Icipandwa 2
Ukusesema kwa Cisansamushi Ukwamukuma
1. Mulandu shi tulingile ukufwaila ukwishiba ifyaba mu kusesema kwa kwa Esaya?
ESAYA alembele ibuuku ilyainikwa ishina lyakwe imyaka nalimo 3,000 iyapitapo, lelo lyalicindama nga nshi na kuli ifwe lelo. Kuti twasambililamo ifyebo fyacindama mu fyacitike kale ifyo alembele. Kabili kuti twakuula icitetekelo cesu pa kusambilila ukusesema alembeele mwi shina lya kwa Yehova. Cine cine, Esaya ali ni kasesema wa kwa Lesa wa mweo. Alipuutilwemo na Yehova ukulembela kabela ifyali no kucitika—ukufilondolola ilyo fishilacitika. Muli iyi nshila Yehova alangile ukuti kuti acite fintu fibili, ukusobela ifikacitika no kufilengo kwisacitika. Pa numa ya kusambilila ibuuku lya kwa Esaya, Abena Kristu ba cine tabatwishika ukuti Yehova akafishapo fyonse ifyo alaya.
2. Bushe ifintu fyali shani mu Yerusalemu lintu Esaya alembele ibuuku lyakwe ilya kusesema, kabili kwaluka nshi kwali no kubako?
2 Pa nshita Esaya apwishishe ukulemba ukusesema kwakwe, Yerusalemu alipuswike kwi pange lya kusansa ilya bena Ashuri. Itempele lyali liciliko, na bantu batwalilile fye ne mikalile yabo iyo baleikalilamo lyonse pa myaka iingi. Lelo, iyi mibele yali no kwaluka. Kwali no kube nshita lintu ifyuma fya mfumu sha baYuda fyali no kusendwa ku Babele na lintu abaYuda bacaice bali no kuba bamutungwi [abalashi ba kwi sano] muli ulya musumba.a (Esaya 39:6-7) Ici cali no kucitika ilyo papitile imyaka ukucila pali 100.—2 Ishamfumu 24:12-17; Daniele 1:19.
3. Bukombe nshi busangwa muli Esaya icipandwa 41?
3 Lelo, ubukombe bwa kwa Lesa ukupitila muli Esaya te bwa bupingushi fye iyo. Esa Icipandwa 40 ice buuku lyakwe citendeka ne shiwi lya kuti “Sansamusheni.”b Ubulayo bwa kuti abaYuda atemwa abana babo bali no kubwelela ku calo cabo bwali no kubasansamusha. Esa Icipandwa 41 citwalilila no bu bukombe bwa cisansamushi kabili cisobela ukuti Yehova akemya imfumu yakwatisha amaka iikafishapo ukufwaya kwakwe. Muli ici cipandwa mwaba amalayo kabili cilatukoselesha ukutetekela muli Lesa. Cilasokolola na balesa ba bufi abo inko shatetekelamo ukuti tabakwata maka. Muli ifi fyonse, mwaba ifingi ifyakoseshe icitetekelo ca ba mu nshiku sha kwa Esaya kabili ifingakosha ne citetekelo cesu muli shino nshiku.
Yehova Asonsomba Inko
4. Mashiwi nshi Yehova asonsombelako inko?
4 Ukupitila muli kasesema wakwe Yehova atila: “Talaleni kuli ine, mwe naamba ne fishi, abantu na bantu bapepemuke amaka; bese mupepi, e lyo basose; natupalamanine capamo ku bupingushi.” (Esaya 41:1) Aya e mashiwi Yehova asonsombelako inko ishilwisha abantu bakwe. Lekeni beminine ku cinso cakwe bakake na mu misana e lyo basose! Nge fyo twalamona pa numa, Yehova, kwati fye ni kapingula wa mu cilye, aipusha ishi nko ukupeela ubushininkisho bwa kuti utulubi twabo ni tulesa twa cine cine. Bushe utu tulesa kuti twasobela ifyo tukapususha abatupepa nelyo ifyo tukakanda abalwani ba bantu ba tuko? Nga kuti twacite fyo, bushe kuti twafikilisha uko kusesema? Awe nakalya. Ni Yehova fye e wingacite fi fintu.
