Ubusuma Bwapaka Ubwa kwa Yehova
“Ifyo [bwapako, “NW”] busuma bwenu, ubo mwabikila abamutiina.”—ILUMBO 31:19.
1, 2. (a) Mulimo nshi uukalamba Yehova acitile pa nshita imo mu nshita ya ku kale sana? (b) Ni shani fintu Yehova alondolwele ica kufumamo ca mibombele yakwe iya bubumbo?
KWALIKO inshita lintu Lesa atendeke ukubumba ‘imyulu pamo nge cipuna cakwe ica bufumu ne calo pamo nge cipuna ca makasa yakwe.’ (Esaya 66:1) Icalembwa ca bulesa tacisokolola lintu ici cacitike. Cilondolola fye ukuti: “Ku kutendeka Lesa alengele umulu na pano isonde.” (Ukutendeka 1:1) Mu kati ka ciputulwa ca nshita ica kubumba, amamilioni yashingalandwa aya fipinda bushiku yalipangilwe, ifingi ukubamo amakana ya mamilioni ya ntanda. Ukulola ku mpela ya ku nse iya cipinda bushiku cimo ica musango uyo kwaliko ulutanda lwabeeka ulwashingulukwako ne fibulungwa fyacepako mu kulinganishiwako, ifyafiita. Cimo ica fyene caishileitwa isonde. Ukulinganishiwa ku ntanda shikalamba, ishabengeshima, isonde talyali kantu. Nalyo line, ici e cintu Yehova afwaile ukuba icipuna ca makasa yakwe.
2 Yehova muli ifyo ayalwile amaka yakwe aya kubumba ukulola kuli planeti Isonde. “[Ibeli] lya ku cibumbwa conse” aali mupepi na wene pamo nga Kabomba Mukalamba ilintu uyu mupili unono, uwafiita walealulwa mu kati ka nshita ya “nshiku” shalepa mutanda isha kubumba. Cabele, mu mampalanya, cifulo calinga ica kubikapo amakasa ya kwa Lesa. (Abena Kolose 1:15; Ukufuma 20:11; Amapinda 8:30) Pano e po Lesa afwaile ukubika umusango upya uwa bumi bwa mucetekanya: umutundu wa muntu. Abantunse babili aba kubalilapo, ababumbilwe ukufuma ku misango isangwa mu mushili, babikilwe mu fyashingulukako fyawama, ifya paradise. (Ukutendeka 1:26, 27; 2:7, 8) Ica kufumamo ca kupelako ica uyu mulimo wapulamo uwa kubumbwa cali icapwililika nga nshi, icayemba nga nshi, ica kuti Baibolo isokolola ukuyumfwa kwa kwa Lesa ulucelo—iciputulwa ca kupelako—ica bushiku bwalenga mutanda ubwa kubumba ukuti: “Lesa amwene conse ico acitile, kabili, moneni, naciwamisha.”—Ukutendeka 1:31.
Ubusuma bwa kwa Lesa
3. Mibele nshi iyapulamo iya kwa Lesa yasokololwa mu bubumbo?
3 Amakana ya myaka pa numa, intuntuko ya balya bantunse babili aba kubalilapo aloleshe ku numa ku nshita ya kubumbwa kabili alembele ukuti: “Ukufuma ku kulengwa kwa pano isonde ifishimoneka [fya kwa Lesa]—amaka yakwe ya pe na buLesa bwakwe pamo—fyamonekesha, bafiilukila ku fibumbwa.” (Abena Roma 1:20) Ee, ukuwamisha kwapulishamo ukwe sonde no kwa fibumbwa fyabapo mu cine cine cali kubelebesha kwa kusungusha ukwa mibele ishimoneka iya kwa Lesa—intu mu kukanacepako imo iya yene yali busuma bwapaka ubwa kwa Lesa. Fintu cali icalinga, lyene, ukuti Lesa abilishe ifyo icili conse cintu aali nabumba cali icisuma!—Ilumbo 31:19.
4, 5. Ubusuma cinshi?
