Ilyo Mwapusana na Bena Mwenu

ABAUPANA bonse fye tabomfwa bwino ukupusana na bena mwabo, lelo ukupusana kwaliseeka sana mu fyupo. Ilingi line, ubwafya butendeka na mashiwi ya kukalifyo munankwe. Batendeka ukulumya amashiwi, awe bonse bafulwa, paba na kantu, cabipa no kubipa. Icashala, baleka ukusoshanya. Mu kuya kwa nshita, awe ubukali bwasuka bwatontoloka, bonse balomba ubwelelo. Batendeka ukumfwana na kabili, mpaka inshita imbi ilyo kukaba ukupusana na kabili.

Mu mangalo ya pa TV balitemwa sana ukucita ifisela fya balume na bakashi abaleumana, lelo ukuumana kwa cine cine mu cupo, te cintu ca kutwalilako amasange. E fyo na Amapinda ya mu Baibolo yalandilo kuti: ‘Akapuuka ka kusosa kaba ngo kulasaula kwa lupanga.’ (Amapinda 12:18) Ico ca cine, nangu papite nshita sana, amashiwi ya kushobaula yalashala yalelungulusha umuntu. Mu fikansa mulafuma no lubuli.—Ukufuma 21:18.

Kwena, pa mulandu wa kuti tatwapwililika, limo kuti kwaba ubwafya mu cupo. (Ukutendeka 3:16; 1 Abena Korinti 7:28) Na lyo line, nga tuumana no kushobana fye umo shacela, ninshi kwena tuli no bwafya. Abaishiba imikalile ya mu cupo batila abaupana nga batendeka ukuumana libili libili, ninshi cilelola ku kulekana. E ico kanshi, calicindama ukuti imwe na bena mwenu mwishibe ifya kucita pa kubwesha umutende ilyo mwapusana.

Ishibeni Apatendekela Ukuumana

Nga muloomana sana na bena mwenu, esheni ukufwaya bwino bwino apatendekela ubwafya. Ciba shani nga mwapusana na bena mwenu pa cintu cimo? Bushe apo pene mulatendeka ukusasuka, ukutukishanya no kupeelana imilandu? Nga e fyo ciba, kuti mwacita shani?

Ica kubalilapo fye, beni abafumacumi no kumona nga ca kutila na imwe bene mulacitako fimo ifilenga ubwafya ukukula. Bushe mulafulwa bwangu? Bushe muli ba fikansa? Bushe abena mwenu kuti batila mulacita ifikansa nelyo iyo? Ilipusho lyalekelesha lyalicindama, pantu imwe na bena mwenu mufwile mwalipusana ifyo mumona ifintu fimo, ico mwingatila te fikansa, bena kuti batila fikansa.

Tutile, abena mwenu tabalanda sana, lelo imwe ilyo mulelanda pali fimo, mulalandikisha kabili mulakosha ishiwi. Kuti mwatila: “Pa mwesu, e fyo bonse twakula. Te kutila ndecita ifikansa awe!” Nakalimo imwe kuti mwamona kwati mulelanda fye bwino. Lelo, imilandile iyo imwe mwingamona kwati ili fye bwino, kwati mulelanda fye ifyo mulemona ico cintu, bena kuti batila mulecite fikansa kabili mulebafulwisha. Ukwishiba ukuti imilandile ya bena mwenu yalipusana ne milandile yenu, kuti kwamwafwa sana ukucefyako ubwafya bwa kuumana.

Ishibeni no kuti nangu ishiwi lyenu lili ilyanakilila kuti mwacite fikansa. Paulo alembeele Abena Kristu ukuti: ‘Ukootoka no musaalula fumyeni pali imwe.’ (Abena Efese 4:31) ‘Ukootoka,’ kulumya ishiwi, lelo ‘umusaalula’ wena waba ku musango wa mashiwi ayo umuntu abomfya. Nga twamwena ifintu muli uyo musango, nangu umuntu takoseshe ne shiwi kuti aimya ifikansa nga alanda amashiwi ya kukalifya kabili aya miponto.

