Ibukisheni Kalenga Wenu Uwakulisha!
“Ibukisha Kalenga obe . . . ilyo inshiku sha bubi tashilaisa.”—LUKALA MILANDU 12:1.
1. Abacaice baipeela kuli Lesa balingile ukubomfya shani ubwaice bwabo na maka?
YEHOVA alapeela ababomfi bakwe amaka ya kucita ukufwaya kwakwe. (Esaya 40:28-31) E fyo caba ku muntu uuli onse te mulandu no mushinku wakwe. Lelo abacaice abaipeela kuli Lesa balingile maka maka ukufwaya ukubomfya ubwaice bwabo na maka mano mano. E co bomfwila ukufunda kwa kwa “lukala milandu,” Imfumu Solomone iya kwa Israele wa pa kale. Akonkomeshe ukuti: “Lelo ibukisha Kalenga obe mu nshiku sha bulumendo bobe, ilyo inshiku sha bubi tashilaisa, ne myaka tailafika ilyo ukatila, Tapaba kuli ine ukucankilwamo.”—Lukala Milandu 1:1; 12:1.
2. Abana ba Bena Kristu baipeela balingile ukucita cinshi?
2 Solomone akonkomeshe intanshi abalumendo na bakashana ba mu Israele ukwibukisha Kalenga Wakulisha mu bwaice bwabo. Balefyalilwa mu luko lwaipeela kuli Yehova. Ni shani pa lwa bana ba Bena Kristu baipeela ilelo? Ukwabula no kutwishika, balingile ukwibukisha Kalenga wabo Uwakulisha. Nga bacite co, bakamucindika kabili bakacenjela.—Esaya 48:17, 18.
Ifya Kumwenako Fisuma Ifya ku Kale
3. Fya kumwenako nshi Yosefe, Samwele, na Davidi baimike?
3 Abacaice abengi abalembwa mu Baibolo baimike ifya kumwenako fisuma mu kwibukisha Kalenga wabo Uwakulisha. Ukutula ku bwaice, Yosefe, mwana Yakobo aibukishe Kalenga wakwe. Lintu umukashi wa kwa Potifari atunkile Yosefe ukuti balale nankwe, alikeene no kutila: “Kanshi ningacita shani ububi ubu bukulu, no kubembukila Lesa?” (Ukutendeka 39:9) Samwele umwina Lebi aibukishe Kalenga wakwe mu bwaice bwakwe na mu bumi bwakwe bonse. (1 Samwele 1:22-28; 2:18; 3:1-5) Davidi wacaice uwa ku Betlehemu ukwabula ukutwishika aibukishe Kalenga wakwe. Icitetekelo muli Lesa calimoneke lintu alolenkene ne paka Galyati umuPelishiti no kutila: “Iwe waisa kuli ine no lupanga ne fumo na kafumo; lelo ine naisa kuli iwe mwi shina lya kwa Yehova wa milalo, Lesa wa mitande ya kwa Israele, uo waseebanya. Ubwa lelo Yehova alekupeela mu minwe yandi; ndekuuma, ndeputula no mutwe obe; . . . na bonse aba mu calo baleishibo kuti mwaba Lesa muli Israele, no lukuta ulu lonse luleishibo kuti te ku lupanga kabili te kwi fumo Yehova atuulila; pantu ubulwi bwa kwa Yehova, kabili alepeela imwe mu minwe yesu.” Tapakokwele Galyati alifwile, na baPelishiti balifulumwike.—1 Samwele 17:45-51.
4. (a) Finshi filangilila ukuti umukashana umwina Israele mu Aramu ne Mfumu Yoshia iyacaice baibukishe Kalenga wesu Uwakulisha? (b) Lintu Yesu ali ne myaka 12 alangilile shani ukuti aleibukisha Kalenga wakwe?
