Icipandwa 22
Esaya Asobela ‘Umulimo Uweni’ uwa kwa Yehova
1, 2. Mulandu nshi Israele na Yuda baleumfwila ukuti baliko mutelelwe?
PA KASHITA kanono, Israele na Yuda baumfwa ukuti baliko umutelelwe. Bashimapepo babo balyumana akapi ne fyalo fimbi ifikalamba ifya maka, pa kuti bengasanga umutelelwe mu calo cingabamo ubusanso. Samaria, umusumba wa mfumu ya Israele aumana akapi na Suria wa mupepi, ilintu Yerusalemu, umusumba wa mfumu ya Yuda, asuubila muli Ashuri wa bukatu.
2 Ukusansha pa kucetekela ifibusa fyabo ifyo baumana na fyo akapi, bamo mu bufumu bwa ku kapinda ka ku kuso kuti baleti Yehova ali no kubacingilila—te mulandu ne fyo balepepa ifiponti fya ng’ombe ifya golde. Yuda na o taletwishika, aleti fye Yehova akamucingilila. Aleti na kuba itempele lya kwa Yehova lyaba mu Yerusalemu, mu musumba wa mfumu. Lelo kuli ifileisa ku ntanshi ifyo ifi fyalo fishileenekela. Yehova apuutamo Esaya ukusobela ifintu ifikamoneka ifyeni cine cine ku bantu bakwe abatalansuka. Kabili ifyebo fyakwe fyabamo amasambililo yacindama ku uli onse lelo.
“Abakolwa ba kwa Efraimu”
3, 4. Cinshi ubufumu bwa Israele ubwa ku kapinda ka ku kuso buleituntumbilapo?
3 Esaya atendeka ukusesema kwakwe na mashiwi ya kutiinya ati: “Kalanda ku cilongwe icapulama ca bakolwa ba kwa Efraimu, kwi luba ililebonsa ilya ciyembo cakwe icikata, ilya pa muulu wa mupokapoka uwafunda wa banashiwa ku mwangashi! Moneni, Yehova ali no wakosa, uwatalila, uuteneka abantu pa nshi ku kuboko, ngo kupongoloka kwa citalawe, . . . ku makasa kukanyantaulwa icilongwe icapulama ca bakolwa ba kwa Efraimu.”—Esaya 28:1-3.
4 Efraimu, uwaba e mukowa ukalamba pa mikowa 10 iya ku kapinda ka ku kuso, nomba emininako ubufumu bwa Israele bonse. Umusumba wa mfumu uwa Samaria, wabela apasuma kabili apasumbuka “pa muulu wa mupokapoka uwafunda.” Bashimapepo ba Efraimu baituntumbila pa “cilongwe icapulama” ica kuiteka, te kutekwa no bufumu bwa buDavidi mu Yerusalemu. Lelo baba “abakolwa” lwa ku mupashi umulandu wa kumana akapi na Suria ku kulwisha Yuda. Fyonse ifyo batemwisha fili no kunyantaulwapo ku bali no kubasansa.—Linganyeniko Esaya 29:9.
5. Mibele nshi iya busanso Israele alimo, lelo lisubilo nshi Esaya abeba?
5 Efraimu teshibe ukuti imibele alimo ili ya busanso. Esaya akonkanyapo ati: “Iluba ililebonsa ilya ciyembo cakwe icikata, ilya pa muulu wa mupokapoka uwafunda; fikaba nge kunyu ilyabangilila, ilyo takulaiso kutwala kwa lusuba, ilyo uwamona ati alimone, apo pene lili mu minwe yakwe, alilya.” (Esaya 28:4) Efraimu akawila mu maboko ya kwa Ashuri, akaba nga kamokolwa kalowa aka kutunkila fye. Bushe ninshi capwa takuli isubilo? Kwena, nga fintu lyonse ciba ku kusesema kwa kwa Esaya, kulabako isubilo lya kutontolola. Nangu ca kuti ici calo cawa, abantu bamo aba busumino bakapusuka ku kwafwa kwa kwa Yehova. “Yehova wa milalo akabe cilongwe ca bukata kabili icitebo ca ciyembo ku bashalako ku bantu bakwe; akabo mupashi wa bupingushi ku baikala pa cipingwilo, kabili uwa bumpalume ku babweseshamo ubulwi ku mpongolo.”—Esaya 28:5, 6.
