Icipandwa 30

“Sansamusheni Abantu Bandi”

Esaya 40:1-31

 1. Ni nshila nshi imo iyo Yehova atusansamushishamo?

YEHOVA ni ‘Lesa wa [cisansamushi, NW].’ Inshila imo atusansamushishamo yaba kupitila mu filayo alenga ukuti filembwe mu Cebo cakwe. (Abena Roma 15:4, 5) Ku ca kumwenako, ilyo twafwilwa untu twatemwa, cinshi cingacilapo ukutusansamusha ukucila pa cilolelo ca kuti uyo muntu akabuushiwa mu calo cipya ica kwa Lesa? (Yohane 5:28, 29) Ni shani na pa lwa cilayo ca kwa Yehova ica kuti nomba line akapwisha ububifi no kwalula lino isonde ukuba paradise? Bushe tacitusansamusha ukuba ne cilolelo ca kupusuka no kwisaingila muli Paradise uuleisa ukwabula ukufwapo?—Amalumbo 37:9-11, 29; Ukusokolola 21:3-5.

 2. Mulandu nshi twingacetekelela ifilayo fya kwa Lesa?

² Bushe cine cine kuti twacetekela ifilayo fya kwa Lesa? Ee, kuti twaficetekela! Uulaya ifyo filayo kuti ashintililwapo umupwilapo. Alikwata amaka ya kucita ifyo alanda kabili alafwaya no kuficita. (Esaya 55:10, 11) Ici calangililwe bwino bwino ku fyo Yehova alandile ukupitila muli kasesema Esaya ukuti ali no kubwesha ukupepa kwa cine mu Yerusalemu. Lekeni tulande pali kulya kusesema, nga fintu kwaba muli Esaya icipandwa 40, pantu ukucite fyo kuti kwakosha ukutetekela twatetekela Yehova, Kafikilisha wa filayo fyakwe.

Icilayo ca Kusansamusha

3, 4. (a) Fyebo nshi ifya kusansamusha ifyo Esaya alemba ifili no kukabila abantu ba kwa Lesa ku ntanshi? (b) Mulandu nshi abekashi ba mu Yuda na Yerusalemu bali no kusendelwa bunkole ku Babele, kabili ubusha bwabo bukalepa shani?

³ Mu mwanda wa myaka uwalenga 8 B.C.E., kasesema Esaya alemba ifyebo fya kusansamusha ifyo abantu ba kwa Yehova bakakabila ku ntanshi. Pa numa fye ya kweba Imfumu Hisekia pa lwa bonaushi bwa Yerusalemu ubupaleme no kusendwa kwa baYuda ukuya ku Babele, Esaya alondolola ifyebo fya kwa Yehova ifya cilayo ca kuti bakabweshiwa kabili. Atila: “Sansamusheni, sansamusheni abantu bandi, uulesosa ni Lesa wenu: landeni kuli Yerusalemu mu mutima wakwe, no kubila kuli wene, ukuti naipwa inshita ya bulwi bwakwe, ukuti nayalekelelwa amampuulu yakwe; pantu napokelela ku kuboko kwa kwa Yehova iciyene ca miku ibili pa membu shakwe shonse.”—Esaya 40:1, 2.

⁴ Ishiwi lya kuti “sansamusheni,” ilyaiswila icipandwa 40 ica kwa Esaya lilondolola bwino ubukombe busanikila kabili ubwe subilo ubwaba mu lubali lwashalako ulwe buuku lya kwa Esaya. Abekashi ba mu Yuda na Yerusalemu bali no kusendwa bunkole ku Babele mu 607 B.C.E. pa mulandu wa busangu. Lelo balya baYuda bankole tabali no kubombela abena Babele umuyayaya iyo. Ubusha bwabo buli no kutwalilila fye mpaka ‘yakalekelelwe’ amampuulu yabo. Ninshi ubo busha bwali no kulepa shani? Ukulingana na Yeremia kasesema, bwali no kuba imyaka 70. (Yeremia 25:11, 12) Pa numa ya ico, Yehova ali no kubwesha abashalako abalapila ukufuma ku Babele ukuya ku Yerusalemu. Mu mwaka walenga 70 ukufuma pa kupomonwa kwa Yuda, fintu cikasansamusha bankole ukwishiba ukuti inshita ya kulubulwa kwabo naipalama!—Daniele 9:1, 2.

