Icipandwa 28
Paradise Abweshiwa!
1. Mulandu nshi imipepele iingi isosela ukuti ku ntanshi kukaba ukwikala muli paradise?
“UKUFULUKA paradise e kufuluka kwakosesha ukucusha abantunse. Kuti kwaba e kufuluka kwaluma kabili ukwa lunkonena sana. Uku kufuluka paradise kulasangwa mu uli onse uuya ku mapepo te mulandu na fintu asuminamo.” Ifyo e filanda icitabo ca The Encyclopedia of Religion. Ukufuluka kwa musango yo kwaba fye kwa cifyalilwa, pantu Baibolo itweba ukuti ubwikalo bwa bantunse bwatendekele mu Paradise, e kuti ibala lyayemba umushali ukulwala no kufwa. (Ukutendeka 2:8-15) Te ca kupapa kanshi ukuti imipepele ya mu calo iingi itila ku ntanshi kukaba ukwikala muli paradise, untu balondolola mu nshila shapusanapusana.
2. Ni kwi twingasanga isubilo lya cine ilya Paradise wa ku ntanshi?
2 Kuti twabelenga apengi mu Baibolo, no kusanga isubilo lya cine ilya Paradise wa ku ntanshi. (Esaya 51:3) Ku ca kumwenako, ulubali lwa kusesema kwa kwa Esaya ulwalembwa mu cipandwa 35 lulondolola ulwa kwaluka kwa matololo ukuba amabala yayemba kabili ayafunda. Impofu ukumona, bacibulu ukusosa, na bankomamatwi ukumfwa. Muli uyu Paradise walaiwa, takuli ubulanda nelyo ukuteta, icilepilibula ukuti nangu fye ni mfwa tayakabeko kabili iyo. We bulayo ubusuma! Bushe aya mashiwi yalingile ukumfwilwa mu nshila nshi? Bushe yalatupe subilo na ifwe lelo? Ukusambilila ici cipandwa ca kwa Esaya kwalayasuka aya mepusho.
Impanga ya Mapuopa Yasekelela
3. Ukulingana no kusesema kwa kwa Esaya, kwaluka nshi icalo cikaaluka?
3 Ukusesema kwa kwa Esaya ukwapuutwamo ukwa kubweshiwa kwa Paradise kwatendeka na ya mashiwi: “Fisekelele amatololo ne mpanga iyaumisha, ifiswebebe fyange no kupuuka nga cananika, ukupuuka fipuuke no kwanga, kubeko ukwanga no kwaula; ubukata bwa Lebanone bwapeelwa kuli fyene, no kupulama kwa Karmele na Sharone, e fyo fyene fyalamono bukata bwa kwa Yehova, bucisamo bwa kwa Lesa wesu!”—Esaya 35:1, 2.
4. Ni lilali icalo ca baYuda catendeke ukumoneka nga matololo kabili ico caishilecitika shani?
4 Esaya alemba aya mashiwi nalimo mu mwaka wa 732 B.C.E. Ilyo papitile imyaka napamo 125, abena Babele baonaula Yerusalemu na bantu ba mu Yuda baulwilwa muli bunkole. Icalo cabo cashala umwabula umwikashi, cashele amapopa. (2 Ishamfumu 25:8-11, 21-26) E fyo kwafikilishiwa ukusoka kwa kwa Yehova ukwa kuti abantu bakwe abena Israele bali no kuya muli bunkole nga babulwa ubusumino. (Amalango 28:15, 36, 37; 1 Ishamfumu 9:6-8) Ilyo uluko lwa baHebere lwaikatwa bunkole mu calo ca cilendo, amabala yabo ayatapililwa bwino ne fisabo fyabo fyalekeleshiwa pa myaka 70 kabili fyashala nga matololo.—Esaya 64:10; Yeremia 4:23-27; 9:10-12.
5. (a) Ni shani ifyo imikalile yaba nge ya mu paradise yabweshiwa ku calo? (b) Mulandu nshi twingasosele fyo abantu ‘bamono bukata bwa kwa Yehova’?
