Icipandwa 26

‘Angeni Pe Pe Pali Ico Ine Ndelenga’

Esaya 65:1-25

 1. Mashiwi nshi aya cilayo umutumwa Petro alembele, kabili cipusho nshi twingepusha?

BUSHE tukatala atumona ulufyengo no kucula fyapwa? Ukucila pa myaka 1,900 iyapitapo, umutumwa Petro alembele aya mashiwi ya cilayo: “Imyulu ipya ne calo cipya e fyo tulolela, umwaikalo bulungami, umwabele cilayo [ca kwa Lesa].” (2 Petro 3:13) Petro, na babomfi bambi aba busumino aba kwa Lesa abengi aba ku kale, balefuluko kumono bushiku bukalamba ilyo ubupulumushi, ulumanimani, no lukaakala fikapwa na lintu ubulungami bukabako. Bushe kuti twashininkisha ukuti ubu bulayo bukafishiwapo?

 2. Ni kasesema nshi alandile pa lwa “myuulu ipya ne calo cipya,” kabili kufikilishiwa nshi kulya kusesema kwa pa kale kwafishiwapo?

² Cine cine kuti twashininkisha! Ilyo Petro alandile pa lwa “myulu ipya ne calo cipya,” tatendeke icisambilisho icipya. Imyaka nalimo 800 mu kubangilila, Yehova alandile amashiwi yamo yene ukupitila muli kasesema Esaya. Bulya bulayo bwa kubalilapo bwafishiwepo panono mu 537 B.C.E. ilyo abaYuda balubwilwe muli bunkole bwa mu Babele, icalengele no kuti babwelele ku calo cabo. Lelo ukufikilishiwa kukalamba ukwa kusesema kwa kwa Esaya kulecitika pali lelo, kabili tulelolela ukufishiwa kwacilapo ukwa kucincimusha ukukaba mu calo cipya ica kwa Lesa icileisa. Cine cine, ukusesema kwa kucincimusha ukwasesemenwe muli Esaya kulatupeela icitontonshi ca mapaalo Lesa asungila abamutemwa.

Yehova Akunkumba “Abomankonso”

 3. Cipusho nshi Esaya icipandwa 65 atwasukila?

³ Ibukisheni ukuti muli Esaya 63:15–64:12 mwaba ipepo lya kulapila ilya mu kusesema ilyo Esaya apepeeleko abaYuda bankole abali mu Babele. Nge fyo amashiwi ya kwa Esaya yalanga apabuuta, abaYuda abengi tabalepepa Yehova no mweo onse, lelo bamo nabalapila no kubwelela kuli wene. Bushe Yehova nomba alabwesha ulu luko pa mulandu wa aba bashalapo abalapila? Tusanga icasuko muli Esaya icipandwa 65. Lelo ilyo ashilalanda pa bulayo bwa kulubula abanono aba busumino, Yehova alondolola ubupingushi bulepembelela abengi ababulwa icitetekelo.

 4. (a) Ni bani bakafwaya Yehova, abakapusanako na bantu bakwe aba bucintala? (b) Bushe umutumwa Paulo abomfeshe shani amashiwi ya pali Esaya 65:1, 2?

⁴ Yehova nashipikisha kuli bucintala bwatwalilila ubwa bantu bakwe. Lelo, inshita ili no kwisa ilyo akabapeela ku balwani babo no kupokelela bambi mu kusenamina kwakwe. Yehova alandila muli Esaya, ati: “Nafwaikwa ku bashanjipusha, nasangika ku bashamfwaya. Natila, E po ndi, e po ndi, ku luko ulushainikwako ishina lyandi.” (Esaya 65:1) Mwandi ifi fyebo fyalandwa pa bantu abo Yehova apingana na bo icipingo fya kulengo bulanda ukuti abena fyalo bena bakesa kuli Yehova lelo Yuda onse uwa bumankonso akakaana ukucite co. Te Esaya eka uwasobela ukuti kuli pele pele Lesa akasala abantu abashaishibikwe kale. (Hosea 1:10; 2:23) Umutumwa Paulo ayambwile Esaya 65:1, 2 ukufuma muli Septuagint ku kuleka ashinine ukuti abena fyalo bali no kusanga “ubulungami bwa mu kutetekela” nangu ca kuti abafyelwe abaYuda balikene ukucite co.—Abena Roma 9:30; 10:20, 21.

5, 6. (a) Cinshi Yehova alanga ukuti e co alefwaisha ukucita, lelo bushe abantu bakwe bayankulako shani? (b) Cinshi twingasambilila ku fyo Yehova acitile na Yuda?

⁵ Yehova alondolola ico akasuminishisha abantu bakwe ukuponenwa akayofi atila: “Nayanse minwe yandi akasuba konse ku bomankonso, abenda mu mibele iishawama, ukukonka amapange yabo.” (Esaya 65:2) Umo nga ayanse minwe yakwe cilangililo ca bwite nelyo ukukunkumba. Yehova nayanse minwe yakwe, te pa nshita fye inono, lelo akasuba konse. Ico alefwaisha ca kuti abaYuda babwelele kuli wene. Lelo, aba bantu abomankonso nabafilwa ukwankulako.

