Mwinenuka!

“Twinenuka mu kucite cawama; pantu ku nshita iiyene tukalobolola, nga tatutompweke.”—ABENA GALATIA 6:9.

1, 2. (a) Ni mu nshila nshi inkalamo ilungila? (b) Ni bani maka maka bantu Kaseebanya afwaisha ukwikata?

INKALAMO ilunga mu nshila ishalekanalekana. Inshita shimo kuti yaimina mu kulungatika inama pa filambe fya menshi nelyo mu nshila umo inama shimbi shipita libili libili. Lelo inshita shimo, ukulingana na fintu icitabo ca Portraits in the Wild cilanda, inkalamo “ishukila fye akashita kamo—ku ca kumwenako, ukubinga umwana wa kwa colwa uusendeme.”

² Umutumwa Petro alondolwele ukuti: “Icibambe [cesu], Kaseebanya wine, endauka nge nkalamo iilelila, ukufwaya untu engalya.” (1 Petro 5:8) Pa kwishibo kuti inshita yakwe iisheleko naipipa, Satana alecililako ukutitikisha abantunse ukubafumya ku kubombela Yehova. Nangu cibe fyo, iyi “nkalamo iilelila” yasekelela maka maka mu kwimina ababomfi ba kwa Yehova. (Ukusokolola 12:12, 17) Inshila shakwe isha kwikatilamo shalipala ku shibomfiwa no mubiye wa mu bwina nama. Mu nshila nshi?

3, 4. (a) Ni nshila nshi shintu Satana abomfya mu kwikata ababomfi ba kwa Yehova? (b) Pa mulandu wa kuti shino ni “nshita ishayafya,” mepusho nshi yemako?

³ Inshita shimo Satana esha ukutwimina fye mu kulungatika, uko e kuti ukupakasa nelyo ukukaanya ukwaba no buyo bwa kutoba bumpomfu bwesu pa kuti twingaleka ukubombela Yehova. (2 Timote 3:12) Lelo, ukupale nkalamo, inshita shimbi Kaseebanya ashukila fye imibele imo. Alalolela ukufikila twafuupulwa nelyo ukutompoka, e lyo lyene ukwesha ukushukila imibele yesu iya kupopomenwa pa kutulenga ukuti tuleke. Tatufwile ukuba abayanguka ukwikata!

⁴ Lelo, tuleikala mu ciputulwa ca nshita icacilapo kwafya ukutula apo umuntu abela pe sonde. Muli shino “nshita ishayafya,” ubwingi ubwa ifwe tulayumfwa ukufuupulwa no kufininwa pa tushita tumo. (2 Timote 3:1) Ni shani, lyene, twingasengauka ukuba abatompoka ica kuti twasanguka ifinakabupalu fya kwa Kaseebanya? Ee, ni shani fintu twingomfwila ukufunda kwa mutumwa Paulo ukwapuutwamo ukwa kuti: “Twinenuka mu kucite cawama; pantu ku nshita iiyene tukalobolola, nga tatutompweke”?—Abena Galatia 6:9.

Lintu Bambi Batulenge Nsoni

 5. Cinshi calengele Davidi ukufunshika, lelo cinshi cintu ashacitile?

⁵ Mu fyalembwa mu Baibolo, nangu fye babomfi ba kwa Yehova abakwatishe ubusumino inshita shimo kuti pambi bayumfwile ukufininwa. Davidi alembele ati: “Nimfunshika ku kuteta kwandi; ubushiku no bushiku momfye ca kukuwamapo candi, ku filamba fyandi nsungululo busanshi bwandi; amenso yandi yanaka ku kufiitwa.” Mulandu nshi Davidi ayumfwilile muli iyo nshila? “[Pa mulandu wa] fibambe fyandi fyonse,” e fyo alondolwele. Incitilo sha kucena isha bambi shalengele Davidi ukukalipwa ku mutima ica kuti ifilamba fyalelukuta fye. Nalyo line, Davidi tatalwike kuli Yehova pa mulandu wa cintu abantunse banankwe bacitile kuli wene.—Ilumbo 6:6-9.

 6. (a) Ni shani fintu pambi twingambukilwako ku mashiwi ne ncitilo sha bambi? (b) Ni shani fintu bamo bailenga abene ifinakabupalu fya kwa Kaseebanya?

