Bushe Ukusambilila no Kukwata Icuma Kuti Kwalenga Mwaisaikala Bwino ku Ntanshi?

Abantu bamona ukuti umuntu nga asambilila sana no kukwata icuma akesaikala bwino ku ntanshi. Kabili bamona ukuti umuntu nga aya ku masambililo ya pa muulu, kuti alabomba bwino incito, kuti alasunga bwino ulupwa kabili kuti aba umwikala calo umusuma. Lyena bamona ukuti ukucita ifi kuti kwalenga umuntu alafola indalama ishingi no kuba ne nsansa.

IFYO ABENGI BAPINGULAPO UKUCITA

Tontonkanyeni pa fyo ba Zhang Chen aba ku China balandile, batile: “Nalemona kwati nga naya ku masambililo ya pa muulu nkaleka ukulacula kabili nkalakwata indalama ishingi ishikalenga nkaleba ne nsansa.”

Bamo balasalapo ukuya ku ma universiti yalumbuka aya ku fyalo fimbi pa kuti bakabe ne nsansa. Abantu abengi baleya sana ku fyalo fimbi mu kusambilila ukufikila ilyo icikuko ca COVID-19 caishile. Lipoti ya mu 2012 iyaba Organisation for Economic Co-operation and Development yatile: “Casangwa ukuti abantu abengi abaya mu kusambilila ku fyalo fimbi bafuma ku Asia.”

Abafyashi balabombesha pa kuti fye abana babo bengaya mu kusambilila ku masukulu ya ku fyalo fimbi. Ba Qixiang aba ku Taiwan batile: “Abafyashi bandi tabakwete sana ifyuma, lelo balitumine fwe bana babo 4 ku United States mu kusambilila.” Nga filya fine ciba ku ndupwa shimbi, abafyashi baba Qixiang balikwete sana inkongole pa kuti balipilile abana babo ku ma sukulu.

BUSHE UKUSAMBILILA KUTI KWALENGA TWABA NE NSANSA?

Umukashana alemoneka fye ukuti nanaka ilyo ekele pa kompyuta ubushiku. — Abantu abengi abaya ku masambililo ya pa muulu no kufwaisha ukukwata icuma tababa ne nsansa.

Cishinka ukuti ukusambilila kuti kwalenga mwalaikalako bwino, lelo takulenga mwakwata ifyo mwale-enekela. Ku ca kumwenako, abengi nangu bengabombesha shani no kukwata inkongole pa kuti basambilile, balafilwa ukusanga incito balefwaya. Ba Rachel Mui balembele mu nyunshipepala ya ku Singapore ukuti: Kwaliba abengi abapwisha amasambililo ya ku universiti abashasanga incito. Ba Jianjie ba Dokota abekala ku Taiwan batile: “Abengi balitendeka ukusumina ukubomba incito iyapusana ne fyo basambilile.”

Nangu ni balya aba kuti balitendeka ukubomba incito iyo balefwaya basanga ukuti ifintu tafyaba ukulingana ne fyo bale-enekela. Ba Niran abekala ku Thailand ababomba incito iyo bailesambilila pa universiti iya ku United Kingdom batile: “Nge fyo nale-enekela, incito nalebomba yalelenga ndefola indalama ishingi, lelo nangu cali ifyo, ici calelenga ndebomba amaawala ayengi. Ku ca bulanda ku kampani nalebomba balitamfishe abantu abengi amacito ukubikako fye naine wine. Nalimwene ukuti takwaba incito iingalenga waisaba ne nsansa ku ntanshi.”

Na abantu abamoneka kwati balikala bwino balalwala, balasakamikwa pa fyuma kabili balakwata na mafya mu lupwa. Ba Katsutoshi aba ku Japan batile: “Nalikwete indalama ishingi lelo nshali ne nsansa pantu abantu bali no bufuba kabili tabantemenwe.” Ba Lam abekala ku Vietnam balandile ukuti: “Abantu abengi balabombesha pa kuti bakwate indalama pantu bamona kwati e shingalenga baba ne nsansa, lelo ico cilenga fye baba na masakamika ica kuti balalwala no kulwala.”