“Bapumbuka”
6. Ni lilali Israele aloba, lelo mulandu nshi Yuda ashilingile ukwanga?
6 Ukukandwa kwa Samaria kwaisa mu 740 B.C.E. lintu abena Ashuri bapumpunta ici calo kabili e papela no bufumu bwa ku kapinda ka ku kuso ubwaleiteka. Ni shani pali Yuda? Icalo cakwe cili no kusanswa na Ashuri na pa numa abena Babele bali no konaula umusumba wa mfumu yakwe. Lelo mu nshiku sha kwa Esaya, itempele lya mu Yuda na bushimapepo fili no kutwalilila ukubomba kabili bakasesema bakwe bali no kutwalilila ukusesema. Bushe Yuda afwile ukwanga pa kuloba kuleisa ukwa munankwe wa ku kapinda ka ku kuso? Awe iyo! Yehova ali no kuputula imilandu na Yuda na o na bashimapepo bakwe pali bucintomfwa no kubulwe citetekelo.
7. Ni mu nshila nshi bashimapepo ba Yuda bakolelwa, kabili finshi fyafumamo?
7 Ilyo aleeba Yuda ubukombe bwakwe, Esaya akonkanyapo ati: “Lelo aba pamo bapumbuka ku mwangashi, no kulubanta ku ca kunwe cikola; shimapepo na kasesema bapumbuka ku ca kunwe cikola, bafulunganiwa pa mulandu wa mwangashi; balubanta pa mulandu wa ca kunwe cikola, bapumbuka mu cimonwa, bapungushima mu kuputule milandu; amatebulo yonse yaisulapo amalushi ya busali, tapali pantu apacelebuka.” (Esaya 28:7, 8) We bunani we! Ukukolwa fye kwine mu ng’anda ya kwa Lesa cibi. Lelo aba bashimapepo na bakasesema balikolwa lwa ku mupashi—imintontonkanya yabo yalifimbilishiwa ku kucishamo ukucetekela ifipangano fyabo na bantunse. Baleibepa abati ico bacita e calinga fye ukucita, napamo bacetekela no kuti epali Yehova tafikilepo ukubacingilila, ninshi ifi fyalo kuti fyabafwa. Muli bucakolwa bwabo ubwa ku mupashi, aba bashimapepo bafumya ifyebo fya makankamike mu tunwa twabo, ifyakowela ifilangilila ukuti tabakwata icitetekelo cine cine ica kutetekela amalayo ya kwa Lesa nangu panono.
8. Cinshi abantu bacitapo pa bukombe bwa kwa Esaya?
8 Cinshi intungulushi sha mu Yuda shacitapo pa kusoka kwa kwa Yehova? Bapumya Esaya, batila alelanda na bo kwati alelanda no tunya: “Ni kuli ani alelango kwishiba? Ni kuli ani alelengo kwiluke cebo? Bushe bana abasumunwa kwi bele, abana abafumiwa ku mabele? Pantu alongofyanya fye ulwe funde pe funde, ifunde pe funde, umulingo pa mulingo, umulingo pa mulingo, akanini apa, akanini apa.” (Esaya 28:9, 10) Fintu ifyebo fya kwa Esaya fileumfwika ifya kulongofyanya kabili ifyeni kuli bene! Alelongofyanya fye, ati: ‘Ifi e fyo Yehova akambishe! Ifi e fyo Yehova akambishe! Ici e cipimo ca kwa Yehova! Ici e cipimo ca kwa Yehova!’a Lelo Yehova nomba line “akasosela” ku bekashi ba mu Yuda ukupitila mu fintu akacita. Akabatumina ifita fya Babele—abena fyalo abalongofyanya icine cine, ico balanda ululimi lumbi. Iyo milalo cine cine ikabomba “ifunde pe funde” ilya kwa Yehova, kabili Yuda akabongoloka.—Belengeni Esaya 28:11-13.
