Mwe Ndupwa, Lumbeni Lesa Apo Mwaba mu Cilonganino Cakwe
“Mu nkuta e mo nakulacindikila Yehova.”—AMALUMBO 26:12.
1. Lubali nshi ulwacindama na lumbi mu kupepa kwa cine ukusansha pe sambililo na mapepo ku ng’anda?
UKUPEPA Yehova kusanshamo ipepo no kusambilila Baibolo ku ng’anda, e lyo no kubomba imilimo ya mu cilonganino ca kwa Lesa. Abena Israele ba ku kale bakambishiwe ‘ukukuutanya abantu, abaume na banakashi na baice,’ ku kusambilila amalango ya kwa Lesa pa kuti bende mu mibele yakwe. (Amalango 31:12; Yoshua 8:35) Bonse abakote na ‘balumendo na bakashana kumo’ bakoseleshiwe ukulumbanyako ishina lya kwa Yehova. (Amalumbo 148:12, 13) Kwaba ukutantika kwapalako mu cilonganino ca Bwina Kristu. Mu Mayanda ya Bufumu mwi sonde lyonse, abaume, abanakashi, na bana balaba abantungwa ukulandapo nga kuli ukulandapo kwe bumba, kabili abengi balasekelamo mu kucite fi.—AbaHebere 10:23-25.
2. (a) Mulandu nshi ukupekanya kwabela e cacindama sana mu kwafwa abacaice ukuipakisha ukulongana? (b) Ca kumwenako ca bani icacindama?
2 Cine cine, ukwafwa abana ukubelesha imibombele ya cilonganino kuti waba mulimo wakosa. Nga ca kuti abana abakonka fye abafyashi cilemoneke fyo tabaleipakisha ukulongana, cinshi cingalenga? Kwena, abana abengi balapusaulwa no kutendushiwa bwangu. Ukupekanya e kwingafwa ukupwisha ubu bwafya. Ukwabula ukupekanya, abana te kuti baisanshemo mu nshila ine ine mu kulongana. (Amapinda 15:23) Ukwabula ukupekanya, kuti cabakosela ukulunduluka lwa ku mupashi, ukulunduluka kwingaleta ubuseko. (1 Timote 4:12, 15) Cinshi cingacitwa? Intanshi, abafyashi balekabila ukuipusha abene nga ca kuti balapekanishisha ukulongana. Ifyo bacita fikaafwa sana abana. (Luka 6:40) Icingalenga na cimbi caba kusakamana pa kutantika isambililo lya lupwa.
Ukukosha Umutima
3. Pe sambililo lya lupwa, mulandu nshi kulingile ukuba ukubombesha kwa kukosha imitima, kabili cinshi ici cifwaya?
3 Isambililo lya lupwa te lya kulanda fye pa fishinka ukuti fyumfwike, lelo lifwile no kukosha imitima. Ici cifwaya ukwiluka amafya yalekumanya aba mu lupwa e lyo no kwangwako mu kutemwa kuli umo umo. Yehova ‘aleshe mitima.’—1 Imilandu 29:17.
4. (a) Bushe ‘ukubulwo mutima wa mano’ calola mwi? (b) Cinshi cipilibula ‘ukukwato mutima wa mano’?
4 Bushe finshi Yehova asanga mu mitima ya bana besu nga ayesha? Abengi kuti baleti balitemwa Lesa, ne co cisuma sana. Lelo, uwacaice nelyo umupya uulesambilila pa lwa kwa Yehova teshiba sana pa lwa mibele ya kwa Yehova. Apantu talabelesha sana, kuti pambi ‘babulwo mutima wa mano,’ nga fintu Baibolo ilanda. Napamo te muli fyonse ifyo acita eminina pa bubi, lelo cilasendako inshita pa kuti asangule umutima wakwe ukufika pa cipimo apo cine cine wingatemuna Lesa. Ici cipilibula ukuti ukufika pantu umo engapesha mu kukanapwililika kwakwe, alenge amano, ifyo afwaya, ifyo atemwa, inkuntu, no buyo bwakwe mu bumi fyumfwane na cintu Lesa asuminisha. Nga umo amumunga umuntu wa mu kati muli iyi mibele ya bukapepa, ninshi ‘alekwato mutima wa mano.’—Amapinda 9:4; 19:8.
