Ubupingushi bwa kwa Yehova Ukulwisha Bakasambilisha ba Bufi
“Muli bakasesema ba ku Yerusalemu nimone ca makankamike; ukucito bucende no kwenda mu bufi . . . Baba kuli ine, bonse bene, nga Sodomu, na bekashi ba uko nga Gomora.”—YEREMIA 23:14.
1. Mulandu nshi umo uuibimba mu kusambilisha kwa bulesa akwatila icishingamo cafina nga nshi?
UULI onse uuibimba mu kusambilisha kwa bulesa abuula icishingamo cafina nga nshi. Yakobo 3:1 asoka ukuti: “Mwe bamunyinane, mwiba bakafundisha [“bakasambilisha,” NW] abengi, pa kwishibo kuti tukapokelela ukupingulwa ukwacilamo.” Ee, bakasambilisha ba Cebo ca kwa Lesa baba pe samba lya cishingamo cacilapo kukakala ku kulubulula kwapokelelwa ukucila Abena Kristu mu cinkumbawile. Cinshi cintu ici cikapilibula kuli abo abashininkisha ukuba bakasambilisha ba bufi? Natuloleshe pa mibele mu kasuba ka kwa Yeremia. Twalamona fintu yacitile cinshingwa icilecitika ilelo.
2, 3. Bupingushi nshi Yehova apeele ukupitila muli Yeremia ukukuma kuli bakasambilisha ba bufi aba mu Yerusalemu?
2 Mu 647 B.C.E., umwaka walenga 13 uwa kuteka kwa Mfumu Yoshia, Yeremia alituminwe nga kasesema wa kwa Yehova. Yehova alikwete umulandu ukulwisha Yuda, e co atumine Yeremia ku kubilisha wene. Bakasesema ba bufi aba mu Yerusalemu, nelyo bakasambilisha, balecita “ica makankamike” mu menso ya kwa Lesa. Ububi bwabo bwalikulishe ica kuti Lesa apashenye Yerusalemu na Yuda kuli Sodomu na Gomora. Yeremia icipandwa 23 citweba pa lwa ici. Jer 23 Icikomo 14 citila:
3 “Muli bakasesema ba ku Yerusalemu nimone ca makankamike; ukucito bucende no kwenda mu bufi, bakosha no kuboko kwa ncitatubi, ku kulengo kuti umuntu nangu umo tabwela ku bubi bwakwe; baba kuli ine, bonse bene, nga Sodomu, na bekashi ba uko nga Gomora.”
4. Ni shani fintu ica kumwenako ca mibele yabipa ica bakasambilisha ba mu Yerusalemu capashanishiwa mu Kristendomu ilelo?
4 Ee, aba bakasesema, nelyo bakasambilisha, babikile ifya kumwenapo fya mibele ifyabipa abene bene kabili, muli fyo, bakoseleshe abantu ukucita cimo cine. Lolesha pa mibele mu Kristendomu ilelo! Bushe taili fye nga ilya iya mu kasuba ka kwa Yeremia? Ilelo bashibutotelo baleka abacende na balaalana ba bwamba bumo bwine ukwikala mu mitande yabo kabili no kubaleka fye ukubomba mu bulashi pa mapepo ye calici. Bushe ca kupapa ukuti ifingi ifilundwa fyalembwa baba na bo aba bucisenene?
5. Mulandu nshi imibele ya mu Kristendomu yacilila pali ilya iya Sodomu na Gomora?
5 Yehova apashenye abekashi ba Yerusalemu kuli balya aba mu Sodomu na Gomora. Lelo imibele ya bucisenene iya mu Kristendomu yalicila pali ilya iya Sodomu na Gomora. Ee, wene alicilanapo kutungwa kabi mu menso ya kwa Yehova. Bakasambilisha bakwe balasuula umutande wa Bwina Kristu uwa mibele isuma. Kabili ici ciluminisha ifyashingulukako fya kubotelela kwa mibele umwaba ifya kubeleleka fya longolo ifya misango yonse ifyo fitwala ku kucite cabipa. Iyi mibele yalibe yaanana ica kuti ububi ilelo bumonwa nge cintu ca lyonse.