⁶ Mu kupalako, amashiwi nelyo incitilo sha bambi kuti fyatulenga ukutompoka mu kuba no kukalipwa kukalamba ukwa mutima. “Kuli akapuuka ka kusosa ngo kulasaula kwa lupanga,” e fisosa Amapinda 12:18. Lintu umo uusosa akapuuka ali ni munyina nelyo nkashi wa Bwina Kristu, ‘icilaso’ kuti cafika apatali. Ukukongama kwa buntunse kuba kukalipa, nakalimo ukulaenda ne cikonko ku mukoshi. Ici e fyo ciba maka maka nga twayumfwa ukuti nabatucito buluku nelyo twafyengwa. Kuti pambi twacisanga icayafya ukusosha uutukalifye; kuti twalamusengauka fye no kumusengauka ku mufulo. Pa kufinininwa ne cikonko, bamo balinenuka kabili balileka no kwisa ku kulongana kwa Bwina Kristu. Ku ca bulanda, pa kucite fyo “[bapeela] Kaseebanya apa kwikala” pa kuti engabashukila nge finakabupalu.—Abena Efese 4:27.

 7. (a) Ni shani fintu twingasengauka ukwikatwa mu minwe ya kwa Kaseebanya lintu bambi batulenge nsoni nelyo ukutucena? (b) Mulandu nshi tulingile ukukanasungilila icikonko?

⁷ Ni shani fintu twingasengauka ukwikatwa mu minwe ya kwa Kaseebanya lintu bambi batulenge nsoni? Tufwile ukwesha ukukaanalaenda ne cikonko ku mukoshi. Mu cifulo ca ico, tendekelapo mu kwesha ukuwikishanya nelyo ukukalulula imilandu mu kwangufyanya ukufika pantu wingapesha. (Abena Efese 4:26) Abena Kolose 3:13 batucincisha ati: “[Mulebelelano] luse nga umo aba na ‘kafiimbo ku mubiye.” Ukubelela uluse kwalilinga maka maka lintu umo uuli no mulandu asumine cilubo no kuyumfwo wa bulanda mu cine cine. (Linganyako Ilumbo 32:3-5 na Amapinda 28:13.) Nangu ni fyo, cilatwaafwa ukulaibukisho kuti ukulekelela takupilibula ukutekelesha nelyo ukucefya ifilubo fintu bambi bacitile. Ukulekelela kubimbamo ukufumyapo icikonko. Icikonko caba cisendo icafina ukucisenda. Kuti cabongolola amatontonkanyo yesu, ukutupokolola insansa. Kuti cayambukila fye no butuntulu bwa bumi bwesu. Mu kupusanako, ukulekelela, uko cili icalinga, kuti kwatunonsha. Shi ukupala Davidi, twikatala atunenuka no kufuma kuli Yehova pa mulandu wa cintu abantunse bambi baasosa nelyo cintu baacita kuli ifwe!

Ilyo Twapelebela

 8. (a) Mulandu nshi uo bamo ukucilisha bayumfwila aba mulandu inshita shimo? (b) Busanso nshi bwabamo mu kufimbilikishiwa sana mu kuyumfwa uwa mulandu ica kuti twaisuula fwe bene?

⁸ “Ifwe bonse tuipununa apengi,” e fisosa Yakobo 3:2. Lintu twaipununa, ciba fye ica cifyalilwa ukuyumfwa uwa mulandu. (Ilumbo 38:3-8) Ukuyumfwa uwa mulandu kuti kwaba ukwakosa maka maka nga ca kuti tulelwisha ubunake bwa ku mubili no kupita mu kububwekeshapo mu tushita mu tushita.a Umwina Kristu umo uwalolenkene no kushomboka kwa musango yo alondolwele ati: “Nshafwaile ukutwalililo mumi, ukukanaishiba nampo nga nalicitile ulubembu lushingalekelelwa nangu iyo. Nayumfwile ukuti pambi nshilingile no kulaibikilishako mu mulimo wa kwa Yehova pa mulandu wa kuti napamo cili kucelwa nangu ncite shani.” Lintu twafimbilikishiwa sana mu kuyumfwo wa mulandu ica kuti twaisuula fwe bene, tulapeela Kaseebanya apa kwingilila—kabili kuti mu kwangufyanya apashukila! (2 Abena Korinti 2:5-7, 11) Icilekabilwa cili kuyumfwa uwa mulandu mu nshila yacilapo kushikatala.

