Icipandwa 15
Umwanakashi Ing’umba Ayaulo Tupundu
1. Mulandu nshi Sara alefwaisha ukukwata abana, kabili caishileba shani kuli wene pa lwa ici?
SARA alefwaisha ukukwata abana. Ku ca bulanda, ali ni ng’umba, kabili ico calemucusha nga nshi. Pali ilya nshita, ubuumba bwali museebanya, lelo kwali na fimbi ifyalengele ukuti Sara alelungulushiwa. Alefwaisha ukumona ukufishiwapo kwa bulayo Lesa alaile umulume wakwe. Abrahamu ali no kufyalo mwana uwali no kube paalo ku ndupwa shonse isha pe sonde. (Ukutendeka 12:1-3) Lelo, pa numa ya myaka iingi ukutula apo Lesa alaile bulya bulayo, uyu mwana ali acili talafyalwa. Sara alikotele kabili ali mbula mwana. Nalimo inshita shimo, aletontonkanyapo nga ca kutila isubilo lyakwe lyali lya kuicusha fye. Lelo, bushiku bumo, ukupelelwa kwakwe kwayalwike insansa!
2. Mulandu nshi tulingile ukwangilwa ku fyaba mu kusesema kwalembwa muli Esaya icipandwa 54?
2 Ico Sara apitilemo citwafwa ukumfwikisha uku kusesema ukwalembwa muli Esaya icipandwa 54. Mulya emo Yerusalemu bamulumbula ngo mwanakashi uwali ing’umba uwasekelela pa numa ya kukwata abana abengi. Pa kumona abantu bakwe bonse aba pa kale ngo mukashi wakwe, Yehova alelanga inkumbu shakwe kuli bene. Kabili, ici cipandwa ca kwa Esaya citwafwa ukupikulula ulubali lwacindama ulwa co Baibolo ita “ica nkama.” (Abena Roma 16:25, 26) Ukwishiba uyu “mwanakashi” ne fyamucitikila ifyasobelwe muli uku kusesema kulatulenga ukwishiba ifikankaala pa lwa kupepa kwasanguluka ukwa pali lelo.
“Umwanakashi” Aishibikwa
3. Mulandu nshi “umwanakashi” ing’umba akawilo tupundu?
3 Icipandwa 54 ciswila na mashiwi ya nsansa aya kuti: “‘Aulo tupundu, we mwanakashi ng’umba iishafyala! Pongomoko tupundu no kupunda, we ushakomwapo ifumo, pantu balifula abana baume ba waba eka ukucila abana ba mwanakashi waba no mulume,’ E fyo Yehova asosa.” (Esaya 54:1, NW) Mwandi Esaya afwile nacincimushiwa pa kulanda aya mashiwi! Kabili mwandi ukufishiwapo kwa yako kuli no kusansamusha abaYuda bankole mu Babele! Pali iyo nshita Yerusalemu akaba acili amapopa. Nga ni ku bantunse, cilemoneka kwati takwakabe isubilo lya kuti akabala ekalwamo na kabili, nga filya fine umwanakashi ing’umba mu cifyalilwa fye ashingasubila ukufyala abana mu bukote. Lelo uyu “mwanakashi” ali no kupaalwa nga nshi ku ntanshi—akemita. Yerusalemu ali no kwanga icine cine. Ali no kwisulamo paa na “bana baume,” nelyo abekashi na kabili.
4. (a) Bushe umutumwa Paulo atwafwa shani ukwishiba ukuti icipandwa 54 ica kwa Esaya cilingile ukukwata ukufishiwapo ukwacila pali kulya ukwacitike mu 537 B.C.E.? (b) Bushe “Yerusalemu wa mu muulu” cinshi?
4 Pambi Esaya teshibe ci, lelo ukusesema kwakwe kukaba no kufikilishiwa kwacila pali kumo. Umutumwa Paulo ayambula muli Esaya icipandwa 54 kabili alondolola ukuti uyu “mwanakashi” emininako icacindamisha ukucila pa musumba wa pe sonde uwa Yerusalemu. Alemba ati: “Yerusalemu wa mu muulu muntungwa, e nyinefwe.” (Abena Galatia 4:26) Bushe uyu “Yerusalemu wa mu muulu” cinshi? Ukwabulo kutwishika te musumba wa Yerusalemu mu Calo Calailwe. Pantu ulya musumba wa pe sonde, te wa mu “muulu” kulya ku muulu. “Yerusalemu wa mu muulu” aba “mwanakashi,” wa kwa Lesa uwa ku muulu, e kuti ukuteyanya kwakwe ukwa fibumbwa fya maka ifya mupashi.
5. Mu mulumbe walondololwa pa Abena Galatia 4:22-31, nani aimininwako na (a) Abrahamu? (b) Sara? (c) Isaki? (d) Hagari? (e) Ishmaele?