5, 6. (a) Mulandu nshi ubulendo bushailepela ukufuma ku Babele ukuya ku Yerusalemu bushakacilikile ukufikilishiwa kwa cilayo ca kwa Lesa? (b) Cinshi ukubweshiwa kwa baYuda ku calo cabo kuli no kucita ku nko shimbi?

⁵ Ulwendo lwa kufuma ku Babele ukuya ku Yerusalemu lwaba bakilomita 800 ukufika kuli 1,600 ukushintilila fye na pa nshila mwapita. Bushe ubu bulendo bushailepela buli no kucilikila ukufikilishiwa kwa cilayo ca kwa Lesa? Nakalya! Esaya alemba ati: “Umfweni! kuli uulebila, aleti, Kungwileni Yehova inshila mu matololo, tambalikileni Lesa wesu cinkwente mu ciswebebe: umukonko onse ulundumikwe, ulupili lonse na kapili fibatamikwe, apasumbuka pabe apatambalala, apalundumana pabe apabatama. E lyo kukasokololwa ubukata bwa kwa Yehova, na bantunse bonse bakamwena pamo: pantu akanwa ka kwa Yehova kasosa.”—Esaya 40:3-5.

⁶ Ilyo bakateka ba ku Kabanga bashilaima ubulendo, ilingi baletuma aba kukungula inshila ukufumyamo ifimabwe nangu fye ukuilundumanika no kubatamika utupili. Ku baYuda balebweluluka, cikaba kwati Lesa umwine eutangile, alekungula inshila ukufumyamo ifipindami ifili fyonse. Na kabushe, aba e bantu betilwa pe shina lya kwa Yehova, kabili nga afikilisha icilayo cakwe ica kubabwesesha ku calo cabo, cili no kulenga ubukata bwakwe ukumoneka ku nko shonse. Shilya nko nangu shilefwaya nangu tashilefwaya, shikapatikishiwa ukumona ukuti Yehova ni Kafikilisha wa filayo fyakwe.

7, 8. (a) Bushe amashiwi ya pali Esaya 40:3 yafikilishiwe shani mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo C.E.? (b) Kufikilishiwa nshi ukukalamba uko ukusesema kwa kwa Esaya kwafikilishiwe mu 1919?

⁷ Ukubweshiwa kwa mu mwanda wa myaka uwalenga 6 B.C.E. te kufikilishiwa fye kweka ukwa uku kusesema. Kwali ukufikilishiwa na kumbi mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo C.E. Yohane Kabatisha ali lishiwi lya “ulebilikisha mu matololo,” ukufikilisha Esaya 40:3. (Luka 3:1-6) Ilyo apuutilwemo, Yohane alandile ukuti amashiwi ya kwa Esaya yalelanda pali wene. (Yohane 1:19-23) Ukutampa mu 29 C.E., Yohane atendeke ukuwamya umwa kupita Yesu Kristu.a Ukubilishisha kabela ukwa kwa Yohane kwacilimwine abantu pa kuti bafwaye Mesia walaiwe pa kuti na bo, bengamumfwa no kumukonka. (Luka 1:13-17, 76) Yehova, ukupitila muli Yesu aali no kutungulula abalapila ukuti bakwate ubuntungwa ubwingeshila fye mu Bufumu bwa kwa Lesa, no bu buli buntungwa ukufuma ku lubembu ne mfwa. (Yohane 1:29; 8:32) Amashiwi ya kwa Esaya yafikilishiwe ukufikilishiwa kukalamba ilyo abashalapo ba muli Israele wa ku mupashi balubwilwe ukufuma muli Babele Mukalamba mu 1919 na lintu babweshiwe mu kupepa kwa cine.

⁸ Lelo, ni shani pa lwa bengamwenamo mu kufikilishiwa kwa ntanshi ukwa ici cilayo, e kuti abaYuda bankole mu Babele? Bushe cine cine kuti batetekela icilayo ca kwa Yehova ica kubabwekesha ku calo cabo ico batemwa? Cine cine kuti batetekela! Esaya nomba abomfya amashiwi yaumfwika bwino bwino ne filangililo ifyakuma ku ficitika cila bushiku, e lyo alanda pa milandu ya maka iingabalenga ukucetekela umupwilapo ukuti Yehova akacita ifyo alanda.