Bacakolwa ba ku Mupashi Lelo
9, 10. Ni lilali amashiwi ya kwa Esaya yakwata ubupilibulo ku nkulo shili no kukonkapo, kabili bupilibulo nshi?
9 Bushe ukusesema kwa kwa Esaya kwafikilishiwe fye kuli Israele na Yuda ku kale? Nakalya! Yesu na Paulo bayambwile amashiwi yakwe no kuyabomfya kuli ci calo mu nshiku shabo. (Esaya 29:10, 13; Mateo 15:8, 9; Abena Roma 11:8) Ne lelo, kuli imibele iili nge yaliko mu nshiku sha kwa Esaya.
10 Ino nshita, ni bashimapepo ba mu Kristendomu e batetekela amapolitiki. Balubanta fye baletantalimba, kwati ni bacakolwa ba mu Israele na Yuda, balaipoosa mu mapolitiki, balatemwa ilyo abantu abaimona nga bashimucindikwa ba mu calo baleyako ku kupandwa amano. Mu cifulo ca kulanda icine ca mu Baibolo icasanguluka, balanda fye ifyakowela. Tabamwensekesha ifya ku mupashi, kabili te ba kucetekela ati kuti batungulula abantunse.—Mateo 15:14.
11. Cinshi bashimapepo ba Kristendomu bacitapo pa mbila nsuma ya Bufumu bwa kwa Lesa?
11 Bushe bashimapepo ba Kristendomu bacita shani lintu Inte sha kwa Yehova shabeba pa lwe subilo lya cine, e kuti Ubufumu bwa kwa Lesa? Tabomfwa. Bena bamona Inte nge shilelongofyanya mu kubwekeshabwekeshapo, ngo tunya. Bashimapepo balasuula ishi nkombe kabili balashipumya. Baba nga baYuda ba mu nshiku sha kwa Yesu, tabafwaya Ubufumu bwa kwa Lesa kabili tabafwaya abantu babo ukumfwa pa lwa bwene. (Mateo 23:13) E co balasokwa ukuti Yehova takatwalilile ukulandila mu nkombe shakwe isha mutende. Inshita ikesa ilyo abashiinashisha ku Bufumu bwa kwa Lesa ‘bakafunaulwa, bakekatwa ku citeyo, no kufyambatwa,’ e kuti ukonaulwa umupwilapo.
“Icipingo ne Mfwa”
12. Bushe “icipingo ne mfwa” ico Yuda atunga ukukwata cinshi?
12 Esaya atwalilila ifyebo fyakwe ati: “Pantu muleti, Natupingane cipingo ne mfwa, ku bena ku Mbo twacita ne ca kuumfwana, ukuti icikoti icikukulula nga cilepita tacakatwishile; pantu twacito bufi e cubo cesu, na mu kubepa e mo twabelama.” (Esaya 28:14, 15) Bashimapepo ba mu Yuda baleitakisha ati ifibusa fyabo ifya bupolitiki fili no kubacingilila ica kuti tabakacimfiwe. Baleyumfwe fyo balipingana “icipingo ne mfwa” pa kuti ikabakumyamo. Lelo icubo cabo ica kuibepa fye tacakabacingilile. Ifipangano fyabo bufi, no kubepa. E fyo caba na lelo, bucibusa bwakwata Kristendomu ne ntungulushi sha mu calo tabwakamucingilile ilyo inshita ya kwa Yehova iya kumukanda ikafika. Na kuba bucibusa bwine bulya, e bukamonaula.—Ukusokolola 17:16, 17.