5. Londololeni ifyo ukusesema kwa kwa Esaya kwaba no kufikilishiwa ukwacila pali kumo.
5 Ilyo tulesambilila ukusesema kwa kwa Esaya, twilaba ukuti, nga filya caba ku kusesema ukwingi ukwa mu Baibolo, ifyebo fyakwe fyaba no kufikilishiwa kwacila pali kumo. Mu 607 B.C.E., Yuda ali no kusendwa bunkole ku Babele. Lelo, ukusesema kwa kwa Esaya kwasokolola ukuti Yehova akalubula abena Israele abaikatwa bunkole kulya. Ici cacitika mu 537 B.C.E. Kulya kulubulwa kwapalene ne cacitike mu kubangilila kwa ba1900. Pa nshita ya nkondo ya calo iya kubalilapo, ababomfi basubwa aba kwa Yehova pe sonde bapitile mu nshita ya kumanama. Mu 1918 umutitikisha ukufuma ku calo ca kwa Satana—uwabalamwinwe na Kristendomu, ulubali lukalamba ulwa Babele Mukalamba—walengele umulimo wa kushimikila imbila nsuma uwateyanishiwa bwino ukwiminina shilili. (Ukusokolola 11:5-10) Abalashi bamo abaletungulula umulimo wa Watch Tower Society balikakilwe pa milandu ya kubepeshiwa fye. Camoneke kwati, icalo calicimfishe ubulwi bwa ciko ubwa kulwisha ababomfi ba kwa Lesa. Lyene, nga filya cali ku numa kulya mu 537 B.C.E., Yehova alibalubwile mu kukanaenekela. Mu 1919 aba balashi abali mu cifungo balikakwilwe, na pa numa basangilwe abakaele ku milandu bapeelwe. Ibungano lyaliko pa Cedar Point, Ohio, mu September 1919 lyapuupuutwile ababomfi ba kwa Yehova ukutendeka ukubomba umulimo wa kushimikila imbila nsuma iya Bufumu. (Ukusokolola 11:11, 12) Ukutula lilya ukufika na lelo, umusango wa kushimikilamo ilya mbila nsuma walilunduluka icine cine. Ukulundapo, ifyebo fya kwa Esaya ifingi fikafishiwapo muli Paradise wa pe sonde uuleisa. E co, amashiwi ya kwa Esaya ayalembelwe kale yalikuma inko shonse na bantu pali lelo.
Umulubushi Aitwa
6. Bushe uyu kasesema alondolola shani kacimfya ali no kwisa ku ntanshi?
6 Muli Esaya, Yehova asobela kacimfya uwali no kupususha abantu ba kwa Lesa ukubafumya mu Babele no kukanda abalwani babo. Yehova aipusha ati: “Nani abuusha umo uwafumo kutula kasuba [uwamwitiile mu bulungami ku makasa Yakwe, NW]. Apeela ku cinso cakwe inko, mu kuti anyante pa shamfumu. Ashipeela ngo lukungu ku lupanga lwakwe, nge mpimbili ishaululwa ku buta bwakwe; asupila, apita fye umutende, uko ashabalile apita ku makasa yakwe. Nani acilengele, nani acicitile? Uwite nkulo ukutula pa kutendeka, nine Yehova, ne wa ntanshi, na ku kupelelekesha nine wine.”—Esaya 41:2-4.
7. Bushe kacimfya ali no kwisa nani, kabili mulimo nshi akabomba?
7 Nani uyu uuli no kubuushiwa ukufumo kutula akasuba, ku kabanga? Ifyalo fya Madai na Persia na Elamu fyabela ku kabanga ka Babele. Ni kulya e kwafuma Koreshe umwina Persia, pamo ne milalo yakwe iya maka. (Esaya 41:25; 44:28; 45:1-4, 13; 46:11) Nangu ca kutila Koreshe te kapepa wa kwa Yehova, acita ifintu umwabela ukufwaya kwa kwa Yehova, Lesa umulungami. Koreshe acimfye shamfumu, kabili shasalanganishiwa ngo lukungu pa ntanshi yakwe. Ilyo aleya alecimfya, apita fye “umutende” nelyo ukwabulo kusanswa, mu tushila umushipita bantu, kabili acimfya ifipindami fyonse. Ilyo cilefika mu mwaka wa 539 B.C.E., Koreshe afika mu musumba wa lulumbi uwa Babele no kuutasha. Ici calenga abantu ba kwa Lesa ukulubulwa pa kuti bengabwelela ku Yerusalemu ku kuyabwesha ukupepa kwasanguluka.—Esra 1:1-7.c