 9. Mulandu nshi tulingile ukubela abacetekela mu nkumbu sha kwa Lesa?

⁹ Lintu twabembuka calilinga ukuyumfwako uwa mulandu. Limo limo, nangu ni fyo, ukuyumfwo wa mulandu kulakoselela pa mulandu wa kuti Umwina Kristu alayumfwa ukuti tengaba uwawamina inkumbu sha kwa Lesa. Lelo, Baibolo mu cikabilila ilatwebekesho kuti: “Nga tuyebelele membu shesu, wene wa cishinka kabili mulungami ukuti atulekelele imembu, no kutusangulula ku kuulungana konse.” (1 Yohane 1:9) Bushe kwalibako umulandu usuma uuli onse uwa kucetekelo kuti Lesa takacite co kuli ifwe? Ibukisha, mu Cebo cakwe, Yehova atila aliba “uwaiteyanya ku kulekelela.” (Amalumbo 86:5, NW; 130:3, 4) Apo wene tengabepa, akabomba ukulingana na fintu Icebo cakwe calaya, kulila fye twaisa kuli wene no mutima walapila.—Tito 1:2.

10. Kwebekesha nshi ukwa kukafyo mutima kuntu Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwabangilileko lwasabankenye pa lwa kulwisha ubunake bwa mubili?

¹⁰ Cinshi ulingile ukucita nga ulelwisha ubunake bumo kabili washetukila mu cibelesho ca kale? Winenuka! Ukushetukila mu cibelesho ca kale mu cine ceka tacifuutapo ukulunduluka uko wacita kale. Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa November 1954 lwapeele uku kwebekesha ukwa kukafya umutima ukuti: “[Kuti pambi] twaisanga fwe bene fweka tuleipununa no kuwa imiku iingi pa cibelesho cabipa cimo icalimbe mishila mu cipasho cesu ica kale ica bumi ukucila ifyo twaishibe. . . . Wiyumfwo wapeleelwa. Wisondwelelo kuti walicito lubembu lushingalekelelwa. Ifyo e fyo Satana engafwaya ukuti uletontonkanya. Icishinka ca kuti uleyumfwa uwa bulanda no kukalifiwa e bushininkisho bwa kuti tawile ukwalepesha. Wilatendwa ukwalukila mu kuicefya na mu mukoosha kuli Lesa, ukufwaya ukuti akwelele no kukusangulula no kukwaafwa. Kabiye kuli wene nga fintu umwana aya kuli wishi lintu aba mu bwafya, te mulandu no bwingi bwa nshita wingaya kuli wene pa bunake bumo bwine, kabili mu luse Yehova akakwafwilisha pa mulandu wa cikuuku cakwe ica pa fye, kabili nga uli mufumacumi, akakulenga ukufika ku kukwata kampingu wasanguluka.”

Ilyo Twayumfwo Kukanafishapo mu Mibombele

11. (a) Tulingile ukuyumfwa shani pa lwa kwakana mu mulimo wa kushimikilo Bufumu? (b) Kuyumfwa nshi kuntu Abena Kristu bamo balwishanya na ko pa lwa kwakana mu butumikishi?

¹¹ Umulimo wa kushimikilo Bufumu walikwata ulubali lwakatama nga nshi mu bumi bwa Mwina Kristu, kabili ukwakana muli wene cilaleto buseko. (Ilumbo 40:8) Abena Kristu bamo, nangu ni fyo, bayumfwa aba mulandu nga nshi pa lwa kukanaba na maka ya kucite fyafulilako mu butumikishi. Ukuyumfwo wa mulandu ukwa musango yo kuti kwakukulula ubuseko bwesu no kutulenga ukunenuka, ukwelenganyo kuti Yehova ayumfwe fyo tatulefishapo mu mibombele. Languluka ukuyumfwa kumo kuntu bamo balwishanya na ko.

“Bushe mwalishiba fintu ubupiina bonaule nshita?” e fyalembele nkashi umo uwa Bwina Kristu uyo pamo no mulume wakwe alekusha abana batatu. “Mfwile ukulamemenga tonse uto nkwata. Ici cilepilibula ukupoosa inshita ukulafwailisha mu matuuka umo bashitisha ifyo baafwalako, ne fipe ifyo babwesesheko umutengo, nelyo fye ukubila ifya kufwala. Na kabili ndapoosako iawala limo nangu yabili cila mulungu ukubomba pa makuponi [ya fya kulya]—ukuyasembulula, ukuyatantika bwino, no kuyashitisha. Inshita shimo ndayumfya uwa mulandu ilyo ndecite fi fintu, ukutontonkanyo kuti ningile ukulapoose yo nshita ukuya mu mulimo wa mwi bala.”