5 Lelo, ni shani Yehova engaba na banakashi babili aba mampalanya—umo uwa ku muulu umbi na o uwa pe sonde? Bushe pano pali ukupusana kwa bulondoloshi? Awe nakalya. Umutumwa Paulo alangilila ukuti icasuko kuli ici cipusho cisangwa mu co ulupwa lwa kwa Abrahamu lwimininako mu kusesema. (Abena Galatia 4:22-31; moneni umutwe uletila, “Ulupwa lwa kwa Abrahamu—Ico Lwimininako mu Kusesema,” pe bula 218.) Sara, “umwanakashi umuntungwa” kabili umukashi wa kwa Abrahamu, emininako ukuteyanya kwa kwa Yehova ukwa fibumbwa fya mupashi ukwaba ngo mukashi. Hagari, cishiko kabili umukashi wa cibili uwa kwa Abrahamu, nelyo kanakashi, emininako Yerusalemu wa pe sonde.
6. Ni mu nshila nshi ukuteyanya kwa kwa Lesa ukwa ku muulu kwabelele ing’umba pa nshita ntali?
6 Apo twaishiba ifi fyebo, twatendeka ukumona ubucindami bwine bwine ubwa kwa Esaya 54:1. Pa numa ya kube ng’umba pa myaka iingi, Sara afyele Isaki ilyo ali ne myaka 90. E fyo no kuteyanya kwa kwa Yehova ukwa ku muulu kwali ing’umba pa nshita ntali. Ku numa sana mu Edene, Yehova alaile ukuti “umwanakashi” wakwe akakwata “ubufyashi.” (Ukutendeka 3:15) Ilyo papitile imyaka ukucila 2,000, Yehova acitile cipingo cakwe na Abrahamu pa Bufyashi bwalailwe. Lelo “umwanakashi” wa kwa Lesa uwa ku muulu ali no kupembelela imyaka iingi nga nshi ku ntanshi ukwabulo kukwata bulya Bufyashi. Lelo, inshita yalifikile ilyo abana ba uyu “mwanakashi” uwali “ing’umba” kale baishilefula ukucila balya ba kwa Israele wa cifyalilwa. Umulumbe wa mwanakashi ing’umba utwafwa ukwishiba ico bamalaika balefwaila nga nshi ukumona ukwisa kwa bulya Bufyashi bwasobelwe. (1 Petro 1:12) Ni lilali lintu ico casukile cacitika?
7. Ni lilali “Yerusalemu wa mu muulu” akwete inshita ya kusekelela, nga filya casobelwe pali Esaya 54:1, kabili mulandu nshi mwayasukile fyo?
7 Cine cine ukufyalwa kwa kwa Yesu nga kanya mu buntunse kwali ni nshita ya kusekelela kuli bamalaika. (Luka 2:9-14) Lelo ici te co Esaya 54:1 yasobele. Ni lintu fye Yesu afyelwe ku mupashi wa mushilo mu 29 C.E. e lyo abele umwana wa ku mupashi uwa kwa “Yerusalemu wa mu muulu,” uo Lesa umwine asosele apabuuta ukuti “Mwana” wakwe “uwatemwikwa.” (Marko 1:10, 11; abaHebere 1:5; 5:4, 5) Ni pali iyo nshita e lyo “umwanakashi” wa kwa Lesa uwa ku muulu akwete inshita ya kusekelela, ku kufishapo Esaya 54:1. Na ku kulekelesha asukile afyala Mesia, Ubufyashi bwalailwe! Ubuumba bwakwe ubwa pa nshita ntali nomba bwalipwile. Lelo, apa te papwiliile ukusekelela kwakwe.
Umwanakashi Ing’umba Akwata Abana Baume Abengi Nga Nshi
8. Cinshi calengele “umwanakashi” wa kwa Lesa uwa ku muulu ukusekelela pa numa ya kukwata Ubufyashi bwalaiwe?
8 Pa numa ya mfwa no kubuushiwa kwa kwa Yesu, “umwanakashi” wa kwa Lesa uwa ku muulu alisekelele pa kupokelela uyu Mwana wasenaminwa uwali “libeli ku bafuma ku bafwa.” (Abena Kolose 1:18) Lyene atendeke ukufyala abana ba ku mupashi abengi. Pa Pentekoste wa mu 33 C.E., abakonshi ba kwa Yesu nalimo 120 balisubilwe no mupashi wa mushilo, ne ci cabalengele ukusanguka impyani shinankwe isha kwa Kristu. Pa numa bulya bwine bushiku na bambi 3,000 balilundilweko. (Yohane 1:12; Imilimo 1:13-15; 2:1-4, 41; Abena Roma 8:14-16) Ili bumba lya bana baume lyalitwalilile ukukula. Mu myanda ya myaka iya kubalilapo iya busangu bwa Kristendomu, ukulunduluka kwali fye kwa panono panono. Lelo, ico cali no kwaluka mu mwanda wa myaka uwalenga 20.