“Ukwenda mu Bufi”
6. Cinshi cintu Yeremia asosele pa lwa bubi bwa bakasesema ba mu Yerusalemu?
6 Nomba mona cintu Jer 23 icikomo 14 cilondolola pa lwa bakasesema ba mu Yerusalemu. ‘Baleenda mu bufi.’ Kabili ulubali lwa kulekelesha ulwa Jer 23 cikomo 15 lutila: “Kuli bakasesema ba mu Yerusalemu e kwatulo [busangu, NW] ukuya mu calo conse.” Lyene, Jer 23 icikomo 16 cilundako kuti: “E fyo Yehova wa milalo atila: Mwiumfwa ku fyebo fya bakasesema abasesema kuli imwe, bene balemulengo kube fipupu; icimonwa ca mu mitima yabo e co basosa, te cintu icafuma mu kanwa ka kwa Yehova.”
7, 8. Mulandu nshi bashibutotelo ba Kristendomu babela nga bakasesema ba bufi aba mu Yerusalemu, kabili ni shani fintu ici cayambukila abaya ku macalici?
7 Ukupala bakasesema ba bufi aba mu Yerusalemu, bashibutotelo ba mu Kristendomu na bo benda mu bufi, ukusalanganya ififundisho fya busangu, ifisambilisho ifishisangwa mu Cebo ca kwa Lesa. Finshi fyaba fimo ifya ifi fisambilisho? Bumunshifwa bwa mweo, Bulesa Butatu, umutwala, no mulilo wa helo uwa kulungulusha abantu ku ciyayaya. Na kabili batekunya amatwi ya bakomfwa babo pa kulashimikila cintu abantu batemwa ukumfwa. Bapunda abati takuli akayofi akalolenkene na Kristendomu pantu nakwato mutende wa kwa Lesa. Lelo bashibutotelo balesosa “icimonwa ca mu mitima yabo.” Caba bufi. Abo basumina ubufi bwa musango yo balepeelwa sumu lwa ku mupashi. Balelufiwa ukuya ku konaulwa kwabo!
8 Languluka cintu Yehova asosa ulwa aba bakasambilisha ba bufi mu Jer 23 cikomo 21 ukuti: “Nshatumine aba bakasesema, lelo balibutwike abene; nshasosele kuli bene, lelo baliseseme abene.” E fyo kanshi ilelo, bashibutotelo tabatumwa na Lesa, kabili tabasambilisha icine cakwe. Ica kufumamo? Ubumbuulu bwa kukanaishiba Baibolo ubwa kutiinya e po bwaba pa kati ka baya ku macalici pantu baminista babo babaliisha amano ya buntu aya ku calo.
9, 10. (a) Musango nshi uwa filoto bakasesema ba bufi aba mu Yerusalemu bakwete? (b) Ni shani fintu bashibutotelo ba Kristendomu mu nshila imo ine basambilisha “ifiloto fya bufi”?
9 Mu kulundapo, bashibutotelo ilelo babilisha amasubilo ya bufi. Mona Jer 23 icikomo 25: “Niŋumfwe co bakasesema basosele, abasesemene ubufi mwi shina lyandi, abati, Nindota, nindota.” Waba musango nshi uwa filoto? Jer 23 Icikomo 32 citwebo kuti: “Moneni, naalukila bakasesema ba filoto fya bufi (cisemo ca kwa Yehova), abafilongola, no kulubansha abantu bandi ku bufi bwabo no kupusauka kwabo: kabili ine nshabatumine nangu kubeba; na bo ukwafwa tabaafwile aba bantu nangu kamo, cisemo ca kwa Yehova.”
10 Filoto fya bufi nshi, nelyo amasubilo, fintu bashibutotelo basambilisha? Iye, ukuti isubilo lyeka fye ilya muntu ilya mutende no mutelelwe ilelo ni United Nations. Mu myaka ya nomba line baita United Nations ukuti “isubilo lya kupelako ilya kwikatana no mutende,” “icibombelo capulamo ku mutende no bulungi,” “isubilo likalamba ilya pali ino nshita ilya mutende wa calo.” We kukopeka we! Isubilo fye lyeka ilya mutundu wa muntu bwaba Bufumu bwa kwa Lesa. Lelo bashibutotelo tabashimikila no kusambilisha icine pa lwa ulya kamfulumende wa mu muulu, uwali e mutwe ukalamba uwa kushimikila kwa kwa Yesu.