Lesa Untu Icebo Cakwe Caiminina Umuyayaya

9, 10. Esaya acilanya shani ubumi bwa muntu ubwaba bwa mu lupita no kubelelela kwa “cebo” ca kwa Lesa?

⁹ Ica ntanshi, icebo ca Walaile ukubweshiwa caiminina umuyayaya. Esaya alemba ati: “Umfweni! kuli uuletila, Bila! Na ine nati, Ndebila cinshi? Na o ati, Abantunse bonse mulemfwe, no kupulama kwabo kwaba nge luba mu mpanga; umulemfwe uloma, iluba lilabonsa, ilyo umwela wa kwa Yehova wakuukapo; cine cine abantu mulemfwe, umulemfwe uloma, iluba lilabonsa, lelo icebo ca kwa Lesa wesu caiminina umuyayaya.”—Esaya 40:6-8.

¹⁰ Abena Israele balipwa no kwishiba ukuti icani tacikalilila. Mu lusuba, icikabilila caluma ica kasuba cilalenga icani ukuswaluluka no kufitulukila. Ubumi bwa muntu mu nshila shimo shimo bwaba nge cani, bwaba fye bwa mu lupita. (Amalumbo 103:15, 16; Yakobo 1:10, 11) Esaya acilanya ifyo ubumi bwa muntu bwaba ubwa mu lupita ku fyo “icebo” ca kwa Lesa, nelyo imifwaile yakwe iyo alanda yaba iibelelela. Cine cine, “icebo ca kwa Lesa wesu” caiminina umuyayaya. Lesa nga alanda, tapali icingafufya ifyebo fyakwe nelyo ukufilesha ukufikilishiwa.—Yoshua 23:14.

11. Mulandu nshi twingacetekelela ukuti Yehova akafikilisha ifilayo fyaba mu Cebo cakwe icalembwa?

¹¹ Muno nshiku twakwata ifyebo fya mifwaile ya kwa Yehova ifyalembwa muli Baibolo. Mu kupita kwa myaka, Baibolo yalipula mu fya kucilikila fyabipisha, kabili bakapilibula bashipa na bantu bambi baliibika mu kapoosa mweo pa kuti babakilile ici citabo. Lelo te kubombesha kwabo fye ukwalenga Baibolo ukufika kuli lelo. Amalumbo yonse pa kupusuka kwa Baibolo yafwile ukuya kuli Yehova, ‘Lesa [wa, NW] mweo, uwaikalilila’ kabili Kabaka wa Cebo cakwe. (1 Petro 1:23-25) Taleni tontonkanyeni: Apo Yehova alibakilila Icebo cakwe icalembwa, bushe teti tucetekele ukuti akafikilisha ifilayo fyabamo?

Lesa Wakosa Lelo Uwanakilila mu Kusakamana Impaanga Shakwe

12, 13. (a) Mulandu nshi icilayo ca kubweshiwa cingacetekelelwa? (b) Ni mbila nsuma nshi iliko ku baYuda bankole, kabili mulandu nshi bengacetekelela?

¹² Esaya alanda pa mulandu wa cibili untu ifilayo fya kubweshiwa fingacetekelelwa. Mulandu wa kuti Uwalaya ni Lesa wakosa lelo uwanakilila mu kusakamana abantu bakwe. Esaya akonkanyapo ati: “Nina uye pa lupili ulwasansama, we ulebila ku Sione imbila nsuma. Sansula ku maka ishiwi lyobe, we ulebila ku Yerusalemu imbila nsuma, sansula, wilatiina, ebe mishi ya kwa Yuda, auti, Moneni Lesa wenu. Moneni Shikulu Yehova aleisa uwakosa [“na maka,” NW, utulembo twa pe samba], no kuboko kwakwe kulemucitila bukateka. Moneni, icilambu cakwe ali na co, icilambu cakwe cili ku cinso cakwe! Ngo mucemi e fyo alisho mukuni wakwe, ku kuboko kwakwe aulonganya, asendela pa cifuba cakwe abana ba mpaanga, ne shonsha ashitungulula bwino bwino.”—Esaya 40:9-11.

