Ico Mfwaisha mu Bumi Bwandi—Ukukanafwapo

NGA FINTU CASHIMIKWA NA HECTOR R. PRIEST

Dokota asosele ukuti: “Uyu kansa te kuti ondapwe. Takuli ico twingacita icicilile pano.” Bapimine ifi imyaka 10 iyapitapo. Lelo ncili nalikatilila kwi subilo lyashimpwa pali Baibolo ilya kwikala kuli pe na pe pe sonde ukwabula ukufwapo.—Yohane 11:26.

ABAFYASHI bandi baali ni baMethodist bafumaluka abalesangwa lyonse ku calici mwi tauni linono, lwa mupepi fye na pe farmu lya lupwa lwesu. Nafyalilwe mu mukonko wayemba uwaisulamo amafarmu uwa Wairarapa, mupepi na bakilomita 130 pa kati ka kapinda ka ku kuso na kabanga aka Wellington, New Zealand. Kulya twaleipakisha ukutamba impili shakupwapo imfula yabuuta, imimana yalengama iya mu mpili, ifyulu fyalundumana, na mawanga yafunda.

Mu calici lya Methodist, twasambilishiwe ukuti abantu abasuma bonse balaya ku muulu lelo ababipa baya ku helo, icifulo ca kulapya fye mu mulilo. Nalifililwe ukumfwikisha umulandu Lesa ashabikile abantunse ku muulu mu kutendekelako fye, nga ca kuti aalefwaya bene ukwikala kulya. Lyonse naletiina imfwa kabili ilingi line nalelanguluka umulandu tufwila. Mu 1927, lintu nali ne myaka ya bukulu 16, ulupwa lwesu lwaponenwe ubusanso. Ici e canengele ukutendeka ukufwailisha ifyasuko ku fipusho fyandi.

Mulandu Nshi Reg Afwilile?

Lintu munyinane Reg aali ne myaka ya bukulu 11, alilwele nga nshi. Dokota alifililwe ukwishiba icalubene na muli fyo tali na maka ya kumwafwa. Bamayo baitile minista wa ku Methodist. Apepeeleko Reg, lelo ici tacasansamwishe Bamayo. Na kuba, baebele minista ukuti amapepo yakwe tayalebomba.

Ilyo Reg afwile, Bamayo batendeke ukwipushaipusha abantu balekanalekana ku kwesha ukusanga ifyasuko fya cine ukukuma ku mulandu umwana wabo umunono afwilile. Ilintu balelanda kuli shimakwebo umo mu tauni, bamwipwishe nga ca kuti alishibepo ifili fyonse pa lwa mibele ya bafwa. Taishibepo icili conse, lelo atile: “Umuntu umo alishiile icitabo kuno ico mwingasenda nga mulecifwaya.”

Bamayo balisendele ici citabo ku ŋanda no kutendeka ukucibelenga. Batwalilile fye ukucibelenga. Panono panono imibele yabo yonse yalyalwike. Baebele ulupwa ukuti, “Nasuka nacisanga; ici e cine.” Icitabo cali ni The Divine Plan of the Ages, volyumu wa kubalilapo uwa Studies in the Scriptures. Pa kubalilapo nali uwa mintelengu no kwesha ukucite fikansa pa lwa milondolwele ya citabo iya mifwaile ya kwa Kabumba. Mu kupelako ifikansa fyandi fyalitalele.

Ukupokelela Icine ca Baibolo

Natontonkenye ukuti, ‘Elenganya ukwikala kuli pe na pe, ukukanafwa!’ Isubilo lya musango yo e lyo umuntu engenekela kuli Lesa wa kutemwa. Paradise wa pe sonde! Ee, e co fye nalefwaya.