13. Bushe “ilibwe ilyalabulwa” nani, kabili ni shani ifyo Kristendomu amukaana?
13 E ico, ni kwi aba bashimapepo balingile ukusuubila? Esaya nomba alemba ubulayo bwa kwa Yehova ati: “Moneni, nabike ca kukuulapo mu Sione, ilibwe, ilibwe ilyalabulwa, ilya pa cifutu, ilyaumo mutengo, ilya ca kukuulapo, ilyabikwe ca kukuulapo (uutila ca cishinka takafulumbane); kabili nkacito bupingushi ukubo mwando wa mulingo, no bulungami ukube cafina ica kubeyamwinako. Lelo icitalawe cikapasaule cubo cenu ca bufi, ne ca kubelamamo cenu amenshi yakacikukulula.” (Esaya 28:16, 17) Tapapitile ne nshita ukutula apo Esaya alandila aya mashiwi, Imfumu ya busumino Hisekia yabikwa pa bufumu mu Sione, no bufumu bwa iko bwapusushiwa ilyo Yehova anyantukilemo, te nko ishina mupalamano shabupuswishe iyo. Lelo, aya mashiwi yapuutwamo tayafikilishiwe muli Hisekia. Umutumwa Petro, ayambwile amashiwi ya kwa Esaya no kulondolola ukuti Yesu Kristu, intuntuko ya ku ntanshi sana iya kwa Hisekia, aba e “libwe ilyalabulwa” no kuti tapali uuli onse Uumutetekela uufwile ukuba no mwenso. (1 Petro 2:6) Ca bulanda sana ukuti bashimapepo ba mu Kristendomu balicita ifyo Yesu akeene ukucita, nangu ca kuti abene batila Bena Kristu. Balifwaisha ukulumbuka no kukwata amaka muli cino calo ukucila ukulinda Yehova ukuti akalete Ubufumu bwakwe ubutekwa ne Mfumu Yesu Kristu.—Mateo 4:8-10.
14. Ni lilali ilyo “icipingo ne mfwa” ica kwa Yuda cili no kupingululwa?
14 Lintu “icikoti icikukulula” ica fita fya bena Babele cikapita mu calo, Yehova akasansalika icubo ca bupolitiki ica kwa Yuda ukuti bufi, pantu na kuba ca bufi. Yehova atila: “Cikapingululwa ne cipingo cenu ico mwapingene ne mfwa, . . . icikoti icikukulula nga cilepita, cikaba kuli imwe ica kumunyantaula; lyonse ilyo cikapita . . . ukwiluke cebo kukaba fye ica kututumya.” (Esaya 28:18, 19) Cine cine, pali isambililo ilikankaala ilyo twingasambililako ku cacitikile abaleitunga ukubombela Yehova lelo abatetekele mu fipangano fyabo ne fyalo fimbi.
15. Ni shani fintu Esaya alangilila ukuti ubucingo bwa Yuda bwalipelebela?
15 Tontonkanyeni ifyo ifintu fyaba nomba kuli aba bashimapepo ba mu Yuda. “Waliipipa umusengele ku kuyololapo, ne ca kufimbana [calicepa ku, NW] kuitunkanikamo.” (Esaya 28:20) Cili kwati balefwaya balambalaleko ukuti batuusheko, lelo baleicusha fye, pantu amolu yafumina mu mpepo nelyo baipeta no kutinta ica kufimbana ica kuti, cacepa teti cibakafye. Ifi e fyo ifintu fyabipile mu nshiku sha kwa Esaya. E fyo caba na lelo ku bacetekela icubo ca Kristendomu ica bufi. Ca kuselausha sana ukusanga ukuti bashimapepo bamo aba mu Kristendomu ilyo baipoosa mu mapolitiki, baliisanshamo mu bukatu bwabipisha pamo nga ukulofya imikowa no kwipayaulula!