11. (a) Bakasambilisha ba bufi aba mu Yerusalemu bakwete ukwambukila kwabipa nshi pe shina lya kwa Lesa? (b) Mu kupusanako ne bumba lya buYeremia, cinshi cintu bakasambilisha ba butotelo aba bufi aba lelo bacita ukukuma kwi shina lya bulesa?
11 Jer 23 Icikomo 27 cilatweba ifyalundwapo. “Batontonkanyo kulafya abantu bandi ishina lyandi ku filoto fyabo ifyo balongola umuntu no muntu ku munankwe, ifyo bashibo balabile ishina lyandi muli Baali.” Bakasesema ba bufi aba mu Yerusalemu balengele abantu ukulaba ishina lya kwa Lesa. Bushe bakasambilisha ba butotelo aba bufi aba lelo tabacita cimo cine? Icacilapo kubipa, balafisa ishina lya kwa Lesa, Yehova. Basambilisho kuti tacaba icakabilwa ukulibomfya, kabili balalifumya mu mabupilibulo yabo aya Baibolo. Balakaanya mu kukosa uuli onse uusambilisha abantu ukuti ishina lya kwa Lesa ni Yehova. Lelo ibumba lya buYeremia, abashalapo ba mu Bena Kristu basubwa no mupashi, capamo na banabo, balicita fye nga fintu Yesu acitile. Balisambilisha amamilioni pa lwe shina lya kwa Lesa.—Yohane 17:6.
Ukusansalika Ukutungwa Kabi Kwabo
12. (a) Mulandu nshi kwabelako umulandu wa mulopa uukalamba pa lubali lwa bakasambilisha ba bufi aba butotelo? (b) Cinshi caba e lubali lwa bashibutotelo mu nkondo shibili isha calo?
12 Ibumba lya buYeremia mu kubwekeshabwekeshapo lyalisansalika bashibutotelo nga bakasambilisha ba bufi abaletungulula imikuni yabo ukuya mu nshila yapabuka iya ku bonaushi. Ee, abashalapo balicilengo kumfwika umulandu abo bakalota bawamina ubupingushi bwatapata ubwa kwa Yehova. Ku ca kumwenako, ababomfi ba kwa Yehova libili libili balilosha ku Ukusokolola 18:24, apasoso kuti muli Babiloni Mukalamba mwasangilwe umulopa wa “bonse abaipaiwe pe sonde.” Tontonkanya ulwa nkondo shonse ishalwikwa pa mulandu wa kupusana kwa butotelo. Fintu wakula umulandu wa mulopa pali bakasambilisha ba bufi aba butotelo! Ifisambilisho fyabo fyalilenga amalekano kabili fyalitwala pa ntanshi ulupato lwa bantu aba fisumino fyapusana na mabumba ya nko. Ukukuma ku Nkondo ya Calo iya I, icitabo Preachers Present Arms citila: “[Bashibutotelo] bapeele nkondo ubucindami bwa iko bwabimbuka ubwa ku mupashi no kutuninkisha. . . . Icalici muli fyo lyaishileba ulubali lumo ne micitile ya nkondo.” E fyo cali na mu Nkondo ya Calo iya II. Bashibutotelo mu kukumanina batungilile inko shalelwishanya no kupaala ifita fyabo. Inkondo shibili isha calo shatendekele mu Kristendomu umo aba butotelo banabo baipeye umo no munankwe. Utubungwe twa ku calo no twa butotelo mu kati na nkati ka Kristendomu tutwalilila ukusuumya umulopa ukufika na kuli nomba. We ca kufumamo ca makankamike cintu ifisambilisho fyabo ifya bufi fyakwata!