¹³ Umwata wa mu nshita sha Baibolo wali wa kuti abanakashi balesefya nga kwaba ukucimfya, ukwaula nelyo ukwimba imbila nsuma pa lwa mbuli shacimfiwa nelyo pa kwilululwa kuli no kwisa. (1 Samwele 18:6, 7; Amalumbo 68:11) Esaya mu kusesema alangilila ukuti kuli imbila nsuma ku baYuda bankole, imbila iingabilikishiwa ukwabula umwenso, iya kubilikishisha nangu pa lupili, imbila ya kuti Yehova akabwesesha abantu bakwe kuli Yerusalemu wabo uwatemwikwa! Kuti bacetekela, pantu Yehova akesa “na maka.” Kanshi, tapali icingamulesha ukufikilisha ifilayo fyakwe.

14. (a) Ni shani fintu Esaya alangilila inshila yanakilila iyo Yehova atungulwilamo abantu bakwe? (b) Ca kumwenako nshi cilelangilila ifyo abacemi basakamana impaanga mu kunakilila? (Moneni umukululo pe bula 405.)

¹⁴ Lelo, uyu Lesa wakosa, na kabili alinakilila. Esaya alondolola mu mashiwi ya kufika pa mutima ifyo Yehova akatungulula abantu bakwe ukubwelela ku calo ca ku myabo. Yehova aba ngo mucemi wa kutemwa uulonganika utwana twakwe utwa mpaanga no kutusendela pa “cifuba” cakwe. Pano ishiwi lya kuti “icifuba” lifwile lilepilibula lwa pa cifuba pa ca kufwala. Apa epo abacemi inshita shimo basendela utwana twa mpaanga utwafyalwa utushingakumamo ukwendela pamo no mukuni. (2 Samwele 12:3) Iyo milondolwele iya fya mu bucemi iya kuleta icililishi ku mutima ukwabula ukutwishika ilaya abantu ba kwa Yehova bankole ukuti alibatemwa kabili alibangwako. Cine cine Lesa wa musango yo uwakosa lelo uwanakilila kuti acetekelwa ukuti akafikilisha fyonse ifyo abalaya!

15. (a) Ni lilali Yehova aishile “na maka,” kabili ‘ukuboko kulemucitila bukateka’ nani? (b) Ni mbila nsuma nshi ifwile ukubilishiwa ukwabula umwenso?

¹⁵ Ukulingana no kusesema, amashiwi ya kwa Esaya yabamo ubupilibulo ubwingi mu nshiku shesu. Mu 1914, Yehova aishile “na maka” no kupampamika Ubufumu bwakwe mu myulu. ‘Ukuboko kulemucitila bukateka’ kwa Mwana wakwe, Yesu Kristu, untu Yehova abika pa cipuna cakwe ica bufumu ica mu muulu. Mu 1919, Yehova alubwile ababomfi bakwe abasubwa aba pe sonde ukufuma kuli bunkole bwa Babele Mukalamba no kutampa ukubukulula umupwilapo ukupepa kwasanguluka ukwa kwa Lesa wa mweo kabili uwa cine. Iyi ni mbila nsuma iifwile ukubilishiwa ukwabula umwenso, ukuibilisha kwati muli pa lupili pa kuti ubukombe bufike ukwalepesha. Kanshi natusansule amashiwi yesu mu kushipa uleke bambi beshibe ukuti Yehova Lesa alibwesha ukupepa kwakwe ukwasanguluka pano nse!

16. Ni mu musango nshi Yehova atungulwila abantu bakwe lelo, kabili cipasho nshi emika?

¹⁶ Amashiwi ya kwa Esaya 40:10, 11 yalikwata ifyacindama na fimbi ifyo twingabomfya lelo. Cilatusansamusha ukumona ifyo Yehova atungulula abantu bakwe mu kunakilila. Kwati fye fintu umucemi alangulukilako ifyo impaanga imo na imo ilekabila, ukusanshako utwana utushingakumamo ukucita ificitako impaanga shimbi, e fyo na Yehova atulangulukilako fwe babomfi bakwe aba busumino pa kupelebela kwesu umo umo. E lyo na kabili, apo Yehova aba Mucemi wanakilila, iyi micitile yakwe yaba cipasho ico abacemi ba Bwina Kristu bengapashanya. Baeluda bafwile ukusunga impaanga mu kunakilila, ukupashanya ukwangwako kwa kutemwa uko Yehova umwine angwako. Bafwile ukulaibukisha lyonse fintu Yehova omfwa pa lwa mpaanga imo na imo, iyo “anonkeele mu mulopa [wa Mwana, NW] wakwe wine.”—Imilimo 20:28.