⁶ Mwandi ili lisambililo lya kucincimusha tusambilila ku mashiwi ya kwa Yehova! Afwaya ifwe ukupalama kuli wene pantu ni Lesa uwayangusha. (Yakobo 4:8) Na kabili aya mashiwi yatulango kuti Yehova aliicefya. (Amalumbo 113:5, 6) Na kuba, mu mampalanya atwalilila ukwanse minwe yakwe, ukukunkumba abantu bakwe ukubwela nangu ca kuti ‘nabamulungulusha’ ku bumankonso bwabo. (Amalumbo 78:40, 41) Ni pa numa fye ya kubakunkumba pa myaka iingi e lyo kuli pele pele abapeela ku balwani babo. Nalyo line, takaana abaicefya mu kati kabo.

7, 8. Ni mu nshila nshi abantu ba kwa Yehova abomankonso bamukalifisha?

⁷ Aba baYuda abomankonso bakalifye Yehova libili libili ku micitile yabo iye shiku. Yehova alondolola imicitile yabo iya musaalula ati: “Abamfiisha ku mutima pe pa cinso candi, abepaila amalambo mu mabala yabo, no kufutumwine fya kuninika pa njelwa—abekala mu nshishi, no kutubilisha umubikwa abafwa, abalyo munofu wa kapoli, no kwipiko muto wa finangwa mu nongo shabo, abatila, Talukako, wipalama kuli ine, pantu [kuti nakwambukisha bumushilo, NW]. Aba bantu cushi mu myona yandi, mulilo uupya akasuba konse.” (Esaya 65:3-5) Aba bantu abamoneka aba mushilo balefiisha Yehova ku mutima ‘pa cinso cakwe’—amashiwi ayalelangilila ukupama no kubulwa akatiina. Tabaleesha no kufisa ifya muselu ifyo balecita. Bushe tauli mulandu wa kukandilwapo maka maka ukubembukila pa cinso ca kwa Uyo uulingile ukucindikwa no kumfwila?

⁸ Aba ababembu abaimona abalungama, bali nga balesosa ku baYuda bambi ukuti: ‘Wimpalama, pantu ndi wa mushilo ukukucila.’ Cine cine ubu e bumbimunda! Aba abaimona aba mushilo balepeela amalambo ne fya kufutumune fya kuninika kuli balesa ba bufi, ifyo Amalango ya kwa Lesa yabinda. (Ukufuma 20:2-6) Bekele mu nshishi, kabili ici cabalenga ukukowela ukulingana na Amalango. (Impendwa 19:14-16) Balelya umunofu wa kapoli, ica kulya icakowela.a (Ubwina Lebi 11:7) Lelo, baleimona ukuti imilimo yabo mu fya mapepo yabalengo kuba abashila ukushila ukucila abaYuda bambi, kabili balefwaya abantu bambi ukubataluka pa kuti, ukulingana no kutontonkanya kwabo, aba beshishiwa, nelyo besangululwa, pa kubishanya fye na bo. Lelo, ifyo te fyo “Lesa wa kalumwa” amone fintu nangu fye panono!—Amalango 4:24.

 9. Bushe Yehova amona shani ababembu abailungamika?

⁹ Yehova ena tamwene aba abailungamika ukuti ba mushilo, atila: “Aba bantu cushi mu myona yandi.” Ishiwi lya ciHebere ukwafuma ishiwi “imyona” ilingi line libomfiwa mu mampalanya ukulangilila ubukali. Icushi na co cilangililo ca cifukushi ca kwa Yehova. (Amalango 29:20) Ukupepo tulubi ukwe shiku umo abantu baipoosele nakubalamuna ubukali bwa kwa Yehova.

10. Bushe Yehova akalandula shani aba mu Yuda pa membu shabo?

¹⁰ Ukulingana no bupingushi bwakwe, Yehova te kuti alekepo fye ukwabulo kukanda aba babembu ba ku mufulo. Esaya alemba ati: “Moneni, calilembwa ku cinso candi, nshakatalale kano nasuka nalandula; kabili nkalandwila pa fifuba fyabo amampuulu yabo na mampuulu ya bashibo, e fyo asosa Yehova. Abantu abafutumune fye fungo pa mpili, no kumpontela pa tupili: awe mbale ninge imilimo yabo, no kuleka ilandwilwe pa fifuba fyabo.” (Esaya 65:6, 7) Ifi baitumpa mu kupepa kwa bufi, aba baYuda nabaseebanya Yehova. Balenga cilemoneka kwati tapali bupusano pa kupepa kwa cine no kwa nko shabashinguluka. Yehova akalandwila “pa fifuba fyabo” “amampuulu yabo” e lyo no kupepo tulubi no kupupe mipashi. Cilemoneka kwati ishiwi “ififuba” lilelosha ku nsalu ye laya iyo balefona ku muulu no kupanga umufuko umo abashitisha nalimo bengapoosa umulingo wa fyo basombwele. (Luka 6:38) Ku baYuda abasangu, ici nacumfwika umo cilolele ukwabulo bwafya—e kutila Yehova akabapeela umulingo wabo uwa ‘cilandushi’ nelyo ubupingushi. Lesa wa bupingushi akafwaya ukuti balandulwe. (Amalumbo 79:12; Yeremia 32:18) Apo Yehova taaluka, kuti twacetekelo kuti mu nshita yakwe iyalinga, e fyo akacito bupingushi na pali buno bwikashi bubifi.—Malaki 3:6.