5 Lelo, ukusesema kwa kwa Esaya kulesobela ukuti icalo tacakashale amapopa umuyayaya. Cikabweshiwa ku kuba paradise mwine mwine. Cikapeelwa “ubukata bwa Lebanone” no “kupulama kwa Karmele na Sharone.”a Cikapeelwa shani? Ilyo abaYuda bakabweluluka ukufuma muli bunkole, na kabili bakalima amabala yabo no kuyatapilila, kabili icalo cabo cikafunda nga fintu cali kale. Bafwile ukutasha Yehova pali ici. AbaYuda baipakisha imikalile yapala iya mu paradise pa mulandu wa kufwaya kwa kwa Yehova no kutungilila kwakwe ne paalo lyakwe. Abantu kuti bamono “bukata bwa kwa Yehova, bucisamo bwa kwa Lesa [wabo]” nga ca kuti basumina ukuti Yehova e ulebafwa muli uku kwalula icalo ukwa kupapusha.
6. Kufikilishiwa nshi ukwacindama ukwa mashiwi ya kwa Esaya ukwamonwa?
6 Lelo, mu calo cabweshiwa ica Israele, muli ukufikilishiwa kwacindamapo ukwa mashiwi ya kwa Esaya. Israele lwa ku mupashi aba uwauma, aba nge ciswebebe pa myaka iingi. Ilyo bankole bali mu Babele, ukupepa kwasanguluka kwali ukunono nga nshi. Takwali itempele, icipailo, na bushimapepo bwateyanishiwa. Amalambo ya cila bushiku yalilekelwe. Nomba Esaya asobela ukuti ifintu fyali no kwaluka. Mu kutungululwa na baume pamo nga Serubabele, Esra, na Nehemia, abaleimininako imikowa 12 iya mu Israele babwelela ku Yerusalemu, bakuula itempele cipya cipya, no kupepa Yehova mu buntungwa. (Esra 2:1, 2) Uyu cine cine ni paradise wa ku mupashi!
Ukubilima ku Mitima
7, 8. Mulandu nshi abaYuda bali muli bunkole balekabila ukuicetekela, kabili ni shani ifyo amashiwi ya kwa Esaya yabakoselesha?
7 Amashiwi ya muli Esaya icipandwa 35 yalibamo icitontonshi ca kusekelela. Uyu kasesema alebilisha ukuti inshita ya ku ntanshi ku luko lwalapila ikawama. Na kuba alanda mu kushininwa no kucetekela. Ilyo papita imyaka 200, ilyo bali fye mupepi no kubweshiwa, abaYuda bankole balekabila ukushininwa kumo kwine no kucetekela. Yehova mu kusesema abacincisha ukupitila muli Esaya ati: “Kosheni amaboko ayatompoka, lengeni na makufi ayatetema ukutalila, ku bakubauke mitima mutile, Koseni, mwilatiina; moneni Lesa wenu aleisa, icilandushi cileisa, ukulandula kwa kwa Lesa, wene aleisamupususha.”—Esaya 35:3, 4.
8 Ukupwa kwa bunkole bwa myaka iingi ili ni nshita ya kubomba. Imfumu Koreshe iya Persia, iili e cibombelo Yehova alebomfya ku kulandula Babele, naibilisha ati ukupepa kwa kwa Yehova kuli no kubukululwa mu Yerusalemu. (2 Imilandu 36:22, 23) Indupwa sha baHebere ishingi shilekabila ukuisusunkanya pa kuti shime ubulendo bwayafya ukufuma ku Babele ukuya ku Yerusalemu. Ilyo bafika, bali no kukuula umwa kwikala no kuipekanishisha ku mulimo wakaakaata uwa kukuula itempele no musumba cipya cipya. Ku baYuda mu Babele, ifi fyonse kuti fyamoneka ifya kutiinya. Lelo, te nshita ya kunakuka nelyo ukutiina. AbaYuda bali no kukoshanya no kucetekela Yehova. Abalaile ukuti bali no kupusuka.