Uwa Maka Yonse, Uwa Mano Yonse

17, 18. (a) Mulandu nshi abaYuda bankole bengacetekelela icilayo ca kubweshiwa? (b) Mepusho nshi aya kutiinya ayo Esaya aipusha?

¹⁷ AbaYuda bankole kuti bacetekela icilayo ca kubweshiwa pantu Lesa aba uwa maka yonse kabili uwa mano yonse. Esaya atila: “Nani uwalinga amenshi mu lupi lwakwe, uwalingulwile myulu kuli hafu wa mukono, uwabika mu mulingo ulukungu lwa calo, uwalinge mpili ukufina mu ca kulingila, utupili mu ca kulingilamo ukufina? Nani uwapeelo mupashi wa kwa Yehova ifunde, nangu kumufundisha ngo umupanda amano? Ni kuli ani apandwa amano, uwamulengo kwiluka? Nani uwamusambilishe nshila ya bupingushi, kabili uwamusambilisho kwishiba, uwamulange nshila ya mucetekanya?”—Esaya 40:12-14.

¹⁸ Aya yali mepusho ya kutiinya aya kuti abaYuda batontonkanyepo sana. Bushe abantunse fye kuti bayalulula amatamba ya babemba bakalamba? Awe iyo! Lelo, kuli Yehova, babemba abakupa isonde baba fye nge toni lya menshi mu lupi lwakwe.b Bushe fwe bantunse ba cabe cabe, kuti twapima imyulu ishaikulila iyaisulamo intanda nelyo ukulinga ukufina kwa mpili no tupili? Iyo. Lelo Yehova calimwangukila ukupima imyulu kwati fye ni filya umuntu engapima icintu mu lupi. Lesa wena, caba kwati, kuti alinga impili no tupili mu ca kulingilo kufina. Bushe abantunse, nangu bakwata shani amano, bengeba Lesa ica kucita ino nshita nelyo ku ntanshi? Awe iyo!

19, 20. Ku kukomaila pa fintu Yehova akula, filangililo nshi ifyaumfwika ifyo Esaya abomfya?

¹⁹ Ni shani pa lwa nko shakwatisha amaka pe sonde, bushe shingacincintila Lesa pa kuti afilwe ukufikilisha ifyebo alaya? Pa kwasuka, Esaya alanda pa lwa nko ati: “Moneni, inko shili nge toni ilipona ku ca kutapilamo, kabili shitungwa ngo bunguluulu bwa pa ca kulingilo kufina. Moneni, akokome fishi nga kantokono! Lebanone na lo te nkuni sha kumukumana ku kukoshako, ne finama fya luko te fya kumukumana ku ca kuninika. Inko shonse shaba nge fishilipo pa mulola wakwe; shatungwa kuli wene ishishabapo kabili ishishabamo kantu.”—Esaya 40:15-17.

²⁰ Kuli Yehova, shonse shaba fye nge toni ililetona ku ca kutapilamo. Shalingana fye no bungululu ubulongana pa ca kulingilo kufina, ubushingacisesha napacepa.c Tutile umo akuulile iciipailo icikalamba nga nshi no kutema imiti yonse iya mu mpili sha Lebanone ukuti e sha kubomfya pa ciipailo. Lyene tutile abuula inama shonse isha muli shilya mpili ukuti aninike ilambo. Nangu fye lilambo lya musango yo teti liwamine Yehova. Esaya alundapo ukulondolola kwaluma no kucilapo ati, mu menso ya kwa Yehova, inko shonse “tashaba nangu cimo.”—Esaya 40:17, New Revised Standard Version.

21, 22. (a) Esaya akomailapo shani ukuti Yehova tengalinganishiwako? (b) Ukulondolola kwaumfwika bwino bwino ukwa kwa Esaya kutulenga ukufika pa cintu nshi? (c) Mashiwi nshi aya cine ukulingana na sayansi ayo Esaya alemba? (Moneni umukululo pe bula 412.)