“Pa Mulandu wa Babomfi Bandi”

11. Bushe Yehova alanga shani ukuti akapususha uwashalapo wa busumino?

¹¹ Bushe Yehova akekatilwe nkumbu aba cishinka mu bantu bakwe? Esaya alondolola ati: “E fyo Yehova asosa: Ifyo umwangashi upya usangwa mu cisansangu, no muntu atila, Wiconaula, pantu muli ipaalo; e fyo nkacita pa mulandu wa babomfi bandi, ku kubulo konaulo luko lonse. Nkafumyo bufyashi muli Yakobo, na muli Yuda abo abakakwate mpili shandi; abasalwa bandi bakakwate calo, na babomfi bandi bakekalamo.” (Esaya 65:8, 9) Pa kupashanya abantu bakwe ku cisansangu ca myangashi, Yehova abomfya icilangililo ico bengomfwa bwangu umo cilolele. Muli ici calo mwalifula imyangashi, no mwangashi upangwa ku myangashi waba lipaalo ku bantu. (Amalumbo 104:15) Icisansangu calandwapo pano kuti caba ni cilya icikwete fye imyangashi imo imo iisuma. Nelyo kuti caba ukuti icisansangu cimo e cili bwino, e lyo ifyashala fibishi atemwa nafibola. Te mulandu ne fyo cili, umulimi wa myangashi takonaule imyangashi isuma. Kanshi Yehova alaya abantu bakwe ukuti takonaule ulu luko lonse lelo akapususha uwashalapo wa busumino. Asoso kuti uyu uwashalapo uwasenaminwa akakwate “mpili” shakwe, e kutila, Yerusalemu ne calo ca Yuda, icalo ca mpili ico Yehova apokele ku kube cakwe.

12. Mapaalo nshi yakapeelwa abashalapo ba busumino?

¹² Mapaalo nshi yali no kupeelwa kuli uyu uwashalapo wa busumino? Yehova alondolola ati: “Sharone akaba apa kwikale mikuni, no mupokapoka wa Akore apa kuyolola amaombe, ku bantu bandi abamfwaya.” (Esaya 65:10) Imikuni yalicindama nga nshi mu bwikalo bwa baYuda abengi, ne mpanga sha mulemfwe nga shafula shileta ulubanda mu nshita ya mutende. Yehova alanda pa ncende shibili ishatalukene nga nshi pa kuti alangilile bwino umutende no lubanda ifikabako. Ku masamba kwaba Ilungu lya Sharone, ilyayemba kabili ilyafunda, ilyakonka Ululamba lwa Mediterranean. Umupokapoka wa Akore e wapanga ulubali lwa mupaka wabela ku kapinda ka ku kuso na ku kabanga uwa ici calo. (Yoshua 15:7) Pa nshita ya bunkole ubuleisa, ishi ncende shikaba amapopa, ne calo fye conse ici e fyo cikaba. Lelo, Yehova alaya ukuti pa numa ya bunkole ishi ncende shikasanguka impanga sha mulemfwe ishayemba isha bashalapo abakalabweluluka.—Esaya 35:2; Hosea 2:15.

Ukutetekela ‘Lesa we Shuko’

13, 14. Micitile nshi yalanga ukuti abantu ba kwa Lesa nabamusuula, kabili cinshi cikabacitikila pali iyi misuula?

¹³ Ukusesema kwa kwa Esaya nomba kwatendeka ukulanda pali abo abasuula Yehova kabili abatwalilila ukupepo tulubi. Kwatila: “Imwe mwe basuula Yehova, abalabo lupili lwakwe ulwa mushilo, abateyanishisha [lesa we Shuko itebulo, abaisushisha lesa Kalingila, NW] inkombo sha mwangashi uwasakana.” (Esaya 65:11) Ifi aba abaYuda abafuma ku busumino bateyanya itebulo lya fya kulya ne fya kunwa ku cinso ca kwa ‘lesa we Shuko’ na ‘lesa Kalingila,’ cilelanga fye ukuti nabawila mu misango ya nko ishisenshi iya kupepo tulubi.b Cinshi cikacitikila onse uutetekela aba balesa ukwabula ukushininkisha bwino?

¹⁴ Yehova abasoka ukwabulo kulamba ati: “Nkalingila imwe ukufwa ku lupanga, mukafwamina ku kwipayaulwa bonse bene; pantu ilyo naitile tamwayaswike, ilyo nasosele tamwaumfwile, mwacita ne cabipa mu menso yandi, no kusala ico nshabekelwa.” (Esaya 65:12) Yehova abomfya ubupilibulo bwe shina lya kwa lesa Kalingila mu ciHebere inkonko, no kusoso ukuti abapepa uyu lesa wa bufi ‘bakalingilwa ukufwa ku lupanga,’ e kuti, ukonaulwa. Imiku iingi Yehova alyeba aba bantu ukulapila ukubomfya bakasesema bakwe, lelo balimusuula kabili mu bumankonso basalapo ukucita ico baishiba ukuti cibi mu menso yakwe. We musaalula ulakula uo balanga kuli Lesa! Ku kufishapo ifyo Lesa asokele, ulu luko lukaponenwa akayofi kakalamba mu 607 B.C.E. ilyo Yehova akasuminisha abena Babele ukonaula Yerusalemu ne tempele lya uko. Pali iyo nshita ‘lesa we Shuko’ akafilwa ukupokolola abaipeela kuli wene mu Yuda na mu Yerusalemu.—2 Imilandu 36:17.