5, 6. Ni shani fintu abafyashi bengafwa abana ‘ukukwato mutima wa mano’?
5 Bushe abafyashi kuti baafwa abana babo ‘ukukwato mutima wa mano’? Ca cine ukuti tapali muntunse nangu umo uwingabika imibele isuma mu mutima wa muntu umbi. Ifwe umo umo twalipeelwa amaka ya kuisalila, kabili cishintilila sana pa fintu tufwaya ukutontonkanyapo. Lelo abafyashi nga nabashilimuka, ilingi kuti balenga abana babo ukulanda, ukwishiba ifyo baletontonkanyapo no kumona apo bengabafwa. Kuti mwaipusha ifipusho fya kuti ‘Umfwa shani pa lwa ici?’ na ‘Bushe cinshi ufwaya ukucita?’ Lyene, kutikeni mu kutekanya. Te kwesha ukusakaatuka. (Amapinda 20:5) Nga mulefwaya ukufika pa mutima, icikuuku, umucetekanya, no kutemwa fyalicindama icine cine.
6 Nga kuli imibele isuma iyo mulefwaya ukutungilila, kuti mulelanshanyapo libili libili pa fisabo fya ku mupashi—cimo na cimo—no kubombesha bonse mu lupwa ukufilundulula. (Abena Galatia 5:22, 23) Kusheni ukutemwa kwa kuli Yehova na Yesu Kristu, te kulandapo fye ati tufwile ukubatemwa, lelo landeni imilandu twabatemenwa na fintu twingalangishe fyo twalibatemwa. (2 Abena Korinti 5:14, 15) Kosheni ukufwaisha kwabo ukwa kucita icalungama ukupitila mu kupelulushanya pa bunonshi bwabamo. Kosheni ukufwaisha kwa kutaluka ku matontonkanyo yalubana, imilandile, nelyo imyendele ukupitila mu kulanshanya ifibi ififumamo. (Amose 5:15; 3 Yohane 11) Londololeni ifyo amatontonkanyo ayasuma nelyo ayalubana, pamo ne milandile ne myendele fingambukila bucibusa bwa umo na Yehova.
7. Cinshi cingacitwa ku kwafwa abana ifya kucita pa mafya yamo e lyo ne fya kupingula mu nshila ya kuti batwalilila na bucibusa bwapalamisha na Yehova?
7 Nga ca kuti umwana ali no bwafya nelyo alekabila ukupingula cimo icakakala, kuti twamwipusha atuti: ‘Bushe uletontonkanya ukuti Yehova acimona shani ico? Cinshi waishiba pali Yehova icakulenga ukwasuke fyo? Bushe walipepa kuli wene pa lwa ici?’ Tampileni fye ku bunya ukwafwa umwana wenu ukukwata icibelesho mu mikalile yakwe ica kufwaisha lyonse ukwishiba ukufwaya kwa kwa Lesa no kulakucita. Ilyo abana balelundulula bucibusa bwapalamisha na Yehova, bakalabekelwa ku kwenda mu nshila shakwe. (Amalumbo 119:34, 35) Ici cikalenga lwa nkati bakalekatamika ishuko lya kubishanya ne cilonganino ca kwa Lesa wa cine.
Ukupekanishisha Ukulongana kwa pa Cilonganino
8. (a) Cinshi cingatwafwa ukusanshamo mwi sambililo lya lupwa fyonse ifilekabila ukulandwapo? (b) Bushe ili sambililo lyacindama shani?
8 Fingi fikabilwa ukucitwa pali ishi nshita she sambililo lya lupwa. Kuti mwaficita shani fyonse pamo? Teti mukumemo ukuficita pa nshita imo ine. Lelo kuti camwafwa ukupanga umutande wa kubebetapo. (Amapinda 21:5) Kuti mulepitulukamo mu nshita mu nshita no kumona ifilekabilwa ukusakamana kwaibela. Fwaisheni ukumona ifyo umo umo mu lupwa alelunduluka. Uku kutantika kwe sambililo lya lupwa lwaba lubali lwacindama ulwa masomo ya Bwina Kristu, ukutusambilisha ifya kwikala ino nshita ne fya kwisaikala umweo wa muyayaya uleisa.—1 Timote 4:8.