²¹ Pa kukomailapo na kabili ukuti Yehova tengalinganishiwako, Esaya atwalilila no kulangisha ubutumpe bwa bacita ifilubi fya golde, silfere, nelyo ifya fimuti. Fintu caba kutumpa ukutontonkanya ukuti icilubi ca musango yo kuti calingana bwino no “waikala pa cinshingwa-ng’anda ca calo” kabili uwakwata amaka pa bekashi ba ciko.—Belengeni Esaya 40:18-24.

²² Uku kulondolola konse ukwaumfwika bwino bwino kutulenga fye ukufika pa cintu cimo—ne ci ca kuti tapali icingalenga Yehova wa maka yonse, uwa mano yonse, kabili uushingalinganishiwako ukufilwa ukufikilisha ifyo alaya. Fintu amashiwi ya kwa Esaya yafwile yasansamwishe no kukosha abaYuda bankole mu Babele abalefuluka ukubwelela ku calo cabo! Na ifwe lelo kuti twacetekela ukuti ifyo Yehova alaya ku ntanshi cine cine fikacitika.

“Nani Uwalengele Intanda Ishi?”

23. Mulandu nshi wingakoselesha abaYuda bankole, kabili cinshi Yehova nomba akomailapo pa lwa mwine?

²³ Kuli umulandu na umbi uwingakoselesha abaYuda bankole. Uwabalaya ukulubulwa ni Kalenga wa fintu fyonse kabili Intulo ya kukosa konse. Pa kukomaila pa maka yakwe aya kupapusha, Yehova alanda pa maka yakwe ayamonekela mu bubumbo ati: “Ni kuli ani mwingampalanya, no kuleka tulingane nankwe? e fyo asosa Wa mushilo. Inwineni amenso yenu mu muulu, moneni; nani uwalengele intanda ishi? Untu afumya umulalo wa shiko mu mpendwa, shonse shiine eta mwi shina ne shina. Pa kuti afulisho kukosa na maka ayengi, takubulapo nangu lumo.”—Esaya 40:25, 26.

24. Ilyo Yehova aleilandilako, alangisha shani ukuti tapaba uwingalingana nankwe?

²⁴ Wa mushilo wa kwa Israele aleilandila umwine. Pa kulangilila ukuti tapaba uwingalingana nankwe, Yehova alanda pa lwa ntanda sha mu muulu. Ukupala mushika wa fita uwaishiba ukwangalila ifita fyakwe, Yehova e wangalila intanda. Nga engafwaya ukushikolonganika, ‘takwingabulapo nangu lumo.’ Nangu ca kuti intanda shingi icipesha amano, eta lumo lumo mwi shina ne shina nelyo ashiitila mu fyapala amashina. Shiikala mu fifulo fya shiko no kwenda mu muyano, kwati bashilika ba cumfwila, pantu Intungulushi ya shiko yafulisho “kukosa” kabili yaba na “maka ayengi.” Kanshi abaYuda bankole kuti bamucetekela. Kalenga, uwangalila intanda, alikwata amaka ya kutungilila ababomfi bakwe.

25. Kuti twayankulako shani ku fyo Lesa atulomba ukucita ifyalembwa pali Esaya 40:26, kabili cinshi cingacitika?

²⁵ Nani uwa muli ifwe uwingakaana ukucita ifyo Lesa atulomba ukucita pali Esaya 40:26 ati: “Inwineni amenso yenu mu muulu”? Ifyo abasambilila ifya maplaneti aba muno nshiku bamona fyalangisha ukuti umuulu waisulamo intanda waliba uupesha amano ukucila na fintu walemoneka mu nshiku sha kwa Esaya. Abasambilila ifya maplaneti abalolesha mu muulu ukubomfya ifisolobelo fiitwa teleskopo batunganya ukuti mu lwelele ulu tumona mwaba ifipinda bushiku ukufika ku mabilioni 125. Pantu mu cipinda bushiku fye cimo—iciitwa Milky Way—ukulingana no kutunganya kumo, mwaba intanda ukucila pa mabilioni 100! Ukwishibe fyo kufwile ukulenga imitima yesu ukucindikisha Kalenga wesu no kucetekela umupwilapo ifyebo atulaya.

26, 27. Bushe calondololwa ukuti bankole ba mu Babele baleyumfwa shani, kabili finshi balingile ukwishiba?