13. Ni shani fintu Yeremia 23:22 ashininkisha ukuti bashibutotelo ba Kristendomu tabakwata ukwampana na Yehova?
13 Twapaapaata mona Yeremia icipandwa 23, icikomo 22: “Abeminina mu cilye candi, no kuumfwe cebo candi, nga babwesha abantu bandi ku mibele yabo ibi ne micitile yabo ibi.” Nga ca kuti bakasesema ba butotelo aba mu Kristendomu baleiminina mu cilye ca kwa Yehova, mu kwampana kwapalamisha na wene pamo ngo mubomfi wa cishinka kabili uwashilimuka, lyene nga balekalila ku fipimo fya kwa Lesa. Na bo nga balelenga abantu ba mu Kristendomu ukumfwa ifyebo fya kwa Lesa umwine. Mu cifulo ca ico, bakasambilisha ba bufi aba muno nshiku balilenga abakonshi babo ababomfi bapofwishiwa aba Cibambe ca kwa Lesa, Satana Ciwa.
14. Kusansalika nshi ukwa maka ukwa kwa Kristendomu ukwacitilwe mu 1958?
14 Ukusansalikwa kwa bashibutotelo kwi bumba lya buYeremia kwaliba ukwa maka. Ku ca kumwenako, pa Kulongana kwa Bufwayo bwa Bulesa kwa pa Kati ka Nko ukwa Nte sha kwa Yehova ukwa mu 1958 mu New York City, inkonkani ya kwa presidenti wa Watch Tower Society apeele ubu bulondoloshi ubwasosele mu lubali ukuti: “Ukwabula nelyo kulanda kwa minkubili nelyo ukutwishika tulebilisha uyu mushila wa kulenga kwa misoka yonse, ukuulungana, ulupato, ukulwishanya, umufimbila, . . . no kupelenganya kwa bushilu ukuba butotelo bwalubana, ubutotelo bwa bufi; ku numa ya ubo kwaba umulwani wa muntu wabulo kumoneka, Satana Ciwa. Abantu bacilo kushingamwa ne mibele ya calo ni bakafundisha ba butotelo ne ntungulushi; na bacilapo kupeelwa umulandu pali aba ni bashimapepo ba butotelo aba Kristendomu. . . . Pa numa ya myaka yonse iyi ukutula pa Nkondo ya Calo iya I, Kristendomu aiminina mu kwampana kwa kulosha kuli Lesa ukupala kulya ukwa kwa Israele mu kasuba ka kwa Yeremia. Ee, Kristendomu alolenkene no bonaushi bwacilapo ukutiinya no kupomona ukucila na pali bulya Yeremia amwene bulecitika pali Yerusalemu.”
Ukupingulwa kwa Bakasambilisha ba Bufi
15. Masesemo nshi aya mutende bashibutotelo bacita? Bushe yakafikilishiwa?
15 Te mulandu no ku kusoka, ni shani fintu bashibutotelo babomba ukutule lyo? Kwati fye ni fintu Jer 23 icikomo 17 cicita lipoti ukuti: “Basosa pe ku basuule cebo ca kwa Yehova, abati, Kukabo mutende kuli imwe; kabili kuli onse uuleenda mu buumankonso bwa mutima wakwe batila, Takwakese pali imwe ububi.” Bushe ici ca cine? Iyo! Yehova akasansalika ubufi bwa aya masesemo ya bashibutotelo. Takafikilishe fintu balelandila mwi shina lyakwe. Nangu cibe fyo, ukwebekesha kwa bufi ukwa bashibutotelo ukwa mutende na Lesa kwa kukopeka nga nshi!
16. (a) Imibele ili ya musango nshi muli ici calo, kabili ni bani abaakanako kushingamwa kuli yene? (b) Cinshi cintu ibumba lya buYeremia lilecita pa lwa mimwene yabotelela iya ici calo?