9. Bulayo nshi ubwawamisha ubo abaYuda balebwela bengaipakisha?
9 Abalubulwa muli bunkole mu Babele bali no mulandu usuma uwa kusekelela, pantu inshita yawamisha ilebapembelela ku ntanshi ilyo bakabwelela ku Yerusalemu. Esaya asobela ati: “E lyo yakashibulwa amenso ya mpofu, na matwi ya bankomamatwi yakakomonwa; e lyo uwalemana amolu akacilauka nge nsebula, no lulimi lwa kwa cibulu lukaula.”—Esaya 35:5, 6a.
10, 11. Mulandu nshi amashiwi ya kwa Esaya yengakwatila ubupilibulo bwa ku mupashi ku baYuda balebwela, kabili cinshi yapilibula?
10 Ukwabula ukutwishika, Yehova aletontonkanya pa fikawamina abantu bakwe lwa ku mupashi. Balikandwa ukupitila mu kuba muli bunkole pa myaka 70 ku mulandu wa busangu bwabo. Nalyo line, Yehova pa kukanda abantu bakwe tabapofwishe, ukubakomya matwi, ukubalemanika, nelyo ukubasangula bacibulu. Kanshi uluko lwa kwa Israele pa kubweshiwa takulekabila ukuti kube ukundapa ubulema. Ico Yehova abwesha cintu calufiwe, ne ci cili butuntulu bwa ku mupashi.
11 AbaYuda balapila baundapwa, mu kuti banonka bumupashi bwabo na kabili—e kuti na kabili kuti bamona lwa ku mupashi no kumfwa, no kunakila, e lyo no kulanda icebo ca kwa Yehova. Baibukila ukuti balekabila ukupalamina kuli Yehova. ‘Bayaula’ amalumbo ya kulumbanya Lesa wabo mu kusekelela ukupitila mu myendele yabo iisuma. Abo abali ‘abalemana amolu’ kale bapimpa no kuba na maka mu kupepa Yehova. Kuti twatila ‘bacilauka nge nsebula.’
Yehova Apembesula Abantu Bakwe
12. Kufika ku cipimo nshi Yehova akapaala icalo no kucipeela amenshi?
12 Kuti cayafya sana ukwelenganya paradise umwabula amenshi. Paradise wa ntanshi mu Edene alikwete amenshi ayengi. (Ukutendeka 2:10-14) Icalo capeelwe Israele na co cali “calo ca mimana ya menshi, ica tumfukumfuku na matenga, ififukauka.” (Amalango 8:7) Cili icalinga, kanshi ukuti Esaya alaya ubu bulayo bwa kupembesula ati: “Mu matololo e mwalepuka mwatula amenshi, ne milonga yafuma mu fiswebebe; pa musensenga uwakabisha pakasanguke cishiba, ne mpanga ya cilaka ikasanguko tumfukumfuku twa menshi; mu bwikalo bwa bamumbwe mukasanguke nika, ne cani cikasanguke sanga lya matete na macinda.” (Esaya 35:6b, 7) Ilyo abena Israele bakalima umushili na kabili, incende shashele amapopa umwalelulumba bamumbwe shikamenwapo ifilimwa fyafumba. Umushili uwauma kabili uwa lukungu ukasangulwa “ulutikiti” apengamena amacinda ne filimwa fya mu menshi ifyalekanalekana.—Yobo 8:11.
13. Menshi ya musango nshi ayafulisha aya ku mupashi ayakaba mu calo cabweshiwa?
13 Lelo icacindamisha cili menshi ya ku mupashi aya cine, ayo abaYuda babweluluka bakaipakisha ayengi na yo. Yehova akabapa ukwishiba, akabakoselesha, no kubasansamushisha mu Cebo cakwe. Ukulunda pali co, abakalamba ba busumino na bacilolo bakaba “nge mimana ya menshi apaumisha.” (Esaya 32:1, 2) Abalesumbula ukupepa kwasanguluka, abapala Esra, Hagai, Yeshua, Nehemia, Sekaria, Serubabele, cine cine bakaba bushinino bwa cine cine ubwa kuti ukusesema kwa kwa Esaya kwalifikilishiwa.—Esra 5:1, 2; 7:6, 10; Nehemia 12:47.