²⁶ Pa kwishiba ukuti imyaka ya muli bunkole yali no kulenga imitima ya baYuda ukutotobala, Yehova apuutamo Esaya ukulembela libela amashiwi ya kubalaya ukuti: “We Yakobo, cinshi ico usosela, we Israele, cinshi ico ulandila, auti, Imibele yandi yalifisama kuli Yehova, tayangwa; kabili kuli Lesa wandi ukumpingula kumpitapo fye? Bushe tawaishiba, napamo tawaumfwa, ukuti, Yehova ni Lesa wa muyayaya, Kalenga wa mpela sha pano isonde? Tapomponteka, kabili tafunshika, takuli ukulengulwa ku mucetekanya wakwe.”—Esaya 40:27, 28.

²⁷ Esaya alemba ifyebo fya kwa Yehova ifilelondolola ifyo bankole bali ku Babele ukushailepela baleyumfwa. Bamo baleti Lesa wabo talemona, napamo taishiba “imibele” yabo, e kuti imikalile yayafya baleikala. Baleti Yehova asuulako fye ku lufyengo balepitamo. Bacinkulwako ulwa fintu balingile ukwishiba, atemwa ifyo bakumanyapo, nelyo ifyo bashimikilwa. Yehova alikwata amaka ya kulubula abantu bakwe kabili alafwaya ukubalubula. Ni Lesa wa muyayaya kabili Kalenga we sonde lyonse. Kanshi acili alikwata amaka abomfeshe pa kulenga, kabili nangu ni Babele wa maka tengamwansha iyo. Lesa wa musango yu tenganaka kabili tengasha abantu bakwe ulweko. Tabafwile ukwenekela ukumfwikisha imibombele ya kwa Yehova yonse, pantu umucetekanya wakwe—nelyo ukushilimuka, ukwiluka, no kukutuluka—tabengafyumfwikisha.

28, 29. (a) Ni shani ifyo Yehova acinkulako abantu bakwe ukuti akafwilisha abafunshika? (b) Cilangililo nshi cabomfiwa ku kulangilila ifyo Yehova apeela ababomfi bakwe amaka?

²⁸ Yehova, ukupitila muli Esaya atwalilila ukukoselesha bankole abakungumana ati: “Apeela amaka ku wapomponteka, no kufusho kucincila ku ushakosoboka. Abalumendo kuti bapomponteka no kufunshika, na bapungwe kuti bawe cipupu; lelo abalolela Yehova bapepemuka amaka, banina na mapindo nga bakapumpe, babutuka no kukanafunshika, benda no kukanapomponteka.”—Esaya 40:29-31.

²⁹ Ilyo alelanda pa kupeela amaka ku wapomponteka, napamo Yehova aletontonkanya pa lwendo lwayafya ulo bankole bali no kwenda pa kubwelela ku myabo. Yehova acinkulako abantu bakwe ukuti ena e mwata wakwe uwa kwafwilisha abafunshika abalomba ubwafwilisho kuli wene. Nangu fye bantunse abapambana—e kuti “abalumendo” na “bapungwe”—kuti banaka bafuma na kwi fupa no kuwa icipupu pa mulandu wa kutembuka. Lelo Yehova alaya ukuti kuti apeela abamucetekela amaka ya kubutuka no kwenda no kukanafunshika. Ku kulangilila ifyo Yehova apeela amaka ku babomfi bakwe, abomfya icilangililo ca kwa kapumpe uulela kwati talebomfya na maka. Kapumpe cuni ca maka icingalela inshita yalepa sana mu muulu.d Apantu kuli isubilo lya kutungililwa nge fyo kuli Lesa, abaYuda bankole tabalekabila ukupelelwa.

30. Ni shani ifyo Abena Kristu ba cine lelo bengasansamushiwa ku fikomo fya kwisalila ifya kwa Esaya icipandwa 40?

³⁰ Ifi fikomo fya kwisalila ifya kwa Esaya icipandwa 40 fyabamo amashiwi ya kusansamusha Abena Kristu ba cine abaleikala mu nshiku sha kulekelesha isha buno bwikashi bubifi. Ilyo kuli ifya kutulenga ukumanama ifingi na mafya ayatubombomanika, cilatukosha ukwishiba ukuti Lesa wesu alamona amafya ayo tushipikisha no lufyengo tupitamo. Teti tutwishike ukuti Kalenga wa fintu fyonse, Untu “umucetekanya wakwe wabulwe mpendwa,” mu nshita yakwe akafumyapo ulufyengo lonse kabili mu nshila yakwe. (Amalumbo 147:5, 6) Lelo, tatulekabila ukushipikisha fye ku maka yesu. Yehova, untu ubutala bwakwe bwaba fye pe ubwapaka, kuti apeela ababomfi bakwe amaka mu nshita ya fya kwesha. Ukubapeela fye no “kucishamo kwa maka.”—2 Abena Korinti 4:7.