9, 10. Cinshi ifyebo fya kuti “tangula apa kwikale hema” fyalepilibula ku mwanakashi uwaleikala mu mahema mu nshita sha pa kale, kabili mulandu nshi iyi yalebela ni nshita ya kusekelela ku mwanakashi wa musango yo?
9 Esaya atwalilila ukusesema pa lwa nshita ya kulunduluka kwa kupesha amano, atila: “Tangula apa kwikale hema lyobe. Ansa ne fipembe fye hema lyobe likalamba. Wishako. Lefye myando yobe iye hema, ikasha ne mpoopo shobe ishe hema. Pantu ukapongokela ku kwa kulyo na ku kwa kuso, na bana bobe bakapyaninine nko, no kulenge mishi iyapomonwa ukwikalwamo. Witiina, pantu tawakekatwe nsoni; wiseebana, pantu tawakafwilame. Pantu insoni sha ku bukashana bobe ukashilaba, no kuseebana kwa bumukamfwilwa bobe tawakakwibukishe kabili.”—Esaya 54:2-4, NW.
10 Pano Yerusalemu bamulumbula kwati mukashi kabili nyina uuleikala mu mahema, nga filya cali kuli Sara. Ilyo nyina apaalwa ukuba no lupwa ulukulu, iba ni nshita ya kuti asakamane ukukushako ing’anda yakwe. Akabila ukwanse fipembe fye hema ifyalepa ne myando ye hema iyalepa no kushimpa impoopo she hema umushaimbaulwa. Kuli ena iyi ni nshita ya nsansa, kabili kuti alaba na ku myaka iingi iyo apoosele mu kutontonkanya ukuti bushe akatala afyalapo abana pa kuti umutande wa bufyashi bwakwe wikaloba.
11. (a) Bushe “umwanakashi” wa kwa Lesa uwa ku muulu apaalilwe shani mu 1914? (Moneni utulembo twa pe samba.) (b) Ukutendeka mu 1919 ukuya ku ntanshi, kupaalwa nshi abasubwa bapaalwa pe sonde?
11 Yerusalemu wa pe sonde alipaalilwe ukuba ne yo nshita ya kulenge fintu ukube fipya pa numa ya kulubulwa muli bunkole bwa ku Babele. Kumfwa “Yerusalemu wa mu muulu” ena ukupaalwa kwakwe kwacila.a Pali bufi ukutula mu 1919, “abana” bakwe abasubwa balilunduluka muli iyi mibele yabweshiwa iipya iyo babamo iya ku mupashi. (Esaya 61:4; 66:8) ‘Bapyaninine nko’ pantu basalanganine mu fyalo ifingi ukufwayamo bonse abengailunda ku lupwa lwabo ulwa ku mupashi. Ne ci calengele ukuti, kube ukulunduluka lubilo lubilo mu kulonganya abana baume abasubwa. Camoneke ukuti impendwa yabo iya kukumanisha 144,000 yakumene ilyo calefika pa kati ka ba1930. (Ukusokolola 14:3) Pali ilya nshita ukushimikila ukwaletontomesha fye pa kulonganika abasubwa kwalipwile. Nalyo line, ukulunduluka takwapwilile pa kulonganika fye abasubwa.
12. Ni bani bambi ukulunda pa basubwa, abalonganikwa mu cilonganino ca Bwina Kristu ukutula muli ba1930?
12 Yesu umwine asobele ukuti ukulunda pa “mukuni” wakwe “uunono” uwa bamunyina abasubwa, akaba ne “mpaanga shimbi” ishilingile ukuletwa mwi cinka lya mpaanga ilya Bena Kristu ba cine. (Luka 12:32; Yohane 10:16) Nangu bashaba pa bana baume basubwa aba kwa “Yerusalemu wa mu muulu,” aba banabo ba busumino aba basubwa babomba umulimo wacindama kabili uwasesemwe kale sana. (Sekaria 8:23) Ukufuma muli ba1930 mpaka na lelo, “ibumba likalamba” ilya aba lyalilonganikwa, kabili ici calenga icilonganino ca Bwina Kristu ukulunduluka ifyo cishatalile acilunduluka kale. (Ukusokolola 7:9, 10) Pali lelo ibumba likalamba lifikile ku mpendwa ya mamilioni. Uku kulunduluka konse kulengele ukuti kube ukukabila kwa mu kampampa ukwa kukuula Amayanda ya Bufumu na yambi, Ifiyanda fya Kulonganinamo na fimbi, ne fikuulwa fya maofeshi ya Sosaite na fimbi. Ni pali lelo amashiwi ya kwa Esaya yalemoneka ukuba ayalinga sana. Mwandi lishuko ukuba pa kati ka bantu abo uku kulunduluka kwasobelwe kulecitikila!