15. Ni shani Abena Kristu pali lelo bomfwila ukusoka kusangwa pali Esaya 65:11, 12?

¹⁵ Pali lelo Abena Kristu ba cine balomfwila ukusoka ukusangwa pali Esaya 65:11, 12. Tabasumina mwi ‘Shuko,’ kwati nalimo maka yacila pa buntunse ayengaleta ukusenamina ku bantu. Apo tabafwaya konaule fikwatwa fyabo mu kwesha ukutalaliko mutima wa kwa ‘lesa we Shuko,’ balataluka ku misango yonse iya fyangalo fya cela mushuke. Balishininkisha ukuti abaipeela kuli uyu lesa kuli pele pele bakalufya fyonse, pantu Yehova atila ku ba musango yo: “Nkalingila imwe ukufwa ku lupanga.”

“Moneni, Ababomfi Bandi Bakasamwa”

16. Yehova akapaala shani ababomfi bakwe aba cishinka, lelo cikaba shani kuli abo abamusuula?

¹⁶ Pa kwebaula abasuula Yehova, uku kusesema kwalondolola ifilambu fyacilana ifili no kupeelwa ku bapepa Lesa mu cishinka na bamupepa mu bumbimunda akuti: “Moneni, ababomfi bandi bakalya, na imwe mukaba ne nsala; moneni, ababomfi bandi bakanwa, na imwe mukaba ne cilaka; moneni, ababomfi bandi bakasamwa, na imwe mukaba ne nsoni; moneni, ababomfi bandi bakaanga ku kubuuta ku mutima, na imwe mukakuuta ku kukalipwa kwa mutima, no kuweleshe misowa [pa mulandu wa kushikitika no kumanama, NW].” (Esaya 65:13, 14) Yehova akapaala ababomfi bakwe aba cishinka. Bakaanga pa mulandu wa kuti imitima yabo ikesulamo ukusekelela. Ukulya, ukunwa, no kusamwa mashiwi ayalelangilila ukuti Yehova akapeela bakapepa bakwe fyonse ifyo bakabila. Lelo, abasalapo ukusha Yehova bakaba ne nsala ne cilaka ca ku mupashi. Tabakapeelwe ifyo bakabila. Bakakuuta no kuwelesha pa mulandu wa kushikitika no kumanama ifikesa pali bena.

17. Cinshi calenga abantu ba kwa Lesa ukwanga pali lelo?

¹⁷ Amashiwi ya kwa Yehova yalondolola bwino ifili bumupashi pali lelo ubwa abo abaitunga fye ukubombela Lesa. Ilyo imintapendwa ya baba mu Kristendomu baleshikitika no kumanama, bakapepa ba kwa Yehova bena balaanga. Kabili paliba icalenga ukuti balesamwa. Balaliishiwa bwino lwa ku mupashi. Yehova alabapeela ifya kulya fya ku mupashi ifingi ukupitila mu mpapulo shashimpwa pali Baibolo na mu kulongana kwa Bwina Kristu. Icine ica kukuulilila na malayo ya cisansamushi ifyaba mu Cebo ca kwa Lesa cine cine filatulengo “kubuuta ku mutima”!

18. Cinshi cikashiilwa kuli abo abasuula Yehova, kabili cinshi napamo ukubomfya amashina yabo mu kulapa kwingalangilila?

¹⁸ Yehova atwalilila ukulanda kuli abo abamusuula ati: “Mukashiila abasalwa bandi ishina lyenu ku kube cilapo, na Shikulu Yehova akamulengo kufwa; na babomfi bandi bakenikwe shina limbi. Pa kuti uupaala muno calo, akapaalila muli Lesa wa cishinka, kabili uulapa muno calo, akalapa Lesa wa cishinka; pantu fyalilabwa ifya kumanama fya ntanshi, fyafiswa ku menso yandi.” (Esaya 65:15, 16) Ico abasuula Yehova bakashiilwa fye lishina lyabo, ilikabomfiwa fye mu cilapo, nelyo mu citiipu. Ici kuti calola mu kuti abo abafwaya ukuilengo bulanda ku cilapo, baba kwati balesosa abati: ‘Nga nafilwa ukufishapo ubu bulayo, lekeni nkakandwe ifyakandilwe balya basangu.’ Kuti capilibula fye no kuti ishina lyabo likabomfiwa mu mampalanya, nga filya amashina Sodomu na Gomora yabomfiwa, nge cishibilo ca kukanda kwa kwa Lesa ukwa babifi.

