Icipandwa 9

Tetekeleni Yehova Ilyo Kuli Akayofi

Esaya 7:1–8:18

 1. Mulandu nshi Abena Kristu ba lelo benganonkelamo mu kubebeta Esaya ifipandwa 7 na 8?

IFIPANDWA 7 na 8 ifya kwa Esaya filanda pa kwankulako kubili ukwacilana. Esaya na Ahasi bali mu luko lwaipeele kuli Yehova; bonse babili balituminwe na Lesa, umo ali kasesema, umbi ali ni mfumu ya Yuda; kabili balolenkene ne cintiinya cimo cine—ne ci cali kusanswa kwa Yuda ku milalo yakwatisha amaka. Lelo ilyo kwali ici cintiinya, Esaya acetekele Yehova, Ahasi wena alitiinine. Mulandu nshi ukwankulako kwapusanina? Apantu Abena Kristu lelo na bo bashingwana ne filwani, kuti cawama nga babebeta ifi fipandwa fibili ifya kwa Esaya no kumona isambililo lyabamo.

Ukupingulapo

2, 3. Kusupula nshi Esaya asansha mu fyebo fyakwe ifya kwiswila?

² Ukupala kalenga uushila ifishilwa patali patali ilyo ashilalundamo utwa kuwaminisha, Esaya na o alanda fye patali patali ifili no kwishibisha ukutendeka no kupwa kwa fintu ali apepi no kushimika. Atila: “Mu nshiku sha kwa Ahasi mwana Yotamu, mwana Usia, imfumu ya bena Yuda, Resini imfumu ya bena Aramu [Suria] na Peka mwana Remalia imfumu ya bena Israele, baniniine Yerusalemu ku kucitako ubulwi, lelo bafililwe ukulwako.”—Esaya 7:1.

³ Mu mwanda wa myaka uwalenga 8 B.C.E. Ahasi apyene wishi Yotamu pa bufumu bwa bena Yuda. Resini, imfumu ya bena Suria, na Peka, imfumu ya bufumu bwa ku kapinda ka ku kuso ubwa Israele baingilila abena Yuda, kabili imilalo yabo, ya bukatu. Kuli pele pele bali no kushinga na Yerusalemu wine. Lelo bakafilwa. (2 Ishamfumu 16:5, 6; 2 Imilandu 28:5-8) Mulandu nshi? Twalaumfwa ifyo ku ntanshi.

 4. Mulandu nshi Ahasi na bantu bakwe batiinina icibi?

⁴ Ku kutampa fye kwa nkondo, “caebelwe ku ba ng’anda ya kwa Davidi, aciti, Aramu [Suria] naosana na Efraimu, e lyo wapungaila umutima wakwe ne mitima ya bantu bakwe ngo kupungaila kwa miti ya mu mutengo ku mwela.” (Esaya 7:2) Camutiinya nga nshi Ahasi na bantu bakwe ukwishiba ukuti abena Suria baumana akapi na bena Israele kabili pali ino ine nshita basakile nsakwe mu Efraimu (mu Israele). Bali fye intamfu ya kwendapo inshiku shibili atemwa shitatu ukufika ku Yerusalemu.

 5. Bushe abantu ba kwa Lesa lelo bapalana shani na Esaya?

⁵ Yehova aeba Esaya ati: “Shi fumina ku kukumanya Ahasi, iwe na Sheari-yashubu mwano, ku mpela ya mukolwa wa cishiba ca pa muulu, kuli cinkwente wa ku mpanga ya kwa kasamba.” (Esaya 7:3) Citontonkanyeni! Pa nshita imfumu ilingile ukufwayafwaya kasesema wa kwa Yehova no kulomba ukutungululwa, kasesema e waima ukuyafwayafwaya imfumu! Esaya nangu ni fyo mu kuitemenwa, acita ifyo Yehova amweba. Na lelo, abantu ba kwa Lesa balaitemenwa ukuyafwayafwaya abali no mwenso pa mafya ya muno calo. (Mateo 24:6, 14) Fintu cisansamusha ukumona ukuti abantu abengi sana balomfwa ilyo aba bakabila wa mbila nsuma babatandalila kabili balekata ku kuboko kwa kwa Yehova ukwa kucingilila!

 6. (a) Bukombe nshi ubwa kukoselesha kasesema atwalila Imfumu Ahasi? (b) Ifintu fyaba shani lelo?