‘Umulimo Uweni’ uwa kwa Yehova
16. Cinshi caba ‘umulimo uweni’ uwa kwa Yehova, kabili mulandu nshi uyu mulimo wabela umbi umbi?
16 Ku ntanshi ifintu fikapusaninina nga nshi na fintu bashimapepo ba mu Yuda balesubila. Yehova akabacita icintu cimo iceni aba bacakolwa ba ku mupashi aba mu Yuda. “Yehova akema nga mu lupili lwa Perasimu, akabalamuka nga mu mupokapoka wa Gibeone, ku kucito mulimo wakwe, umulimo wakwe uwabo weni, ku kubombe ca kubomba cakwe, ica kubomba cakwe icaba cimbi cimbi.” (Esaya 28:21) Mu nshiku sha Mfumu Davidi, Yehova alengele abantu bakwe ukucimfya abaPelishiti ukucimfya kwa lulumbi pa Lupili lwa Perasimu na mu mupokapoka wa Gibeone. (1 Imilandu 14:10-16) Mu nshiku sha kwa Yoshua, aiminike na kasuba shilili pali Gibeone pa kuti Israele apwishishishe ukucimfya abena Amore. (Yoshua 10:8-14) Uyo wali mulimo umbi umbi! Nomba Yehova akalwa na kabili, lelo iyi nshita akalwisha abaitunga ukuti bantu bakwe. Cinshi cingacila ico ku kuba iceni nangu cimbi cimbi? Ico ceni kabili cintu cimbi cimbi pantu Yerusalemu e cifulo ca kupepelapo Yehova kabili e musumba wa mfumu yasubwa iya kwa Yehova. Ing’anda ya cifumu iya kwa Davidi mu Yerusalemu tayatala aipinunwapo ukufika ino nshita. Lelo, Yehova ali no kubomba ‘umulimo wakwe uweni’ nangu cibe shani.—Linganyeniko Habakuki 1:5-7.
17. Bushe ukuponta kuli no kucita nshi ku kufikilishiwa kwa kusesema kwa kwa Esaya?
17 E ico, Esaya asoka ati: “Mwilapontela, epali fyakosako ifikakilo fyenu, pantu ning’umfwa kuli Shikulu Yehova wa milalo ukupwishishisha ukwapangilwe calo conse.” (Esaya 28:22) Nangu bashimapepo baleponta, ubukombe bwa kwa Esaya bwa cine. Abumfwile kuli Yehova, untu balya bashimapepo baba na bucibusa nankwe ubwaikashiwa ku cipingo. E fyo ciba na lelo, bashimapepo ba Kristendomu balaponta ilyo baumfwa ‘umulimo uweni’ uwa kwa Yehova. Balasuusha fye ne Nte pa lwalaala bukali bukali. Lelo ubukombe bubilisha Inte sha kwa Yehova bwa cine. Bwaba mu Baibolo, icitabo ico abo bene bashimapepo baitunga ukwimininako.
18. Cilangililo nshi Esaya abomfya ku kulangisha ifyo Yehova alalinga ilyo alesalapula?
18 Kumfwa ku bafumaluka abashikonka balya bashimapepo, Yehova akapuupuutula no kubasenamina na kabili. (Belengeni Esaya 28:23-29.) Nga fintu fye umulimi apuula mu kunakilila imbeu shanakilila pamo nga kumini, e fyo na Yehova pa kusalapula alalinga, ukulingana no muntu umo umo ne fyo imibele ili. Tacishamo kabili tatitikisha lelo mu micitile yakwe afwaya ukuti abalubile bengapuupuutuka nga cingacitika. Kanshi nga ca kuti abantu baumfwila ifyo Yehova alebalomba ukucita, ninshi kuli isubilo. Na lelo line, ilintu Kristendomu onse akonaulwa ukwabula no kutwishika, nga kuli uuli onse uwainashisha ku Bufumu bwa kwa Yehova kuti aisapusuka bulya bupingushi bwaluma ubuleisa.
Kalanda Kuli Yerusalemu!
19. Ni mu nshila nshi Yerusalemu akaba “ishiko,” kabili ni lilali ici cacitika kabili cacitika shani?
19 Lelo, cinshi Yehova alelandapo nomba? “Kalanda kuli iwe, we Shiko lya kwa Lesa, we Shiko lya kwa Lesa, umusumba umo Davidi acitile inkambi! Lundapo umwaka pa mwaka, leka imitebeto ye lambo ishingulukemo, e lyo nkalengo kumanama kwi Shiko lya kwa Lesa, kukasuke akubo kuloosha no kuwelesha; e lyo umusumba ukaba kuli ine Ishiko lya kwa Lesa.” (Esaya 29:1, 2) Pano, cilemoneke fyo “Ishiko lya kwa Lesa” ni Yerusalemu. E kwaba itempele ne cipailo ca malambo. AbaYuda balitwalilila ne mipepele yabo iya kucita imitebeto no kupeela amalambo kuno, lelo Yehova tabekelwa mu kupepa kwabo. (Hosea 6:6) Lelo abikapo icipope ca kuti umusumba wine ukabe “shiko” lya musango umbi. Ukupala icipailo, ukakonkolokapo umulopa no kupyapo umulilo. Yehova alondolola na fintu ici cikacitika atila: “Nkacite nkambi ukulibisha pali iwe, nkakucandila ku luncingi, no kwimisha pali iwe ifya kucandilila. Na iwe ukawishiwa, ukasosa ukufuma pa nshi, mu lukungu mukafume cebo cobe nacinakilila.” (Esaya 29:3, 4) Ici cacitikila Yuda na Yerusalemu mu 607 B.C.E. lintu ifita fya bena Babele fyashinga umusumba no kuonaula no koca itempele. Yerusalemu awishiwa ukufika pa nshi, alingana no mushili untu akuulilwepo.