“Inshila ya Mushilo”
14. Londololeni ifyo imyendele yali pa kati ka Babele na Yerusalemu.
14 Lelo, ilyo bankole abaYuda bashilaipakisha ubutuntulu busuma ne mikalile yapala iya mu paradise, bali no kuya ubulendo bwalepa kabili ubwa kutiinya ukufuma ku Babele ukuya ku Yerusalemu. Nga baya fye inshila ya kulungatika kuti bapita mu mpanga iyauma iyalepa bakilomita 800, iyafina icine cine. Inshila yabako eyefilya kuti baendamo bakilomita 1,600. Inshila shonse shibili kuti shabasansalika ku miceele yabipa pa myeshi iingi no busanso bwa kukumanya ifiswango na bantu ba mibele ya bunama. Lelo abatetekela ukusesema kwa kwa Esaya tabasakamikwe mu kucishamo. Mulandu nshi?
15, 16. (a) Bucingo nshi Yehova apekanishisha abaYuda ba busumino pa lwendo lwabo ulwa ku myabo? (b) Ni mu musango nshi umbi Yehova apayanishisha abaYuda inshila yabulamo ubusanso?
15 Yehova alaya ukupitila muli Esaya ati: “Kulya kukaba na cinkwente, inshila, iketwe Nshila ya mushilo; tamwakapitemo uwakowela, na batumpa tabakalubantemo; mulya tamwakabe nkalamo, tamwakasangwemo, icipondo ca cinama tacakaninemo; lelo yene ikabelako abantu bakwe abendo lwendo, bakendamo abantu abalubulwa.” (Esaya 35:8, 9) Yehova nabwesha abantu bakwe! Bantu bakwe “abalubulwa,” kabili abalaya ukuti akabakunkumba ukuya ku myabo. Bushe kuli inshila ya cine cine, iyakungulwa, iyasumbulwa, kabili iyapindililwa iyafuma ku Babele ukuya ku Yerusalemu? Iyo, lelo ubucingo bwa kwa Yehova pa bantu bakwe buli ubwashininkishiwa ica kuti cili kwati baleenda mu nshila ya musango yo.—Linganyeniko Amalumbo 91:1-16.
16 AbaYuda nabacingililwa na ku masanso ya ku mupashi. Iyi nshila ya mampalanya ili ni “Nshila ya Mushilo.” Abashicindika ifyashila na bakowela lwa ku mupashi tabalinga ukwendamo. Tabalefwaikwa mu calo cabweshiwa. Abasuminishiwa ukwendamo bacincishiwe ne mitima yalungama. Icilebalenga ukubwelela ku Yuda na Yerusalemu te cilumba ca kuba abaYuda nelyo ukufwaya ifya pa lwabo. AbaYuda abayangwa ifya ku mupashi nabeshiba ukuti umulandu ukalamba babwelela uli wa kubukulula ukupepa kwasanguluka ukwa kwa Yehova muli cilya calo.—Esra 1:1-3.
Abantu ba kwa Yehova Bayanga
17. Ni shani ifyo ukusesema kwa kwa Esaya kwasansamusha abaYuda ba busumino mu nshita ya bunkole bwabo ubwalepa?
17 Icipandwa 35 ica kusesema kwa kwa Esaya capwila pa kusekelela aciti: “Abalubulwa ba kwa Yehova bakabwela, bakesa na ku Sione no tupundu, no kusekelela kwa muyayaya pa mitwe yabo; ukusekelela no kwanga bakafimona, ubulanda no kuteta fikafulumukako.” (Esaya 35:10) AbaYuda baiketwe bunkole lelo abashintilila pali uku kusesema ku kusanga icisansamushi ne subilo mu myaka yabo iya bunkole napamo balepapa ifyo ifishinka fyalekanalekana fili no kufishiwapo. Cilemoneke fyo tabaumfwikisha imbali shalekanalekana isha uku kusesema. Nalyo line, nacimoneka apabuuta ukuti “bakabwela, bakesa na ku Sione.”