8. Cinshi Yehova eka engacita?
8 E co, muli Esaya, Yehova asobele ukwima kwa kwa Koreshe kale sana ilyo ilya mfumu tailafyalwa. Ni Lesa fye wa cine e wingasesema icintu ca musango yo ukwabulo kupusa. Tapaba uwingalingana na Yehova pali balesa ba bufi aba nko. Kanshi, e mulandu wine Yehova asosela ati: “No bukata bwandi nshibupeela kuli umbi.” Ni Yehova fye eo cingalinga ukusoso kuti: “Ine ndi wa ntanshi kabili wa kupelelekesha, tapali mulungu umbi kano ine.”—Esaya 42:8; 44:6, 7.
Abali no Mwenso Batetekela mu Filubi
9-11. Bushe inko shayankula shani ku kwisa kwa kwa Koreshe?
9 Esaya nomba alondolola ifyo ishi nko shayankula kuli uyu kacimfya wa ku ntanshi, atila: “Inaamba ne fishi fyamona no kusakama, impela sha pano isonde shatutuma; bapalama, baisa. Umuntu onse baafwana no munankwe, na kuli munyina bati, Kosa. Umufushi akosha uulopola, uutelesha ku nondo akosha uutuuta ku kanondo, uukambatika asoso mutofwe, ati, Wene usuma; acikosha na ku nsunga ukuti ciisunkana.”—Esaya 41:5-7.
10 Imyaka 200 ku ntanshi, Yehova amwenene libela ifyo ifintu fili no kuba mu calo. Imilalo ya maka iya kwa Koreshe ilebutukisha, ukuya ilecimfya bonse abaleilwisha. Abantu bonse—ukubikako na ba pa fishi, abaikala ukwalepesha—batutuma pa kwisa kwakwe. Mwenso mwenso baumana akapi ukulwisha untu Yehova aita ukufuma ku kabanga ku kucito bupingushi. Baesha ukukoseleshanya, abati: “Kosa.”
11 Ba kafula babombela pamo ukufula tulesa twa filubi ukuti tupusushe abantu. Kabasa abasa icimuti, kabili acincisha uufula ukukambatikako icela, napamo golde. Uulopola atelesha icela kabili asuminisha ukuti cikambatikweko umutofwe. Nalimo ni ku kubalenge nsoni e co yalumbwilwamo amashiwi ya kukoshe cilubi ku nsunga ukuti ciisunkana nelyo ukunenuka nge fyawile icilubi ca Dagone ku cinso ca cipao ca kwa Yehova.—1 Samwele 5:4.
Witiina!
12. Bulayo nshi Yehova alaya Israele?
12 Nomba Yehova ayalukila ku bantu bakwe. Ukupusanako ne nko ishacetekela mu filubi ifishipema, abacetekela muli Lesa wa cine tabakabila ukutiina. Ubulayo bwa kwa Yehova bwatendeka na mashiwi ya kucinkulako abena Israele ukuti baafuma mu bufyashi bwa kwa cibusa wakwe Abrahamu. Mu bulondoloshi bwa cikuuku nga nshi Esaya ashimika amashiwi ya kwa Yehova ayatila: “Iwe, we Israele umubomfi wandi, we Yakobo uo nasala, we bufyashi bwa kwa Abrahamu uwatemwikwa wandi, we o naikete ukukufumya ku mpela sha pano isonde, we o naitile ukukufumya ku mbali sha pako, no kutila kuli iwe, Ni we mubomfi wandi, nakusala kabili nshakupoosa, witiina, pantu ine ndi nobe, witentuka, pantu ine ndi Lesa obe; nakulakulengo kutalila, cene, nakulakwafwa, cene, nakulakufumbatila ku kwa kulyo kwandi kwa bulungami.”—Esaya 41:8-10.