Ilyo muleibukisha ifyo twalandapo, tontonkanyeni na kabili pa fyo mucita ilyo mwapusana na bena mwenu. Bushe mulacita ifikansa? Nge fyo tulandile, abena mwenu e bafwile ukulanda nga mulacita ifikansa nelyo iyo. Mukwai mwitila abena mwandi bena balicilamo ukufulwa na pa tunono, sumineni ifyo bamweba ukuti e fyo bomfwa nga mulelanda, kabili citenipo cimo pali ubo bwafya. Paulo alembele ukuti: “Umo umo elaifwaila icakwe, lelo afwaile umunankwe.”—1 Abena Korinti 10:24.

“Cenjeleni ku fyo Muumfwa”

Cimbi na co ico ica kucita ilyo mwapusana, ni cilya Yesu alandile ilyo atile: “Cenjeleni ku fyo muumfwa.” (Luka 8:18) Ca cine ukuti Yesu pano talelanda pa fyo abaupana bafwile ukulanshanya. Na lyo line, ico alandile kuti cabomba na kuli bena. Bushe mulakutika bwino bwino ku bena mwenu? Na kuba, bushe ca cine mulakutika? Nelyo bushe mwasuka ilyo abena mwenu tabalapwa no kulanda, tamulaumfwa na bwino bwino ico balelanda? Baibolo itila: “Uwasuke cebo ilyo talaumfwa, bupumbu kuli wene kabili ni nsoni.” (Amapinda 18:13) Ilyo mwapusana na bena mwenu, mufwile ukulanda na bo bwino bwino no kukutika ku fyo cila muntu alelanda.

Mwilengulula ifyo abena mwenu bamweba, lelo bombesheni ukuba ‘abalangulukila.’ (1 Petro 3:8) Nga kulikonka fye mu ciGriki, ishiwi lyapilibulwa ukuti “abalangulukilana,” lyalola mu kuti ukuculila pamo no mubiyo. Umwina mwenu nga aba no bulanda pali fimo, mulangulukileniko. Bombesheni ukumone fintu nge fyo umwina mwenu alefimona.

Cimoneka ukuti kapepa wa kwa Lesa Isaki alicitileko ici twalandapo. Baibolo itweba ukuti umukashi wakwe Rebeka, alibipilwe sana pali cimo icacitike pa ng’anda icakumine umwana wakwe Yakobo. Rebeka aebele Isaki ukuti: “Ninengwo bunani ku mweo wandi ku cinso ca bana banakashi aba ba kwa Hete. Yakobo abuulo mukashi pa bana banakashi ba kwa Hete nga aba, uwa mu bana banakashi ba bana calo, nga waba wa nshi kuli ine umweo wandi?”—Ukutendeka 27:46.

Ca cine, pa mulandu wa kusakamikwa, Rebeka alengele ubwafya ukumfwika ubukulu sana ukucila mu cipimo. Bushe kwena, ca cine filya alandile ukuti alipatile no mweo wakwe? Yakobo opa umwana mwanakashi wa bana ba kwa Hete, bushe ca cine Rebeka nga alitemenwe ukufwa? Kwena nga tafwile. Na lyo line, Isaki taebele Rebeka ukuti wacilamo fye. Lelo, Isaki alangulukileko Rebeka no kucitapo cimo pali bulya bwafya. (Ukutendeka 28:1) Ilyo abena mwenu basakamikwa na cimo, mukwai na imwe bene citeni filya fine Isaki acitile. Mwilengulula amuti kanono sana, kutikeni ku bena mwenu, bacindikeni pa fyo baleumfwa, kabili balangulukileniko pa kwasuka.

