Ukusambilila Ifya Kusanga Ukupekwa mu Katiina ka Kuli Yehova
“Iseni, mwe bana, umfweni kuli ine; imusambilishe akatiina ka kuli Yehova.”—ILUMBO 34:11.
1. Ni shani fintu umwenso ukafumishiwapo ku Bufumu bwa kwa Lesa, lelo bushe ico cilepilibula ukufumyapo umwenso onse?
ABANTU ukuli konse bafuluka ukulubuka ukufuma ku mwenso—umwenso wa misoka no lukaakala, umwenso wa kubulwe ncito, no mwenso wa bulwele bwabipisha. Fintu kakaba kasuba ka bukata lintu kulya kulubuka kukafikilishiwa pe samba lya Bufumu bwa kwa Lesa! (Esaya 33:24; 65:21-23; Mika 4:4) Lelo, te mwenso onse ukafumishiwapo pali iyo nshita, kabili tatulingile ukutamfya umwenso onse ukufuma mu bumi bwesu nomba. Kwaliba umwenso uusuma no mwenso uwabipa.
2. (a) Musango nshi uwa mwenso uwabipa, kabili musango nshi uufwaikwa? (b) Akatiina ka bukapepa cinshi, kabili ni shani fintu amalembo yaloshiweko yalangilila ico?
2 Umwenso kuti waba ni sumu wa ku muntontonkanya, ukubongolola amaka ya muntu aya kupelulula. Kuti watompola ubukose no konaula isubilo. Umwenso wa musango yo e wingakumanya umo uwatiinishiwa lwa ku mubili ku mulwani. (Yeremia 51:30) E wingakumanya umo uukakatika ukucindama kwacishamo ku kukwata ukusuminisha kwa bantunse bamo abakwato kusonga. (Amapinda 29:25) Lelo kwalibako na kabili umwenso uwaba uutuntulu, umusango wa mwenso uutulesha ukucita icili conse mu kususwa, ukukanaicena fwe bene. Akatiina ka bukapepa kasanshamo icacila na pali ico. Waba mwenso wa kuli Yehova, ukucindikisha kwashika ukwa kuli wene, ukwendela pamo no kutiina kwabamo butuntulu ukwa kukanafwaya ukumufulwisha. (Ilumbo 89:7) Uyu mwenso wa kukanafwaya ukuiletela icifukushi ca kwa Lesa ufuma ku kutesekesha icikuuku cakwe ica kutemwa no busuma. (Ilumbo 5:7; Hosea 3:5) Usanshamo na kabili ukwibukila kwa kuti Yehova e Kapingula Wapulamo kabili Uwa maka yonse, uwakwata amaka ya kukanda, nelyo fye ukwipaya, abo abakaana ukumumfwila.—Abena Roma 14:10-12.
3. Ni shani fintu akatiina ka kuli Yehova kapusana na kalya akayampana ne milungu imo iya cisenshi?
3 Akatiina ka bukapepa kaba katuntulu, te ka kulengo munsokwe. Kakunta umo ku kuba uwashangila ku calungama, ukukananenuka ukupitila mu kucite calubana. Takaba ngo mwenso uwaampana no mulungu wa bena Greece Phobos, uwalondololwa nga lesa uushaibipila uyo walepuutamo munsokwe. Kabili takaba ngo mwenso uwaampana na lesa mwanakashi uwa baHindu Kali, uyo pa nshita shimo alangwa ngo wa cilaka ca mulopa, ukubomfya ifitumbi, insoka, ne fipanga pamo nge fibekobeko. Akatiina ka bukapepa kalacebusha; takatamya. Kalikakililwa mu kutemwa no kutesekesha. Muli fyo, akatiina ka bukapepa kalatupalamika kuli Yehova.—Amalango 10:12, 13; Ilumbo 2:11.
Umulandu Bamo Bakakwatila na Bambi Tabakwata
4. Nga fintu calondololwa no mutumwa Paulo, ni ku mibele nshi umutundu wa buntunse wafika, kabili cinshi ciletako iyi mibele?