⁶ Esaya asanga Ahasi ku nse ye linga lya Yerusalemu, uko aleceeceeta intulo ya menshi ya mu musumba, ukuti aipekanye ku kushingwa kuntu aleenekela. Esaya amweba ubukombe bwa kwa Yehova ati: “Cenjela kabili teko mutima; witiina kabili umutima obe witutuma tushiki tubili utu twa fishishi ifilefuuka, pa cifukushi ca bukali bwa kwa Resini na Aramu [Suria] no bwa kwa mwana Remalia.” (Esaya 7:4) Lintu aba bakasansa baonawile Yuda pa kubala, bakalipe ngo mulilo. Lelo bali fye ‘tushiki tubili utwa fishishi filefuuka.’ Ahasi talingile ukutiina Imfumu Resini iya Suria nelyo Imfumu Peka iya Israele, mwana Remalia. E fyo caba na lelo. Intungulushi sha Kristendomu shalimya ukupakasa kwaluma ukucusha Abena Kristu ba cine. Lelo nangu cibe fyo, Kristendomu apala fye ulukuni ulwapya luli na mu kushima. Asungamine ukuloba.

 7. Mulandu nshi ishina Esaya ne lya kwa mwane fipeelela isubilo?

⁷ Mu nshiku sha kwa Ahasi, abacetekela Yehova baba ne subilo pa kumfwa ubukombe bwa kwa Esaya na cintu ishina lyakwe ne lya mwana wakwe fipilibula. Ca cine ukuti ubusanso buli pali Yuda, lelo ishina Esaya lilangilila ukuti Yehova ali no kupususha, apantu lyalola mu kuti “Ukupususha kwa kwa Yehova.” Yehova aeba Esaya ukuya na mwane Sheari-yashubu, untu ishina lyakwe lyalola mu kuti “Abashalapo fye Abanono E Bakabwela.” Na lintu ubufumu bwa Yuda bukacimfiwa ku ntanshi, Lesa mu nkumbu akabwesha abakashalapo ku calo cabo.

Ubulwi bwa Ishi Nko Tabuibelele

 8. Mulandu nshi ubulwi bwa ishi nko ubwa kusansa Yerusalemu tabuibelele?

⁸ Yehova asokolwela muli Esaya imingalato ya balwani ba kwa Yuda. Amapange yabo yali fi: “Natunine tuye muli Yuda, no kumulungulusha, tuicitilemo icipongolo, no kucita mwana Tabeali ukube mfumu mu kati ka uko.” (Esaya 7:5, 6) Abena Suria na bena Israele balepanga ukucimfya Yuda no kubuula umuntu wabo no kumupyanika pali Ahasi, uwatuntwike muli Davidi. Camoneka fye nomba ukuti ubulwi bwa ishi nko ubwa kusansa Yerusalemu tabuibelele. Kuli ukushashala pa kati ka kwa Satana na Yehova. Mulandu nshi? Pantu Yehova Lesa apingene icipingo ne Mfumu Davidi, ukumulaya ukuti aba ntuntuko shakwe bali no kuteka pa bantu ba kwa Yehova. (2 Samwele 7:11, 16) Kuti kwaba kucimfya icine cine nga ca kuti Satana abikapo bakateka bambi pa bufumu bwa Yerusalemu! Kuti acilima ne mifwaile ya kwa Yehova iya kuti mu lupwa lwa kwa Davidi e muli no kufuma impyani ya ciyayaya, “Cilolo wa mutende.”—Esaya 9:6, 7.

Ukulaya kwa Kutemwa Ukwa kwa Yehova

 9. Kulaya nshi kufwile ukukosha Ahasi pamo na Bena Kristu lelo?

⁹ Bushe amapange ya bena Suria na bena Israele yali no kubomba? Iyo. Yehova abilisha ati: “Tacakeminine, kabili tacakabe.” (Esaya 7:7) Yehova asosa ukupitila muli Esaya ati ukusansa kwa kwimina Yerusalemu kukafilwa kabili atila “kwashala imyaka amakumi mutanda na isano [65], e lyo Efraimu akafwantaulwa no kuleko kubo luko lwa bantu.” (Esaya 7:8) Cine cine, mu myaka fye 65 Israele na bantu bakwe ali no kuloba.a Ubu bulayo, ne nshita ya kulungatika bukacitikilapo, filingile ukukosha Ahasi. E fyo na bantu ba kwa Lesa lelo bakoshiwa pa kwishiba ukuti inshita isheleko iya cino calo ca kwa Satana naipwa.

10. (a) Abena Kristu ba cine lelo kuti bapashanya shani Yehova? (b) Cinshi Yehova aeba Ahasi ukucita nga alefwaya?