Nyina Uwa Nkumbu ku Bana Bakwe
13, 14. (a) Cinshi cimoneka ukubo bwafya pa lwa numbwilo shimo ishabomfiwa pa “mwanakashi” wa kwa Lesa uwa ku muulu? (b) Kushilimuka nshi twinganonka ku cilangililo Lesa abomfya ica fyo abantu bayampana mu lupwa?
13 Twamona ukuti mu kufishiwapo kukalamba, “umwanakashi” wa muli uku kusesema emininako ukuteyanya kwa kwa Yehova ukwa mu muulu. Lelo pa numa ya kubelenga Esaya 54:4, kuti limbi catupapusha ukuti ni mu nshila nshi kulya kuteyanya kwa fibumbwa fya mupashi kwabala akwikatwapo insoni nelyo ukuseebanishiwa. Ifikomo fyakonkapo fisosa ukuti “umwanakashi” wa kwa Lesa akapatwa, akalengwo bulanda, kabili akasanswa. Nangu fye bukali bwa kwa Lesa e ukabubalamuna. Bushe ifya musango yo kuti fyalandwa shani pa kuteyanya ukwapangwa ne fibumbwa fya ku mupashi ifyapwililika ifishatala afibembukapo? Pa kuti twishibe casuko tulingile ukwishiba umusango wa ulu lupwa.
14 Pa kulondolola icine cashika ica ku mupashi, Yehova abomfya amashiwi yalangilila ifyo abantu bayampana mu lupwa, pamo nga umulume no mukashi, nyina na bana—pantu ifi e fyo abantunse baishiba bwino umo fyalola. Te mulandu no bwingi bwa fyo ulupwa lwesu lwapitamo nelyo umusango wa fiko, tufwile twalishibako tumo pa fyo icupo cisuma, nelyo ifyo ukumfwana kusuma ukwa bafyashi na bana filingile ukuba. Kwena iyi ni nshila yaumfwika Yehova atusambilishishamo ukuti pali wene na cinkupiti wa babomfi bakwe ifibumbwa fya mupashi paliba icumfwano cine cine kabili icakosa! Kabili cine cine alatusambilisha mu kwanguka ukuti ukuteyanya kwakwe ukwa mu muulu kulasakamana abana ba kuko aba pe sonde abasubwa no mupashi! Ilyo ababomfi ba buntunse bacula, ababomfi ba busumino aba ku muulu, e kuti “Yerusalemu wa mu muulu,” na o alacula. Yesu na o atile: “Apo ponse mwacitiile umo wa muli aba bamunyinane abacepesha [abasubwa no mupashi], mwacitiile ine.”—Mateo 25:40.
15, 16. Kufishiwapo nshi ukwa ntanshi Esaya 54:5, 6 afishiwepo, kabili kufishiwapo nshi ukukalamba afishiwapo?
15 E co, te kuti tupape, ukuti ifingi ifyalandwa pa “mwanakashi” wa kwa Yehova uwa ku muulu filangilila ificitikila abana bakwe pe sonde. Bebeteni aya mashiwi: “Kalenga obe e mulume obe, Yehova wa milalo e shina lyakwe; kabili Wa mushilo wa kwa Israele e Mulubushi obe, Lesa wa pano isonde ponse, e fyo etwa. Pantu Yehova akwita ngo mukashi uwalekeleshiwa kabili uwalunguluko mutima. Lelo umukashi wa ku bulumendo, bushe engapatwa?” e fyo asosa Yehova Lesa obe.—Esaya 54:5, 6.
16 Bushe umukashi uwalumbulwa pano nani? Mu kufishiwapo kwa ntanshi, uyu ni Yerusalemu, uuleimininako abantu ba kwa Lesa. Pa nshita bakaba muli bunkole mu Babele pa myaka 70, bakamona kwati Yehova nabakaana no kubalekelesha. Mu kufishiwapo kukalamba, aya mashiwi yalelosha kuli “Yerusalemu wa mu muulu” ne fyo asukile aisakwata “ubufyashi” ku kufishapo Ukutendeka 3:15.
Ukusalapulwa pa Kashita Kanininini, Amapaalo ya Muyayaya
17. (a) Bushe Yerusalemu wa pe sonde aponenwa shani ne “lyeshi” lya bukali bwa kwa Lesa? (b) “Lyeshi” nshi abana ba kwa “Yerusalemu wa mu muulu” baponenwe?