Pa numa ya kusambilila ici cine cawamisha, Bamayo ne nkashi sha Bwina Kristu shitatu ukufuma ku Wellington—Nkashi Thompson, nkashi Barton, na nkashi Jones—baleya pa nshiku shafulilako, ku kwananya imbuto sha Bufumu mu kusaalala mu fifulo fya mu mpanga. Nangu cingati Batata tabakwete umupashi wa bumishonari uwakwete Bamayo, balebaafwa mu mibombele yabo.

Nalishininwe ukuti ici e cine, lelo pa ciputulwa calepa ica nshita nshacitilepo icili conse pa lwa fisumino fyandi. Mu 1935, naupile Rowena Corlett, kabili mu kupita kwa nshita twalipaalilwe mu kuba no mwana mwanakashi, Enid, no mwana mwaume, Barry. Nalebomba nga kashita wa fiteekwa, ukulashita amakana ya mikuni ya fiteekwa ukufuma kuli bashimafarmu baali lwa mupepi. Lintu aba bashimafarmu balelanda pa mapolitiki, naleyumfwa bwino nga nabeba ati: “Uku konse ukubombesha kwa bantu takwakatunguluke. Ubufumu bwa kwa Lesa e kamfulumende yeka fye iikabomba.”

Ku ca bulanda, naishilekunkuma kuli fwaka; lyonse fye nalekwata umushanga ku kanwa. Mu kupita kwa nshita ubutuntulu bwandi ubwa bumi bwalibipile, e co nalitekelwe mu cipatala pa mulandu wa bulwele bwa mu mala ubwabipisha. Naebelwe ukuti nalikwete ifilonda fya mu mala ifyakalipisha, ifyaishileko pa mulandu wa kupeepa kwandi. Nangu cingati nalilekele ici cibelesho, ilingi line naleloota ukuti ndepeepa umushanga wa mutatakuya. Mwandi fwaka kuti aba ca kukunkumya cishaibipila!

Pa numa ya kuleko kupeepa fwaka, naliteulwike mu nshila shimbi ishacindama. Mu 1939, lintu nali ne myaka 28, nalibatishiwe mu mumana wa Mangatai mupepi na ku mwesu mu ncende ya mu mishi. Robert Lazenby, uyo pa numa aleangalila umulimo wa kushimikila mu New Zealand, aendele ulwendo lwalepa ukufuma ku Wellington ku kwisapeela ilyashi mu ŋanda mu mwesu no kumbatisha. Ukufuma ilya nshita no kuya ku ntanshi, nabele Inte ya kwa Yehova iyashipa.

Ukuteyanya Umulimo wa Kushimikila

Pa numa ya lubatisho lwandi nasontelwe nga kangalila wa cilonganino ca Eketahuna. Umukashi wandi, Rowena, aali talapokelela icine ca Baibolo. Nangu cibe fyo, namwebele ukuti nali no kulaalika Alf Bryant ukwisa ukufuma ku Pahiatua ku kunanga ifya kucitilo bunte bwino bwino ukufuma ku ŋanda ne ŋanda. Nalefwaya ukuteyanya umulimo wa kushimikila no kubomba icifulo ca kubombelamo mu nshila yatantikwa bwino.

Rowena asosele ukuti: “BaHector, nga ca kuti mwaya mu kushimikila ku ŋanda ne ŋanda, tamwansange ilyo mwalabwela. Ndi no kumusha. Icishingamo cenu ni pano—pa ŋanda no lupwa lwenu.”

Nshaishibe ica kucita. Mu kushimunuka, naliipekenye. Natwalilile ukuisosha ati, ‘Mfwile ukushimikila. Ubumi bwandi e po bwashintilila, ukusanshako no bumi bwa lupwa lwandi.’ E co naebekeshe Rowena ukuti nshalefwaya ukumukalifya mu nshila iili yonse. Namwebele ukuti nalimutemenwe nga nshi, lelo pa mulandu wa kuti ishina lya kwa Yehova na bumulopwe, pamo pene ne myeo yesu ine, fyalibimbilwemo, nali fye no kushimikila muli iyi nshila.