¹⁰ Napamo icinso ca kwa Ahasi camoneka kwati afilwa ukutetekela, pantu Yehova alandila muli Esaya ati: “Nga tamutile ca cishinka, ninshi tamwakapampamikwe.” Yehova mu kutekanya kwakwe “na kabili . . . asosele kuli Ahasi.” (Esaya 7:9, 10) We cilangililo ubusuma! Ilelo nangu ca kuti abengi tabafwaya ukumfwa ku bukombe bwa Bufumu, tulingile ukupashanya Yehova ukupitila mu ‘kusosa na kabili’ ilyo tulebatandalila libili libili. Yehova nomba aeba Ahasi ati: “Lombe ciishibilo kuli Yehova Lesa obe; lenga cishike ku Mbo, napamo lenga cisansuke mu muulu.” (Esaya 7:11) Ahasi kuti alombe ciishibilo na Yehova kuti acite ciishibilo pa kuti ekashe ubulayo bwa kuti ali no kucingilila ing’anda ya kwa Davidi.

11. Kwebekesha nshi kwaba mu mashiwi ya kwa Yehova aya kuti “Lesa obe”?

¹¹ Mwamona ukuti Yehova atila: ‘Lombe ciishibilo kuli Lesa obe.’ Yehova cine cine wa cikuuku. Pali iyi nshita ninshi calishimikwa ukuti Ahasi alapepa balesa ba bufi no kuyobeka mu fibelesho fya cisenshi ifya kuselausha. (2 Ishamfumu 16:3, 4) Te mulandu ne fi pamo no mwenso Ahasi akwete, Yehova atwalilile fye ukuita ati Lesa wa kwa Ahasi. Ici ciletwebekesha ukuti Yehova tangufyanya ukukaana abantunse. Aliitemenwa ukwafwa abatena nelyo abo icitetekelo cabo canaka. Bushe uku kwebekesha kwa kutemwa kwa kwa Lesa kuli no kulenga Ahasi ukusumina ukuti Yehova amwafwe?

Ku Kutwishika Alundako Bucintomfwa

12. (a) Mibele nshi yatalama Ahasi aba nayo? (b) Ni bani Ahasi ayako ukuti bamwafwe mu cifulo ca kuya kuli Yehova?

¹² Ahasi ayasuka mu kupama ati: “Nshalombe, kabili nshaeshe Yehova.” (Esaya 7:12) Te mu kuti Ahasi aleumfwila ifunde litila: “Mwilaesha Yehova Lesa wenu.” (Amalango 6:16) Pa numa ya myaka iingi, Yesu ayambula lilye funde lintu Satana amutunka. (Mateo 4:7) Lelo Ahasi wena ni Yehova umwine e ulemweba ukubwelela ku kupepa kwa cine no kuti kuti acite cipesha mano ca kukosha icitetekelo cakwe nga alefwaya. Lelo Ahasi alefwaya ubucingo ukufuma kumbi. Nalimo ni pali iyi nshita epo imfumu yatuma indalama ku kobola abena Ashuri ukuti bayafwe ukulwisha abalwani ba ku kapinda ka ku kuso. (2 Ishamfumu 16:7, 8) Pali iyi nshita, umulalo waumana akapi uwa bena Suria na bena Israele washinga Yerusalemu no kutendeka ukusansa.

13. Kwaluka nshi twamona mu Esa 7 cikomo 13, cinshi kulangilila?

¹³ Ilyo acili aleibukisha ukubulwe citetekelo kwa iyi mfumu, Esaya atila: “Shi umfweni mwe ba ng’anda ya kwa Davidi; bushe cacepa kuli imwe ukutendusha abantu, apo mutendusha na Lesa wandi pamo?” (Esaya 7:13) Cine cine Yehova kuti atendwa no ku kupama kwatwalilila. Moneni na kabili ukuti kasesema nomba atila “Lesa wandi,” tatile “Lesa obe.” Kwaluka kwa kutiinya uko! Lintu Ahasi akaana Yehova no kufwaya ubwafwilisho ku bena Ashuri, apusumuna ishuko lya kubwesha bucibusa bwakwe na Lesa. Shi twikatala atupusumuna bucibusa bwesu na Lesa ukupitila mu kunasha ifisumino fyesu ifya mu Malembo pa kuti tukwate ubunonshi bwa kashita fye akepi.