17 Uku kusesema kwatwalilila akuti: “Kwena ku kashita kanininini nakulekelesha, lelo ku nkumbu ishingi nkakulonganya; ku [lyeshi lya, NW] bukali nakufishile icinso candi ku kashita kanininini, lelo ku luse lwa muyayaya nkakucite nkumbu, e fyo asosa Umulubushi obe Yehova.” (Esaya 54:7, 8) Yerusalemu wa pe sonde nabunshiwa ku “lyeshi” lya bukali bwa kwa Lesa ilyo imilalo ya bena Babele yasansa mu 607 B.C.E. Imyaka apoosele mu busha kuti yamoneka ukuba inshita iyalepa. Lelo, ifya kwesha fya musango yo fya pa “kashita kanininini” fye nga twafilinganya ku mapaalo ya muyayaya ayabikilwa abankulako bwino ku kusalapulwa. E fyo cali na ku bana ba kwa ‘Yerusalemu wa mu muulu,” bamwene kwati nababunshiwa ku “lyeshi” lya bukali bwa kwa Lesa ilyo Yehova abalekele ukusanswa kuli bakateka abasongelwe na Babele Mukalamba. Lelo pa numa kulya kusalapula kwamoneke ukwa pa kashita kanininini nga nshi, nga kukulinganya ku nshita ya mapaalo ya ku mupashi ayo baipakisha ukutula mu 1919!
18. Cishinte nshi icacindama twingeluka pa lwa bukali bwa kwa Yehova ku bantu bakwe, kabili ici kuti catukuma shani pa lwesu?
18 Ifi fikomo filondolola icine na cimbi icacindama—ica kuti ubukali bwa kwa Lesa bwa pa kashita fye, lelo inkumbu shakwe sha muyayaya. Ni pa mulandu wa bupondamishi ubukali bwakwe bwimina, lelo lyonse alabulama, kabili palaba ne milimo bubomba. Kabili nga twapokelela ukusalapula kwa kwa Yehova, ubukali bwakwe bukaba fye bwa pa “kashita kanininini,” no kupita bwapita. Icipyana pa bukali ni “nkumbu” shakwe “ishingi”—ukulekelela kwakwe no luse lwakwe, fya muyayaya. Nga twabembuka, lyene, tatufwile ukushimba ukulapila no kufwaya ukuwikishiwa kuli Lesa. Nga ca kuti tucitile ulubembu ulukalamba, tulingile ukuya kuli baeluda ba mu cilonganino ilyo line fye. (Yakobo 5:14) Ca cine, ukusalapulwa kuti kwakabilwa, kabili te kuti kumoneke ukwa kusekelela. (AbaHebere 12:11) Lelo kukaba kwa pa kashita fye nga twakulinganya ku mapaalo ya muyayaya ayafumamo ilyo Yehova Lesa atulekelela!
19, 20. (a) Bushe icipingo ca mukolamfula cinshi, kabili cikumine shani bankole abali mu Babele? (b) ‘Icipingo ca mutende’ cilenga Abena Kristu basubwa ukuba na kucetekela nshi lelo?
19 Yehova nomba alaya abantu bakwe ubulayo bwa cisansamushi ati: “Pantu ici caba kuli ine nge nshiku sha kwa Noa: ifyo nalapile ukuti amenshi ya kwa Noa tayakabunshe kabili pano isonde, e fyo nalapa ukuti nshakakukalipile nangu kukwebaula. Pantu impili kuti shasela, no tupili kuti twasholomoka, lelo uluse lwandi talwakaseleko kuli iwe, ne cipingo candi ca mutende tacakatelentenshiwe; e fyo asosa uukucite nkumbu, Yehova.” (Esaya 54:9, 10) Pa numa ya Lyeshi, Lesa acitile icipingo kuli Noa na ku cibumbwa conse cimbi ica mweo—limo limo iciitwa icipingo ca mukolamfula. Yehova alaile ukuti takonaule kabili pano isonde ku lyeshi lya calo conse. (Ukutendeka 9:8-17) Bushe ico cilolele mwi kuli Esaya na bantu bakwe?
20 Ca kusansamusha ukwishiba ukuti ukukandwa uko balingile ukukandwa—e kuti ukuba bankole pa myaka 70 mu Babele—kukabako fye limo. Ilyo kukapita, takwakabeko na kabili. Pa numa, ‘icipingo ca mutende’ ica kwa Lesa cikatendeka ukubomba. Ishiwi lya ciHebere ilibomfiwa pe shiwi lya “umutende” lipilibula inkondo ukukanabapo e lyo ne fintu fyonse ukube fituntulu. Kuli Lesa ici cipingo ca muyayaya. Utupili ne mpili kuti fyapita bwangu lelo uluse akwatila abantu bakwe aba busumino te kuti lupwe. Ku ca bulanda, uluko lwakwe ulwa pe sonde lukasuka lukafilwe ukucite co lufwile ukucita ukulingana ne ci cipingo kabili lukonaula umutende wa luko pa kusuula Mesia. Lelo, abana baume ba kwa “Yerusalemu wa mu muulu,” bena baali bwino. Ilyo fye inshita yakakala iya kusalapulwa yapwile balicetekele ukuti Lesa akabacingilila.