Ine na Alf twaile ku mwinshi wa kubalilapo, kabili e wabalilepo ukulanda. Lelo naishilepulikilwako fye ninyantukilamo mu kulanshanya, ukweba mwine ŋanda ukuti icacitike mu kasuba ka kwa Noa calilinganako ku cilecitika mu kasuba kesu no kuti tulekabila ukucitapo cimo no kushininkisha ukuti twapusunsuka. (Mateo 24:37-39) Nashalikepo ututabo tumo.

Ilyo twafuminepo, Alf asosele ukuti: “Waishibe shani ifi fyonse? Nangu nshiliko te mulandu. Walaya weka, na muli fyo twalabomba icifulo cakulilako.” E fyo twacitile.

Ilyo twalebwelela ku ŋanda, nshaishibe icaletupembelela. Twasangile Rowena natupekanishisha tii, ne ci calimpeseshe amano no kundetelo buseko. Pa numa ya milungu ibili umukashi wandi ailundile kuli ine mu butumikishi bwa ku cintubwingi kabili abele ica kumwenako cishaiwamina ica kupimpa kwa Bwina Kristu.

Pa babalilepo ukuba Inte sha kwa Yehova mu ncende ya mukonko iyabeleleko ifarmu lyesu paali Maud Manser, umwana wakwe umwaume William, no mwana wakwe umwanakashi Ruby. Umulume wa kwa Maud aali muntu wa bukali kabili uwakaluka mu kumoneka. Bushiku bumo ine na Rowena twaile ku farmu ku mwabo ku kusenda Maud ukuya mu butumikishi. William munono apekenye ukuti tubomfye motoka wakwe, lelo wishi talefwaya.

Imibele yalibipile. Naebele Rowena ukwikata akanya kesu ka Enid. Naingile muli motoka wa kwa William no kumufumya umwa kusungila ilintu baManser bayangufyenye ulubilo ukwesha ukwisala iciibi ca mwa kusungila bamotoka ilyo tushilafuma. Lelo balifililwe. Pa numa ya kwendako cinono mu kamusebo ka pa ŋanda, twaliminine, kabili nalifumine muli motoka ku kukumanya baManser abakalipa nga nshi. Nabebele ukuti: “Tuleya mu butumikishi bwa mwi bala, kabili bana Manser baleya na ifwe.” Nalimupaapeete, kabili ubukali bwakwe bwalicepeleko panono. Ilyo njibukisha ifi, ntila napamo nalingile ukubombelapo mu kupusanako, lelo pa numa atampile ukusekelela Inte sha kwa Yehova, nangu cingati tatalile asanguka Nte.

Kwaliko fye abantu ba kwa Yehova abanono muli ilya myaka, kabili mu cine cine twaleipakisha no kumwenamo mu kutandala kwa batumikishi ba nshita yonse abaleisa ku kwikala na ifwe pa farmu. Aba batandashi basanshishemo Adrian Thompson na nkashi yakwe Molly, bonse babili basangilwe ku makalasi ya mu kubangilila aya Watchtower Bible School of Gilead ilya bamishonari no kubombela mu fyalo fya cilendo mu Japan na Pakistan.

Ifya Kukumanya fya mu Nshita ya Nkondo

Mu September 1939, Inkondo ya Calo iya II yalitendeke, kabili mu October 1940, kamfulumende wa New Zealand abindile imibombele ya Nte sha kwa Yehova. Bamunyinefwe ba Bwina Kristu abengi batwelwe ku filye fya muli ici calo. Bamo babikilwe mu nkambi sha kubombamo umulimo wa lucu ukubapaatulako ku bakashi babo na bana. Ilyo inkondo yalelwikwa, nangu cingati twalikwete ifarmu lya ŋombe sha mukaka, nalelanguluka ati limbi baali no kunjita ku mulimo wa fita. Lyene kwaliko ukubilisha kwa kuti takuli na kabili bashimafarmu abali bonse abaali no kusendwa ukufuma mu mafarmu no kuya ku mulimo wa fita.