18. Ni mu nshila nshi umo ubulanda no kuteta mu Babele fyapyanikwapo ku kusekelela no kwanga mu calo cabweshiwa?
18 E co, mu mwaka wa 537 B.C.E., abaume napamo 50,000 (ukusanshako abasha 7,000) capamo na banakashi na bana batendeka ubulendo bwabo ubwa myeshi ine ukubwelela ku Yerusalemu, abacetekela Yehova ukwabula ukutwishika. (Esra 2:64, 65) Papita fye imyeshi inono, ne ciipailo ca kwa Yehova cakuulwa, ukwishibisha ukuti ubukuule bwe tempele line line buli no kutendeka. Ukusesema kwa kwa Esaya ukwakokola imyaka 200 kwafikilishiwa. Ubulanda no kuteta ifya luko ilyo luli mu Babele fyapyanwapo ku kusekelela no kwanga. Yehova acita ifyo alaile. Paradise uwa cine cine no wa ku mupashi—abweshiwa!
Ukufyalwa kwa Luko Lupya
19. Mulandu nshi cifwile ukusoselwa ati ukusesema kwa kwa Esaya kwaba fye no kufikilishiwa kwa cimpelesha mu mwanda wa myaka uwalenga 6 B.C.E.?
19 Kwena, ukufikilishiwa kwa kwa Esaya icipandwa 35 ukwa mu mwanda wa myaka uwalenga 6 B.C.E. kwa cimpelesha. Imikalile yapala iya mu paradise iyo abaYuda babweshiwa baipakishe taibelelele. Mu kupita kwa nshita, ifisambilisho fya kupepa kwa bufi no kutemwisha icalo fyakowesha ukupepa kwasanguluka. AbaYuda na kabili baba no bulanda no kutendeka ukuteta lwa ku mupashi. Yehova asuka abakaana ukuti te bantu bakwe. (Mateo 21:43) Ukusekelela kwabo kwapeleela pa mulandu wa kubulwe cumfwila na kabili. Ifi fyonse filelangilila ukuti kukaba ukufikilishiwa na kumbi, ukwakulilako ukwa kwa Esaya icipandwa 35.
20. Ni Israele nshi umupya uwaishileko mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo C.E.?
20 Mu nshita ya kwa Yehova umwine, kwaishile Israele na umbi, Israele wa ku mupashi. (Abena Galatia 6:16) Yesu e wabikile icitendekelo ca kufyalwa kwa uyu Israele mupya ilyo aleshimikila pe sonde. Alibweseshe ukupepa kwasanguluka, kabili ku mulandu wa fisambilisho fyakwe, amenshi ya cine yatendeke ukukonkoloka na kabili. Aundepe abalwala, lwa ku mubili na lwa ku mupashi. Kwali ukwaula akapundu ilyo imbila nsuma ya Bufumu bwa kwa Lesa yabilishiwe. Ilyo papitile imilungu 7 pa numa ya kufwa kwakwe no kubuushiwa, Yesu uyo nomba uwakatamikwe, atendeke icilonganino ca Bwina Kristu, Israele wa ku mupashi uwapangwa na baYuda na bambi abalubulwa ku mulopa wakwe uwasuumiwe, abafyelwe nga bana ba ku mupashi aba kwa Lesa kabili bamunyina kwa Yesu, kabili abasubilwe no mupashi wa mushilo.—Imilimo 2:1-4; Abena Roma 8:16, 17; 1 Petro 1:18, 19.
21. Fintu nshi ukukuma ku cilonganino ca Bwina Kristu ica mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo ifingamonwa nge fyalefikilisha fimo fimo ifya mu kusesema kwa kwa Esaya?