4 Uwacaice na umbi uwaibukishe Kalenga Wakulisha mukashana nkole umwina Israele. Alishimikile bwino sana ku mukashi wa kwa Naamani mushika wa mulalo uwa bena Aramu ica kuti uyu Naamani aile kuli kasesema wa kwa Lesa, aposhiwe ku fibashi, no kutendeka ukupepa Yehova. (2 Ishamfumu 5:1-19) Yoshia Imfumu yacaice mu kushipa atungilile ukupepa kwasanguluka ukwa kwa Yehova. (2 Ishamfumu 22:1–23:25) Lelo ica kumwenako cawamisha ica waibukishe Kalenga wakwe Uwakulisha mu bwaice bwakwe ca kwa Yesu wa ku Nasarete. Bebeteni icacitike lintu ali ne myaka 12. Abafyashi bakwe bamutwele ku Yerusalemu ku ca Kucilila. Ilyo balebwela, baishilemona ukuti Yesu tali na bo; e co babwelele ku kumufwaya. Pa bushiku bwa citatu, bamusangile alelanshanya ifipusho fya mu Malembo na bakafundisha pe tempele. Ilyo aleyasuka icipusho ca banyina, Yesu atile: “Ico mulemfwaila cinshi? Bushe tamwishibe ukuti ndi no kuba mu ng’anda ya kwa Tata?” (Luka 2:49) Yesu ali no kunonkelamo mu kwishiba ifyebo fya ku mupashi ifyacindama ifya pe tempele, ‘ing’anda ya kwa Wishi.’ Ilelo, Ing’anda ya Bufumu iya Nte sha kwa Yehova cifulo cawamisha ica kunonkelapo ukwishiba kwa kwa Kalenga Wakulisha.
Ibukisheni Yehova Nomba!
5. Mu mashiwi yenu, kuti mwalondolola shani ifyo lukala milandu alandile nga fintu calembwa pali Lukala Milandu 12:1?
5 Umuntu uupepa Yehova no mutima onse afwaya ukutendeka ukubomba umulimo Wakwe ilyo line fye no kubombela Lesa ubumi bwakwe bonse. Lelo, lisubilo nshi umuntu uushabomfeshe bwino ubwaice bwakwe pa mulandu wa kukanaibukisha Kalenga engakwata? Lukala milandu apuutilwemo kuli Lesa ukusosa ukuti: “Lelo ibukisha Kalenga obe mu nshiku sha bulumendo bobe, ilyo inshiku sha bubi tashilaisa, ne myaka tailafika ilyo ukatila, Tapaba kuli ine ukucankilwamo.”—Lukala Milandu 12:1.
6. Bushinino nshi bulanga ukuti abakoloci Sumeone na Ana baibukishe Kalenga wabo Uwakulisha?
6 Takwaba uucankilwa mu “nshiku sha bubi” isha bukote. Lelo, abakoloci abebukisha Lesa balaba aba buseko. Ku ca kumwenako, Sumeone umukoloci apakatile Yesu pe tempele ilyo ali akanya kabili mu buseko atile: “Nomba, we Mwine Lubanda, muleke umusha wenu aye, aye umutende umwabele shiwi lyenu; pa kuti amenso yandi yamone pusukilo lyenu ilyo mwapekanisha ku cinso ca bantu na bantu, ku kubo lubuuto lwa kusokolwela Abena fyalo, no bukata bwa bantu benu abena Israele.” (Luka 2:25-32) Ana uwa myaka 84 na o aibukishe Kalenga wakwe. Lyonse alesangwa kwi tempele kabili eko ali lintu Yesu uwali akanya atwelwe kulya. “Wene pa kubako mu nshita ilya ine aletoota kuli Lesa, no kulando lwa wene kuli bonse abalelolelo kulubulwa kwa Yerusalemu.”—Luka 2:36-38.
7. Caba shani ku bakotela mu mulimo wa kwa Lesa?
7 Inte sha kwa Yehova isha nomba abakotela mu kubombela Lesa kuti bacululuka ku mafya no kupelebela kubako mu bukote. Lelo, ba nsansa, kabili tulatasha pa mulimo wabo uwa busumino! ‘Basekelela muli Yehova,’ pantu balishiba ukuti alikwata amaka pe sonde kabili alibika Yesu Kristu ukuba Imfumu ya maka iya mu muulu. (Nehemia 8:10) Ku bacaice na bakalamba ino ni nshita ya kumfwila ukukonkomesha kwa kuti: “Mwe balumendo na bakashana kumo, mwe baume bakote na baice. Lekeni fitashe ishina lya kwa Yehova; pantu ishina lyakwe lyeka lyalisansuka, bukatebebe bwakwe bwapula pano isonde na mu muulu.”—Amalumbo 148:12, 13.
8, 9. (a) Ni bani abo “inshiku sha bubi” shishaiwamina, kabili mulandu nshi cibele fi? (b) Kuti mwalondolola shani Lukala Milandu 12:2?