4 Umutundu wa muntu apo wapela taukuntwa ne mibele ya katiina ka bukapepa. Pa Abena Roma 3:9-18, umutumwa Paulo alondolola ifyo abantunse bawa ukufuma ku kupwililika kwa pa kutendeka. Pa numa ya kulondolola ukuti bonse baba pe samba lya lubembu, Paulo ayambula ukufuma mu Amalumbo, ukusoso kuti: “Takuli uwalungama, nangu umo.” (Mona Ilumbo 14:1.) Lyene apayanya ifyebo fya kulonsha pa kusonta ku fintu fya musango yo pamo nga umuleketela wa mutundu wa muntu mu kufwaya Lesa, ukubulisha kwabo icongwe, imilandile yabo iya kubepa, ukutukana, no kusuumyo mulopa. Fintu ico cilondolola mu kulungika icalo ca lelo! Ubwingi bwa bantu tabakwata ubuseko muli Lesa ne mifwaile yakwe. Umusango uuli onse uwa cikuuku ilingi line ubakilwa ku tushita lintu kwabako icintu cimo icili no kunonkwa ukufuma kuli cene. Ukubepa ne mipuulwe fyaba ifyaseeka. Ukusumyo mulopa takubikwa fye mu lyashi mweka lelo na kabili na mu fya kusekesha. Cinshi ciletako imibele ya musango yo? Ca cine ukuti ifwe bonse twaba intuntuko sha kwa Adamu umubembu, lelo lintu abantu bapokelela ifintu fyalondololwa no mutumwa Paulo pamo nge nshila yabo iya bumi, icintu cimo icacilapo calibimbwamo. Rom 3 Icikomo 18 cilondolola cintu ico caba, ukusoso kuti: “Ku menso yabo takuli ukutiina Lesa iyo.”—Mona Ilumbo 36:1.
5. Mulandu nshi abantu bamo bakwatila akatiina ka bukapepa, ilintu bambi tabakakwata?
5 Mulandu nshi, nangu ni fyo, cabelo kuti abantu bamo balikwata akatiina ka bukapepa ilintu bambi tabakwata? Ukucilondolola mu kwanguka, caba ni pa mulandu wa kuti abantu bamo balalundulula kene, ilintu bambi tabakalundulula. Takwaba nangu umo uwa ifwe uwafyalwa na ko, lelo ifwe bonse twalikwata amaka ayengalundulula kene. Akatiina ka bukapepa kaba cintu cimo ico tufwile ukusambilila. Lyene, pa kuti kengaba amaka yatuninkisha ayaluma mu myeo yesu, tulakabila ukulundulula kene.
Ubwite bwa Kucebusha
6. Nani atambulula ubwite kuli ifwe ubwalembwa pa Ilumbo 34:11, kabili ni shani fintu ili ilembo lilanga ukuti akatiina ka bukapepa kafwile ukusambililwa?
6 Ubwite bwa kucebusha ku kusambilila akatiina ka kuli Yehova bwalitambulwilwa kuli ifwe mu Ilumbo 34. Ili lilumbo lya kwa Davidi. Kabili nani untu Davidi acitile cinshingwa? Te umbi pa mbali ya kwa Shikulu Yesu Kristu. Ubusesemo ubo Yohane mu kulungatika abomfeshe kuli Yesu bwalembwa mu Ps 34 cikomo 20 ica ili ilumbo. (Yohane 19:36) Mu kasuba kesu, Yesu e umo uuletambulula ubwite ukupala bulya ubwaba mu Ps 34 cikomo 11 ukuti: “Iseni, mwe bana, umfweni kuli ine; imusambilishe akatiina ka kuli Yehova.” Ici mu kumfwika cilelanga ukuti akatiina ka bukapepa caba cintu cimo icingasambililwa, kabili Yesu Kristu e wafikapo mu kupulamo ku kutusambilisha. Mulandu nshi cabele fyo?
7. Mulandu nshi Yesu maka maka e umo untu twingasambililako akatiina ka bukapepa?
7 Yesu Kristu alishiba ubucindami bwa katiina ka bukapepa. AbaHebere 5:7 basosa ukukuma kuli wene ukuti: “Wene mu nshiku sha mubili wakwe wa buntunse, pa kuniniko kulomba no kupaapaata pamo no kukuuta kwa kalanda ne filamba ku wali na ’maka ya kumutuula ku mfwa; kabili aumfwilwe pa mulandu wa [katiina ka bukapepa, NW].” Akatiina ka bukapepa aka musango yo yali mibele intu Yesu Kristu alangishe nelyo fye ilyo talalolenkana ne mfwa pa cimuti ca kucushiwilwapo. Ibukisha, mu Amapinda icipandwa 8, Umwana wa kwa Lesa alondololwa ngo waimininwako nga amano. Kabili pa Amapinda 9:10, twalyebwa ukuti: “Akatiina ka kuli Yehova e ca kubalilapo ca mano.” E co aka katiina ka bukapepa kali lubali lwa kutendekelako ulwa buntu bwa Mwana wa kwa Lesa kale sana lintu talaisa kwi sonde.