Ine na Rowena twalitwalilile mu butumikishi bwesu ubwa Bwina Kristu, umo na umo ukulapeelesha amaawala ayacilile pali 60 pa mweshi ku mulimo wa kushimikila. Mu kati ka iyi nshita, nakwete ishuko lya kwaafwa Inte shacaice abalekaana ukuibimba mu nkondo pa mulandu wa kuba Abena Kristu. Naleya mu kubemininako ku filye fya mu Wellington, Palmerston North, Pahiatua, na Masterton. Ilingi line mwi bumba lya balelemba umulimo wa fita mwalebamo shimapepo, kabili caleleta ukucankwa ukusansalika uku kwafwilisha kwabo inkondo ukushili kwa Bwina Kristu.—1 Yohane 3:10-12.

Icungulo bushiku cimo ilintu ine na Rowena twalesambilila Ulupungu lwa kwa Kalinda, twalisanshilwe kuli batifitifi. Ilyo balesokota mu ŋanda mu mwesu basangilemo impapulo sha Baibolo. Twaebelwe ukuti: “Kuti mwakakilwapo pali ifi.” Lintu batifitifi baingile muli motoka wabo ukuti baleya, basangile ukuti amabuleki yalikomeke e co motoka akeene ukwenda. William Manser abaafwile ukulungisha motoka, kabili tatwatalile atubomfya na kabili.

Mu kati ka nshita twabindilwe, twalefisa impapulo sha Baibolo mu cikuulwa umwafisama sana pe farmu lyesu. Pa kati ka bushiku, naleya kwi ofesi lya musambo wa New Zealand no kulonga impapulo muli motoka wandi. Lyene naleshisenda ku ŋanda no kushisungila mu ncende yafisama. Ubushiku bumo ilyo nalefika pa musambo ku kusenda impapulo mu bumfisolo, icifulo caishilesweta mu kupumikisha fye! Bakapokola bapundile abati: “Twakwikata lelo!” Ku ca kupapusha, nangu ni fyo, balindekeleko ukwabula ukunkaanya sana.

Mu 1949, ine na Rowena twashitishe ifarmu no kupingulapo ukucita bupainiya ukufikila apo indalama shali no kupwila. Twakuukiile mu ŋanda imo ifi mu Masterton no kucita bupainiya ne cilonganino ca Masterton. Mu myaka fye ibili icilonganino ca Featherston calimikwe mu kuba na bakasabankanya balebomba 24, kabili nabombele nga kangalila wa kutangilila. Lyene, mu 1953, naipakishe ishuko lya kuya ku United States ku kusangwa kwi bungano lya nshiku 8 ilya Nte sha kwa Yehova pa Yankee Stadium mu New York City. Rowena tali na maka ya kuya na ine pa mulandu wa kuti aalekabila ukusakamana umwana wesu umwanakashi, Enid, uwalwele cerebral palsy.

Pa numa ya kubwelela ku New Zealand, naingile incito ya ku mubili. Twabwelele ku cilonganino ca Masterton, uko nasontelwe nga kangalila wa kutangilila. Mupepi ne yi nshita William Manser ashitile icikuulwa ca fyangalo icinono mu Masterton, kabili ici cabele Iŋanda ya Bufumu iya kubalilapo mu Wairarapa. Muli ba 1950, icilonganino cesu caipakishe ukukula kushaiwamina ukwa ku mupashi no kwa mu mpendwa. E ico, lintu kangalila wa muputule atandele, ilingi line alekoselesha abakosoka ukukuukila ku ncende sha mu mushi ku kwaafwako umulimo wa kushimikila kulya, kabili abafulilako balicitile co.

Ulupwa lwesu lwatwalilile ukwikala mu Masterton, kabili mu kati ka makumi ya myaka ayakonkelepo, nshakwete fye amashuko yafulilako mu cilonganino lelo naipakishe ukupeelwa imbali ponse pa mabungano ya luko na ya pa kati ka nko. Rowena mu kupimpa ayakene mu mulimo wa mwi bala, lyonse ukwaafwa bambi ukucita cimo cine.