Ukumfwikisha no Kushilimuka, Fyalicindama

Baibolo mu Amapinda itila: “Ukushilimuka kwa muntu kumukokosho kukalipa.” (Amapinda 19:11) Ilyo mwapusana, calyanguka ukubwekeshamo ilyo abena mwenu balanda amashiwi ya kukalifya. Lelo, ico cilenga fye ukukansana ukukosa. E ico kanshi, ilyo mulekutika ifilelanda abena mwenu, mwiumfwa fye ishiwi, esheni na maka ukwiluka ifyo baleumfwa pa kulanda amashiwi balemweba. Nga mwaba no kushilimuka kwa musango yo, tamwakabike mano ku mashiwi ya kukalifya ayo balandile, muli no kufwaya ukwishiba icilengele ubwafya.

Tutile, abakashi benu batila, “Tamwikala pa ng’anda!” Ilingi line kuti mwafulwa no kubapitulukila mu milimo mubomba iilenga ukuti mulefilwa ukuba sana pa ng’anda. Nalimo kuti mwatila, “Nulaba ukuti umweshi wapwile, ubushiku bumo naikele na iwe akasuba konse!” Lelo nga mwakutikisha, mwalasango kuti kanshi abakashi benu tabalelomba amaawala ya kwikala na bo. Bena balefwaya fye ukubalanga ukuti mwalibatemwa, pantu ifyo mulecita filelenga balemona kwati tamwabatemwa.

Tutile muli bakashi, kabili abalume benu bailishanya pa cintu cimo ico mwashitile nomba line. Kuti batila: “Kuti wabomfya shani indalama shonse shilya?” Na imwe apo pene kuti mwaipokolola no kubapitulukila mu fyo indalama shonse shabombele nelyo ukubeba ukutila namulaba ukuti na imwe mwalishitile cilya na cilya. Lelo, ukushilimuka kukamulenga ukwishibo kuti kanshi abalume benu tabaletila mwalyonawile indalama. Bomfwile fye ububi pantu mwashitile ico cintu ukwabula ukubebako.

Kwena, abaupana bonse balishiba abene ifya kulanda pa nshita ya kuba pamo na pa fya kushita ifintu mu ng’anda. Icishinka tulelandapo fye ca kuti ilyo mwapusana, ukushilimuka kuti kwalenga mwatekanya, mwailuka umulandu wine wine uulengele pabe ukupusana. Mwiyasuka fye apo pene, konkeni ukukonkomesha kwa kwa kalemba wa Baibolo Yakobo, ukwa kuba “uwayanguka ku kuumfwa, uwakokola ku kulanda, uwakokola ku kukalipa.”—Yakobo 1:19.

Ilyo mulelanda na bena mwenu, ibukisheni ukuti calicindama ukubika amano ku fyo ishiwi lyenu lileumfwika. Baibolo itila “ululimi lwa ba mano lulaposha.” (Amapinda 12:18) Ilyo mwapusana na bena mwenu pali cimo, bushe amashiwi yenu yalacena nelyo yalondapa? Bushe amashiwi yenu yalalenga mwapatana sana na bena mwenu nelyo yalalenga mwatendeka ukumfwana? Nge fyo tulandilepo kale, ukulanda bukali bukali, ukwabula ukutontonkanya, kulenga fye ifikansa ukukosa.—Amapinda 29:22.

Nga mwamona ukukansana kuletwalilila, esheni sana ukulanda pa cilengele ubwafya. Landeni pali co cine cilengele ubwafya, mwilanda pa bena mwenu. Bikeni amano ku kwishiba icisuma ica kucita, mwibika sana amano ku kufwaya ukwishiba uulubile nani no wa kaele nani. Cenjeleni pa kuti amashiwi yenu tayalengele ifikansa ukuluma. Baibolo itila: “Icebo ca kulungulusha ciimyo bukali.” (Amapinda 15:1) E ico kanshi, umusango mulelandilamo kuti walenga mwaumfwana na bena mwenu nelyo kuti walenga mwatwalilila ukuumana.