“Natontonkenye ukuti mu cituntulu nshafishapo ukutemwa Yehova,” e fyalondolwele nkashi uwaba na bana bane no mulume uushasumina. “Kanshi nalelwishanya no kubombela kwandi Yehova. Naleesha na maka icine cine, lelo nshaleyumfwo kuti nalefishapo. Namwishiba, nshaleyumfwo wacindama pa lwandi, e co nshaleelenganya ifyo Yehova engapokelela umulimo nalemubombela.”

Umwina Kristu umo uwacisangile icafwaikwa ukuleka umulimo wa nshita yonse atile: “Nshaletekelesha imfundo ya kuti nalefilwa ukukakililwako kwandi ukwa kubombela Yehova mu mulimo wa nshita yonse. Tamwingelenganya fintu nalengelwe insoni! Nomba ndalila nga naibukisha.”

12. Mulandu nshi Abena Kristu bamo bayumfwila aba mulandu nga nshi pa lwa kukanaba na maka ya kucita ifyafulilako mu butumikishi?

¹² Caba fye ica cifyalilwa ukufwaya ukubombela Yehova mu kukumanina ukufika pantu twingapesha. (Ilumbo 86:12) Mulandu nshi, nangu ni fyo, bamo bayumfwila aba mulandu sana pa kukanaba na maka ya kucite fyafulilako? Kuli bamo, cimoneka ukuti calyampana ku kuyumfwa kwa mu cinkumbawile ukwa bu ca fye, nakalimo ukwaisa pa mulandu wa fyo bapitamo mu bumi ifishawama. Mu milandu imbi, ukuyumfwa uwa mulandu ukushalinga kuti pambi kwaisako pa mulandu wa mimwene ya cintu Yehova mu cine cine enekela ukufuma kuli ifwe. “Naleyumfwa ukuti nga taulefunshika, ninshi taulefishapo ukubomba,” e fyasumine Umwina Kristu umo. Pamo nge cafuminemo, aimikiile umwine ifipimo fyacishamo ukusumbuka—e lyo lyene alecililanako ukuyumfwa uwa mulandu lintu ashali na maka ya kufikapo.

13. Cinshi cintu Yehova enekela kuli ifwe?

¹³ Cinshi cintu Yehova enekela ukufuma kuli ifwe? Mu nshila fye iyaanguka, Yehova atwenekela ukumubombela no mweo onse, ukucita cintu imibele yesu ingasuminisha. (Abena Kolose 3:23) Nangu cibe fyo, kuti kwabako ubupusano bukalamba pa kati ka cintu twingatemwa ukucita na cintu mu cine cine twingacita. Kuti pambi twapelebela pa mulandu wa fya kusangwilako pamo nga umushinku, ubutuntulu bwa bumi, amaka ya ku mubili, nelyo ifishingamo fya lupwa. Nangu ni fyo, lintu twacita apapelele amaka yesu, kuti twayumfwa abaebekeshiwa ukuti umulimo wesu kuli Yehova uli uwa mweo onse—cimo cine fye no mulimo wa mweo onse uwa umo uo ubutuntulu bwa bumi ne mibele yakwe fimusuminisha ukuba mu butumikishi bwa nshita yonse.—Mateo 13:18-23.

14. Cinshi cintu wingacita nga ca kuti ulefwayo kwaafwa ku kupima mu cine cine cintu wingenekela kuli we mwine?

¹⁴ Ni shani, lyene, wingapima ico mu cine cine wingenekela ukufuma kuli we mwine? Kuti pambi wafwaya ukulanshanya uyu mulandu no Mwina Kristu munobe uwacetekelwa, uwakosoka, nakalimo eluda nelyo nkashi wabelesha, uwaishiba amaka yobe, ukupelebela kobe, ne fishingamo fyobe ifya lupwa. (Amapinda 15:22) Ibukisho kuti mu cinso ca kwa Lesa ubucindami bobe ngo muntu tabupiminwa ku bwingi bwa fyo ucita mu butumikishi bwa mwi bala. Ababomfi ba kwa Yehova bonse baliba aba mutengo kuli wene. (Hagai 2:7; Malaki 3:16, 17) Cintu ucita mu mulimo wa kushimikila kuti pambi cacilapo nelyo ukucepako pa cintu bambi bacita, lelo nga ca kuti fye apo pene e papelele amaka yobe, Yehova alateemunwa, kabili takuli umulandu wa kuyumfwila uwa mulandu.—Abena Galatia 6:4.