16 Bushe uletontonkanya ukuti, ‘Yangu, ine ukubepwa ku fisambilisho fya bufi ifya bashibutotelo? Nshakatale mbepwa!’ Kwena, wiba uwashininwe fyo! Ibukisho kuti ifisambilisho fya bufi ifya bashibutotelo fyalisumbula umusango wa mibele ya longolo, iya makankamike. Ifisambilisho fyabo ifya mulekelesha ni cikanga filungamike icili conse, te mulandu na fintu cingaba ica bucisenene. Kabili uyu musango wa mibele yabotelela walyandatila imbali shonse isha fya kusekesha, ifikope fisela, TV, bamagazini, ne nyimbo. Ifwe, kanshi, tufwile ukubelesha ukucenjela kwacishamo, epali twawila pe samba lya kusonga kwa iyi mibele yashingulukako yabotelela lelo mu bumfisolo iya kwipukisha. Abacaice kuti baikatwa mu mavideo yabotelesha ne nyimbo. Ibukisha ukuti imibele ya kuti icili conse calipokelelwa iya bantu ilelo yaba ca kufumamo ca kulungatika ica fisambilisho fya bufi ifya bashibutotelo no kufilwa kwabo ukusumbula ifipimo fya kwa Lesa ifyalungama. Ibumba lya buYeremia lilelwisha iyi mimwene ya bucisenene kabili lileafwa ababomfi ba kwa Yehova ukukaana ububi ubuleandatila pali Kristendomu.
17. (a) Ukulingana na Yeremia, bupingushi nshi bwali no kwisa pali Yerusalemu wa bubifi? (b) Cinshi cikacitika bwangu kuli Kristendomu?
17 Bupingushi nshi bakasambilisha ba bufi aba mu Kristendomu bakapokelela ukufuma kuli Yehova, Kapingula mukalamba? Jer 23 Ifikomo 19, 20, 39, na 40 fyasuka ukuti: “Moneni, naifume nkuuka ya kwa Yehova, icipyu cakwe, inkuuka iileshundashunda; pa mitwe ya babifi e po ikafookela. Tabwakabwele ubukali bwa kwa Yehova akasuke akacite, akasuke akafishe amapange ya mutima wakwe. . . . Nkamusenda no kumufuntula, imwe no musumba uo napeele kuli imwe na kuli bashinwe, ukumufumya pa cinso candi; nkabika pali imwe ukuseebana kwa muyayaya, ne nsoni sha muyayaya, ifishakalabwe.” Conse ico calicitike kuli Yerusalemu wabipa na kwi tempele lyakwe, kabili nomba akayofi kapalako kakacitika mu kwangufyanya kakaponena Kristendomu wabipa!
Ukubilisha “Icisendo ca kwa Yehova”
18, 19. Cali “cisendo [nshi] ca kwa Yehova” cintu Yeremia abilishe kuli Yuda, mu kuba na finshi ifyasuntinkanishiweko?
18 E co, cinshi caba e cishingamo ce bumba lya buYeremia na banabo? Jer 23 Icikomo 33 citwebo kuti: “Ilyo umo wa muli aba bantu napamo kasesema napamo shimapepo, akwipusha, ati, Cinshi icisendo ca kwa Yehova, e lyo ukasose kuli bene, auti, Icisendo ni mwe, kabili nkamufuntula, cisemo ca kwa Yehova.”
19 Ishiwi lya ciHebere ilya “icisendo” lyakwata ubupilibulo bubili. Kuti lyalosha ku cebo cafina ica bulesa nelyo ku cintu cimo icifinya umo no kumunasha. Pano inumbwilo “icisendo ca kwa Yehova” ilelosha ku busesemo bwafina—icebo ca kuti Yerusalemu ashamine ubonaushi. Bushe abantu balitemenwe ukumfwa amashiwi ya busesemo ayafina aya musango yo yantu Yeremia mu kubwekeshabwekeshapo abapeele ukufuma kuli Yehova? Iyo, abantu bapumishe Yeremia abati: ‘Busesemo (cisendo) nshi ukwete nomba? Natushininkisha ubusesemo bobe buli no kuba cisendo na cimbi ica kulengo kufunshika!’ Lelo cinshi cintu Yehova abebele? Ici: “Icisendo ni mwe, kabili nkamufuntula.” Ee, aba bantu bali cisendo kuli Yehova, kabili ali no kubafuntula ukukanamufinya na kabili.