Umutelelwe wa ku Mupashi uwa Bantu ba kwa Lesa
21, 22. (a) Mulandu nshi casoselwa ukuti “Yerusalemu wa mu muulu” ali uwacula kabili uwaulaulwa ku nkuuka? (b) Bushe imibele “umwanakashi” wa kwa Lesa uwa ku muulu akabamo ilyo akapaalwa ikalangilila cinshi pa lwa “bana” bakwe aba pe sonde?
21 Yehova nomba asobela pa lwa mutelelwe ukesa ku bantu bakwe aba busumino ati: “We mwanakashi uwacula, uwaulaulwa ku nkuuka, uushasansamushiwa, mona ine nkakuulila amabwe yobe mwi loba ilyakonda, nkacita ne ca kukulapo cobe kuli basafiri. Nkacite nsonshi shobe kuli kadikode, ne mpongolo shobe ku mabwe ayapeshima, ne mipaka yobe yonse ku mabwe ayawama. Abana bobe bonse abaume bakaba abasambilishiwa kuli Yehova, kabili umutende wa bana bobe abaume ukafula. Ku bulungami e ko ukaipampamikila. Ukatalukako ku lumanimani—pantu tawakatiine iyo—ukatalukako na kwi tentula, pantu talyakapalame kuli iwe. Mona umo nga acito lubuli, te cintu cafuma kuli ine. Uucito lubuli kuli iwe akawa pa mulandu obe.”—Esaya 54:11-15, NW.
22 Kwena, “umwanakashi” wa kwa Yehova uwa mu bwikalo bwa ku mupashi tabala acushiwapo mu kulungatika nelyo ukuulaulwa ku nkuuka. Lelo aliculile ilyo “abana” bakwe abasubwa pe sonde baculile, maka maka ilyo bali muli bunkole bwa ku mupashi pa nshita ya 1918 ukufika ku 1919. Lelo, ilyo uyu “mwanakashi” wa ku muulu asansabikwa, ici cilangilila ukuti abana bakwe aba pe sonde na bo bene bali mu mibele imo ine. Kanshi nomba, bebeteni, ubulondoloshi bwawamisha ubwa fyo “Yerusalemu wa mu muulu” aba. Amabwe yaumo mutengo aya pa mpongolo shakwe, “iloba ilyakonda” ilya mutengo, ifya kukuulapo, nangu fye mipaka, filelangilila fye, nga fintu icitabo cimo cisosa, ifyo “ukuyemba, ukupuulama, ukusanguluka, ukushipa, no kwikashiwa” kwakwe fyaba. Cinshi cingatungulula Abena Kristu basubwa ku mibele ya musango yo iya mutelelwe na mapaalo?
23. (a) Bushe ‘ukusambilishiwa kuli Yehova’ kwayafwa shani Abena Kristu basubwa mu nshiku sha kulekelesha? (b) Ni mu nshila nshi abantu ba kwa Lesa bapaalwa ukuba ne ‘mipaka ya mabwe ayawama’?
23 Icikomo 13 ica kwa Esaya icipandwa 54 cilaasuka ico cipusho—citila, bonse ‘bakasambilishiwa kuli Yehova.’ Yesu umwine alandile amashiwi ya muli ici cikomo ku bakonshi bakwe abasubwa. (Yohane 6:45) Kasesema Daniele asobele ukuti muli iyi “nshita ya ku mpela” abasubwa bakapaalwa pa kupeelwa ukwishiba kwine kwine ukwapaka no kushilimuka kwa ku mupashi. (Daniele 12:3, 4) Ukushilimuka kwa musango yo kwalibalenga ukuba pa ntanshi mu kutungulula kampeni wakulisha uwa kusambilisha uushatalile acitikapo kale, ukwananya amasomo ya bulesa mwi sonde lyonse. (Mateo 24:14) Kabili, ukushilimuka kwa musango yo kwalibaafwa ukwiluka ubupusano bwaba pa kupepa kwa cine no kwa bufi. Esaya 54:12 yalumbula ne ‘mipaka ya mabwe ayawama.’ Ukutendeka mu 1919, Yehova alyafwa abasubwa ukumfwikisha iyi mipaka, e kuti ifibapusanyako lwa ku mupashi, ukubatalusha ku kupepa kwa bufi ne mibele yonse iishili ya bukapepa iya cino calo. (Esekiele 44:23; Yohane 17:14; Yakobo 1:27) E co balipaatulwa ku kuba abantu ba kwa Lesa.—1 Petro 2:9.