4 Ubusuma lubali lwalenga mutanda ulwa fisabo fya mupashi wa kwa Lesa ifyalondololwa no mutumwa Paulo pa Abena Galatia 5:22. Amasambililo yafumako muli magazini wa Ulupungu lwa kwa Kalinda yalilanda pa fisabo fya kubalilapo fisano ifya mupashi, ukulanga ukucindama kwa ifi mu kukusha ubuntu bwa Bwina Kristu ubwalundululwa bwino bwino.a Fintu cili icakatama, nangu cingati ni fyo, ukuti tatulabile ubusuma! Mu kulinga, pali nomba twapeela ukusakamana kwesu kuli iyi mibele.
5 Ubusuma cinshi? Ili mibele nelyo umusango wa kuba icisuma. Cili kuwamisha kwa mibele isuma, ubulumba. E ico, ili mibele yashininkishiwa iilumbulwila iine yeka mu kucita kwa milimo isuma kabili iya bunonshi ukulola kuli bambi. Ni shani fintu twingalangisha iyi mibele yaumo mutengo? Mu kutendekelako, pa kupashanya Yehova. E ico, pa ntanshi ya kulanshanya mu kulundako ifyo pamo nga Bena Kristu umo umo twingalanga ubusuma, natubebete ubusuma ubo Lesa wesu uwakwata ukutemwa, Yehova, alanga mu kupayanishisha kwakwe, no kubomba no, lupwa lwa buntunse.
Ubusuma Bwamoneka mu Bubumbo
6. Cinshi cacincishe Yehova ukubumba imisango imbi iya mucetekanya iya bumi?
6 Cinshi cacincishe Shifwe wa mu mulu pa kubalilapo ku kwakana ukuipakisha kwakwe ukwa bumi ne fibumbwa fya mweo ifya mucetekanya? Umutumwa Yohane ayasuka ico cipusho lintu asoso kuti: “Lesa kutemwa.” (1 Yohane 4:8) Ee, ukutemwa kwabula akaso kwakuntile Intulo ikalamba iya bumi ukubumba imisango imbi iya fya mweo, ukupayanishisha fimo umushi wa mu mulu kabili fimbi umushi wa pe sonde. Kwena, twaishiba finono pa lwa fintu umulu nelyo ifibumbwa fya mu mulu fyapala. Mipashi—iishimoneka ku menso ya buntunse—kabili umushi wabo waba mu bufumu bwa mipashi. Lelo lolesha umushi wa pe sonde uwakushinguluka untu Yehova apayanishishe abana bakwe aba buntunse. Kabili languluka umutundu wa muntu wine. Lyene walatendeka ukumona na menso yobe yene ubushininkisho bwa maka ubwa busuma bwa kwa Lesa.
7-9. Ni shani fintu ubusuma bwa kwa Lesa bumonwa mu nshila abumbilemo isonde no muntu waba pali lyene?
7 Yehova apeele abafyashi besu aba kubalilapo ubumi. Ukucila pali ico, acilengele ukucitikako ku bumi ukuba ubwa kusekesha apakalamba, ubwa kuipakisha. Pa kubalilapo fye, abumbile umushi wabo, isonde, mu kuba no kushinguluka, icipimo ca kutalala no kukaba, no mwela ifyali fye ifyalinga. Abikile mu kubomba ukushinguluka kwa menshi, nitrogen, na oxygen ifyabombele mu kupwililika ku kumwenamo no busuma bwa bantunse. Akupile pa mulu we sonde na makana ya misango ya fimenwa, fimo ifya ca kulya ca muntu kabili fimo ukucilisha ifisekesha ilinso. Aiswishe ulwelele ne fyuni ifipeela ubuseko bukalamba mu kuba no kubalabata kwa fiko ne nyimbo sha fiko. Aiswishe babemba no kusenya kwe sabi no mulundu ne misango iingi iya nama, shimo isha mpanga kabili shimo ishingatekwa. Mwandi ni bukapekape bwakulisha! Kabili mwandi bushininkisho bwa busuma bwa kwa Lesa ubwa mutima!—Ilumbo 104:24.