Iciishibilo ca kwa Imanuele

14. Ni shani ifyo Yehova alangisha bucishinka ku cipingo apingene na Davidi?

¹⁴ Yehova atwalilila fye uwa cishinka ku cipingo apingene na Davidi. Atile akapeela iciishibilo, kabili alipeele iciishibilo! Esaya akonkanyapo ati: “Shikulu umwine akamupe ciishibilo. Moneni, umukashana akemita, akafyalo mwana mwaume, no kumwinike shina Imanuele. Akalalye shiba ilyasuka no buci, ilyo akeshibo kukaane cibi no kusale cisuma. Pantu ilyo umwaice acili talaishiba kukaane cibi no kusale cisuma, ikalekeleshiwe mpanga iyo ishamfumu shibili sha iko watentukako.”—Esaya 7:14-16.

15. Mepusho nshi yabili ayo ukusesema pa lwa kwa Imanuele kwasuka?

¹⁵ Iyi ni mbila nsuma ku uletiina ati napamo aba aba kubasansa bali no kuputula ukukonkana kwa shamfumu mu lupwa lwa kwa Davidi. Ishina “Imanuele” lyalola mu kuti “Lesa Aba na Ifwe.” Lesa aba na Yuda kabili takaleke icipingo apingene na Davidi ukufubalishiwa. E lyo Ahasi no kwebwa alyebelwe pamo na bantu bakwe ifyo Yehova ali no kucita ne nshita ali no kuficitilapo. Ilyo uyu kalume Imanuele talafika pa mushinku wa kulekanye cibi ne cisuma, inko ishilwani shili no konaulwa. Kabili e cacitika!

16. Mulandu nshi nalimo Yehova alekele fye ukuti Imanuele eishibikwa mu nshiku sha kwa Ahasi?

¹⁶ Baibolo taisokolola abafyashi ba kwa Imanuele. Lelo apantu uyu Imanuele ali no kuba ciishibilo kabili Esaya ku ntanshi atila wene na bana bakwe ‘baba fiishibilo,’ napamo Imanuele kuti aba mwana wa kwa uyu wine kasesema. (Esaya 8:18) Nalimo Yehova aleka fye ukuti Imanuele eishibikwa mu nshiku sha kwa Ahasi pa kuti cikeseanguka ku ba ku ntanshi ukwishiba Imanuele Mukalamba. Nani uyo wine?

17. (a) Bushe Imanuele Mukalamba nani, kabili cinshi ukufyalwa kwakwe kwaishibishe? (b) Mulandu nshi abantu ba kwa Lesa lelo bengabilikishisha ati “Lesa aba na ifwe”?

¹⁷ Ibuuku fye limbi mu Baibolo umwaba ishina Imanuele libuuku lya kwa Mateo, pa cipandwa 1 icikomo 23. Yehova apuutilemo Mateo ukubomfya ukusesema kwa kufyalwa kwa kwa Imanuele ku kufyalwa kwa kwa Yesu, Impyani yalinga iya bufumu bwa kwa Davidi. (Mateo 1:18-23) Ukufyalwa kwa kwa Imanuele wa ntanshi kwali ciishibilo ca kuti Lesa talekeleshe ng’anda ya kwa Davidi. No kufyalwa kwa kwa Imanuele Mukalamba Yesu, kwali ciishibilo ca kuti Lesa talekeleshe bantunse kabili talabileko ku cipingo ca Bufumu apingene na ba ng’anda ya kwa Davidi. (Luka 1:31-33) Apo nomba uwa kwimininako Yehova umukalamba ali pa kati ka bantunse, Mateo kuti asosa no kucetekela ati ‘Lesa Aba na Ifwe.’ Ilelo, Yesu ni Mfumu iteka mu muulu kabili aba ne cilonganino cakwe pano isonde. (Mateo 28:20) Awe kanshi abantu ba kwa Lesa kuti babilikisha mu kushipa abati: “Lesa aba na ifwe”!

Na Fimbi Ifya Kufuma mu Kubulwe Cishinka

18. (a) Mulandu nshi amashiwi yakonkapo aya kwa Esaya yaletela umunsokwe ku balemumfwa? (b) Kwaluka nshi kuli no kubako nomba line?