8. Pali Esaya 11:2, 3, cinshi tusambililapo pa lwa katiina ka kuli Yehova?
8 Mu kulundapo, ukukuma kuli Yesu pamo nge Mfumu ya buMesia, Esaya 11:2, 3 alondololo kuti: “Pali wene pakekalo mupashi wa kwa Yehova, umupashi wa mano kabili uwa mucetekanya, umupashi wa kutubulula kabili uwa bumpalume, umupashi wa kwishiba kabili uwa katiina ka kuli Yehova. Ukupekwa kwakwe kukaba mu katiina ka kuli Yehova.” Fintu ico calumbululwa mu kuyemba! Akatiina ka kuli Yehova te cintu icileto kubipilwa. Cintu icisuma kabili ica kukuulilila. Yaba mibele iikaanana mu bufumu bonse buntu Kristu akatekapo nge Mfumu. Aleteka nomba, kabili kuli bonse abalelonganikwa nga batekwa bakwe, alesambilisha mu katiina ka kuli Yehova. Mu nshila nshi?
9. Ni shani fintu Yesu aletusambilisha akatiina ka kuli Yehova, kabili cinshi cintu afwaya ifwe ukusambilila pa lwa kene?
9 Ukupitila mu kulongana kwesu ukwa cilonganino, ukulongana kukalamba, na mabungano, Yesu, pamo ngo Mutwe wasontwa uwa cilonganino kabili nge Mfumu ya buMesia, alatwaafwa ukumfwikisha mu kulengama ico akatiina ka bukapepa kaba no mulandu kabela aka kunonsha. Muli fyo atukuta ukulenga ukutesekesha kwesu kuli kene ukushika pa kuti tukasambilile ukusanga ukupekwa mu katiina ka kuli Yehova nga fintu wene asanga ukupekwa.
Bushe Uli no Kubikako Ukubombesha?
10. Lintu tulesangwa ku kulongana kwa Bwina Kristu, cinshi cintu tufwile ukucita nga tuli no kumfwikisha akatiina ka kuli Yehova?
10 Kwena, ukubelenga fye kwesu Baibolo nelyo ukusangwa ku kulongana mu Ŋanda ya Bufumu takuli na kwebekesha ukuti tukakwata akatiina ka bukapepa. Mona cintu tulekabila ukucita nga mu cine cine tuli no kumfwikisha akatiina ka kuli Yehova. Amapinda 2:1-5 yatila: “We mwana wandi, nga wapokelele fyebo fyandi, na ’mafunde yandi wabika, ku kupeepeko kutwi kobe ku mano, no kwalwilo mutima obe ku mucetekanya; nga walilila ku kwiluka, wasanswile shiwi lyobe ku mucetekanya, nga wafisokota nga silfere, no kufifwimfwinta nge fyuma ifyashikama; e lyo uleiluka akatiina ka kuli Yehova, no kwishiba Lesa ukakusanga.” E co lintu tulesangwa pa kulongana, tulekabila ukukutikisha ku cilesoswa, ukubikako ukubombesha kwa mukoosha ku kutontomesha no kwibukisha amatontonkanyo ya mpikwe, ukutontonkanya mu kushika pa fyo inshila tuyumfwilamo pa lwa kwa Yehova ilingile ukusonga imibele yesu iya mutima ukulola ku kufunda kulepeelwa—ee, ukwisule mitima yesu. E lyo tukeluka akatiina ka kuli Yehova.
11. Pa kulundulula akatiina ka bukapepa, cinshi cintu tulingile ukulacita mu mukoosha kabili libili libili?
11 Ilumbo 86:11 lilosha ukusakamana ku ca kusangwilako cimbi icacindama, ipepo. “Nangeni inshila yenu, mwe Yehova, nalaenda mu cishinka cenu,” e fyapepele kemba wa malumbo. “Lengeni umutima wandi ukusaminwo kuba na ’katiina kwi shina lyenu.” Yehova alisuminishe lilya ipepo, pantu alekele lyene ukulembwa muli Baibolo. Pa kulundulula akatiina ka bukapepa, na ifwe tukabila ukupepa kuli Yehova ku kwaafwa kwakwe, kabili tukamwenamo pa kupepa mu mukoosha kabili libili libili.—Luka 18:1-8.