13. Mulandu nshi amashiwi ya kwa Yehova yali no kusansamushisha abaYuda abaikatwa bunkole?
13 Fintu aya mashiwi yali no kusansamusha abaYuda ba busumino abaikatwa bunkole mu calo cimbi cimbi! Mwandi bali no kukoseleshiwa ukumfwa uko Yehova abeta ukuti “umubomfi wandi” ilyo bacili balebombele mfumu ya Babele muli bunkole! (2 Imilandu 36:20) Nangu ca kutila Yehova ali no kubasalapula pa mulandu wa kubulwe citetekelo, takabakaane. Israele wa kwa Yehova, te wa Babele. Ababomfi ba kwa Lesa tabakakabile ukututuma ilyo Koreshe akesa ku kusansa. Yehova ali no kuba na bantu bakwe ku kubaafwa.
14. Bushe amashiwi ya kwa Yehova kuli Israele yasansamusha shani ababomfi ba kwa Lesa lelo?
14 Ayo mashiwi yalenga ababomfi ba kwa Lesa na lelo line ukuba ne subilo kabili yalibakosha. Ku numa mu 1918 balefulukisha ukwishiba ubufwayo Yehova abakwatile. Balefulukisha ukulubulwa ukufuma muli bunkole bwa ku mupashi ubo balimo. Pali lelo tufulukisha ukulubulwa ku fya kwesha ififuma kuli Satana, cino calo, na ku kukanapwililika kwesu kwine. Lelo twalishiba ukuti Yehova e waishiba mu kulungatika inshita akalwila abantu bakwe ne fyo akacite co. Twaikatilila ku kuboko kwakwe ukwa maka nga bana abanono, pa kucetekelo kuti akatwafwa ukushipikisha. (Amalumbo 63:7, 8) Yehova alicindamika abamubombela. Alatutungilila pali lelo nga filya fine atungilile abantu bakwe mu nshita yayafya iya 1918-19 kabili nga filya fine atungilile abena Israele ba busumino kale sana.
15, 16. (a) Cinshi cikacitikila abalwani ba kwa Israele, kabili ni mu nshila nshi Israele apalanina no mwambo? (b) Kusansa nshi kusungamine ukucitika ukulelenga amashiwi ya kwa Yehova maka maka ukuba aya kukoselesha lelo?
15 Bebeteni amashiwi Yehova akonkeshapo ukusosela muli Esaya ayatila: “Mona, bakekatwe nsoni no kuseebana bonse ababimbuka pali iwe, bakaba nge fishilipo no kuloba abantu abaumana na iwe; ukabafwaya no kubasanga iyo, abantu abashashala nobe: bakaba nge fishilipo, kabili nge cishabapo, abantu abalwa nobe. Pantu ine, ne Yehova Lesa obe, nkekato kwa kulyo kobe, nkatila kuli iwe, Witiina, ine nakulakwafwa. Witiina, we mwambo Yakobo, we mutiti Israele, ine nakulakwafwa, ne wa kukulubula, ne Wa mushilo wa kwa Israele, cisemo ca kwa Yehova.”—Esaya 41:11-14.
16 Abalwani ba kwa Israele tabakacimfye. Bali no kulengwe nsoni ababimbukila Israele. Bakaloba abalwisha wene. Nangula bankole abena Israele balemoneka abanaka kabili ababula no wa kubacingilila kwati mwambo uuleikula mu lukungu, Yehova ali no kubafwa. Mwandi aya mashiwi yalikoselesha Abena Kristu ba cine mu “nshiku sha kulekelesha” shonse pantu balilamatwa ukufuma ku bantu abengi aba mupampamina muli cino calo! (2 Timote 3:1) Kabili mwandi ubulayo bwa kwa Yehova bulatukosha ilyo twatontonkanya pa kusansa uko Satana, uwaloshiwako mu kusesema ati “Goge mu calo ca Magoge” alaswa asanse! Ilyo Goge akasansa ne cipyu, abantu ba kwa Yehova bakaba nga bashikwete wa kubacingilila ngo mwambo—abantu “abaikala umushabe linga” kabili abashakwata “umupindo na makooma.” Lelo, abatetekela muli Yehova tabakakabile ukututuma ku mwenso. Uwa maka yonse akabalwila ku kubapokolola.—Esekiele 38:2, 11, 14-16, 21-23; 2 Abena Korinti 1:3.