21 Ilyo umutumwa Paulo alelembela ababa muli Israele wa ku mupashi, alandile pa mashiwi ya pali Esaya 35:3 ati: “Kosheni amaboko yenu ayalemba, na makufi ayatetema.” (AbaHebere 12:12) Cine cine kanshi mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo C.E., kwali ukufikilishiwa kwa mashiwi ya muli Esaya icipandwa 35. Yesu na basambi bakwe balengele impofu sha cine cine ukumona no kukomona amatwi ya bankomamatwi ba cine cine. Balengele ‘abalemana amolu’ ukwenda na bacibulu ukusosa. (Mateo 9:32; 11:5; Luka 10:9) Icacindamisha ca kuti, abalungami balifumine mu kupepa kwa bufi no kwisaipakisha paradise wa ku mupashi mu cilonganino ca Bwina Kristu. (Esaya 52:11; 2 Abena Korinti 6:17) Nga fintu cali ku baYuda balebwela ukufuma ku Babele, aba bafumine mu kupepa kwa bufi basangile ukuti imitima ya kuicetekela, no kushipa fyalekabilwa nga nshi.—Abena Roma 12:11.
22. Ni shani ifyo Abena Kristu bafumaluka, abalefwaya icine muno nshiku baishileikatwa bunkole ngo bwa ku Babele?
22 Ni shani mu nshiku shesu? Bushe ukusesema kwa kwa Esaya kwaba no kufikilishiwa na kumbi ilelo ukwakuma ku cilonganino ca Bwina Kristu ukwakumanina ukucilamo? Ee. Pa numa abatumwa bafwile, impendwa ya Bena Kristu ba cine abasubwa yalibwelele pa nshi sana, kabili Abena Kristu ba bufi, “amankumba,” yalifufumwike mu calo conse. (Mateo 13:36-43; Imilimo 20:30; 2 Petro 2:1-3) Nelyo fye ni mu mwanda wa myaka uwalenga 19, ilyo abantu bafumaluka batendeke ukuipaatulako kuli Kristendomu no kufwaya ukupepa kwasanguluka, ukumfwikisha kwabo kwali kucili ukwatobekwamo ifisambilisho fishili fya mu Baibolo. Mu 1914, Yesu alibikilwe ukube Mfumu Mesia, lelo pa numa fye ya ico, camoneke kwati takuli isubilo kuli aba abafumaluka abalefwaya icine. Mu kufikilishiwa kwa uku kusesema, aba pa calo ‘balwile na bo, no kubacimfya,’ kabili ukubombesha kwa aba Bena Kristu bafumaluka ukwa kushimikila imbila nsuma kwalishimaishiwe. Cali kwati, baishileikatwa bunkole ngo bwa ku Babele.—Ukusokolola 11:7, 8.
23, 24. Ni mu nshila nshi shalekanalekana umo amashiwi ya mu kusesema kwa kwa Esaya yafikilishiwa pa bantu ba kwa Lesa ukutula mu 1919?
23 Lelo, mu 1919, ifintu fyalyalwike. Yehova alifumishe abantu bakwe muli bunkole. Batendeke ukukaana ifisambilisho fya bufi ifyo ku numa ifyakoweshe ukupepa kwabo, na muli fyo balyundepwe. Baishileba muli paradise wa ku mupashi, uyo ukufika na lelo atwalilila fye ukutanunuka isonde lyonse. Abapofula lwa ku mupashi balesambilila ukumona na bankomamatwi balesambilila ukumfwa—ukwiluka bwino bwino imibombele ya mupashi wa mushilo uwa kwa Lesa, lyonse ukupempwila ukuti balekabila ukupalamina kuli Yehova. (1 Abena Tesalonika 5:6; 2 Timote 4:5) Apo tabali bacibulu na kabili, Abena Kristu ba cine balafwaisha ‘ukwaula,’ ukubilisha icine ca mu Baibolo kuli bambi. (Abena Roma 1:15) Abo abali abanakuka, nelyo ‘abalemana amolu,’ nomba baliba abapimpa kabili abasekelela. Mu mampalanya, ‘bacilauka nge nsebula.’