24. Kuti twashininkisha shani ukuti tulesambilishiwa kuli Yehova?
24 Kanshi, cila muntu alingile ukuipusha ati, ‘Bushe ndesambilishiwa kuli Yehova?’ Ukusambilishiwa tusambilishiwa ukwa musango yo takuiishila fye. Tulingile ukubombesha. Nga tulebelenga Icebo ca kwa Lesa lyonse no kwetetulapo kabili nga tulefundwa ukupitila mu kubelenga impapulo shashimpwa pali Baibolo ishisabankanishiwa no “musha wa cishinka kabili uwashilimuka” e lyo no kupekanishisha ukulongana no kusangwako, cine cine tukasambilishiwa kuli Yehova. (Mateo 24:45-47) Nga twapampamina pa kubomfya ifyo tusambilila no kuba abalola lyonse lwa ku mupashi, amasomo ya bulesa yakatupaatulako ku ba muli cino calo cabulwa bukapepa. (1 Petro 5:8, 9) Icacilapo ukuwama ca kuti, kukatwafwa ‘ukupalama kuli Lesa.’—Yakobo 1:22-25; 4:8.
25. Cinshi ubulayo bwa kwa Lesa ubwa mutende bupilibula ku bantu bakwe muno nshiku?
25 Ukusesema kwa kwa Esaya kulanga no kuti abasubwa balipaalwa ukuba no mutende uwingi. Bushe ici cilolele mu kuti tabasanswa? Iyo, lelo Lesa alaya ukuti takebe abantu ukubasansa nangu ukusuminisha uko kusansa ukutunguluka. Tubelengo kuti: “Mona, nine nalengo mufushi, uufukuto mulilo wa mafito; afule cilwilo ku kubombo mulimo wa ciko; nine nalengo moni ku kufulunganya. Icilwilo conse icafulilwa iwe tacakashuke; no lulimi lonse ulwaimina iwe mu kupingula ukalufulunganya. Ici e cikwatwa ca babomfi ba kwa Yehova, no bu e bulungami bwabo ubwafuma kuli ine, cisemo ca kwa Yehova.”—Esaya 54:16, 17.
26. Mulandu nshi ukwishiba ukuti Yehova ni Kabumba wa bantu bonse kulengela abantu ukuba ne subilo?
26 Pa muku walenga bubili nomba, Yehova acinkulako ababomfi bakwe muli cino cipandwa ca kwa Esaya ukuti ni Kabumba. Pa kubala, aeba umukashi wakwe uwa mampalanya ukuti ni “Kalenga” wakwe. Uno muku atila ni Kabumba wa bantu bonse. Icikomo 16 cilondolola umufushi uufukuta amafito ya pa muuba ilyo alefula ifilwilo fya konawilako e lyo na pa muntu wa bulwi, “umoni ku kufulunganya.” Kafula no muntu wa bulwi kuti balenga abantunse banabo ukubatiina ku milimo bacita, lelo bushe kuti basubila ukucimfya na Kabumba wabo? E co pali lelo, nangu fye ilyo imilalo yakwatisha amaka iya muli cino calo yasansa abantu ba kwa Yehova, kuli pele pele bakafilwa ukutunguluka. Bushe kuti caba shani ifyo?
27, 28. Cinshi tushilingile ukutwishika muli shino nshiku shayafya, kabili cinshi twaishibila ukuti ukusansa kwa kwa Satana pali ifwe takwakatunguluke?
27 Inshita ya kusansa kwa konaula abantu ba kwa Lesa no kupepa kwabo ukwa mu mupashi na mu cine yalipita. (Yohane 4:23, 24) Yehova asuminishe Babele Mukalamba ukuti asanse ukusansa ukwatungulwike pa nshita inono. Pa kashita kanininini, “Yerusalemu wa mu muulu” alimwene uko abana bakwe bapene batalale tondolo ilyo umulimo wa kushimikila pe sonde wali fye ngo walekelwe ukubombwa. Ico tacakatale acicitika na kabili! Nomba Yerusalemu alasekelela pa bana bakwe abaume, pantu, lwa ku mupashi, te kuti bacimfiwe. (Yohane 16:33; 1 Yohane 5:4) Kwena, balifulilwapo ifilwilo fya kubasansa, kabili ukusansa na kumbi kukabako. (Ukusokolola 12:17) Lelo ifi filwilo tafyatunguluka kabili tafyakatunguluke. Satana takwata icilwilo icingacimfya icitetekelo no kupimpa kwacincila ukwa basubwa capamo na banabo. Uyu mutende wa ku mupashi “e cikwatwa ca babomfi ba kwa Yehova,” kanshi tapali nangu umo uwingabapoka cene ku maka.—Amalumbo 118:6; Abena Roma 8:38, 39.
28 Takuli nangu cimo ico icalo ca kwa Satana cingacita icikatala aciimika uyu mulimo wa babomfi bakwe abaipeela no kupepa kwasanguluka ukwa kwa Lesa ukwaiminina umuyayaya. Abana ba kwa “Yerusalemu wa mu muulu” abasubwa balisange cisansamushi cikalamba muli ubo bulayo. E fyo caba na ku ba mwi bumba likalamba. Ilyo tuleishibilako ifingi pa lwa kuteyanya kwa kwa Yehova ukwa ku muulu ne fyo abomba na bakapepa bakwe aba pe sonde, e lyo icitetekelo cesu cikoselako. Kulila fye icitetekelo cesu cili icakosa, ifilwilo fya kwa Satana tafyakatunguluke mu kutulwisha!