Icisansamushi Kuli Israele
17, 18. Bushe Esaya alondolola shani ifyo Israele akapeelwa amaka, kabili kufikilishiwa nshi tushilingile ukutwishika?
17 Yehova atwalilila ukusansamusha abantu bakwe ati: “Mona, nkakulengo kube ca kupuulilako icatwa icipya ica meno, ukalapuule mpili no kushishonaula, ukalalenga no tupili ukuba nge misungu; ukalashela, no mwela ukalashisenda, ne nkuuka ikalashipasa, apo iwe uleangila Yehova, no kutakishisha mu Wa mushilo wa kwa Israele.”—Esaya 41:15, 16.
18 Israele ali no kupeelwa amaka ya kucitapo cimo kabili, lwa ku mupashi, ali no kucimfya abalwani bakwe abapala ulupili. Ilyo Israele akabwela ukufuma muli bunkole, akacimfya abalwani abesha ukucilikila ukukuulwa cipya cipya ukwe tempele ne fibumba fya Yerusalemu. (Esra 6:12; Nehemia 6:16) Lelo, ifyebo fya kwa Yehova fikafikilishiwa pali “Israele wa kwa Lesa,” mu nshila ikalamba. (Abena Galatia 6:16) Yesu alaya Abena Kristu basubwa ukuti: “Uwacimfya, uwabake milimo yandi ukufika ku mpela, nkamupeelo lupaka pa nko: kabili akabacemena ku nkonto ya cela, akabatobaula kwati fipe fya kwa kabumba; ifyo na ine napokelela kuli Tata.” (Ukusokolola 2:26, 27) Ukwabulo kutwishika ileise nshita ilyo bamunyina kwa Kristu ababushiwa ukuya ku bukata bwa ku muulu bakabombako umulimo wa konaula abalwani ba kwa Yehova Lesa.—2 Abena Tesalonika 1:7, 8; Ukusokolola 20:4, 6.
19, 20. Cinshi Esaya alemba pa lwa kubweshiwa kwa kwa Israele ku cifulo cayemba, kabili ici cifikilishiwa shani?
19 Yehova nomba alandila mu mampalanya pa kuti akoshe ubulayo bwakwe ubwa kwafwilisha abantu bakwe. Esaya alemba ati: “Ilyo abalanda na babusu balefwaya amenshi kabili yabula, ne ndimi shabo shauma ku cilaka, ine Yehova kuti nabaasuka, ne Lesa wa kwa Israele nshakabalekeleshe. Nkacite mimana pa misansama iyakungulika, no tumfukumfuku pa kati ka mipokapoka, nkalenga amatololo ukube fishiba fya menshi, ne calo icaumisha ku kube ntulo sha menshi. Nkalimba mu matololo umukedari, umushita, umuhadasi, no muti wa mafuta, nkabika mu ciswebebe umukupri, umutidari, no mutashuri pamo; no kuleka abantu bamone no kwishiba, babikepo ne mitima yabo no kwilukila pamo, pa kuti ukuboko kwa kwa Yehova kwacite ci, kabili Wa mushilo wa kwa Israele acilenga.”—Esaya 41:17-20.
20 Nangu ca kutila abena Israele abasendelwe bunkole baleikala mu musumba wa bwangalishi uwa calo cakwatishe amaka uwali ne fyuma nga nshi, kuli bena wali nge ciswebebe umushaba menshi. Baleumfwa nge fyaumfwile Davidi ilyo alefulumuka ukutiine Mfumu Shauli. Mu 537 B.C.E., Yehova alenga ukuti babwelelemo ku Yuda no kuyakuula cipya cipya itempele lyakwe mu Yerusalemu, kabili ukupepa kwasanguluka kwabweshiwa. Yehova na o abapaala. Mu kusesema kumbi, Esaya asobela ukuti: “Yehova asansamusha Sione, asansamusha amapopa yakwe yonse, acita amatololo yakwe ukuba nga Edene, ne ciswebebe cakwe nge bala lya kwa Yehova.” (Esaya 51:3) Cine cine ici cacitika pa numa abaYuda babwelelamo ku calo cabo.