Umutima Obe Walibimbwamo
12. Mulandu nshi umutima ufwile ukupeelelwa ukusakamana kwaibela, kabili cinshi cintu ico cisanshamo?
12 Kuliko icintu na cimbi ico tufwile ukumona pa Ilumbo 86:11. Kemba wa malumbo taalelomba fye ukumfwikisha kwa ku muntontonkanya ukwa katiina ka kuli Lesa. Alumbula umutima wakwe. Ukulundulula akatiina ka bukapepa kubimbamo umutima wa cimpashanya, uufwaya ukusakamana kwaibela pa mulandu wa kuti waba e muntu wa lwa nkati nga fintu amonekela mu mibombele yesu iya mu bumi kabili cisanshamo amatontonkanyo yesu, imibele yesu iya mutima, ukufwaisha kwesu, inkuntu shesu, amabuyo yesu.
13. (a) Cinshi pambi cingalangilila ukuti umutima wa muntu walyakanikana? (b) Ilyo tulelundulula akatiina ka bukapepa, kulola ku buyo nshi tulingile ukubombela?
13 Baibolo ilatusoka ukuti umutima wa muntu kuti pambi wayakanikana. Kuti waba uwa kufutika. (Ilumbo 12:2; Yeremia 17:9) Kuti pambi watukunta ukwakana mu mibombele isuma—ukuya ku kulongana kwa cilonganino no kufumina mu butumikishi bwa mwi bala—lelo kuti pambi na kabili watulenga ukutemwa imbali shimo isha nshila ya bumi iya ku calo. Ici kuti catulesha ukuba mu cine cine aba mutima onse mu kutwala pa ntanshi amabuseko ya Bufumu. Lyene uyo mutima wa kufutika kuti pambi waesha ukutucincisha ukuti, na kuba, tulebombesha ukupala bambi abengi. Nelyo nakalimo mu sukulu nelyo pa ncito ya ku mubili, umutima kuti pambi wasongwa ku kutiino muntu. Pamo nge ca kufumamo, muli iyo mibele kuti pambi twashingashinga ukuishibisha nge Nte sha kwa Yehova kabili pambi no kucita fye ifintu ifishalinga ku Bena Kristu. Nangu cibe fyo, pa numa, kampingu wesu alatusakamika. Uyo tauli e musango wa muntu tulefwaya ukuba. Pamo na kemba wa malumbo, kanshi, tupepa kuli Yehova ukuti: “Ikatanyeni umutima wandi ukusaminwo kuba na ’katiina kwi shina lyenu.” (NW) Tulefwaya umuntu wa mu kati uwakumanina, nga fintu amonekela mu mibombele yesu yonse iya bumi, ukupeelo bushininkisho bwa kuti ‘tulabela Lesa akatiina no kubaka amafunde yakwe.’—Lukala Milandu 12:13.
14, 15. (a) Lintu alesobela ukubweshiwa kwa kwa Israele ukufuma mu kuululwa mu Babiloni, cinshi cintu Yehova alaile ukupeela abantu bakwe? (b) Cinshi cintu Yehova acitile pa kuti engalimba akatiina ka kuli Lesa mu mitima ya bantu bakwe? (c) Mulandu nshi Israele apumbukile ukufuma ku nshila sha kwa Yehova?