9. Buyo nshi bumo bumo pa lwa kupekanya ukulongana twingabombelapo panono panono pe sambililo lya lupwa?
9 Bushe isambililo lyenu ilya lupwa lisanshamo no kupekanishisha ukulongana kwa cilonganino? Kwaba ifintu fimo mwingalabombelapo ilyo mulesambilila capamo. Fimo kuti fyasendako imilungu, imyeshi, nelyo fye imyaka pa kupwisha. Moneni ubuyo bumo bumo mwingabombelapo: (1) umo umo mu lupwa ukuipekanya ukuyaasukapo mu kulongana; (2) umo umo ukubombela pa kwasuka mu mashiwi yakwe; (3) ukusanshamo amalembo mu fyasuko; na (4) ukutontonkanyapo pa fyebo ku kumona ifya kufibomfya mu bumi. Ifi fyonse kuti fyaafwa umo ukulenga icine ukuba e bumi bwakwe.—Amalumbo 25:4, 5.
10. (a) Kuti twayangwa shani ukulongana kumo na kumo? (b) Mulandu nshi uku kushabela konaula fye nshita?
10 Nangu ca kuti isambililo lyenu ilya lupwa lifuma mu Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa uyo mulungu, mwisuulako ku bucindami bwa kupekanya Isambililo lya Citabo ilya pa Cilonganino, Isukulu lya Butumikishi bwa Teokrasi, no Kulongana kwa Mulimo. Ukupekanya umo umo pa lwakwe nelyo capamo ngo lupwa. Ishi na sho ni mbali shacindama isha kutusambilisha ukwenda mu mibele ya kwa Yehova. Napamo mu nshita mu nshita kuti mulepekanishisha ukulongana konse capamo ngo lupwa. Nga mulebombela capamo, mukawamyako ukulamuka kwa kusambilila. Ici cikalenga mukalenonkelamo sana mu kulongana kwine. Pali fyo, lundenipo no kulanshanya pa bunonshi bwa kupekanishisha uku kulongana no bucindami bwa kukwata inshita yasontwa iya kupekanya.—Abena Efese 5:15-17.
11, 12. Ni shani fintu ukupekanya inyimbo shili no kwimbwa kwingatunonsha, kabili kuti twapekanya shani?
11 Pa Mabungano ya “Imikalile ya Bukapepa,” twakoseleshiwe ukupekanishisha ulubali na lumbi ulwa kulongana kwesu—e kuti ukwimba. Bushe mulapekanya? Ukucite fyo kuti kwaafwa ukukakatika icine ca mu Baibolo mu mintontonkanya yenu ne mitima no kulenga muleipakisha ukulongana kwa cilonganino.
12 Ukupekanya uko kusanshako ukubelenga no kulanshanya pa bupilibulo bwa mashiwi yamo mu nyimbo shili no kwimbwa kuti kwaafwa ukwimba no mutima onse. Mu Israele wa ku kale, ifilimba fyalebomfiwa nga nshi mu kupepa. (1 Imilandu 25:1; Amalumbo 28:7) Bushe mu lupwa lwenu mwaliba uwaishiba ukulisha ifilimba? Kuti mwabomfya fyene ukubelesha ulwimbo lumo ulwa Bufumu pa shikembwa uyo mulungu, lyene ukulwimbila capamo ngo lupwa. Limbi kuti mwabomfya inyimbo shakopwa. Mu fyalo fimo, bamunyinefwe balemba bwino sana ukwabula ukukonka mu cilimba. Ilyo baleenda nelyo balebomba mu filime, ilingi balemba inyimbo shili no kwimbwa uyo mulungu ku kulongana.—Abena Efese 5:19.
Ukupekanishisha Umulimo wa mwi Bala Ngo Lupwa
13, 14. Mulandu nshi ukulanshanya kwa lupwa ukupekanishisha imitima yesu ku butumikishi bwa mwi bala kwakatamina?
13 Ukushimikilako bambi pa lwa kwa Yehova ne mifwaile yakwe cintu cacindama sana mu myeo yesu. (Esaya 43:10-12; Mateo 24:14) Nampo nga tuli bakalamba nelyo abaice, tuipakisha sana iyi mibombele nga ca kuti natupekanya. Kuti twapekanya shani mu lupwa?