21. Kubweshiwa kwa cinshi kwacitike muno nshiku, kabili cinshi cikacitika ku ntanshi?
21 Icapalako calicitike muno nshiku lintu Koreshe Mukalamba, Kristu Yesu, alubwile abakonshi bakwe abasubwa ukufuma muli bunkole bwa ku mupashi pa kuti bengabomba umulimo wa kubwesha ukupepa kwasanguluka. Balya bakonshi ba busumino balipaalilwe pa kupeelwa amapaalo ayengi aya muli paradise wa ku mupashi, ibala lya mampalanya ilya Edene. (Esaya 11:6-9; 35:1-7) Nomba line, nga Lesa aonaula abalwani bakwe, isonde lyonse likasangulwa paradise wa cine cine, nga ulya wine Yesu alaile mbifi yakobekwe pa cimuti.—Luka 23:43.
Abalwani ba kwa Israele Basonsombwa
22. Mashiwi nshi Yehova na kabili asonsombelako inko?
22 Yehova nomba abwelela ku mulandu wakwe ne nko pamo na balesa babo aba filubi, atila: “Ilandileni umulandu wenu, e fyo asosa Yehova, leteni kuno ifya kuipopolwela fyenu, e fyo yasosa Imfumu ya kwa Yakobo. Awe balete kuno, no kutulongwela, ifyapona ifya ntanshi; ni shani ifi fintu? Longoleni, ukuti tubikepo imitima yesu; napamo tulengeni ukuumfwe fikesabako, twishibe ne fya kukonkapo; longoleni ifikesa ku nshita iikakonkapo, no kuleka twishibe ukuti muli milungu; ee, wamyeni, napamo bifyeni, no kuleka tutentuke no kuba no munsokwe! Moneni, muli ifishilipo, ne milimo yenu iishabapo, uwasala imwe ca kuselausha.” (Esaya 41:21-24) Bushe balesa ba nko kuti basesema ukwabulo kupusa pa kuti bashinine ukuti balikwata amaka ya kwishiba ifintu ifyo abantunse bashingeshiba? Nga kuti basesema, cine cine fimo fifwile ukumoneka, ifisuma atemwa ifibi, pa kuti ukuitunga kwabo kube ukwa cine. Na kuba, twilaba, ukuti tulesa twa filubi tapali ico twingacita kabili twaba nge fishilipo.
23. Mulandu nshi Yehova mu mukoosha asuushiishe utulubi ukupitila muli bakasesema bakwe?
23 Pali lelo bamo kuti bapapa umulandu Yehova, ukupitila muli Esaya na bakasesema banankwe, apooselepo inshita iikalamba ukusuusha ubupumbu bwaba mu kupepo tulubi. Abengi lelo tabakabila no kwebwa pa lwa buwelewele bwaba mu filubi fyapangwa na bantunse. Lelo, cintu cayafya ukwalula amatontonkanyo ya bantu abasumina mu fisumino fimo ifya bufi ifyalimba kale imishila kabili ifyo abantu basuminamo mpanga yonse. Mwaliba ubupumbu mu fisumino ifingi ifyabako nga filya fine mwaba ubupumbu mu kusumina ukuti ifimpashanya ifishipeema fyaba ni tulesa twa cine cine. Lelo, nangu ca kutila kwaliba ifyebo ifisuusha ifi fisumino, abantu bakakatila fye kuli fyene. Ni mu kumfwa fye icine libili libili e mo bamo bamwena amano ya kucetekela muli Yehova.
24, 25. Ni shani Yehova na kabili alanda pali Koreshe, kabili kusesema nshi kumbi ici citwibukishako?
24 Yehova na kabili alanda pali Koreshe ati: “Nabuusha uwa ku kapinda ka ku kuso, na o aima, afumo kutula akasuba uulilila kwi shina lyandi; akesanyantaula abalashi nge loba, ifyo no mubumfi akande bumba.” (Esaya 41:25)d Ukupusanako na tulesa twa nko, Yehova kuti apwishishisha fimo. Ilyo aketa Koreshe ukufuma ku kabanga, “ukutula akasuba,” Lesa akalangisha amaka yakwe aya kusobela ifintu lyene no kumumunga inshita ya ku ntanshi pa kuti afishepo ukusobela kwakwe.