ICO UKUSAMBILILA NE NDALAMA FISHINGALENGELA TWABA NE NSANSA

Kwena ukulanda fye icishinka, ukusambilila e lyo no kukwata indalama takwabipa, pantu e lyo fye umuntu e ngalaisakamana no kusakamana ulupwa lwakwe. Na lyo line ifi te fingalenga abantu ukwisaba ne nsansa ku ntanshi. Cinshi twalandila ifyo? Tontonkanyeni pa fyo Amalembo ya Mushilo yalanda.

UKUSAMBILILA SANA TE KWINGALENGA MWABA NE NSANSA.

“Te lyonse ababutukisha bacimfya muli nakatango wa lubilo, . . . abacenjela na bo te lyonse bakwata ifyuma, kabili abasalapuka na bo bene te lyonse bashuka; pantu inshita ya macushi ne nshita ya fintu fyabula ukwenekela ifikila fye umuntu uuli onse.”—LUKALA MILANDU 9:11.

Nangu ca kuti umuntu alisambilila sana, te kutila ninshi lyonse akulaba ne nsansa, pantu kwaliba ifintu ificitika mu calo ifyo ashingakwatapo amaka. Ifintu pamo nga ubunonshi bwa calo ukubwelela pa nshi, amafya mu fikansa fya calo e lyo no lufyengo.

IFYUMA TAFITWALILILA UKUBAKO.

“Wilaicusha pa kuti unonke ifyuma. Wishintilila pa mano yobe we mwine. Bushe naulenga amenso yobe ukuceba pa cuma, icishilipo? Pantu icuma cilamena amapindo nga kapumpe no kupupuka caya.”—AMAPINDA 23:4, 5.

Insansa umuntu engaba nasho nga nakwata indalama sha pa kashita fye akanono. Ubunonshi bwa calo nga tabuli bwino indalama mwakwata kuti shapwa fye ukwabula no kwishiba. E lyo na masanso ayacitika pamo ngo mulilo wa mpanga, ifinkukuma e lyo ne fikuuku fya mwela kuti fyalenga indalama mwakwata shapwa ica kuti mwabula no mwakwikala.

ILINGI LINE INDALAMA SHILALETA AMAFYA.

“Ifingi ifyakwata uwa cuma tafimuleka ukulaala utulo.”—LUKALA MILANDU 5:12.

Ba Franklin abekala ku Hong Kong balimwene ukuti aya amashiwi yaba pali ili lembo ya cine. Ba Franklin baliile ku masambililo ya pa muulu kabili balebomba ne ncito iyo balefola indalama ishingi, balibapeele no mulimo wa kuba umukalamba wa ncito. Ba Franklin batile, “nalenaka sana kabili nalesakamikwa ica kuti no tulo twalebula, ici calengele natendeka ukulwala.” Ba Franklin basukile baleka incito balebomba. Batile: “Natendeke ukuipusha ico nalebombela iyi ncito kabili naletontonkanya sana na pa co nabela pano calo.”

“Wilaicusha pa kuti unonke ifyuma.”—AMAPINDA 23:4

Nga filya cali kuli ba Franklin, abengi balimona ukuti kwaliba na fimbi ifyacindama mu bumi ukucila ukusambilila sana no kukwata icuma. Abantu bamo bamona kwati kuti baisaba ne nsansa ku ntanshi nga ca kuti baba abantu abasuma kabili balecitila na bantu banabo ifisuma ukucila ukubika amano ku kufwaya ifyuma. Bushe ukucita ifi kuti kwalenga abantu baisaba ne nsansa ku ntanshi? Icipande cikonkelepo cala-asuka ici cipusho.