20. Cinshi kuli pele pele icikacitikila abalwani ba kwa Lesa?
20 Ilyo ilya nshita ya kutiinya ishilafika, Yuda mu nshita mu nshita akwatako imfumu yumfwila Ifunde lya kwa Yehova. Cinshi cili no kucitika lyene? Yehova alwilako abantu bakwe. Nangu cingati abalwani kuti baba fye konse konse, baba fye ngo “lufukutu ulwalembuka” kabili ngo “musungu.” Yehova mu nshita yakwe umwine abasalanganya “ku kubulukuta kwa mfula, ku cinkukuma, ku congo cikalamba, ku cikuku ca mwela, ku nkuuka, ku lubingu lwa mulilo uulepwisha.”—Esaya 29:5, 6.
21. Londololeni icilangililo ca pali Esaya 29:7, 8.
21 Ifita ifilwani napamo filefulukisha ukwingilila Yerusalemu no kutapa ifyuma fya kutapa mu bulwi. Lelo bali no kucimona! Abalwani ba Yuda tabakaipakishe umutebeto balefulukisha, cikaba kwati muntu wa nsala uwaloota alelya lelo ilyo ashibuka mu nda muli filya fine umwabula akantu. (Belengeni Esaya 29:7, 8.) Langulukeni icacitikila ifita fya bena Ashuri ifiletungululwa na Sankeribu ilyo fyatiinya Yerusalemu mu nshiku sha Mfumu ya busumino Hisekia. (Esaya, ifipandwa 36 na 37) Mu bushiku bumo, ukwabula umuntu ukucitapo akali konse, umulalo wa bena Ashuri uwa kutiinya baubwekeshamo. Ifita fyapambana 185,000, fyafwa! Isubilo lya kucimfya na limbi likafufiwa ilyo ifita fya kwa Goge wa ku Magoge fikaipangasha ukulwisha abantu ba kwa Yehova nomba line.—Esekiele 38:10-12; 39:6, 7.
22. Ni shani ifyo bucakolwa bwa ku mupashi bwamucita Yuda?
22 Ilyo Esaya alesesema ulu lubali lwa kusesema, bashimapepo ba mu Yuda tabakwete icitetekelo nge ca kwa Hisekia. Balinwa kabili baleshinshiila lwa ku mupashi ku fipangano bapangana ne nko ishishipepa. “Isungusheni no kusunguka, ipofwisheni no kupofula, kolweni, lelo te ku mwangashi, pungaileni, lelo te ku ca kunwe cikola.” (Esaya 29:9) Apantu lwa ku mupashi balikolwa, ishi ntungulushi shafilwa ukwiluka umulolele icimonwa camwene kasesema wa cine uwa kwa Yehova. Esaya alondolola ati: “Yehova naitila pali imwe umupashi wa tulo tukalamba, nashibatika na menso, e kutila, bakasesema benu, no kumufimba ku mitwe, e kutila, bakamona benu. Ne cimonwa ici conse caba kuli imwe nge fyebo fye buuku ilyakomenenwa. Ilyo abantu bapeela ku waishiba amalembo, no kutila, Shi belenga ili, na o atila, Nafilwa, pantu lyalikomenenwa. Kabili ibuuku lyapeelwa ku ushaishiba malembo, no kutila, Shi belenga ili, na o atila, Nshaishiba malembo.”—Esaya 29:10-12.