¹⁸ Nangu ca kuti amashiwi Esaya alekeleshako yali aya kusansamusha, ayakonkapo yaleta umunsokwe ku balemumfwa. Atila: “Yehova akaleta pali iwe, na pa bantu bobe, na pa ba mu ng’anda ya kwa wiso, inshiku ishishabalile ashiisa ukutula pa bushiku Efraimu apaatwike kuli Yuda—imfumu ya Ashuri.” (Esaya 7:17) Cine cine, akayofi kaleisa, kabili kakafuma ku mfumu ya Ashuri. Ahasi na bantu bakwe bafwile balefufiwo tulo pa kwishiba ukuti bali no kutekwa na bena Ashuri abaishibikwa ukuti bankalwe cibi. Ahasi atontonkenye fyo ukwambana icibusa na Ashuri kuti kwamupusushako kuli Israele na Suria. Na kuba, imfumu ya Ashuri ili no kucitapo cimo pa kupaapaata kwa kwa Ahasi kabili mu kuya kwa nshita ikasansa Israele na Suria. (2 Ishamfumu 16:9) Napamo e mulandu wine Peka na Resini bashakwatile mwa kulosha kano fye ukulekulukamo mu kushinga bashingile Yerusalemu. Muli fyo, imilalo yaumana akapi iya bena Suria na bena Israele ikaba naifilwa ukucimfya Yerusalemu. (Esaya 7:1) Lelo nomba, Esaya aeba abalemumfwa abatulumushiwe ukuti abena Ashuri, abo baleti e bakabacingilila, e bali no kubateka mu lucu!—Linganyeniko Amapinda 29:25.

19. Kusoka nshi kwabamo ku Bena Kristu lelo muli ifi fyacitike ku kale?

¹⁹ Ici cintu ca cine cine icacitike, cabamo ukusoka ku Bena Kristu lelo. Ilyo twaba na mafya kuti twatunkwa ukunashako ifisumino fya Bwina Kristu, na muli fyo ukukaana ukucingilila kwa kwa Yehova. Ici ca cimpelesha, kabili kuipaya fye, nga fintu twingamona ku mashiwi Esaya akonkeshepo. Kasesema akonkanyapo ukulondolola ifyo abena Ashuri bali no kucita ilyo bakengilila icalo na bantu.

20. Bushe ‘balunshi’ ne ‘nshimu’ ni bani, kabili cinshi bakacita?

²⁰ Esaya ayakanya ukubilisha kwakwe pane, kumo na kumo kulelanda pa cili no kucitika “muli ubo bushiku,” e kuti ubushiku abena Ashuri basansa Yuda. “Muli ubo bushiku Yehova aketa mu munsoli lunshi uwaba ku ntulo sha milonga ya Egupti, no lushimu ululi mu calo ca Ashuri; na fyo fikesatebelela fyonse fiine mu mikonko ya mikunkuluko, na mu milale ya fimabwe ifyasumbuka, na monse mu fimpuusa fya myunga, na monse mu milemfwe.” (Esaya 7:18, 19) Imilalo ya ku Egupti na Ashuri ukupala amalela ya nshimu na balunshi basenya bali no kuicebushisha ku Calo Calaiwe. Uku takwakabe kusansa kwa mu lupita. ‘Balunshi’ ne ‘nshimu’ bali no kutebelela icalo, apali ponse wanyanta.

21. Bushe imfumu ya Ashuri ikaba shani nge cela ca kubeyela?

²¹ Esaya akonkanyapo no kuti: “Muli ubo bushiku Yehova akabeya ku cela ca cilambu, ica kwi shilya lya Mulonga, ku mfumu ya Ashuri kwine, umutwe na masako ya ku makasa, kabili akakungulo mwefu pamo.” (Esaya 7:20) Pano palumbulwa fye umulwani mukalamba, Ashuri. Ahasi apeela imfumu ya Ashuri ifilambu ukuti ‘ibeye’ abena Suria na bena Israele. Lelo ici “cela ca cilambu” ica kubeyelako ukufuma ku citungu ca Yufrate cili no kwalukila “umutwe” wa bena Yuda no kuukungula, no mwefu pamo!

22. Filangililo nshi Esaya abomfya ku kulangilile fili no kufuma mu kusansa kwa kwa Ashuri ukusungamine?

²² Cinshi cili no kufumamo? “Muli ubo bushiku umuntu akateka akaombe kakota kamo, ne mpaanga shibili; nomba, pa mulandu wa kufula kwe shiba, kuti alalye shiba ilyasuka: pantu ishiba ilyasuka no buci e fyo akalalya onse uwashalako mu kati ka calo.” (Esaya 7:21, 22) Pa nshita abena Ashuri ‘bakabeya’ icalo, abakashalamo bakaba abanono ica kuti bakakabila fye inama ishinono ku kukwata ifya kulya. Bakalya fye “ishiba ilyasuka no buci” capwa—takuli umwangashi, umukate, nelyo ifilyo fimbi ifikalamba. Esaya abwekeshapo imiku itatu, kwati ni ku kukomaila pa fintu ukupomona kwali no kubipisha, atila apali impanga isuma, iya mufundo, pakaba ifimpuusa fya myunga na kalolo. Abakalaya mu mpanga bakakabila “imifwi na mata” ku kuicingilila ku nama mpanga. Monse umwaliminwe mukaba mwa kunyante ng’ombe ne mikuni. (Esaya 7:23-25) Uku kusesema kwatendeka ukufishiwapo mu nshiku sha kwa Ahasi mwine.—2 Imilandu 28:20.