19. Ni shani ababomfi ba kwa Lesa baketwa ishina limbi, kabili cinshi cikalenga ukuti bacetekele muli Lesa wa cishinka? (Moneni no tulembo tuli pe samba.)

¹⁹ Mwandi ifintu fikawamina ababomfi ba kwa Lesa! Baketwa ishina limbi. Ico cilelangilila ukupaalwa no kucindamikwa bakakwata ilyo bakabwelela ku calo cabo. Tabakafwaye ukupaalila muli lesa wa bufi nangu umo nelyo ukulapa icilubi icishakwata mweo nangu cimo. Lelo, ilyo bapaala bakapaalila muli Lesa wa cishinka nelyo ukulapa Lesa wa cishinka. (Esaya 65:16, moneni utulembo tuli pe samba) Abekashi ba muli ici calo bakaba ne cikabalenga ukucetekela muli Lesa umupwilapo, pantu akaba nafishapo amalayo alaile.c Apo nomba bakabo mutende mu calo cabo, abaYuda bakalaba bwangu ifya kumanama fya ntanshi.

“Ndelenge Myulu Ipya ne Calo Cipya”

20. Bushe ubulayo bwa kwa Yehova ubwa “myulu ipya, ne calo cipya” bwafishiwepo shani mu 537 B.C.E.?

²⁰ Yehova nomba alondolola ifingi pa lwa bulayo bwakwe ubwa kubwesha abashalapo balapila pa numa ya kubwela ukufuma muli bunkole mu Babele. Ukupitila muli Esaya, Yehova atila: “Moneni, ndelenge myulu ipya, ne calo cipya! Ifya ntanshi tafyakebukishiwe, tafyakabukuluke mu mutima.” (Esaya 65:17) Ubulayo bwa kwa Yehova ubwa kubwesha ukupepa kwasanguluka cine cine buli no kufishiwapo, e co alanda pali kulya kubweshiwa ukukacitika ku ntanshi kwati kale kale kulecitika. Uku kusesema pa kubala kwafishiwepo mu 537 B.C.E. ilyo abaYuda bashalapo babweshiwe ku Yerusalemu. Cinshi capangile “imyulu ipya” pali ilya nshita? Kuteka kwa kwa Serubabele ukwatungililwe na Shimapepo Mukalamba Yoshua kabili ukwabelele mu Yerusalemu. AbaYuda bashalapo ababweshiwa e bapangile “icalo cipya,” e kuti ubwikashi bwa bantu abasangululwa abalenakila kuli kulya kuteka kabili abayafwilisheko ukubwesha ukupepa kwasanguluka muli cilya calo. (Esra 5:1, 2) Insansa shafumine muli kulya kubweshiwa shafimbilikishe ukucula konse uko bapitilemo; ifya kumanama fya kale tafyaibukishiwe na kwibukishiwa.—Amalumbo 126:1, 2.

21. Myulu nshi yaishilebako mu 1914?

²¹ Lelo, ibukisheni ukuti Petro abwekeshepo ukusesema kwa kwa Esaya kabili alangile ukuti kwali no kufishiwapo ku ntanshi. Uyu mutumwa alembele ati: “Imyulu ipya ne calo cipya e fyo tulolela, umwaikalo bulungami, umwabele cilayo cakwe.” (2 Petro 3:13) Mu 1914 iyi myulu ipya iyapembelelwe pa nshita ntali yaishilebako. Ubufumu bwa kwa Mesia ubwafyelwe muli ulya mwaka buteekela mu muulu mwine, kabili Yehova alipeela amaka kuli ubu Bufumu pe sonde lyonse. (Amalumbo 2:6-8) Ubu buteko bwa Bufumu, ubo Kristu na bakateka banankwe ba 144,000 batekapo, e myulu ipya.—Ukusokolola 14:1.

22. Ni bani bakapange calo cipya, kabili abantu baleipekanya shani na nomba line ukwisaba intendekelo ya cilya calo?

²² Ni shani pa lwa calo cipya? Nga filya fine cali mu kufishiwapo kwa pa kale, e fyo abakapanga icalo cipya bakaba bantu abakalanakila ku mitekele ya buteko bupya ubwa mu muulu. Na nomba line, imintapendwa ya bantu abalemenena ku busuma balainashisha kuli ubu buteko kabili balatukuta ukumfwila amafunde ya buko ayasangwa muli Baibolo. Aba bantu bafuma mu nko shalekanalekana, indimi, imishobo, kabili babombela pamo mu kupyungila Yesu Kristu Imfumu iileteka. (Mika 4:1-4) Pa numa ya kufumishiwapo kwa buno bwikashi bubifi, ili bumba e likapange ntendekelo ya calo cipya ilyo kuli pele pele likakumana sonde lyonse no kupanga ubwikashi bwa bantunse abatiina Lesa abapyaninine cifulo ca pe sonde ica Bufumu bwa kwa Lesa.—Mateo 25:34.

23. Fyebo nshi tusanga mwi buuku lya Ukusokolola pa lwa “myulu ipya ne calo cipya,” kabili uku kusesema kukafishiwa shani?