8 “Inshiku sha bubi” isha bukote tashilambula—napamo shilakalifya nga nshi—kuli abo abashapoosa amano kuli Kalenga wabo Uwakulisha kabili abashaishiba icili conse pa lwa mifwaile yakwe iishaiwamina. Tabaishiba ifya ku mupashi ifinganashako amesho ya mu bukote na malanda ifyatebelela abantunse ukutula apo Satana apooselwe ukufuma mu muulu. (Ukusokolola 12:7-12) E co, lukala milandu atukonkomesha ukwibukisha Kalenga wesu “ilyo akasuba takalafiita, no lubuuto, no mweshi, ne ntanda, na makumbi yafutika pa numa ya mfula.” (Lukala Milandu 12:2) Bushe aya mashiwi yalola mwi?
9 Solomone apalanya inshita ya bwaice ku lusuba lwa mu Palestine lintu akasuba, umweshi ne ntanda fisanika ulubuuto mu muulu ulwacelebuka. Ilya nshita ifintu filamoneka bwino. Lelo, mu bukote, inshiku sha muntu shiba nga mainsa ya mpepo, amafya yakonkana fye nge mfula. (Yobo 14:1) Kuti caba ca bulanda ukwishiba pa lwa kwa Kalenga lelo ukufilwa ukumubombela lintu umo ali na maka! Mu nshita ya kunakuka kwa mubili, ifintu filafiita, na kucilisha kuli balya abalekeleshe amashuko ya kubombela Yehova mu bwaice bwabo pa mulandu wa kukonkelela ifya fye. Lelo, te mulandu no mushinku wesu, ‘natukonke Yehova no mutima onse,’ nga fintu Kalebu wa busumino acitile, cibusa wa cishinka uwa kwa kasesema Mose.—Yoshua 14:6-9.
Ifyaba mu Bukote
10. Cinshi cimininako (a) “abalinde ng’anda”? (b) “abaume ba bulamba”?
10 Solomone nomba alanda pa mafya “mu bushiku ilyo abalinde ng’anda batutuma, bainama na baume ba bulamba, na banakashi abapela baleka pantu ni mpendwa fye, na banamukolo abalengelela mu nsolokoto baba na kafifi.” (Lukala Milandu 12:3) “Ing’anda” imininako umubili wa muntu. (Mateo 12:43-45; 2 Abena Korinti 5:1-8) “Abalinda” iyi ng’anda maboko ne minwe, ayacingilila umubili no kuupeela ifyo ulekabila. Mu bukote ilingi amaboko ne minwe filatutuma ku kunakuka, umwenso no bulebe. “Abaume ba bulamba”—amolu—ayo nomba ayaleka ukuba ni nceshi shakosa lelo yalinaka no kongama ica kuti baikula fye ku makasa. Lelo bushe tamutemwa ukumona abasumina banenu abakoloci pa kulongana kwa Bwina Kristu?
11. Mu mampalanya “abanakashi abapela” na “banamukolo abalengelela mu nsolokoto” ni bani?
11 “Abanakashi abapela baleka pantu ni mpendwa fye”—lelo ni shani cingabe fyo? Pambi ameno yalibola nelyo yalisokoka, napamo mwashala fye ayanono. Cilafya ukusheta ifilyo fyakosa nelyo balaleka fye no kusheta. “Banamukolo abalengelela mu nsolokoto” e kuti amenso pamo no muntontonkanya wesu tumwenako filaba na kafifi, nelyo ukulekelela fye ukumona.
12. (a) ‘Ifiibi fya mu musebo fyaisalwa’ shani? (b) Mutontonkanyapo shani pa bakoloci ababilisha Ubufumu?
12 Lukala milandu akonkanyapo ukuti: “Kwaisalwa ne fiibi fya mu musebo, pa kupoopooteka kwa congo ca kupela, ilyo ishiwi lya cuni lyaba akashiminishi, na bana banakashi ba lwimbo bafwama.” (Lukala Milandu 12:4, 5) Mu bukote abashibombela Lesa ifiibi fibili ifya kanwa e kuti imilomo tafiisuka sana nelyo ukulanda ifili mu “ng’anda,” nelyo umubili wabo. Tapali ifitumwa mu “musebo” wa cintubwingi. Lelo, ni shani pa lwa bakabilisha ba Bufumu abakoloci abapimpa? (Yobo 41:14) Pambi kuti baleenda panono panono ku ng’anda ne ng’anda kabili bamo pambi cilabafya ukulanda, lelo cine cine balalumbanya Yehova!—Amalumbo 113:1.