Lintu Ifingi Fifwaikwa Kuli Ifwe

15. Ni mu nshila nshi muntu baeluda ba mu filonganino bafwaikwako ifingi?

¹⁵ “Umuntu onse uwapeelwe fingi, bakafwayako ifingi; no wabikilweko ifingi, bakafwayako ifyacilamo,” e fyasosele Yesu. (Luka 12:48) Mu cine cine ‘ifingi filafwaikwa’ kuli abo ababomba nga baeluda mu filonganino. Ukupala Paulo balaipoosa abene mu kubombela ifilonganino. (2 Abena Korinti 12:15) Balakwata amalyashi ya kupekanya, ifipempu fya bucemi, ukubomba pa milandu ya bupingushi—ukucita fyonse fi ukwabulo kulekeleshe ndupwa shabo abene. (1 Timote 3:4, 5) Baeluda bamo na kabili baliba abapamfiwa ukwafwilisha ukukuula Amayanda ya Bufumu, ukubomba mu maKomiti ya Kumfwaninamo ne Fipatala, no kubomba mu kuitemenwa pa kulongana kukalamba na pa mabungano. Ni shani fintu aba baume ababombesha, abaipeelesha bengasengauka ukunenuka pe samba lya fishingamo fyafina ifya musango yu?

16. (a) Kupikulula nshi ukubomba kuntu Yetro apeele kuli Mose? (b) Mibele nshi iikalenga eluda ukwakana na bambi ifishingamo fyalinga?

¹⁶ Lintu Mose umwaume uwaicefya, aleilenga ukufunshika mu kusakamana impika sha bambi, shifyala, Yetro, apeele ukupikulula kubomba ukwa kuti: akana icishingamo na baume bambi abafikapo. (Ukufuma 18:17-26; Impendwa 12:3) “Ku bafundikana [baicefya] kwaba amano,” e fisosa Amapinda 11:2. Ukuba uwaicefya cipilibula ukwishiba no kusumina ukupelebela kobe. Umuntu uwaicefya taba uwashimunuka ukwakanyako bambi imilimo, kabili tatiina ukuti akalufyako ukulama lintu ayakana ifishingamo fyalinga na baume bambi abafikapo.b (Impendwa 11:16, 17, 26-29) Mu cifulo ca ico, alaba uwaswatuka ku kubaafwa ukulunduluka.—1 Timote 4:15.

17. (a) Ni shani fintu ifilundwa fya cilonganino bengangushako icisendo ca baeluda? (b) Malambo nshi yantu abakashi ba baeluda bapeela, kabili ni shani fintu twingabalanga ukuti tatuyasenda mu kupeeluka?

¹⁷ Ifilundwa fya cilonganino kuti bacite fingi ku kwangushako icipe ca baeluda. Pa kumfwikisho kuti baeluda balikwata indupwa isho basakamana, bambi tabakalepinda mu kukanalinga inshita ya baeluda no kusakamana. Kabili tabakacefye bulilambo bwa kuitemenwa ubo abakashi ba baeluda bapeela ilyo mu kubulwa kaso baleakana abalume babo ne cilonganino. Nyina umo uwa bana batatu uo umulume wakwe abomba nga eluda alondolwele ukuti: “Icintu cimo ico nshiilishanyapo caba cipe cakulilako ico mu kuitemenwa nsenda mu cinshingwa–ŋanda pa kuti umulume wandi engabomba nga eluda. Nalishiba ukuti ipaalo lya kwa Yehova lyalipaka pa lupwa lwesu pa mulandu wa mulimo wakwe, kabili nshikalifiwa pa co apeela. Lelo, mu cishinka, ilingi line ndabombe fingi pa ŋanda no kubomba sana pa kusalapula bana ukucila fintu ningabomba pantu umulume wandi alipamfiwa.” Ku ca bulanda, uyu nkashi asangile ukuti bamo, mu cifulo ca kumutasha pa cipe calundwako ico asenda, bena balandapo fimo mu kubulwo kulangulukilako pamo ngo kuti, “Mulandu nshi ushicitilako bupainiya?” (Amapinda 12:18) Fintu cacilapo kuwama ukutasha bambi pa cintu balecita ukucila ukubalengulula pa cintu bashili na maka ya kucita!—Amapinda 16:24; 25:11.