8 Lolesha, nomba, inshila Lesa apangilemo umuntu. Amaboko yakwe, amolu, ne minwe e fikabilwa fye ku kumwafwilisha ukusungilila ukushikatala no kwenda mu kwangukilwa. Muli ifyo, ukufuma ku fisolobelo ifisangwa mu kupaka kwakule fyo pe sonde lyamushinguluka, kuti asange ca kulya ne fikabilwa fimbi kuli wene. Yehova apayenye indimi sha kusonda ukununkila pa kuti ukulya no kunwa tafyali fye ni ncitilo sha kubomba fye ishicitwa pa kusanga amaka—ukupala ukusuntinkanya icipe cimo ica malaiti kuli plagi ilelo. Iyo, ukulya no kunwa fyapekanishiwe ukupeela ukuipakisha, pantu tafikusha fye ifumo lelo na kabili filacincimusha amano ya kusonda. Yehova apeele na kabili umuntu amatwi no kumushingulusha na cinkupiti wa fiunda ku kusekesha ayo matwi. Mwandi buseko ukukutika ku kuŋwinta kwa kamana kalekonkoloka, ukulila kwa cipeele, nelyo ukuisekela kwa kanya! Ee, kutootela ku busuma bwa kwa Lesa, te mulandu ne fintu fyabipa fyonse ifyacitika ukutula pa bubumbo, cicili buseko ukuba abomi.
9 Lolesha, na kabili, amano yesu yambi. We kubalabata kwalekanalekana ulafula, ukwa kusekesha kwabako ku kutemuna amenso yesu! Kabili fintu cabe ca kwikusha ukununsha icena canunkila bwino ice luba! Tacili ca kupapa ukuti kemba wa malumbo apundile kuli Yehova ati: “Ndemutootela, pa kuti nalengelwe mu musango wa kutiinya kabili uwa kupapa; yapesha amano imilimo yenu”!—Ilumbo 139:14.
Ukuwa kwa Mutundu wa Muntu no Kupokololwa
10. Ni shani fintu abantunse abengi bayankulako ku busuma bwa kwa Lesa, nalyo line ni shani fintu batwalilila ukumwenamo ukufuma kuli bwene?
10 Mu ca bulanda, mu kupita kwa nshita abafyashi besu aba kubalilapo balangishe ukubulwa ukutasha pa busuma bonse ubwa kwa Lesa ukulola kuli bene. Balangile ici lintu bakene ukumfwila ukukambisha kwa kwa Yehova no kupula mu cibindo fye ceka cintu aimike. Pamo nge ca kufumamo, bene no bufyashi bwabo baishile ku kwishiba ubulanda, ukucula, ne mfwa. (Ukutendeka 2:16, 17; 3:16-19; Abena Roma 5:12) Ukupulinkana amakana ya myaka ayapitapo ukutula pali ilya ncitilo ya kubulwe cumfwila, abengi aba mutundu wa muntu balilanga ukukanayangwako nelyo ukubulwa ukutasha ku busuma bwa kwa Lesa. Ukwabulo kusakamana ici, nangu ni fyo, abantu abashitootela kabili abashitasha bacili balamwenamo ukufuma ku busuma bwa kwa Lesa. Mu nshila nshi? Umutumwa Paulo alondolwele ku bekashi ba mu Lustra mu Middle East ukuti: “[Lesa] tailekele fye ukwabulo bunte ubwa kuti e Kabomba wa fisuma, uumupeele mfula ya mu mulu ne myaka ya kulobolole fisabo, no kwisushamo imitima yenu ifilyo no kusangalala.”—Imilimo 14:17.