²³ Ibuuku lya Ukusokolola lilondolola icimonwa ico umutumwa Yohane amwene ica bushiku bwa kwa Yehova ubuleisa, ilyo buno bwikashi bukafumishiwapo. Pa numa ya ifyo, Satana akapooswa ku cilindi ca ku mbo. (Ukusokolola 19:11–20:3) Ukukonka pali ubo bulondoloshi, Yohane abwekeshapo amashiwi ya kusesema aya kwa Esaya, kabili alemba ati: “Namwene umuulu upya ne calo cipya.” Ifikomo fyakonkapo ifya lyashi lya ici cimonwa ca bukata fishimika pa lwa nshita ilyo Yehova Lesa akawamya sana imibele ili pe sonde. (Ukusokolola 21:1, 3-5) Ukwabulo kutwishika, ubulayo bwa kwa Esaya ubwa “myulu ipya, ne calo cipya” bukafikilishiwa mu nshila yawamisha mu calo cipya ica kwa Lesa! Mu kuteka kwa myulu ipya, abantunse mu bwikashi bupya ubwa pa calo bakaipakisha paradise wa ku mupashi kabili uwa cine cine. Cine cine bwaba bwa kusansamusha ubulayo bwa kuti “ifya ntanshi [e kuti ukulwala, ukucula, na malanda yambi ayengi abantunse bapitamo], tafyakabukuluke mu mitima.” Conse ico nalimo twingebukisha pali ilya nshita tacakatulungulushe, nelyo ukutukalifya, nge fi caba pali lelo ku bantu abengi.

24. Cinshi ico Yehova akasekelela pa kubweshiwa kwa Yerusalemu, kabili cinshi cishakomfwike na kabili mu misebo ya muli ulya musumba?

²⁴ Ukusesema kwa kwa Esaya kwatwalilila akuti: “[Sekeleleni] no kwanga pe pe pali ico ine ndelenga; pantu, moneni, ndelenga Yerusalemu ica kwangila, na bantu ba uko ica kusekelela. Kabili nkaangila Yerusalemu, no kusekelelela abantu bandi. Tamwakomfwike kabili muli wene ishiwi lya kulila, nangu lishiwi lya nkuuta.” (Esaya 65:18, 19) Te baYuda beka bakasekelela pa kubweshiwa ku calo cabo lelo na Lesa umwine akasekelela, pantu akayemfya Yerusalemu—na kabili akabe cifulo cacindamisha ica kupepa kwa cine pe sonde. Ishiwi lya kulila pa fibi ifyalecitika, ilyaleumfwika mu misebo ya ulya musumba mu myaka yabangilileko, talyakomfwike na kabili.

25, 26. (a) Mu nshiku shesu, ni shani Yehova alenga Yerusalemu “ica kwangila”? (b) Ni shani Yehova akabomfya Yerusalemu Mupya, kabili mulandu nshi tulingile ukusekelela pali lelo?

²⁵ Na lelo line, Yehova alalenga Yerusalemu “ica kwangila.” Acita shani ifyo? Nge fyo tumwene kale, imyulu ipya iyaishilebako mu 1914 kuli pele pele ikasanshamo ba 144,000 bakateka banankwe aba kwa Yesu, abakaba ne fya kubomba mu buteko bwa mu muulu. Aba balondololwa mu kusesema ukuti ni “Yerusalemu mupya.” (Ukusokolola 21:2) Ni kuli Yerusalemu mupya Lesa alanda ukuti: “Moneni, ndelenga Yerusalemu ica kwangila, na bantu ba uko ica kusekelela.” Yerusalemu mupya akabomfiwa na Lesa ku kuleta amapaalo yashaifulila ku bantu aba cumfwila. Tamwakomfwike kabili ishiwi lya kulila, nangu lishiwi lya nkuuta, pantu Yehova akatupeele “fifwayo mutima [wesu].”—Amalumbo 37:3, 4.

²⁶ Cine cine, kwaliba ifingi ifitulengo kusekelela pali lelo! Nomba line Yehova akashishe shina lyakwe ilya lulumbi ilyo akonaula bonse abamulwisha. (Amalumbo 83:17, 18) Lyene imyulu ipya e ikalateka fye yeka. We fintu ulawama ifya kutulengo kusekelela no kwanga pe pe pali ico Lesa alelenga!

Ubulayo bwa Nshita ya ku Ntanshi iya Mutelelwe

27. Esaya alondolola shani umutelelwe abaYuda balebweluluka bakaipakisha mu calo cabo?

²⁷ Mu kufishiwapo kwa ntanshi, bushe ubumi bukaba shani ku baYuda abalebweluluka abakalatekwa ne yi myulu ipya? Yehova atila: “Ukufuma lilya takwakabe kabili akanya ka nshiku shinono, nangu umukote uushafisha nshiku shakwe; pantu umwaice akafwa uwa myaka umwanda [100], [lelo umubembu, nangu akaba ne myaka umwanda akatiipwa, NW].” (Esaya 65:20) Mwandi ubu bulondoloshi bushaiwamina ubwa mutelelwe bankole abalebweluluka bakaipakisha mu calo cabo icabweshiwa! Akanya takakafwe ilyo inshita ya kufwilapo ishilakumana, ilyo kali fye ne nshiku ishinono. Nangu fye mukalamba taakafwe imfwa ya musango yo ilyo ashilafika pa mushinku wa kufwilapo.d Ifyo amashiwi ya kwa Esaya yapeela isubilo ku baYuda abakabwelela ku Yuda! Apo nomba bakabo mutende mu calo cabo, tabakakabile ukutiina ukuti abalwani bakabasendela abana babo nelyo ukubepaila abaume babo.