14 Yehova alaile ukuti aali no kupeela umutima uutiina Lesa uwa musango yo ku bantu bakwe. Asobele ukubweshiwa kwa kwa Israele kabili atile, nga fintu tubelenga pali Yeremia 32:37-39: “Nkababwesesha na kuno kuntu, no kubalengo kwikalo mutelelwe; na bo bakaba abantu bandi, na ine nkaba Lesa wabo. Kabili nkabapeelo mutima umbi ne mibele imbi ku kuntiina inshiku shonse, ku kuleka kuwame kuli bene na ku bana babo abakakonkapo.” Mu Jer 32 cikomo 40, ubulayo bwa kwa Lesa bwakoshiwa ukuti: “Nkabika na ’katiina mu mitima yabo ukuti kwiba kufuma kuli ine.” Mu 537 B.C.E., Yehova alibabweseshe ku Yerusalemu nga fintu ali nalaya. Lelo ni shani pa lwa fyasheleko ifya bulya bulayo—ukuti aali no kubapeela ‘umutima umbi ku kumutiina inshiku shonse’? Mulandu nshi uluko lwa pa kale ulwa Israele lwapumbukile ukufuma kuli Yehova pa numa abe nababwesha ukufuma ku Babiloni, icafuminemo ukuti itempele lyabo lyonaulwe mu 70 C.E., ukukanakuulwa cipya cipya na kabili?
15 Ici tacali ni pa mulandu wa kufilwa ukuli konse pa lubali lwa kwa Yehova. Yehova mu cine cine, alibombelepo pa kubika ukutiina Lesa mu mitima ya bantu bakwe. Ku nkumbu isho ali nalanga mu kubalubula ukufuma mu Babiloni no kubabwesesha ku calo ca ku mwabo, alibapeele imilandu iingi iya kumwena wene mu kuba no kucindikisha kwashika. Lesa akoseshe ico conse mu kuba ne fya kucinkulako, ukufunda, no kwebaula ukupitila muli bakasesema Hagai, Sekaria, na Malaki; muli Esra, uwatuminwe kuli bene nga kasambilisha; ukupitila muli Kateka Nehemia; no kupitila mu Mwana wa kwa Lesa umwine. Pa nshita shimo abantu balikutike. Balikutike lintu bakuulile cipya cipya itempele lya kwa Yehova pa kucincisha kwa kwa Hagai na Sekaria na lintu batamfishe abakashi bambi bambi mu nshiku sha kwa Esra. (Esra 5:1, 2; 10:1-4) Lelo ilingi line tabaleumfwila. Tabaali abakonkanya pa lwa kupeepekako; tabatwalilile ukuba abapokelela ukufunda; tabasungile imitima yabo ukube yaisuka. Abena Israele tabalelundulula akatiina ka bukapepa, kabili pamo nge ca kufumamo, takaali maka yatuninkisha ayaluma mu bumi bwabo.—Malaki 1:6; Mateo 15:7, 8.
16. Ni mu mitima ya bani umo Yehova alimba akatiina ka bukapepa?
16 Nalyo line, ubulayo bwa kwa Yehova ubwa kubika akatiina ka bukapepa mu mitima ya bantu bakwe tabwafililwe. Acitile icipingo cipya na Israele wa ku mupashi, Abena Kristu abo atambike isubilo lya ku muulu. (Yeremia 31:33; Abena Galatia 6:16) Mu 1919, Lesa alibabweseshe ukufuma muli bunkole bwa kuli Babiloni Mukalamba, ubuteko bwa calo ubwa butotelo bwa bufi. Mu mitima yabo ali nalimbamo akatiina ka kuli wene mu kushangila. Ici caliletako ubunonshi bwapaka kuli bene na kwi “bumba likalamba,” abakwata isubilo lya bumi nga abatekwa ba pe sonde aba Bufumu. (Yeremia 32:39; Ukusokolola 7:9) Akatiina ka kuli Yehova kaisaba na mu mitima yabo na bo.
Ifyo Akatiina ka Bukapepa Kalimbwa mu Mitima Yesu
17. Ni shani fintu Yehova aabika akatiina ka bukapepa mu mitima yesu?
17 Ni shani fintu Yehova aalimba aka katiina ka bukapepa mu mitima yesu? Ni mu kubomba kwa mupashi wakwe. Kabili cinshi twakwata icapangwa ku mupashi wa mushilo? Ni Baibolo, Icebo capuutwamo ica kwa Lesa. (2 Timote 3:16, 17) Ku cintu acita kale, mu kubomba kwakwe na babomfi bakwe nomba mu kufikilishiwa kwa Cebo cakwe ica busesemo, na ku masesemo ya fintu fili no kwisa, Yehova alapayanya ishintililo ilisuma kuli ifwe bonse ukulundulula akatiina ka bukapepa.—Yoshua 24:2-15; AbaHebere 10:30, 31.
18, 19. Ni shani fintu amabungano, ukulongana kukalamba, no kulongana kwa mu filonganino fitwaafwa ukunonka akatiina ka bukapepa?