11. Ni mu nshila nshi ubusuma bwa kwa Lesa bwacilila pa kupayanishisha umutundu wa muntu iŋanda ya kusekesha?
11 Lelo ubusuma bwa kwa Lesa tabwapeleshiwa ku kutwalilila ukupayanya amapayanyo ya kusekesha, aya kukosho bumi ayo isonde lyapakamo. Iyo, acilile pali ico. Yehova ailangile umwine uwaipekanya ukulekelela imembu sha bufyashi bwa kwa Adamu no kutwalilila ukusakamana ukuteesa ukwampana na ba busumino pa kati ka mutundu wa muntu. Ulu lubali lwa busuma bwa kwa Lesa lwaletelwe ku kusakamana kwa kwa Mose lintu Yehova alaile ukuleka ‘ubusuma bwakwe bonse ukupita pa cinso [ca kwa Mose].’ Mose lyene aumfwile ukubilisha kwa kuti: “Yehova, Yehova, Lesa wa nkumbu kabili uusenamina, uukokolo kukalipa, kabili uwafulisho luse ne cishinka; uusungilila aba makana uluse, uulekelela amampuulu no bupulumushi no lubembu.”—Ukufuma 33:19; 34:6, 7.
12. Kupayanya nshi ukwe Funde lya kwa Mose kwalangishe ubusuma bwa kwa Yehova?
12 Mu kasuba ka kwa Mose, Yehova aimikile uluko lupya ulwa kwa Israele imibombele ya mwi funde umo ababembu bashili ba ku mufulo baali na maka ya kukwata ukulekelelwa kwa lubembu, ukwa pa nshita iipi, nelyo ukwa cimpashanya. Ukupitila mu cipingo ce Funde ico Mose awikishenye, abena Israele babele uluko lwaibela kabili basambilishiwe ukupeela kuli Yehova amalambo ya nama ayalekanalekana ayali no kukonsolwela imembu shabo ne milimo yakowela. Muli ifyo, te mulandu ne fifyalilwa fyabo ifyakukanapwililika, abena Israele balapila baali na maka ya kutwalilila ukutununuka Yehova mu kupokelelwa no kwishiba ukuti ukupepa kwabo kwali ukwa kutemuna kuli wene. Imfumu Davidi, icilundwa ca lulya luko lwali pe samba lye Funde, alumbulwile ukwibukila kwakwe ukwa busuma bwa kwa Lesa muli kuno kuloshako: “Imembu sha bulumendo bwandi, ne fya bupulumushi fyandi mwilafiibukisha; ibukisheni ine umwabelo luse lwenu, pa mulandu wa busuma bwenu.”—Ilumbo 25:7.
13. Ni shani fintu Yehova apayenye inshila yacilapo kufumamo cimo ukucila pa malambo ya nama ku kulekelelwa kwa membu?
13 Mu kupita kwa nshita ubusuma bwa kwa Yehova bwamukuntile ku kupayanya inshila yacilapo kufumamo cimo kabili iibelelela ku kulekelela imembu. Iyi yali kupitila mwi lambo lya kwa Yesu, uwali intuntuko ya Mfumu Davidi. (Mateo 1:6-16; Luka 3:23-31) Yesu tabembwike. E ico, lintu afwile, ubumi bwakwe ubwapeelwe mwi lambo bwakwete umutengo ukalamba, kabili Lesa alibupokelele pamo nge cilubula icali no kufimba ubufyashi bwa kwa Adamu bonse ubwa lubembu. Umutumwa Paulo alembele ukuti: “Bonse nababembuka, kabili bapelebela ku bukata bwa kwa Lesa. Balungamikilwa ku kusenamina kwakwe fye ku cilubula ca muli Yesu Kristu, uo Lesa atekele pa mbilibili ica kukonsolwela mu mulopa wakwe, icipokelelwa pa kutetekela.”—Abena Roma 3:23-26.