14 Calicindama ukupekanya imitima, kwati fye fintu tucita na ku kupekanya fimbi ifikumine ku kupepa. Tulekabila ukulanshanya pa fyo tuli no kuyacita e lyo no mulandu tuleyaficitila. Mu nshiku sha Mfumu Yehoshafati, abantu balifundilwe amafunde ya kwa Lesa, lelo Baibolo itweba ati bali ‘tabalashimikike imitima yabo.’ Ici cabalengele ukusansalikwa ku fya lunkumbwa ifingabapumbula ku kupepa kwa cine. (2 Imilandu 20:33; 21:11) Ubuyo bwesu te kufwaya fye ukutuma lipoti wa maawala twabombele mu mulimo wa mwi bala, kabili te bwa kushalika fye mpapulo. Ubutumikishi bwesu bufwile ukuba kulumbulula kwa fintu twatemwa Yehova na bantu abakabila ukukwata ishuko lya kusala umweo. (AbaHebere 13:15) Ni muli uyu mulimo emo twaba “ababomfi ba kwa Lesa abalebombela pamo.” (1 Abena Korinti 3:9) We shuko we! Ilyo tulebomba mu butumikishi, tubombela pamo na bamalaika ba mushilo. (Ukusokolola 14:6, 7) Ukulanshanya kwa lupwa e nshita yawamisha iya kulanda pa fintu mwakatamike ci, nampo nga ni pe sambililo lya cila mulungu nelyo pa kusambilila ilembo mu katabo ka Ukubebeta Amalembo Cila Bushiku!
15. Ni lilali mwingapekanishisha umulimo wa mwi bala ngo lupwa?
15 Bushe mu nshita mu nshita mulabomfyako isambililo lya lupwa ku kwafwa aba mu lupwa ukupekanishisha umulimo wa mwi bala uwa uyo mulungu? Ico kuti cabanonsha sana. (2 Timote 2:15) Nga mwacite fyo umulimo teti ube wa kuyakaasha fye kabili kuti ulesandulula. Mu nshita shimo, kuti mwabomfya inshita yonse iye sambililo ku kupekanya. Lelo ilingi kuti mulelanda pa mbali sha butumikishi bwa mwi bala mu kulanshanya ukwipi pa mpela ye sambililo nelyo pa nshita shimbi mu mulungu.
16. Landeni pa bucindami bwa nshila imo na imo pa shitantikwe mu paragrafu.
16 Ukulanshanya kwa lupwa kuti kwaba pa nshila shakonkapo: (1) Pekanyeni bwino bwino imilandile, ukusanshako ne lembo lya kubelenga mu Baibolo nga kwaba ishuko. (2) Shininkisheni ukuti umo umo, nga cingacitika, nakwata icola cakwe ica mu mulimo wa mwi bala, Baibolo, noti buku, bopeni atemwa pensulo, amatrakiti, ne mpapulo shimbi, ifyapempenkana. Tacilolele mu kuti icola ca mu mulimo cifwile ukuba ica mutengo, lelo cilingile ukuba icapempenkana. (3) Lanshanyeni ukwa kucitila ubunte bwa mu lyashi ne fya kucita. Konkenimo muli uku kufunda ukupitila mu kubomba capamo mu mulimo wa mwi bala. Landeniko pa mitubululo ya kwafwa, lelo mwifunda pa fintu ifingi ukucisha mu cipimo.
17, 18. (a) Kupekanya kwa musango nshi ukwa lupwa ukwingafwa ubutumikishi bwa mwi bala ukulasandulula? (b) Lubali nshi ulwa uku kupekanya ulwingalacitwa cila mulungu?
17 Ulubali lukalamba ulwa mulimo Yesu Kristu atumine abasambi bakwe wali wa kupanga abasambi. (Mateo 28:19, 20) Ukupanga abasambi te kushimikila fye iyo. Cifwaya ukusambilisha. Ni shani fintu isambililo lyenu ilya lupwa lingamwafwa ukuba bakasambilisha basuma?