28. Cinshi tusambilila ku mashiwi ya kwa Yehova pa fyo ubumi bukaba mu calo cipya icikatekwa no Bufumu bwakwe?

²⁸ Cinshi amashiwi ya kwa Yehova yatweba pa fyo ubumi bukaba mu calo cipya icileisa? Mu Bufumu bwa kwa Lesa, umwana onse akaba ne cilolelo ca nshita ya ku ntanshi iya mutelelwe. Imfwa tayakatale aisenda umuntu uutiina Lesa ilyo afika pa nshita ya bumi ubutuntulu. Lelo, abantunse aba cumfwila bakaba abacingililwa, mu mutelelwe, no kuipakisha ubumi. Lelo cikaba shani kuli onse uwasalapo ukupondokela Lesa? Aba musango yo bakalufya ishuko lyabo ilya kuba no bumi. Nangu fye nga ca kuti umubembu uwapondoka ali ne “myaka umwanda,” ukufwa akafwa. Nga cabe fyo, ninshi akaba fye “mwaice” nga kulinganya ku fyo aali no kuba—e kutila umuntu uwali no kuba no bumi bwa muyayaya.

29. (a) Kusekelela nshi abantu ba kwa Lesa aba cumfwila bakasekelela mu calo cabweshiwa ica Yuda? (b) Mulandu nshi icilangililo ca miti cibelele icalinga ku kulangilila imyaka iingi? (Moneni utulembo tuli pe samba.)

²⁹ Yehova nomba akonkanyapo ubulondoloshi bwakwe ubwa mibele ikabako mu calo cabweshiwa ica baYuda ati: “Bakakuula amayanda no kwikalamo, bakalima na mabala ya myangashi no kulye fisabo fya yako; tabakakuule na bambi abekalamo, tabakalime na bambi abalyako; pantu inshiku sha bantu bandi shikaba nge nshiku sha muti, ne milimo ya minwe yabo abasalwa bandi bakasekelamo pa myaka iingi.” (Esaya 65:21, 22) Pa numa ya kubwelela ku calo ca Yuda icaba amapopa kabili ukwabulo kutwishika icabulamo amayanda nangu myangashi, abantu ba kwa Lesa aba cumfwila bakasekelela ukulaikala mu mayanda yabo yene no kulalya ifisabo fya mu mabala yabo yene. Lesa akapaala umulimo wabo, kabili bakekale myake ingi—nge nshiku sha muti—pa kuti bakaipakishe ifisabo fya mu kubombesha kwabo.e

30. Mibele nshi iya nsansa ababomfi ba kwa Yehova baipakisha pali lelo, kabili finshi bakaipakisha mu calo cipya?

³⁰ Mu nshiku shesu, uku kusesema kwalifishiwapo. Abantu ba kwa Yehova bafumine muli bunkole bwa ku mupashi mu 1919 kabili batendeke ukubwesha “icalo” cabo nelyo umwa kubombela no kubwesha ukupepa kwasanguluka. Bapangile ifilonganino kabili bakushishe ifisabo ifingi ifya ku mupashi. E mulandu wine, nangu fye ni nomba abantu ba kwa Yehova balaipakisha paradise wa ku mupashi no mutende wa kwa Lesa. Kuti twacetekela ukuti umutende wa musango yo ukatwalilila mpaka na muli Paradise wa cine cine. Kuti twafilwa no kwelenganya ifyo Yehova akacita mu calo cipya ukubombela pamo na bakapepa bakwe aba mitima ya kuitemenwa kabili abafwaisha ukubomba. Mwandi cikaba ca kusekelela ukuikuulila ing’anda yenu no kwikalamo! Mu kuteka kwa Bufumu, lyonse kukalaba imilimo iikalaletela abantu insansa. Ifyo cikawama lyonse ‘ukumone cisuma’ mu kucucutika kwenu! (Lukala Milandu 3:13) Bushe tukakwate nshita iikalamba iya kuipakisha bwino umulimo wa minwe yesu? Cine cine tukakwata! Ubumi abantu ba busumino bakakwata ubwabule mpela bukaba “nge nshiku sha muti”—amakana na makana ya myaka, na ku ciyayaya!

31, 32. (a) Mapaalo nshi abaYuda abalebweluluka bakaipakisha? (b) Mu calo cipya, lisubilo nshi abantunse ba busumino bakaba nalyo?

³¹ Yehova alondolola amapaalo na yambi ayali no kupeelwa kuli bankole abalebweluluka, atila: “Tabakacucutikile ibusha, nangu kufyalila abana itentula, pantu bene bufyashi bwa bapaalwa ba kwa Yehova, na bafuma mu nda shabo bakaba pamo na bo.” (Esaya 65:23) Balya baYuda babweshiwa bakapaalwa kuli Yehova, e co tabakacucutikile ibusha. Abafyashi tabakafyale abana abashakakokole no kufwa bafwa. Abali kale bankole te bakaipakisha beka aya mapaalo ya kubweshiwa; bakaba pamo no bufyashi bwabo. Lesa alefwaisha nga nshi ukucitila abantu bakwe ifyo bakabila ica kuti alayo kuti: “Ilyo bashilalilila kuli ine, ine naasuka; ilyo bacili balesosa, ine naumfwa.”—Esaya 65:24.