24 Aba Bena Kristu babweshiwa benda mu “Nshila ya Mushilo.” Iyi “Nshila,” iitungulula ukufuma muli Babele Mukalamba ukuya kuli paradise wa ku mupashi, kuti aendamo onse kapepa wasanguluka lwa ku mupashi. (1 Petro 1:13-16) Kuti bashintilila pali Yehova ukuti akabacingilila no kucetekela ukuti Satana mu kusansa kwakwe ukwa bunama akafilwa ukulofya ukupepa kwa cine. (1 Petro 5:8) Ababulwe cumfwila na bonse aba micitile yaba nge nama mpanga ishitaakanya tabasuminishiwa ukukowesha ababa mu nshila ya mushilo iya kwa Lesa. (1 Abena Korinti 5:11) Muli ubu bwikashi bwacingililwa, abalubulwa ba kwa Yehova—abasubwa ne “mpaanga shimbi”—balasekelela mu kubombela Lesa wine wine eka.—Yohane 10:16.
25. Bushe kukaba ukufikilishiwa kwa kwa Esaya icipandwa 35 ukwa kuti ne mibili ikamwenemo? Londololeni.
25 Ni shani pa lwa ku ntanshi? Bushe ukusesema kwa kwa Esaya kukatala akufikilishiwapo ica kuti imibili ikamwenemo? Ee. Ukundapa kwa cipesha amano uko Yesu na batumwa bakwe baleundapa mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo kwalangilile ukuti Yehova alafwaisha ukucite fi ku ntanshi pa cipimo cikalamba kabili alikwata na maka ya kundapa. Amalumbo yapuutwamo yalanda ulwa mweo wa muyayaya mu bwikashi bwa mutende pe sonde. (Amalumbo 37:9, 11, 29) Yesu alaile ukuti kukaba ukwikala mu Paradise. (Luka 23:43) Ukupulinkana fye mu Baibolo yonse, mwaliba isubilo lya paradise wa cine cine. Iyo nshita, impofu, bankomamatwi, abalemana, na bacibulu bakondapililwa. Ubulanda no kuteta fikafulumukako. Ukusekelela cine cine kukaba kwa muyayaya.—Ukusokolola 7:9, 16, 17; 21:3, 4.
26. Bushe amashiwi ya kwa Esaya yakosha shani Abena Kristu lelo?
26 Ilyo Abena Kristu balepembelela ukubweshiwa kwa Paradise wa cine cine pe sonde, na ino ine nshita balaipakisha amapaalo ya muli paradise wa ku mupashi. Bapita mu fya kwesha na mu macushi lelo abakwata ubucetekelo. Ukutetekela batetekela Yehova takupungaila, kabili balakoshanya, balomfwila ukukonkomesha kwa kuti: “Kosheni amaboko ayatompoka, lengeni na makufi ayatetema ukutalila, ku bakubauke mitima mutile, Koseni, mwilatiina; moneni Lesa wenu aleisa, icilandushi cileisa, ukulandula kwa kwa Lesa, wene aleisamupususha.”—Esaya 35:3, 4.
[Futunoti]
a Amalembo yalondolola Lebanone wa ku kale ukuti cali calo icafunda icakwete imitengo yalelema ne mikedari ya lulumbi, icalo cingalingana ne Bala lya Edene. (Amalumbo 29:5; 72:16; Esekiele 28:11-13) Impanga ya Sharone yaishibikilwe ku milonga ne mitengo ya muoke; Karmele alumbukile ku mabala ya myangashi, amabala ya fisabo, ne mikunkuluko yayandatilwa ku maluba.
[Icikope pe bula 370]
[Ifikope pe bula 375]
Ifiswebebe fyasanguka ififulo fya menshi, umwaba amatete na macinda
[Icikope pe bula 378]
Yesu aundepe abalwele lwa ku mupashi na bo imibili yabo yalwele