Pwisheni Ubwafya, Mwibika Amano ku Fikansa

Nga twapusana, tufwile ukubika amano ku kupwisha ubwafya, tatufwile ukubika sana amano ukuti tucimfye ilyo tulekansana. Kuti mwacita shani pa kuti mupwishe ubwafya? Ca mano ukukonka ukufunda kwa mu Baibolo no kucita ifyo yalanda, kabili abalume sana sana e bafwile ukutungulula abena mwabo muli ici. Mwisakaatuka no kulanda ifingi pa cicitike nelyo pa bwafya, lelo tontonkanyeni pa fyo Yehova alemona ubo bwafya nelyo uyo mulandu. Pepeni kuli wene no kulomba umutende wa kwa Lesa uukalinda imitima yenu na matontonkanyo yenu. (Abena Efese 6:18; Abena Filipi 4:6, 7) Esheni na maka ukutontonkanya pa cingawamina abena mwenu, mwitontonkanya fye pa cingawama kuli imwe.—Abena Filipi 2:4.

Ukwenda ne cikonko ku mukoshi, ukutwalilila ukutontonkanya pa kucita icabipa, ilingi line e cilenga ubwafya ukukula. Lelo, ukuitemenwa ukumfwila ukufunda kwaba mu Cebo ca kwa Lesa no kucita ifyo twafundwa, kulaleta umutende, ukumfwana, ne paalo lya kwa Yehova. (2 Abena Korinti 13:11) E ico, lekeni ‘amano yafuma mu muulu,’ yamutungulule, beni ne mibele ya bukapepa, lyena mukapaalwa pa kuba “abacito mutende.”—Yakobo 3:17, 18.

Kanshi, cila muntu afwile ukwishiba ifya kupwisha ukupusana mu mutende, pantu icacindama kubwesha umutende, nangu ca kutila nakalimo ifyo caba te fyo umo engatemwa ukuti cibe. (1 Abena Korinti 6:7) Kanshi, konkeni ukukonkomesha kwa kwa Paulo ukwa kuti, pooseni “ubukali, icipyu, ububi, imiponto, kabili fumyeni ilyashi lya nsoni mu kanwa kenu. . . . Fuuleni ubuntu bwa kale pamo ne micitile ya buko, kabili fwaleni ubuntu bupya.”—Abena Kolose 3:8-10.

Limo, kwena, mukalanda fimo ifyo pa numa mukatila ala mwe bantu kanshi nga nshalandile filya. (Yakobo 3:8) Nga cabe fyo, lombeni ubwelelo ku bena mwenu. Twalilileni ukubikako sana amano ku kumfwana mu cupo cenu. Mu kuya kwa nshita, mukasango kuti mwakulapwisha bwino ubwafya ilyo mwapusana na bena mwenu.

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 22]

Ifintu Fitatu Ifya Kucita pa Kunashako Ifikansa

• Kutikeni ku bena mwenu.—Amapinda 10:19

• Cindikeni ifyo balemona ico cintu.—Abena Filipi 2:4

• Asukeni mwi shiwi lya kulangulukilako.—1 Abena Korinti 13:4-7

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 23]

Ico Mwingacita Lelo Line

Ipusheni abena mwenu amepusho yali pano, kabili kutikeni ilyo baleyasuka ukwabula ukubacilima. Abena mwenu na bo kuti bamwipusha.

• Bushe ndi wa fikansa?

• Bushe nga mulelanda fimo, ndakutika bwino bwino, nelyo bushe ndasuka bwangu ilyo tamulapwa ukulanda?

• Mumfwa shani nga ndelanda na imwe, bushe ng’umfwika kwati ndelanda ukwabula ukulangulukilako nelyo kwati ndemukalipila?

• Kuti twacita shani pa kuti tulelanshanya bwino, sana sana nga tuletontonkanya ifyapusana pa cintu cimo?

[Icikope pe bula 21]

Bushe mulakutika?

[Icikope pe bula 22]

‘Tamwantemwa’

[Icikope pe bula 22]

“Tamwikala pa ng’anda!”

[Icikope pe bula 22]

‘Umweshi wapwile, naikele na iwe akasuba konse!’