13. Lukala milandu alondolola shani amafya yambi aya bakoloci, lelo caba shani ku Bena Kristu abakoloci?
13 Icongo ca kupela cilapoopooteka ilyo ifilyo fileshetwa mu kanwa mushili meno. Pa busanshi abakote tabalala bwino. No kulila kwa cuni kulabapumfyanya. Bemba fye inyimbo ishinono, kabili tabemba na maka. “Abana banakashi ba lwimbo” e kuti inyimbo—‘shilafwama.’ Abakoloci tabakutikisha nyimbo. Lelo, abakoloci abasubwa pamo na banabo bamo abo bali bakalamba na bo, batwalilila ukwimya amashiwi mu nyimbo sha kulumbanya Lesa pa kulongana kwa Bwina Kristu. Fintu tusekelela ukulumbanya Yehova capamo na bo mu cilonganino!—Amalumbo 149:1.
14. Finshi abakoloci batiina?
14 Ca bulanda ku bakoloci abengi, na kucilisha kuli balya abasuula Kalenga! Lukala milandu atila: “Ilyo abakote batiino musansama, na mu nshila muli amatentula, umualmonde wafwala amabuula ayabuuta bu, ne cipaso cilekankatika, ne ndyabatemi yakoloba; pantu umuntu aleya ku ng’anda yakwe ya muyayaya, na baloosha baleendauka mu musebo.” (Lukala Milandu 12:5) Ilyo bali pa muulu pa matabo, abakote abengi balatiina ukupona. No kulolesha fye pa cili pa muulu kulabaletela ulunshingwa. Lintu baya mu misebo umuli cinkupiti, balatiina ifyo kuti bacenwa nelyo ukusanswa ku bapuupu.
15. ‘Umualmonde ufwala shani amabuula,’ kabili icipaso ‘cikankatika’ shani?
15 Ku bakote, ‘umualmonde ufwala amabuula ayabuuta bu,’ ukulangilila ukuti umushishi wabo ulabalula no kwisabuuta. Imfwi shipona nga mabuula yabuuta aya mualmonde. Ilyo ‘balekankatika,’ napamo nabenama na maboko yalelebela fye nelyo iminwe ili pa musana ne nkonkoni shilolele mu muulu, bamoneka nge cipaso. Lelo nga ca kuti ifwe bamo e fyo tumoneka, lekeni bambi beshibe ukuti twaba mu mulalo wa kwa Yehova uwa bamakanta uubutukisha, kabili uwa maka!—Moneni Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa May 1, 1998, amabula 8-13.
16. (a) ‘Ukukoloba kwa ndyabatemi’ kulangilila cinshi? (b) “Ing’anda . . . ya muyayaya,” iya muntunse cinshi kabili finshi filangilila ukuti imfwa naipalama?
16 Abakote balaleka ukulya sana, nangu fye ifya kulya babaletele fiweme nge ndyabatemi. Ishi ndyabatemi ni kale shatendeka ukubomfiwa ku kulenga umo ukulya sana. ‘Ukukoloba kwa ndyabatemi’ kulangilila ukuti lintu abakote baleka ukulya sana, ne ci cisabo cilafilwa ukubalenga ukuti balye sana. Ifya musango yu filangilila ukuti balepalamina ‘ing’anda yabo iya muyayaya,’ inshishi. Ikaba ni ng’anda yabo ku ciyayaya nga ca kuti tabaibukishe Kalenga wabo kabili nga bakonkelele incitilo shabipa ica kuti Lesa takabebukishe mu kubuushiwa. Ifishibilo fya mfwa ilepalamina filamonekela mu kuilishanya no kuteta kufuma mu fiibi fya kanwa ka bakoloci.
17. “Umwando wa silfere” ufumishiwapo shani, kabili “umusashi wa golde” kuti waimininako cinshi?
17 Tukonkomeshiwa ukwibukisha Kalenga wesu ‘pa nshita ilyo ushilaputuko mwando wa silfere, ushilatobeka no musashi wa golde uwa nyali, ushilatobaulwa no mutondo pa kamfukumfuku, ushilafunika no mupeto wa kutapila ku cishima.’ (Lukala Milandu 12:6) “Umwando wa silfere” kuti waba mongololo. Nga ca kuti iyi nshila ishaiwamina iitwala kuli bongobongo iilenga ukuti tulecita ifintu yaonaulwa umupwilapo ninshi imfwa yapalama. “Umusashi wa golde” kuti waimininako bongobongo, uwaba mu cipanga capala umusashi, uko umongololo walundanishiwa. Nangu cingati bongobongo aba nga golde pa mulandu wa kucindama, lintu aleka ukubomba aleta imfwa.