³² Ni shani Yehova akafishapo aya malayo mu calo cipya icileisa? Tuli no kulolela no kumone fyo cikaba. Yehova taatweba fyonse, lelo kuti twacetekela ukuti abantunse ba busumino tabakatale ‘abacucutikile ibusha’ na kabili. Ibumba likalamba ilya bakapusuka pa Armagedone kumo na bana bonse abo bakafyala bakaba ne subilo lya bumi bwa mushinsanshiku kabili ubwa kwikusha—e kutila ubumi bwa muyayaya! Abakabuushiwa kabili abakasala ukumfwila amafunde ya kwa Lesa na bo bakasekelela mu calo cipya. Yehova akomfwa kabili akabacitila ifyo bakabila, kabili akalaiteyanishisha fye na limo ukubacitile fyo. Cine cine, Yehova akafumbatule minwe yakwe no kwikusha ‘conse ica mweo ifyo cilefwaya,’ ifyayana.—Amalumbo 145:16.

33. Bushe ilyo abaYuda bakabwelela ku calo cabo, ni mu nshila nshi inama shikaba isha mutende?

³³ Bushe uyu mutende walaiwa no mutelelwe ukaba na kuli finshi? Yehova asondwelela ici ciputulwa ca uku kusesema ati: “Umumbulu no mwana wa mpaanga fikamemena pamo, ne nkalamo ikalye mpimbili nge ng’ombe, ne nsoka, ulukungu lukaba e cilyo ca iko; tafyakacite bubi kabili tafyakonaule monse mu lupili lwandi lwa mushilo, e fyo asosa Yehova.” (Esaya 65:25) Ilyo abaYuda ba busumino abashalapo bakabwelela ku calo cabo, uukalabasakamana ni Yehova. Na cine, inkalamo ikalye mpimbili nge ng’ombe, pantu inkalamo tayakacite bubi ku baYuda nelyo ku fitekwa fyabo. Ubu bulayo bukafishiwapo, pantu bwasondwelelwa na mashiwi ya kuti, “e fyo asosa Yehova.” Kabili Icebo cakwe lyonse cilafishiwapo!—Esaya 55:10, 11.

34. Kufishiwapo nshi ukwa kucincimusha amashiwi ya kwa Yehova yafishiwapo lelo kabili yakafishiwapo shani mu calo cipya?

³⁴ Amashiwi ya kwa Yehova yalefishiwapo mu nshila ya kucincimusha pali bakapepa ba cine lelo. Ukutula mu 1919, Lesa alipaala icalo ca ku mupashi ica bantu bakwe, ukucisangula paradise wa ku mupashi. Abesa muli uyu paradise wa ku mupashi balaalula imibele yabo icine cine. (Abena Efese 4:22-24) Pa kwafwilishiwa ku mupashi wa mushilo uwa kwa Lesa, abantu abo kale bali abakali kwati fiswango—abo nalimo balecusha nelyo fye ukusansa abantu banabo—balibombesha ukucincintila iyi misango yabipa. Ne ci calenga ukuti baleipakisha umutende no kwikatana na basumina banabo mu kupepa. Amapaalo ayo abantu ba kwa Yehova baipakisha muli paradise wabo uwa ku mupashi yakatwalilila ukufika fye na muli Paradise wa cine cine, umo umutende uukaba pa bantu e ukaba na pali bene ne nama. Kuti twacetekela ukuti mu nshita ya kwa Lesa iyalinga, umulimo wakwe uo apeele abantu ukabombwa bwino bwino uwa kuti: ‘Nasheni [isonde], kabili mube na bukateka kwi sabi lya muli bemba, na ku fyuni fya mu lwelele, na ku fya mweo fyonse ifyenda pe sonde.’—Ukutendeka 1:28.

35. Finshi filingile ukutulenga “ukwanga pe pe”?

³⁵ Mwandi tulatasha icine cine pa bulayo bwa kwa Yehova ubwa kulenge “myulu ipya, ne calo cipya”! Bulya bulayo bwalifishiwepo mu 537 B.C.E. kabili bucili bulefishiwa na lelo. Uku kusesema kubili kulanda pa nshita ya ku ntanshi iya lulumbi iya bantu aba cumfwila. Ukupitila muli Esaya, Yehova ku luse lwakwe, alitupeelako icitontonshi ca fyo akwatila abamutemwa ku ntanshi. Cine cine, twalikwata ifingi ifilingile ukutulenga ukumfwila amashiwi ya kwa Yehova aya kuti: ‘Angeni pe pe pali ico ine ndelenga’!—Esaya 65:18.

[Amafutunoti]

[Icikope pe bula 389]

Mu calo cipya ica kwa Lesa tukakwata inshita iikalamba iya kuipakisha imilimo ya minwe yesu