwo mutima wa mano.”—Amapinda 10:21.

“Bushe umulungami aliisha shani abengi”? Ishiwi lya ciHebere ilyabomfiwa pano lyalola mu kuti “ubucemi.” Lilosha ku kutungulula no kulisha, nga fintu kacema wa ku kale alesakamane mpaanga shakwe. (1 Samwele 16:11; Amalumbo 23:1-3; Ulwimbo lwa Nyimbo 1:7) Umulungami atungulula bambi ku nshila ya bulungami, imilandile yakwe ilaliisha bakakutika bakwe. Ne ci cilenga bene ukwikala imikalile ya nsansa, kabili iisuma.

Lelo, ni shani ulwa muwelewele? Apo alibulwa amano, alamoneka ukuti takwata mapange yasuma kabili tasakamana ne fingacitika pa mulandu wa nshila yakwe iyabipa. Umuntu wa musango yo acita conse ico alefwaya, ukwabula ukwiluka ifingatumbukamo. E mulandu wine aculila pa fyo acita. Ilyo uwalungama alenga bambi ukuba no mweo, uwabulwa amano afilwa fye no kuibaka uwa mweo.

Talukeni ku Mapuange Yabi

Ifyo umuntu umo na umo aba tufishibila ku fyo atemwa ne fyo apata. Pa kulanda pali ici cishinka, imfumu ya Israele yatila: “Kwaba nga mangalo ku muwelewele ukucita amapange yabi, lelo ca kuselausha ku muntu wa mucetekanya.”—Amapinda 10:23.

Bamo bamona imisango yabipa nge cangalo, nelyo icisela, no kuyobekamo ku “musamwe” fye. Aba musango yo balasuula Lesa ukuti takabalubulwishe, kabili tabafwaya ukwishiba ububi bwaba mu micitile yabo. (Abena Roma 14:12) Balapelulula bubi bubi ica kuti batunga no kutila Lesa tamona ububifi bwabo. Ku fyo bacita batila ati: “Takuli Lesa.” (Amalumbo 14:1-3; Esaya 29:15, 16) Mwandi ubu bupumbu!

Lelo, uwa mucetekanya, alakutuluka ukuti bucisenene te cangalo iyo. Alishiba ukuti bulakalifya Lesa kabili kuti bwaonaula na bucibusa bwakwe na wene. Bucisenene musango wa buwelewele pantu bulenga abantu ukukanacindikwa, bulonaula ifyupo, umuntontonkanya no mubili wine, kabili bulenga umo ukuleka ukupoosa amano ku fya ku mupashi. Ca mano ukutaluka kuli bucisenene no kulundulula ukutemwa amano nga fintu twatemwe nkashi yesu.—Amapinda 7:4.

Kuuleni pa Mufula Walungama

Ukulanda pa fyo cacindama ku muntu ukukuula ubumi bwakwe pa mufula walungama, Solomone atila: “Icilengo mubifi umunsokwe e cikesamuponena, lelo icafwaya abalungami bakapeelwa. Pa kupita kwa cikuuku ca mwela, umubifi tapali, lelo umulungami abo wapampamikwa umuyayaya.”—Amapinda 10:24, 25.

Umubifi kuti atiinya sana bambi. Lelo, kuli pele pele, ico atiina e cimuponena. Apo tapampamikwa mu fishinte fyalungama, aba nge cikuulwa icishakosa iciwa nga kwabe nkuuka. Alanenuka nga atunkwa. Lelo, umulungami aba ngo muntu uumfwila amashiwi ya kwa Yesu. Yesu atile: “Muntu uwacenjela uwakuulile ing’anda yakwe pa mwalala: kabili imfula yalilokele, ne lyeshi lyaliishile, ne cipupu calipuupile no kupuma pa ng’anda ilya, kabili tayawile iyo; pantu yakuulilwe pa mwalala.” (Mateo 7:24, 25) Uyo muntu alikosa—ifyo atontonkanya no kucita fyashimpwa pa fishinte fya kwa Lesa.

Imfumu yabala yaleka ukulanda pa kupusana kwaba pa mubifi no mulungami, nomba yalanda amashiwi yanono aya kusoka lelo ayacindama. Yatila: “Ifyabo mwangashi wakantuka mu meno, ne fyabe cushi ku menso, e fyaba mbokoya ku bamutuma.” (Amapinda 10:26) Umwangashi wakantuka ulenga ameno ukuwe ngwishi. Ifyo babomfya pa kupanga uyu mwangashi fyalisasamina kabili kuti fyalenga ameno ukuwe ngwishi. Icushi cilenga amenso ukukalipa. E co, no waingisha umunang’ani incito nelyo ukumulenga ukubo mwiminishi wakwe, akakalifiwa kabili indalama shakwe shikalaloba.

“Inshila ya kwa Yehova e ca Kushinamo”

Imfumu ya Israele yatwalilila aiti: “Akatiina ka kuli Yehova kalundako inshiku, lelo imyaka ya babifi ikepifiwa. Icacetekela abalungami cikapeleela mu kusekelela, lelo icilolela ababifi cikaloba.”—Amapinda 10:27, 28.

Umulungami atungululwa na katiina ka kuli Lesa kabili alesha ukuteemuna Yehova mu fyo atontonkanya, mu fyo asosa, na mu fyo acita. Lesa alamusakamana kabili alenga ifyalungama fintu enekela ukucitika. Lelo, umubifi ekala imikalile ishili ya bukapepa. Ifyo enekela limo kuti fyamoneka kwati fyacitika, lelo ni pa nshita fye inono, pantu inshiku shakwe ilingi shilepifiwa ku lukaakala nelyo ukulwala ifisa pa mulandu wa mikalile yakwe. Ubushiku afwa, fyonse ifyo enekela filaloba.—Amapinda 11:7.

Solomone atila: “Inshila ya kwa Yehova e ca kushinamo ku wa mpomfu mu mibele, lelo litentula ku ncitatubi.” (Amapinda 10:29, NW) Pano amashiwi ya kuti inshila ya kwa Yehova, yalelosha ku nshila Lesa abombelamo na bantunse, te ku nshila ya bumi iyo tufwile ukwendamo. Mose atile: “Cilibwe icasansuka, ya mpomfu imicitile yakwe; pantu imibele yakwe yonse bupingushi.” (Amalango 32:4) Imicitile ya kwa Lesa iyalungama ileta umutelelwe ku balungama no bonaushi ku babifi.

Mwandini Yehova wa kushinamo ku bantu bakwe! “Umulungami takatelentenshiwe umuyayaya, lelo ababifi tabakekale mu calo. Akanwa ka mulungami katwala amano, lelo ululimi lwa fya kupuulula lukaputulwa. Imilomo ya mulungami yaishibe casuminishiwa, lelo akanwa ka babifi kaishibe fyapuuluka.”—Amapinda 10:30-32.

Cine cine uwalungama alatunguluka kabili alapaalwa pa mulandu wa kwenda mu nshila ya bulungami. Ca cine, “Ipaalo lya kwa Yehova lyene lilacindamika, kabili talundako ukulungulula.” (Amapinda 10:22) Kanshi lekeni lyonse tupampamine pa kumfwila ifishinte fya kwa Lesa. Kabili natulame imilomo yesu no kubomfya ululimi lwesu ku kukoselesha bambi ne cine ca kwa Lesa icipususha no kubatungulula ku nshila ya bulungami.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 26]

Ululimi kuti lwaba nga “silfere walopololwa”