18. “Umutondo pa kamfukumfuku” uwa mampalanya wimininako cinshi, kabili cinshi cicitika lintu watobwa?
18 “Umutondo pa kamfukumfuku” mutima, uupokelela umulopa no kuusalanganya na kabili ukuti uleenda mu mubili. Ilyo umuntu afwa, umutima uba ngo mutondo utobaike pa kamfukumfuku pa mulandu wa kuti tawingapokelela, ukusunga no kupompa umulopa ukabilwa pa kuti umubili ube no mulyo no kupembesulwa. ‘Umupeto wafunika uwa kutapila pa cishima’ ulaleka ukushinguluka, na muli fyo umulopa uusungilila ubumi ulaleka ukwenda mu mubili. E co, Yehova asokolwele ukwenda kwa mulopa mu mubili kuli Solomone kale sana lintu dokota wa mu mwanda wa myaka uwalenga 17 William Harvey talalangilila ukuti ulenda mu mubili.
19. Amashiwi ya pali Lukala Milandu 12:7 yabomba shani pa mfwa?
19 Lukala milandu akonkanyapo ukuti: “No lukungu lwabwelela pa nshi ifyo lwali, no mupashi wabwelela kuli Lesa uwaupeele.” (Lukala Milandu 12:7) Lintu “umupeto” wafunika, umubili wa muntu uwapangilwe ku lukungu lwa mushili, ubwelela ku lukungu. (Ukutendeka 2:7; 3:19) Umweo ulafwa pa mulandu wa kuti umupashi, nelyo amaka ya bumi, ayo Lesa apeela yabwelela no kushala kuli Kalenga.—Esekiele 18:4, 20; Yakobo 2:26.
Bushe Cikaba Shani ku Ntanshi Kuli Balya Abebukisha Kalenga?
20. Cinshi Mose alelomba lintu apepele nga fintu calembwa pa Amalumbo 90:12?
20 Solomone alilangilile bwino ifyo cacindama ukwibukisha Kalenga wesu Uwakulisha. Ukwabula ukutwishika ubumi ubwipi kabili ubwa mafya te bumi bwabako bweka kuli balya abebukisha Yehova no kucita ukufwaya kwakwe no mutima onse. Nangu baice nelyo bakalamba, bakwata imibele yakwete Mose, uwapepele ukuti: “E fyo tulengeni ukwishibo kupende nshiku shesu, no kuleka tumone umutima wa mano.” Kasesema wa kwa Lesa uwaicefya alefwaisha Yehova ukumulanga, nelyo ukusambilisha wene na bena Israele ukubomfya amano mu kucindamika ‘inshiku sha myaka yabo’ no kushibomfya mu nshila Lesa asuminisha.—Amalumbo 90:10, 12.
21. Nga ca kuti tuli no kupenda inshiku shesu ku kulumbanya Yehova cinshi tulingile ukucita?
21 Na kucilisha abacaice ba Bwina Kristu balingile ukupampamina pa kumfwila ukufunda kwa kwa lukala milandu ukwa kwibukisha Kalenga. Mwandi bakwata amashuko yashaiwamina aya kubomba umulimo washila kuli Lesa! Lelo, te mulandu no mushinku wesu, nga twasambilila ukupenda inshiku shesu ku kulumbanya Yehova muli ino “nshita ya ku mpela,” kuti twatwalilila ukushipenda kuli pe na pe. (Daniele 12:4; Yohane 17:3) Kwena, pa kucite co, tulingile ukwibukisha Kalenga wesu Uwakulisha. Tufwile no kubomba umulimo wesu onse kuli Lesa.
Kuti Mwayasuka Shani?
◻ Mulandu nshi abacaice bakonkomeshiwa ukwibukisha Kalenga wabo?
◻ Fya kumwenako nshi fyaba mu Malembo ifya baibukishe Kalenga wabo Uwakulisha?
◻ Finshi fimo ifyaba mu bukote ifyo Solomone alondolwele?
◻ Bushe cikaba shani ku ntanshi ku bebukisha Yehova?
[Ifikope pe bula 15]
Davidi, umukashana nkole umwina Israele, Ana, na Sumeone baibukishe Yehova
[Ifikope pe bula 16]
Inte sha kwa Yehova abakoloci mu buseko babomba umulimo uwashila uwa kwa Kalenga wesu Uwakulisha