Ukusobela Kwalungika Sana

23. (a) Cinshi Esaya nomba akambishiwa ukucita? (b) Bushe iciishibilo ca pa cipapatu caikashiwa shani?

²³ Esaya nomba alanda kabili pa mibele ya ilyo line. Ilyo Yerusalemu acili nashingwa ku bena Suria na bena Israele baumana akapi, Esaya ashimika ati: “Yehova atile kuli ine, Buule cipapatu cikalamba, no kulembapo ku cilembelo ca mwaume, Ca kwa Maheri-shalali-hashibashi. Awe nabuulile inte sha cishinka ukucitako ubunte, Uria shimapepo na Sekaria mwana Yeberekia.” (Esaya 8:1, 2) Ishina lya Maheri-shalali-hashibashi lyalola mu kuti “Endesha, Sansa! Ayangufyanya Ukwisatapa.” Esaya alomba abacindikwa mu bwikashi babili ukucitako ubunte uko alelemba ili shina pa cipapatu cikalamba, pa kuti bakeseikalilo bunte ukuti ici calembwa ca cine cine. Lelo ici ciishibilo, cili no kwikashiwa ku ciishibilo na cimbi.

24. Bushe iciishibilo ca kwa Maheri-shalali-hashibashi cilingile ukulenga abena Yuda ukwankulako shani?

²⁴ Esaya atila: “E lyo napaleme kuli muka kasesema [“kasesema mwanakashi,” NW], na o aliimite no kufyalo mwana mwaume. Na o Yehova atile kuli ine, Inike shina lyakwe, Maheri-shalali-hashi-bashi. Pantu ilyo umwaice acili talaishibo kwita, ati, Tata, nangu Mayo, fikasendwe fyuma fya ku Damaseke ne ca kutapa ca ku Samaria, fikatwalwa ku cinso ca mfumu ya ku Ashuri.” (Esaya 8:3, 4) Icipapatu na kalume uukafyalwa bakaba ciishibilo ca kuti abena Ashuri nomba line bali no kutapa abaletitikisha Yuda, e kuti abena Suria na bena Israele. Bushe ni nomba line sana? Ee, ilyo umwaice talaishibo kulanda amashiwi ya kubalilapo ayo utunya tusambilila—aya kuti “Tata” na “Mayo.” Ukusobela kwalungika sana ukwa musango yo kulingile ukukosha ukucetekela abantu bacetekela Yehova. Nelyo ca kuti kuti kwalenga bamo ukulapumya Esaya na bana bakwe. Te mulandu ne fyo abantu bayankulako, ifyo Esaya aseseme fyacitika.—2 Ishamfumu 17:1-6.

25. Bushe inshiku sha kwa Esaya shapalana shani na shino?

²⁵ Abena Kristu kuti basambililako ku kusoka kwa kwa Esaya ukwabwekeshiwabwekeshiwapo. Umutumwa Paulo atulondolwelele ukuti muli ci cacitike ku kale, Esaya aleimininako Yesu Kristu na ba mwana Esaya baleimininako abasambi basubwa aba kwa Yesu. (AbaHebere 2:10-13) Yesu abomfya abakonshi bakwe abasubwa pe sonde ukucinkulako Abena Kristu ba cine ukuti balekabila ukutwalilila ‘ukulola’ muli shino nshita shayafya. (Luka 21:34-36) E lyo ici cilasoka na balwisha Abena Kristu kabili abashilapila pa lwa boni bwabo ubuleisa, nangu ca kuti ilingi balapumya ababasoka. (2 Petro 3:3, 4) Ukufikilishiwa kwa uku kusesema ukwakuma ku fya nshita mu nshiku sha kwa Esaya kutulangilila ukwabula ukutwishika ukuti ifintu Lesa apima ukuti fikesa pa nshita asonta cine cine ‘ukwisa fikesa, tafyakashimbe iyo.’—Habakuki 2:3.

“Amenshi” ya Kubongolola

26, 27. (a) Fintu nshi Esaya asobela ukuti fili no kucitika? (b) Bushe amashiwi ya kwa Esaya yalangilile ukuti cikaba shani ku babomfi ba kwa Yehova lelo?