18 Lanshanyeni bonse pamo ngo lupwa, ukumona abo cingalinga ukubwelelako. Bamo kuti balipokeleko impapulo; bambi kuti bakutike fye. Napamo mwabasangile ilyo mwaleshimikila ku ng’anda ne ng’anda nelyo mu bunte bwa mu lyashi, ku cisankano nelyo ku sukulu. Lekeni Icebo ca kwa Lesa cimutungulule. (Amalumbo 25:9; Esekiele 9:4) Pingushanyeni ni ali kwi umo umo alefwaya ukubwelelako uyo mulungu. Finshi fingayalandwapo? Ukulanshanya kwa lupwa kuti kwaafwa umo umo ukupekanya. Moneni amalembo yamo yamo ayo mwingayabelengela abalefwaya ukwishibe cine pamo ne fishinka fyalinga ukufuma muli broshuwa wa Cinshi Cintu Lesa Afwaya Kuli Ifwe? nelyo mu citabo ca Ukwishiba Uko Kutungulula ku Mweo wa Muyayaya. Te kwesha ukufusha ifya kulanda pa ng’anda imo. Ipusheni mwine ng’anda icipusho icili no kwasukwa ilyo mukabwelelako. Napamo mu kutantika kwa lupwa ukwa cila mulungu, kuti mwasanshako ukupekanya ifipempu umo umo akabwelelako, ilyo akabwelelako, no buyo akwete kuli ico cipempu.
Twalilileni Ukubasambilisha Imibele ya kwa Yehova
19. Nga ca kuti aba mu lupwa batwalilila ukwenda mu nshila ya kwa Yehova, cinshi bafwile ukupitamo, kabili cinshi cingabafwa?
19 Ukuba wishi muli cino calo cabipa waba mulimo wakosa icine cine. Satana ne fibanda fyakwe balatukuta ukonaula bumupashi bwa babomfi ba kwa Yehova. (1 Petro 5:8) Kuli amafya ayengi ukucilisha kuli imwe mwe bafyashi, maka maka imwe mwe bafyashi abashimbe. Calyafya ukusange nshita ya kucita fyonse ifyo mwingafwaya ukucita. Lelo ififumamo fisuma, nangu ca kuti mulebomfya imitubululo imo pa nshita imo, kabili panono panono ukuwamyako ukutantika kwe sambililo lyenu ilya lupwa. Ukumona aba mu lupwa baleenda mu nshila sha kwa Yehova mu busumino cilambu ca kusekesho mutima. Pa kuti indupwa shende bwino bwino mu nshila ya kwa Yehova, shikabila ukusanga ubuseko mu kuba pa kulongana kwa cilonganino no kubombako mu butumikishi bwa mwi bala. Pa kuti cibe fyo, ukupekanya kulafwaikwa—ukupekanya ukukosha umutima no kupangasha umo umo ukubombako bwino ubutumikishi nelyo ukwasukapo ifyalondoloka.
20. Cinshi cingafwa abafyashi bafulilako ukukwata ubuseko bwalondololwako pali 3 Yohane 4?
20 Pa kulanda pa bantu ayafwile lwa ku mupashi, umutumwa Yohane alembele ati: “Nshikwete ukusekelela ukwacisha pali uku, pa kuumfwe fyo abana bandi baleenda mu Cine.” (3 Yohane 4) Amasambililo ya lupwa ayatungululwa no buyo bwaumfwika bwino bwino e lyo na bashibo aba cikuuku, aba kwafwa pa kubombela pa filekabila aba mu lupwa kuti fyabomba sana mu kulenga ulupwa ukusekelela nga nshi. Ukupitila mu kukatamika imikalile ya bukapepa, abafyashi balafwa ulupwa lwabo ukuipakisha imikalile yawamisha pali yonse.—Amalumbo 19:7-11.
Bushe Kuti Mwalondolola?
◻ Mulandu nshi ukupekanisha ukulongana kwacindamina ku bana besu?
◻ Ni shani abafyashi bengafwa abana ‘ukukwato mutima wa mano’?
◻ Ni shani fintu isambililo lyenu ilya lupwa lingamwafwa ukupekanya ukulongana kwa cilonganino konse?
◻ Ni shani fintu ukupekanishisha umulimo wa mwi bala ngo lupwa kwingatwafwa ukubomba bwino?
[Icikope pe bula 20]
Isambililo lyenu ilya lupwa kuti lyasanshamo ukupekanishisha ukulongana kwa cilonganino
[Icikope pe bula 21]
Cilanonsha ukwimbamo inyimbo shili no kwimbwa ku kulongana