20. Cinshi caba “cisendo ca kwa Yehova” ilelo?
20 Cinshi caba “icisendo ca kwa Yehova” ilelo? Bwaba bukombe bwafina ubwa busesemo ukufuma mu Cebo ca kwa Lesa. Bwalifina mu kuba ne shamo, ukusabankanya ubonaushi bwa Kristendomu ubusungamine. Lelo fwe bantu ba kwa Yehova, twalikwata icishingamo cafina ica kubilisha ici “cisendo ca kwa Yehova.” Ilyo impela ilepalamina, tufwile ukweba bonse ukuti abantu bafutatuka aba kwa Kristendomu baba “cisendo,” ee, ‘baba e cisendo!’ kuli Yehova Lesa, no kuti mu kwangufyanya akailulula ici “cisendo” pa kufuntwila Kristendomu ku kayofi.
21. (a) Mulandu nshi Yerusalemu aonawililwe mu 607 B.C.E.? (b) Pa numa ya bonaushi bwa Yerusalemu, cinshi cacitike kuli bakasesema ba bufi na kuli kasesema wa cine uwa kwa Yehova, ukutupeela ukwebekesha nshi ilelo?
21 Ubupingushi bwa kwa Yehova bwaliputunkanishiwe mu kasuba ka kwa Yeremia lintu abena Babiloni baonawile Yerusalemu mu 607 B.C.E. Nga fintu casobelwe, kulya kwali ‘kuseebana ne nsoni’ kuli balya bena Israele ba bumankonso, ababulwo busumino. (Yeremia 23:39, 40) Cabalangile ukuti Yehova, uo libili libili bapeelwile, mu kupelako alibashile ku fya kufumamo fya bubi bwabo. Utunwa twa bakasesema babo aba bufi abaituntumba mu kupelako twalitalalikwe. Lelo, akanwa ka kwa Yeremia katwalilile ukusesema. Yehova tamushiile. Ukulingana ne ci cipasho, Yehova takashe ibumba lya buYeremia lintu ukupingulapo kwakwe ukwafina kwatungulula ku kufwanta bashibutotelo ba Kristendomu na abo abasumina ubufi bwabo.
22. Ni ku mibele nshi uko Kristendomu akaletwa ku mapingushi ya kwa Yehova?
22 Ee, imibele yapomonwa, iishaikalwamo iya Yerusalemu pa numa ya 607 B.C.E. e fyo fye na Kristendomu wa butotelo akamoneka pa numa ya kupokwa icuma cakwe no kusansalikwa mu museebanya. Ubu e bupingushi bwalinga buntu Yehova abilisha ukulwisha bakasambilisha ba bufi. Bulya bupingushi tabwakafilwe. Pamo fye nga fintu amasesemo yapuutwamo yonse aya kusoka aya kwa Yeremia yabele aya cine ku numa, yakaba aya cine mu kufikilishiwa kwa yako kwa muno nshiku. E co shi natube nga Yeremia. Natubile ukwabulo mwenso icisendo ca busesemo ica kwa Yehova ku bantu na bantu, pa kuti bakeshibe umulandu ukufina konse ukwa bupingushi bwakwe ubwalungama kuleishila pali bakasambilisha ba bufi bonse aba butotelo!
Ifipusho fya Kupitulukamo
◻ Abipile shani Yerusalemu wa pa kale ukufuma ku mimwene ya kwa Yehova?
◻ Ni mu nshila nshi Kristendomu ‘aendela mu bufi’?
◻ Ni shani fintu ukutungwa kabi ukwa bashibutotelo ba muno nshiku kwasansalikwa?
◻ “Cisendo [nshi] ca kwa Yehova” nomba icilebilishiwa?
[Icikope pe bula 8]
Bakasesema ba mu Yerusalemu bacitile “ca makankamike”
[Icikope pe bula 9]
“Icimonwa ca mu mitima yabo e co basosa”
[Icikope pe bula 10]
Yerusalemu pa numa ya konaulwa kwakwe cilangilila ubuyo bwa kupelako ubwa Kristendomu