²⁶ Esaya atwalilila ukusoka ati: “Pa mulandu wa kuti aba bantu bakaana amenshi ya Shiloa ayalenoka nayanakilila, kabili pa kuti batutuma Resini na mwana Remalia, e ico, moneni, Shikulu aleninika pali bene amenshi ya Mulonga aya maka kabili ayengi, imfumu ya Ashuri no bukata bwa iko; na wo ukatunana pa mpito sha uko shonse, no kupaasa pa ncena sha uko shonse, ukatulwila na muli Yuda, ukasansantika, no kupitapo ukufika na mu mukoshi. Lelo e po ukufungulula kwa mapindo yakwe kukesulamo ubufumo bwa calo cobe, we Imanuele.”—Esaya 8:5-8.

²⁷ “Aba bantu,” e kuti ubufumu bwa ku kapinda ka kuso ubwa Israele, bakaana icipingo Yehova apingene na Davidi. (2 Ishamfumu 17:16-18) Balemona ici cipingo ukuti tacakwata maka, caba fye nga menshi yanakilila aya Shilo, e kuti ayanwensha Yerusalemu. Baangila mu bulwi bwabo na Yuda. Lelo bali no kukandilwapo pali iyi misuula. Yehova ali no kuleka abena Ashuri ukupitapo pa bena Suria na bena Israele, kwati ni fintu na muno nshiku ali no kuleka aba mapolitiki ya cino calo nomba line fye ukupitapo pa kupepa kwa bufi. (Ukusokolola 17:16; linganyeniko Daniele 9:26.) Esaya asoso kuti mu kukonkapo, aya “menshi” ayengi ‘yakatulwila na muli Yuda,’ “ukufika na mu mukoshi,” ukufika ku Yerusalemu ukwaba umutwe (imfumu) wa Yuda.b Na mu nshita shesu aba mapolitiki abakaputunkanya ukupepa kwa bufi na kabili bali no kwingilila ababomfi ba kwa Yehova, ukubashinga “ukufika na mu mukoshi.” (Esekiele 38:2, 10-16) E lyo cikabe shani? Cisuma, cinshi cacitika mu nshita sha kwa Esaya? Bushe abena Ashuri banina ukupulinkana mu musumba no kusenda abantu ba kwa Lesa? Iyo. Lesa ali na bantu bakwe.

Mwitiina—“Lesa Aba na Ifwe”

28. Bulayo nshi Yehova alaya Yuda ukwabula ukusakamana ukuswangaana kwa balwani bakwe?

²⁸ Esaya asoka ati: “Balamukeni, mwe bantu na bantu [abalwisha abantu Lesa apingana na bo icipingo], no kufwantaulwa; kutikeni, mwe bonse aba mu fyalo fya kutali. Kakeni mu misana ku kulwa, no kufwantaulwa. Kakeni mu misana ku kulwa, no kufwantaulwa. Pandaneni amano na ko kukafulunganiwa; soseni icebo, na co tacakeminine: pantu Lesa aba na ifwe.” (Esaya 8:9, 10) Ku myaka ya ku ntanshi, ilyo umwana wa busumino uwa kwa Ahasi Hisekia aleteka, aya mashiwi yafishiwapo. Ilyo abena Ashuri balefwaya ukwimina Yerusalemu, malaika wa kwa Yehova aipayapo 185,000. Camoneka fye apabuuta ukuti Lesa ali na bantu bakwe kumo no lupwa lwa cifumu ulwa kwa Davidi. (Esaya 37:33-37) E fyo cikaba na mu bulwi bwa Armagedone ubuleisa. Yehova akatuma Imanuele Mukalamba ku kutobaula abalwani Bakwe e lyo no kupususha bonse abatetekela Wene.—Amalumbo 2:2, 9, 12.

29. (a) Bushe abaYuda ba mu nshiku sha kwa Ahasi bapusana shani na ba mu nshiku sha kwa Hisekia? (b) Mulandu nshi ababomfi ba kwa Yehova lelo bakaanina ukuumana akapi na ba mapepo na bapolitishani?

²⁹ AbaYuda ba mu nshita sha kwa Hisekia bapusanako na ba mu nshiku sha kwa Ahasi abashatetekele ukucingilila kwa kwa Yehova. Batemwapo “ukuumana akapi” na bena Ashuri ukuti e bakabacingilila ku milalo yapuminkana iya bena Suria na bena Israele. Lelo “ukuboko” kwa kwa Yehova kwacincisha Esaya ukusuusha “imibele ya bantu aba,” nelyo icibelesho bakwete. Abasoka ati: “Ico batiina, mwilacitiina, kabili mwilacitutuma. Yehova wa milalo e o mutile wa mushilo, wene e o muletiina, wene e o muletutuma!” (Esaya 8:11-13) Ababomfi ba kwa Yehova lelo, ilyo baleibukishe ci balaibaka ukukanaumana akapi ne filonganino fya ba mapepo na bapolitishani nelyo ukuficetekela. Ababomfi ba kwa Yehova balicetekela amaka ya kwa Lesa ayacingilila. Na kabushe, ‘Yehova nga aba na ifwe, umuntu kuti atucita nshi?’—Amalumbo 118:6.