14. Masubilo nshi ayawama yalengwa ukucitikako ku bantunse ukupitila mwi lambo lya cilubula?
14 Icitetekelo mwi lambo lya cilubula ilya kwa Yesu cipwishishisha ifingi ku Bena Kristu, ifingi nga nshi ukucila fintu yalya malambo ya nama pe samba lya cipingo ce Funde yapwishishishe ku bena Israele. Catungulwile ku mpendwa inono iya Bena Kristu ukulungamikwa no kupokelelwa ku mupashi wa kwa Lesa ku kuba abana baume bakwe. Muli ifyo babele bamunyina ba kwa Yesu kabili banonkele isubilo lya kubuushiwa pamo nge fibumbwa fya mupashi ku kwakana na wene mu Bufumu bwakwe ubwa mu mulu. (Luka 22:29, 30; Abena Roma 8:14-17) Elenganya ukuti Lesa aali no kwisula ifilolelo fya musango uyo ifya ku mulu ku fibumbwa fikala pali uyu planeti munono, isonde! Ibumba linono ilyakwata ili subilo e pantu licili. Lelo ku mamilioni ya Bena Kristu bambi, ukubelesha kwa citetekelo mu cilubula kwisule nshila ku kuipakisha cintu Adamu na Efa balufishe—ubumi bwa ciyayaya pali paradise, isonde lyapala ibala. Icipingo ce Funde ceka tacaba na maka ya kupayanya atemwa ifilolelo fya ku mulu nelyo ifya pe sonde ifya nshita ya ku ntanshi ku balambatila kuli cene.
15. Cinshi casanshiwamo mu mbila nsuma?
15 Fintu cili icalingisha ukuti ubukombe pa lwa kutantika kupya uko Lesa abikile mu kubomba ukupitila muli Yesu Kristu bwitwa “imbila nsuma,” pantu bubelebesha ubusuma bwa kwa Lesa. (2 Timote 1:9, 10) Muli Baibolo, imbila nsuma inshita shimo itwa ‘imbila nsuma ya bufumu.’ Ilelo yashimpa pa cine ca kuti Ubufumu bwalimikwa pe samba lya mitekele ya kwa Yesu wabuushiwa. (Mateo 24:14; Ukusokolola 11:15; 14:6, 7) Nangu ni fyo, imbila nsuma ibimbamo ifingi. Nga fintu calangililwa na mashiwi ya kwa Paulo kuli Timote ayacambulwa nomba line, isanshamo ukwishiba kwa kuti Yesu atulile lambo lya cilubula pa mulandu wesu. Ukwabula lilye lambo, ukwampana kwesu na Lesa, ipusukilo lyesu line—ukukanalumbula Ubufumu bwa kwa Yesu na bashimapepo kabili ishamfumu 144,000 ababuulwa ukufuma pe sonde—nga te kuti ficitikeko. Mwandi kulangisha kwawama ukwa busuma bwa kwa Lesa icilubula caba!
Ubusuma bwa kwa Lesa Ilelo
16, 17. Ni shani fintu Hosea 3:5 afikilishiwe (a) mu 537 B.C.E.? (b) mu 1919 C.E.?
16 Ukulolesha ku ntanshi ku “nshiku sha kulekelesha,” umutumwa Paulo asokele ukuti: “Abantu bakaba . . . abashatemwa busuma.” (2 Timote 3:1-3) Nelyo fye ukulangishiwa kwa lyonse ukwa busuma, pamo nga bukapekape no bwina mupalamano bwa bucibusa, te kuti kutashiwe. Fintu buli ubwa kukoselesha, lyene, ubusesemo bwa kukafyo mutima ubwa kwa Hosea 3:5: “Abana ba kwa Israele bakabwela no kufwaya Yehova Lesa wabo, na Davidi imfumu yabo; e lyo bakaba na katiina kuli Yehova na ku busuma bwakwe mu nshiku sha kulekelesha.”
17 Ubu busesemo bwaisushiwe intanshi mu 537 B.C.E. lintu abaYuda babwelele ku Calo Calaiwa ukufuma kuli bunkole mu Babiloni. Mu nshita sha muno nshiku, bwatendeke ukufikilishiwa kwa buko mu mwaka wa 1919 lintu abashalapo ba kwa Israele wa ku mupashi bafumine mu kuteyanya kwa kwa Satana no kutampa mu mukoosha ukufwaya Yehova no busuma bwakwe. Basangile ukuti “Davidi imfumu yabo” aleteka pamo nga Yesu Kristu mu maka ya mu mulu ukutula 1914. Pe samba lya kwangalila kwakwe ukwa ku mulu, mu kucincimuka bapokelele icishingamo ca kubilisha kwa iyi mbila nsuma ku nko. Muli ifyo batendeke ukufikilisha umulimo walembwa pali Mateo 24:14: “Imbila nsuma iyi ya bufumu [bwaimikwa] ikabilwa ku fyalo fyonse ku kubo bunte ku nko shonse; e lyo impela ikesa.”