25 Aya mashiwi yatwibukishako ubulondoloshi bwa mu kusesema ubwa mutumwa Yohane pa lwa shamfumu ishili no kubuushiwa ukuti shicitepo cimo muli shino nshiku shesu. Pa Ukusokolola 16:12, tubelengapo ukuti inshila “ya shamfumu sha ku kabanga,” ikapekanishiwa. Ishi shamfumu te shimbi lelo ni Yehova Lesa na Yesu Kristu. Nga filya fine Koreshe alubwile abantu ba kwa Lesa kale, ishi shamfumu ishacilapo mu maka shikonaula abalwani ba kwa Yehova kabili shikatungulula abantu bakwe ukupula mu bucushi bukalamba no kwingila mu calo cipya ica bulungami.—Amalumbo 2:8, 9; 2 Petro 3:13; Ukusokolola 7:14-17.
Yehova Alipulamo!
26. Cipusho nshi Yehova nomba aipusha, kabili bushe nacasukwa?
26 Yehova na kabili, alanda icine ca kuti wene eka e Lesa wa cine. Aipusha ati: “Nani uwacilongola ukutula pa kutendeka, ukuti twishibe? Nani uwacilangile kabela, ukuti tutile, Alungika? Kwena takuli uucilongola, takuli uulengo kucumfwa, kwena takuli uumfwe fyebo fyenu.” (Esaya 41:26) Pali tulesa twa filubi tapali akabilishe ukwisa kwa kwa kacimfya ku kupususha abantu ba tuko abatutetekela. Tulesa twa musango yo tonse tatwaba no mweo, kabili tatulanda. Te tulesa nakalya.
27, 28. Cine nshi icacindama icakomailwapo mu fikomo fya kulekelesha ifya cipandwa 41 ica kwa Esaya, kabili ni bani beka babilisha cene?
27 Pa numa ya kushimika ifi fyebo fya kucincimusha ifya kusesema kwa kwa Yehova, Esaya akomaila pa cine cimo icacindama, atila: “Nine wa ntanshi uwatile ku Sione, Moneni, fimoneni, nine natumine uwa kubile mbila nsuma ku Yerusalemu. Ilyo ndolesha tapaba muntu, nangu ni muli bene tamuli cilolo, uwa kuti, nga naipusha, enganjasuke cebo. Moneni, bonse bene fya fye, imilimo yabo ye busha, ifyaengwa fyabo mupu uushabamo kantu.”—Esaya 41:27-29.
28 Yehova e wa ntanshi. Alipulamo! Ni Lesa wa cine, uubilisha ukulubulwa kwa bantu bakwe, uutuma imbila nsuma kuli bene. Kabili ni Nte shakwe sheka e shibilisha ubukulu bwakwe ku nko. Yehova apumya no kushimaula abatetekela mu kupepo tulubi, kabili asuusha utulubi twabo ukuti twaba ngo “mupu uushabamo kantu.” Mwandi uyu mulandu wine wine uwa kutulenga ukukakatila kuli Lesa wa cine! Ni Yehova fye eka e walinga ukutetekela.
[Amafutunoti]
a Moneni icipandwa 29 mwi buuku lya Ukusesema kwa kwa Esaya—Ulubuuto lwa Bantu Bonse 1.
b Moneni icipandwa 30 mwi buuku lya Ukusesema kwa kwa Esaya—Ulubuuto lwa Bantu Bonse 1.
c Koreshe Mukalamba, uwalubwile “Israele wa kwa Lesa” mu 1919 ukufuma muli bunkole bwa ku mupashi, te umbi ni Yesu Kristu, uwaba ni Mfumu yabikwa pa cipuna ca Bufumu bwa kwa Lesa ubwa mu muulu ukutula 1914.—Abena Galatia 6:16.
d Nangu ca kutila icalo Koreshe afumineko cabelele ku kabanga ka Babele, ilyo aimine ukuyasansa ulya musumba umuku wa kulekelesha, afumine ku kapinda ka ku kuso, ku Asia Minor.
[Icikope pe bula 19]
Nangu ca kutila Koreshe musenshi, asalwa ukubomba umulimo wa kwa Lesa
[Icikope pe bula 21]
Inko shacetekela mu filubi fishaba na mweo
[Ifikope pe bula 27]
Israele, ukupala “ica kupuulilako,” ‘akashonaula impili’