30. Cikaba shani ku bashacetekela Yehova?

³⁰ Esaya na kabili abwekeshapo ukuti Yehova akabe “ng’anda ya mushilo,” ubucingo bwa bamucetekela. Lelo abamukaana “bakaipununako . . . , bakawa, no kufunaika, bakekatwa ku citeyo, no kufyambatwa.” Esaya abomfya aya mashiwi yasano pa kuti kwiba ukutwishika ukuli konse pa cikaponena abashacetekela Yehova. (Esaya 8:14, 15) Na mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, abakeene Yesu na bo baliipunwine no kuwa. (Luka 20:17, 18) Na lelo e fyo cikaba ku bashaba na cishinka ku Mfumu ya mu muulu Yesu.—Amalumbo 2:5-9.

31. Bushe Abena Kristu ba cine lelo kuti bapashanya shani Esaya na balekutika kwi sambilisho lyakwe?

³¹ Mu nshiku sha kwa Esaya, te bonse baipunwine. Esaya atila: “Kake cishimiko, komenena amalango mu basambi bandi. Nkalalinda Yehova uwafise cinso cakwe ku ba ng’anda ya kwa Yakobo, no kumulolela.” (Esaya 8:16, 17) Esaya na bomfwila isambilisho lyakwe tabakaleke kumfwila Amalango ya kwa Lesa. Bacetekela Yehova pe, nangu ca kuti abanabo bacintala bakaana, na Yehova afise cinso cakwe kuli bene. Shi natupashanye abacetekele Yehova no kuba no mupampamina umo wine uwa kukakatila ku kupepa kwasanguluka!—Daniele 12:4, 9; Mateo 24:45; linganyeniko AbaHebere 6:11, 12.

“Ifiishibilo” ne “Fikunka”

32. (a) Ni bani lelo baba “ifiishibilo kabili ifikunka”? (b) Mulandu nshi Abena Kristu bafwile ukupusaninako na ba pa calo?

³² Esaya nomba abilisha ati: “Moneni, ine na bana babili abo Yehova ampeela twabe fiishibilo kabili ifikunka muli Israele ukufuma kuli Yehova wa milalo, uwaikala mu lupili lwa Sione.” (Esaya 8:18) Cine cine, Esaya, Sheari-yashubu, na Maheri-shalali-hashibashi bali fiishibilo fya mifwaile ya kwa Yehova kuli Yuda. Muno nshiku, ni Yesu na bamunyina basubwa e fiishibilo. (AbaHebere 2:11-13) Kabili ku mulimo wabo kwailunda “ibumba likalamba” ilya “mpaanga shimbi.” (Ukusokolola 7:9, 14; Yohane 10:16) Iciishibilo kwena cibomba bwino nga ca kuti capulamo, camonekesha ukucila ifishingulwikeko. Mu musango umo wine, Abena Kristu lelo bafikilisha umulimo wabo uwa kuba ifiishibilo nga ca kuti bamonekesha ukuti balipusanako na bantu ba muno calo, nga bacetekela Yehova umupwilapo no kubilisha imifwaile yakwe mu kushipa.

33. (a) Cinshi Abena Kristu ba cine bapampaminapo ukucita? (b) Cinshi cikalenga Abena Kristu ba cine ukwiminina abashangila?

³³ Kanshi bonse, natulekonka ifipimo fya kwa Lesa, te fya cino calo. Apo tuli fiishibilo, natutwalilile ukupusanako ukwabula no mwenso, tuletwala pa ntanshi umulimo Esaya Mukalamba, Yesu Kristu atuminwe, uwa “kubilisho mwaka wa luse . . . no bushiku bwa cilandushi ca kwa Lesa wesu.” (Esaya 61:1, 2; Luka 4:17-21) Lintu amenshi ya bena Ashuri yakatulwila pe sonde—nangu yakafike na mu mukoshi—Abena Kristu ba cine tabakasendwe. Tukeminina abashangila pantu “Lesa aba na ifwe.”

[Amafutunoti]

[Icikope pe bula 103]

Esaya asendele Sheari-yashubu lintu atwele ubukombe bwa kwa Yehova kuli Ahasi

[Icikope pe bula 111]

Mulandu nshi Esaya alembele pa cipapatu cikalamba ati “Maheri-shalali-hashibashi”?