[Futunoti]
a Ukulingana na Ukusokolola 12:1-17, “umwanakashi” wa kwa Lesa alipaalilwe nga nshi pa kufyala ‘umwana’ uwacindamisha—uyu te mwana umo uwa ku mupashi, lelo Bufumu bwa kwa Mesia mu muulu. Ubu Bufumu bwafyelwe mu 1914. (Moneni icitabo ca kuti Ukusokolola—Akalume ka Kuko Kakalamba Nakapalama!, amabula 177-86.) Ukusesema kwa kwa Esaya kulanda pa kusekelela kwa uyu mwanakashi ico Lesa apaala abana bakwe abasubwa pe sonde.
[Akabokoshi pe bula 218, 219]
Ulupwa lwa kwa Abrahamu—Ico Lwimininako mu Kusesema
Umutumwa Paulo alondolwele ukuti ulupwa lwa kwa Abrahamu mulumbe, e kutila cilangililo ca mu kusesema iciimininako ukwampana kwaba pali Yehova no kuteyanya kwakwe ukwa mu muulu na pali wene no luko lwa kwa Israele wa pano isonde ulwali mu cipingo ca Malango ya kwa Mose.—Abena Galatia 4:22-31.
Abrahamu, uwali umutwe wa lupwa, emininako Yehova Lesa. Ukuitemenwa kwa kwa Abrahamu ukwa kupeela umwana wakwe uwatemwikwa Isaki nge lambo kwimininako ukuitemenwa kwa kwa Yehova ukwa kupeela Umwana wakwe uwatemwikwa nge lambo lya pa membu sha bantu.—Ukutendeka 22:1-13; Yohane 3:16.
Sara emininako “umukashi” wa kwa Lesa uwa ku muulu, e kuti ukuteyanya kwakwe ukwa fibumbwa fya ku mupashi. Caliba fye icalinga ukuti kulya kuteyanya kulondololwe ukuti mukashi wa kwa Yehova, pantu kwaliba na bucibusa bwine bwine na Yehova, kulanakila ubutungulushi bwakwe, kabili kulabombela pamo na wene mu kufishapo ubufwayo bwakwe bonse. Uku kuteyanya kwitwa no kuti “Yerusalemu wa mu muulu.” (Abena Galatia 4:26) Uyu “mwanakashi” umo wine e walumbulwa na pa Ukutendeka 3:15, kabili e wamonwa na mu cimonwa ca pa Ukusokolola 12:1-6, 13-17.
Isaki aba cipasho ca Bufyashi bwa ku mupashi ubwa mwanakashi wa kwa Lesa. Uwapulamo muli ubu bufyashi, ni Yesu Kristu. Lelo, ubu bufyashi bwaishilesanshamo na bamunyina basubwa aba kwa Kristu, abapokelelwa ukuba abana ba ku mupashi kabili ababa ni mpyani shinankwe isha kwa Kristu.—Abena Roma 8:15-17; Abena Galatia 3:16, 29.
Hagari, umukashi wa bubili uwa kwa Abrahamu, nelyo cishiko, ali musha. Uyu emininako bwino Yerusalemu wa pano isonde, uwaletungululwa na Malango ya kwa Mose, ayasokolwele ukuti bonse abaleyakonka bali basha ba lubembu ne mfwa. Paulo asosele ati, “Hagari e Sinai, ulupili lwa mu Arabia,” pantu icipingo ce Funde capangilwe palya.—Abena Galatia 3:10, 13, NW; 4:25.
Ishimaele, umwana mwaume wa kwa Hagari, emininako abaYuda ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, abana baume ba kwa Yerusalemu abali bacili abasha ku Malango ya kwa Mose. Filya fine Ishimaele apakese Isaki, e fyo na balya baYuda bapakese Abena Kristu, abali bana baume basubwa aba kwa Sara wa mampalanya, “Yerusalemu wa mu muulu.” Kabili filya fine Abrahamu atamfishe Hagari na Ishimaele, e fyo na Yehova ku kulekelesha atamfishe Yerusalemu na bana bakwe bacintomfwa.—Mateo 23:37, 38.
[Icikope pe bula 221]
Pa numa ya kubatishiwa, Yesu asubilwe no mupashi wa mushilo, kabili ukufishiwapo kwacindamisha ukwa kwa Esaya 54:1 kwalitendeke
[Icikope pe bula 225]
Yehova afishile icinso cakwe kuli Yerusalemu pa “kashita kanininini”
[Icikope pe bula 230]
Bushe umuntu wa bulwi na kafula kuti bacimfya Kabumba wabo?