23. Mulandu nshi Yehova ali no kulimwina Yuda, kabili akamulimuna shani?
23 Bashimapepo ba mu Yuda baitunga ukuti balishilimuka ku fya ku mupashi, lelo balitaluka kuli Yehova. Pa kusambilisha pa calungama ne calubana, basambilisha fye amano yabo ayashalondoloka, pa kuti baiwaminishe pa kubulwe citetekelo kwabo na pa mibele yabo iibi na pa kulenga abantu ukusuulwa kuli Lesa. Yehova ali no kubalimwina pa bumbimunda bwabo ukupitila mu “cipesha amano”—e kuti ‘umulimo uweni.’ Atila: “Pa mulandu wa kuti aba bantu bapalama kuli ine mu kanwa, bancindika na ku milomo yabo, lelo imitima yabo batalusha kuli ine; kabili akatiina ako bantiininamo lifunde lya bantu ilisambilishiwa; moneni, e co nkabikilapo ukucite ca kupapa muli aba bantu, ica kupapa, ne cipesha amano, no kuleka yaleloba amano ya ba mano babo, no mucetekanya wa bacenjela babo ukalubaana.” (Esaya 29:13, 14) Amano no mucetekanya ifyo Yuda aitunga ukukwata fikapwa lintu Yehova akalenga imipepele ya busangu yonse iya kwa Yuda ukukukululwa ku Calo Cakwatisha Amaka ica Babele. E fyo cali na mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo ilyo bashimapepo ba ciYuda abaleitunga ukuba aba mano balengele uluko ukulubantika. E cili no kucitika na muno nshiku kuli Kristendomu.—Mateo 15:8, 9; Abena Roma 11:8.
24. Ni shani ifyo abena Yudea balangisha ukuti tababa na katiina ka bukapepa?
24 Lelo pali ino nshita, bashimapepo ba mu Yuda abaituntumba baleimona ukucenjela, baleti tabakekatwe pa kufulunganya ukupepa kwa cine. Bushe e fyo cili? Esaya afimbulapo icifimbo cabo, ukubasansalika ukuti tababa na katiina kene kene kuli Lesa na muli fyo tabakwata mano ya cine: “Kalanda ku besho kufisa ukwashika ukupanda amano kwabo kuli Yehova, abaleke milimo yabo ibe mu mfifi, no kutila, Nani uutumona? nani uwatwishiba? Umuncishanya wenu! Bushe umubumfi atungwa nge bumba? Bushe icacitwa cisosa uwacicita, aciti, Tancitile? Bushe icabumbwa cisosa uwacibumba, aciti, Taba na mano?” (Esaya 29:15, 16; linganyeniko Amalumbo 111:10.) Te mulandu na fintu batila balifisama bwino, baba “ubwamba kabili [abakupukulwa]” ku menso ya kwa Lesa.—AbaHebere 4:13.
“Bankomamatwi Bakomfwa”
25. Kuti casoswa shani ukuti “bankomamatwi bakomfwa”?
25 Lelo, abakwate citetekelo bali no kupusuka. (Belengeni Esaya 29:17-24; linganyeniko Luka 7:22.) “Bankomamatwi bakomfwe fyebo fye buuku,” e kuti ubukombe bwa mu Cebo ca kwa Lesa. Cine cine uku te kundapa kwa bunkomamatwi bwa cine cine. Kundapa kwa ku mupashi. Esaya na kabili alanda pa fya ku ntanshi ku kupangwa kwa Bufumu bwa kwa Mesia ne fyo ukuteka kwa kwa Mesia kukabwesha ukupepa kwa cine pe sonde. Ici calicitika mu nshiku shesu, kabili abantu bafumaluka ukufika ku mamilioni balenakila ku kulungikwa na Yehova kabili balesambilila ukumulumbanya. We kufikilishiwa ubusuma! Na kuli pele pele, uuli onse, conse ica mweo cili no kulumbanya Yehova no kushisha ishina lyakwe ilya mushilo.—Amalumbo 150:6.