18 Cili icalingo kumona ukuti, nga fintu cacitwa lipoti pa Amalango 4:10, Yehova asosele kuli Mose ati: “Lenga aba bantu ukukuutana kuli ine, na ine ndebalengo kuumfwe fyebo fyandi, ukuti basambilile ukuntiina inshiku shonse isho bene bali no mweo pano nse, no kusambilisha abana babo.” Mu kupalako ilelo, Yehova alicita ukupayanya kwapaka ku kwaafwa abantu bakwe ukusambilila ukumutiina. Pa mabungano, ukulongana kukalamba, no kulongana kwa mu filonganino, tulashimika ubushininkisho bwa cikuuku ca pa fye ica kwa Yehova no busuma bwakwe. Ico e cintu twalecita lintu twalesambilila icitabo Umuntu Wakulisha Uwabalile Abako Uwa Mweo. Ni shani fintu lilya isambililo lyayambukile iwe ne mibele yobe iya mutima ukulola kuli Yehova? Ilyo walemona imbali shalekanalekana isha buntu bwapuulama ubwa kwa Shifwe wa ku muulu ukubelebeshiwa mu Mwana wakwe, bushe ici tacakoseshe ukufwaisha kobe ukwa kukanaba uwa kufulwisha kuli Lesa?—Abena Kolose 1:15.
19 Pa kulongana kwesu, tulasambililapo na kabili ubulondoloshi bwa kutuula kwa kwa Yehova ukwa bantu bakwe mu nshita shapita. (2 Samwele 7:23) Lintu tulesambilila ibuuku lya Baibolo ilya Ukusokolola mu kuba no kwaafwa kwa citabo ca Ukusokolola—Akalume ka Kuko Kakalamba Nakapalama!, tusambilila pa lwa fimonwa fya mu busesemo ifyafikilishiwa kale kale muli uno mwanda wa myaka uwalenga 20 na pa lwa fya kuponako fyalundwapo ifya kupuutamo mwenso ifili no kwisa. Ukukuma ku ncitilo sha kwa Lesa shonse isha musango yo, Ilumbo 66:5 lilondololo kuti: “Iseni, mumone imilimo ya kwa Lesa; wa kutiinya ku micitile yakwe pa bana ba bantu.” Ee, ukumonwa mu kulinga, ishi ncitilo sha kwa Lesa shilimba mu mitima yesu akatiina ka kuli Yehova, ukucindikisha kwashika. Muli fyo kuti twamona fintu Yehova Lesa afikilisha ubulayo bwakwe ubwa kuti: “Nkabika na ’katiina mu mitima yabo ukuti kwiba kufuma kuli ine.”—Yeremia 32:40.
20. Pa kuti akatiina ka bukapepa kengalimbwa mu kushika pa mitima yesu, cinshi cifwaikwa pa lubali lwesu?
20 Cili icamonekesha, nangu cibe fyo, ukuti akatiina ka bukapepa takesa mu kuba mu mitima yesu ukwabula ukubombesha kwa mukoosha pa lubali lwesu. Ifya kufumamo tafiba fya kuicitikilako fye. Yehova alabomba ulubali lwakwe. Tufwile ukubomba ulubali lwesu pa kulundulula akatiina ka bukapepa. (Amalango 5:29) Israele wa cifyalilwa alifililwe ukucite co. Lelo mu kuba no kushintilila pali Yehova, Abena Israele ba ku mupashi na banabo kale kale balekumanya ukumwenamo ukwingi ukwisa kuli abo abatiina Lesa. Tuli no kulangulukapo kumo kumo ukwa uku kumwenamo mu cipande cikonkelepo.
Ni Shani Fintu Wingaasuka?
◻ Akatiina ka bukapepa cinshi?
◻ Ni shani fintu tulesambilishiwa ukusanga ukupekwa mu katiina ka kuli Yehova?
◻ Pa kukwata akatiina ka bukapepa, kubombesha nshi kukabilwa pa lubali lwesu?
◻ Mulandu nshi ukunonka akatiina ka bukapepa kwasanshishamo imbali shonse isha mutima wesu uwa cimpashanya?
[Ifikope pe bula 12, 13]
Isambililo lya mukoosha lilafwaikwa pa kwiluka akatiina ka kuli Yehova