18. Ni bani bailunda ku bashalapo ba kwa Israele wa ku mupashi mu kubilishe mbila nsuma?
18 Ilelo, abashalapo ba mu basubwa balilundwako ne “bumba likalamba,” abo mu kupalako bawila ubusuma bwa kwa Yehova. (Ukusokolola 7:9) Nomba, ukucila pa mamilioni yane babwekeshapo ishiwi lya kwa malaika uwamwenwe no mutumwa Yohane mu cimonwa ilyo balebilisha ku nko shonse ukuti: “Tiineni Lesa, no kumupeelo mucinshi, pa kuti naiise nshita ya bupingushi bwakwe; pepeni uwacitile umulu ne calo na bemba no tumfukumfuku twa menshi.”—Ukusokolola 14:7.
19. Lumbula bumo ubwa bushininkisho bwacilishapo bukulu ubwa busuma bwa kwa Lesa.
19 Bumo ubwa bushininkisho bwacilishapo bukulu ubwa busuma bwa kwa Lesa bwa kuti alatusuminisha ukuba bakabomba banankwe muli uyu mulimo wa kufika pa kalume. Mwandi lishuko pa kuti aseekesha kuli ifwe “imbila nsuma ya bukata iya kwa Lesa [wa nsansa, NW]”! (1 Timote 1:11) Ku kushimikila kwesu no kusambilisha iyi kuli bambi, tulelangisha ku cipimo cikalamba cilya cisabo cacindama ica mupashi wa kwa Lesa, ubusuma. Muli ifyo, twalikwata imibele ya mubomfi wa pa kale uwa kwa Lesa Davidi, uwatile: “Iciibukisho ca bwingi bwa busuma bwenu bakacipongolola, no bulungami bwenu bakabwawilo tupundu.”—Ilumbo 145:7.
20. Fyebo nshi ifyalundwako ukulosha ku busuma fikalandwapo mu cipande cakonkapo?
20 Nangu cibe fyo, bushe ukwakana mu kushimikila kwa mbila nsuma e nshila yeka iya kulangilamo ubusuma mu bumi bwesu? Nakalya! Tulakoseleshiwa ukuba “abapashanya Lesa, nga bana abatemwikwa.” (Abena Efese 5:1) Ubusuma bwa kwa Lesa bulangishiwa mu nshila shalekanalekana. E ico, ubusuma bwesu na bo bwine bulingile ukwambukila imbali ishingi isha bumi bwesu. Shimo isha ishi shikalangulukwa mu cipande cikonkelepo.
[Futunoti]
a Ifisabo cimo cimo ifya mupashi kutemwa, ukusekelela, umutende, ukushishimisha, icikuuku, ubusuma, icitetekelo, ukunakilila, ukuteko mutima.
Bushe Kuti Wayasuka?
◻ Ni mu nshila nshi ububumbo bubelebesha ubusuma bwa kwa Lesa?
◻ Kutantika nshi kuntu Yehova acitile ku kulekelela imembu sha bantunse balapila?
◻ Mu kufikilishiwa kwa kwa Hosea 3:5, ni lilali abashalapo basubwa baishile kuli Yehova no busuma bwakwe, kabili ni kuli cinshi ici catungulwile?
◻ Ni buli kwi bumo ubwa bushininkisho bwacilishapo bukulu ubwa busuma bwa kwa Lesa ilelo?
[Icikope pe bula 15]
Ububumbo bupeelo bushininkisho bwa busuma bwapaka ubwa kwa Lesa
[Icikope pe bula 16]
Ukusuminishiwa kwesu ukwakana mu mulimo wa kushimikila buli bushinino bwapulamo ubwa busuma bwa kwa Lesa