31. Bulayo nshi ubwa kubuutusha ku baYuda bankole mu Babele ubwali mu kusesema kwa kwa Esaya, kabili ni muli cinshi twingacetekela ukwabula ukutwishika?

³¹ Tontonkanyeni pali balya baYuda bankole mu Babele mu mwanda wa myaka uwalenga 6 B.C.E. Umusumba wabo uwatemwikwa Yerusalemu uwali ukushailepela, wali amapopa, itempele lya uko lyali cibolya. Kuli bene, ukusesema kwa kwa Esaya kwalimo ubulayo bwa kusansamusha ubwa kubabuutusha kabili ubwe subilo—Yehova ali no kubabwesesha ku calo cabo! Mu 537 B.C.E., Yehova atungulwile abantu bakwe ukubwelela ku myabo, ukushininkisha ukuti ni Kafikilisha wa filayo fyakwe. Na ifwe bene kuti twacetekela Yehova ukwabula ukutwishika. Ifilayo fyakwe pa lwa Bufumu, ifyalondololwa ubusaka sana mu kusesema kwa kwa Esaya, nomba line fikacitika. Iyo cine cine ni mbila nsuma. Bukombe bwa lubuuto ku bantu bonse!

[Amafutunoti]

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 404, 405]

Yehova, Umucemi wa Kutemwa

Ku kulangilila ifyo Yehova ayangwako ku bantu bakwe, Esaya alinganya Yehova ku mucemi wa kutemwa uusendela utwana twa mpaanga pa cifuba. (Esaya 40:10, 11) Esaya ukwabula no kutwishika afumishe ici cilangililo cabamo ukutemwa ku fyo abacemi ba cine cine aba ku kale balecita. Moneni ica kumwenako ca muno nshiku. Umuntu umo uwaletamba abacemi mu mikunkuluko ya lupili lwa Hermone mu calo ca ku Kabanga ashimika ifyo basakamana impaanga mu kunakilila. “Umucemi umo na umo aleceeceeta impaanga shakwe ku kumona ifyo shili. Nga asanga akafyelwe nomba line alekafukatila . . . mu ca kufwala cakwe icikalamba, apantu takalakosoboka ukuti kendele pamo na nyina. Nga twafula uto afukatila, alebika tumbi pa mabeya, e lyo atwikatila ku molu, nelyo ukutubika mu mufuko atemwa mu museke no kuutwika pali punda, ukufikila twakosoboka ica kuti kuti twaendela pamo na nyina.” Bushe tacitusansamusha ukwishiba ukuti tubombela Lesa uwangwako mu kunakilile fyo ku bantu bakwe?

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 412]

Bushe Isonde Limoneka Shani?

Ku kale abantunse abengi basumine ukuti isonde lyalibatama. Lelo, ku numa kwine mu mwanda wa myaka uwalenga 6 B.C.E., umuGriki wa mano ya buntunse Pythagoras alandilepo itontonkanyo lya kuti isonde lifwile lyalibulungana. Nangu cibe fyo, imyaka 200 ilyo Pythagoras ashilalandapo ili tontonkanyo, kasesema Esaya alondolwele mu kumfwika icine cine, kabili ukwabula ukutwishika ati: “E waikala pa cinshingwa-ng’anda ca calo.” (Esaya 40:22) Pano, ishiwi lya ciHebere chugh ilyapilibulwa “icinshingwa-ng’anda” kuti lyapilibulwa ati “icabulungana.” Na kabushe, cintu fye icabulungana e cingamoneka nge cinshingwa-ng’anda (e kuti icintengulusha) te mulandu na pantu mulecimwena.e Kanshi kasesema Esaya alandiile libela ku numa sana, ifyebo fyalungika ukulingana na sayansi kabili ifishabamo inshimi sha bena kale.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 403]

Yohane Kabatisha ali lishiwi lya “ulebilikisha mu matololo”