Ukushipikisha Amesho ya Citetekelo

Nga fintu nandile pa kutendeka, mu 1985, napiminwe ukuti nalikwete kansa ashingondapwa. Fintu ine no mukashi wandi uwa bucishinka, Rowena, capamo na bana besu, twalefwaisha ukuba pa kati ka mamilioni abali aba mweo nomba abashakatale abafwa! Lelo badokota balimfumishe mu cipatala ku kuyafwila ku ŋanda. Pa kubalilapo, nangu ni fyo, banjipwishe ifyo naleyumfwa pa numa babe nabampima.

Nayaswike ukuti: “Ndi no kuteko mutima no kwenekela ifisuma.” Mu cine cine, ipinda lya mu Baibolo ilitila: “Umutima uwatekanya mweo wa mubili,” lyalenshikatalika.—Amapinda 14:30.

Abaishibisha ifya kansa balitashishe uku kupanda amano kwa Baibolo. Basosele ukuti, “iyi mimwene ya muntontonkanya e kundapa kubomba ukufika ku maperesenti 90 mu balwele ba kansa.” Na kabili batubulwile ukuti ndeundapwa ukundapa kwa kubomfya imyengelele ya malaiti pa milungu 7. Ku ca buseko, mu kupelako nalitungulwike mu kucincintila kansa.

Mu kati ka iyi nshita yaafya nga nshi, nalipuminwe ulupumo lwabipisha. Umukashi wandi uwayemba, uwa bucishinka alwele ubulwele bwa kufumo mulopa muli bongobongo kabili alifwile. Nasangile icisansamushi mu fya kumwenako ifya ba busumino ifyalembwa mu Malembo na mu fyo Yehova abapwishishe amafya ilyo balesungilila bumpomfu bwabo. Muli fyo, isubilo lyandi mu calo cipya lyatwalilile ukuba ilyabembela.—Abena Roma 15:4.

Nangu ni fyo, naishileba uwapopomenwa kabili nafwaile ukuleka ukubomba nga eluda. Bamunyina ba cikaya balinkoseleshe ukufikila na kabili nakwete amaka ya kutwalilila. Ica kufumamo, naliba na maka ya kubomba mu kutwalilila nga eluda wa Bwina Kristu kabili kangalila pa myaka yapitapo 57.

Ukulolenkana ne Nshita ya ku Ntanshi mu Kuba no Kucetekela

Ukubombela Yehova imyaka yonse iyi caba lishuko lishingalinganishiwako. We mapaalo ubwingi nakwata! Tacimoneka nge nshita ntali ukutula apo, ilyo nali ne myaka ya bukulu 16, naumfwile bamayo balepunda ati: “Nasuka nacisanga; ici e cine!” Bamayo batwalilile ukuba Nte wa busumino, uwapimpa ukufika fye ku nshita ya mfwa yabo mu 1979, lintu baali no mushinku ucilile pa myaka 100. Umwana wabo umwanakashi na bana abaume 6 na bo babele Inte sha bucishinka.

Ukufwaisha kwandi ukwaluma kwa kutwalilila ukuba uwa mweo no kumonako uko ishina lya kwa Yehova likafumishiwapo umuseebanya onse. Bushe ico mfwaisha mu bumi bwandi ica kukanafwapo cikafikilishiwa? Ico, kwena, cili no kumonwa. Nangu cibe fyo, ndi uwacetekela ukuti abengi, ee, amamilioni mu kupelako bakapokelela ilyo paalo. E co kulila fye ndi uwa mweo, nkalateesa icilolelo ca kupendelwa pa kati ka abo abashakabale abafwa.—Yohane 11:26.

[Icikope pe bula 28]

Bamayo

[Icikope pe bula 28]

No mukashi wandi na bana