Pantu Impela Tailati Ise

18, 19. (a) Mulandu nshi ino ishibelele ni nshita ya kuleko kubutuka muli nakatango wa ku mweo wa muyayaya? (b) Kupanda mano nshi ukwa pa nshita yalinga kuntu umutumwa Paulo apeele ku Bena Kristu mu Yerusalemu?

¹⁸ Lintu uulebutuka aishibo kuti ali mupepi na ku mpela ya lubilo lwalepa, tanenuka. Umubili wakwe kuti wanaka wafuma na kwi fupa—nafunshika, ali ne cipuki, na ku mukoshi nakuma—lelo pa kupalamisha ku mpela taiba ni nshita ya kuleka ukubutuka. Mu kupalako, pamo nga Abena Kristu twaliba mu lubilo lwa ku cilambu ca bumi, kabili natupalama nga nshi ku mpela. Nomba taili e nshita iya kuti tuleke ukubutuka!—Linganyako 1 Abena Korinti 9:24; Abena Filipi 2:16; 3:13, 14.

¹⁹ Abena Kristu ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo balolenkene ne mibele yapalako. Mupepi na 61 C.E., umutumwa Paulo alembeele Abena Kristu ba mu Yerusalemu. Inshita yaleya ilepwa—“inkulo” ibifi, imicitile ya ciYuda iya busangu, yali mupepi no ‘kupita.’ Ukucilisha Abena Kristu abaali mu Yerusalemu balekabila ukulola no kuba aba busumino; baalekabila ukufulumuka mu musumba lintu bamwene ukuti naushingwa ne fita. (Luka 21:20-24, 32) Kanshi ukupanda mano kwa kwa Paulo, kwaishile pa nshita yalinga ukwa kuti: “Mwinaka no kuba abatompoke mitima.” (AbaHebere 12:3) Umutumwa Paulo pano abomfeshe amaverbu yabili ayamwenekesha ‘ukunaka’ (kaʹmno) na ‘ukutompoka’ (e·klyʹo·mai). Ukulingana na umo uwasoma ifya Baibolo, aya mashiwi ya ciGriki “yalibomfiwe kuli Aristotle ukulosha ku babutuko lubilo ababongoteka no kuwa pa numa ya kupita apa kupelela. Bakabelenga [ba kalata wa kwa Paulo] baali bacili muli nakatango. Tabalefwaikwa ukulekela pa kati. Tabafwile ukuisuminisha ukufwe cipuupu no kuwa pa mulandu wa kufunshika. Na kabili kuli ubwite bwa kuba aba mukoosha mu kulolenkana na mafya.”

20. Mulandu nshi ukupanda mano kwa kwa Paulo kubelele ukwa pa nshita yalinga kuli ifwe ilelo?

²⁰ Fintu ukupanda mano kwa kwa Paulo kuli ukwalingana ne nshita kuli ifwe ilelo! Mu kulolenkana no kutitikisha ukuleingilishiwako, kuti pambi kwabako inshita lintu tuyumfwa nga uulebutuka uwafunshika uo amolu yakwe yali apepi no kukolonteka. Lelo apo natupalamisha nga nshi ku mpela, tatufwile kunenuka! (2 Imilandu 29:11) Ico cine fye e cintu Icibambe cesu, “inkalamo iilelila,” engafwaya ifwe ukuti tucite. Ku ca kutasha, Yehova alipayanyako fimo ifipeela “amaka ku wapomponteka.” (Esaya 40:29) Cintu ifyo fintu fyaba ne fyo twingafishukila fili no kulandwapo mu cipande cikonkelepo.

[Amafutunoti]

Cinshi Cili E Casuko Cobe?

◻ Ni shani fintu twingasengauka ukuleka lintu bambi batulenge nsoni nelyo ukutucena?

◻ Mimwene nshi yashikatala iya kuyumfwo wa mulandu iikatulenga ukukanaleka?

◻ Cinshi cintu Yehova enekela kuli ifwe?

◻ Ni shani fintu ukuicefya kwingafwilisha baeluda ba mu filonganino ukusengauka ukunenuka?

◻ Mulandu nshi ukupanda mano kwa kwa Paulo pa AbaHebere 12:3 kubelele ukwa pa nshita yalinga ilelo?