26. Fya kucinkulako nshi ifya ku mupashi ifyo “bankomamatwi” bomfwa lelo?
26 Cinshi “bankomamatwi” ba musango yo abomfwa Icebo ca kwa Lesa lelo basambilila? Basambilila ukuti Abena Kristu bonse, maka maka abo icilonganino ciloleshako ukuti ba kupashanya, bafwile ukusakamana sana ukuti basengauke “ukulubanta ku ca kunwe cikola.” (Esaya 28:7) Ukulunda pali co, te kwesha ukutendwa ukumfwa ifyo Lesa atucinkulako, ifitwafwa ukulamone fintu fyonse mu nshila ya ku mupashi. Ilintu Abena Kristu balainashisha bwino bwino kuli bakateka ba mabuteko no kushintilila pali bene ku kubombako imilimo imo, ipusukilo lifuma kuli Yehova Lesa, te kuli ici calo cishangwa ifya bulesa. Te kwesha no kulaba ukuti ubupingushi bwa kwa Lesa pali ino nkulo bukesa nangu cibe shani, kwati ni filya ubupingushi bwaishile pali Yerusalemu umusangu. Mu kwafwa kwa kwa Yehova, kuti twatwalilila ukubilisha ukusoka kwakwe nge fyacitile Esaya, te mulandu no kukaanya.—Esaya 28:14, 22; Mateo 24:34; Abena Roma 13:1-4.
27. Finshi Abena Kristu bengasambililako ku kusesema kwa kwa Esaya?
27 Baeluda na bafyashi kuti basambililako ku fintu Yehova asalapula, lyonse baleiminina pa kupuupuutula uulufyenye ukuti Lesa amusenamine na kabili, te kumulimuna fye. (Esaya 28:26-29; linganyeniko Yeremia 30:11.) E lyo na ifwe bonse, capamo na bacaice, twacinkulwako ifyo cacindama ukubombela Yehova ukufuma ku mutima, te kuba fye Abena Kristu ba cipamanso pa kuti tutemune abantu. (Esaya 29:13) Tufwile twalangisha ukuti twalipusanako na bena Yuda, ifwe twaliba na katiina ka kuli Yehova kabili twalimucindikisha. (Esaya 29:16) Tufwile no kulangisha ukuti tulaitemenwa ukulungikwa no kusambilila kuli Yehova.—Esaya 29:24.
28. Bushe ababomfi ba kwa Yehova bamona shani ifya kupusushapususha fyakwe?
28 Fintu cakatama ukutetekela Yehova no kucetekela imicitile yakwe iya fintu! (Linganyeniko Amalumbo 146:3.) Ubukombe bwa kusoka tubilisha, bumfwika ubwa bwaice ku bengi. Ubonaushi buleisa ubwa kabungwe kaitunga ukubombela Lesa aka Kristendomu, cintu iceni, icintu cimbi cimbi. Lelo Yehova akacita ‘umulimo wakwe uweni.’ Takuli na kutwishike co. E co, ilyo ababomfi ba kwa Lesa baleikala mu nshiku sha kulekelesha isha buno bwikashi, batetekela Ubufumu bwakwe ne Mfumu yakwe iyasontwa Yesu Kristu. Balishiba ukuti ifya kupusushapususha fya kwa Yehova, ifyo akacitila pamo no ‘mulimo wakwe uwaba umbi umbi,’ fikaletela abantunse ba cumfwila amapaalo ya ciyayaya.
[Futunoti]
a Mu ciHebere cine cine, Esaya 28:10 lwaba lwimbo lwa kubwekeshabwekeshapo, kwati ni shilya abana banono bemba ku sukulu. E co, ubukombe bwa kwa Esaya bwaleumfwika kwati alebwekeshabwekeshapo kabili ubwa bwaice kuli bashimapepo.
[Ifikope pe bula 289]
Kristendomu acetekela ifipangano apangana na bakateka abantunse ukucilo kucetekela Lesa
[Icikope pe bula 290]
Yehova abomba ‘umulimo uweni’ ilyo aleka abena Babele baonaula Yerusalemu
[Icikope pe bula 298]
Abali kale bankomamatwi ba ku mupashi kuti ‘baumfwa’ Icebo ca kwa Lesa