“Icishinka no Mutende, Fitemweni”!

“Kabili kwaishile icebo ca kwa Yehova kuli ine, aciti: . . . Icishinka no mutende, fitemweni.”—SEKARIA 8:18, 19.

1, 2. (a) Cinshi caishibikwa pa lwa mutundu wa muntu ukukuma ku mutende? (b) Mulandu nshi ici calo ca ndakai cishakatalile acikwata umutende wa cine cine?

“ICALO tacatala acikwatapo umutende. Ku cifulo cimo—kabili ilingi line mu ncende ishingi pa nshita imo ine—lyonse kulabako inkondo.” Ifyo e fyasosele Profesa Milton Mayer uwa pa University of Massachusetts, U.S.A. We mashiwi ya kubombomanika ukukuma ku bantunse! Ca cine ukuti, abantu balifwaya umutende. Bapolitishani balyesha inshila shalekanalekana ukusungilila umutende, ukutendeka fye lintu kwali Pax Romana mu nshita sha bena Roma ukwisafika na ku mibombele ya “Bonaushi Bwaebekeshiwa Ubwa Bonse” ubwa mu kati ka nshita ya Nkondo ya pa Kanwa. Kuli pele pele, nangu ni fyo, ukubombesha kwabo konse kwalifililwe. Nga fintu Esaya acilumbulwile imyanda iingi iya myaka iyapitapo, ‘inkombe sha mutende shalilila akalanda.’ (Esaya 33:7) Mulandu nshi cabele fyo?

² Caba ni pa mulandu wa kuti umutende ubelelela uli no kwisako lintu pashili ulupato no bufunushi; ufwile ukushimpwa pa cine. Umutende tawingashintilila pa bufi. Uyo e mulandu wine Yehova lintu alelaya Israele wa pa kale ukubweshiwa no mutende atile: “Moneni, ndetambika kuli wene umutende ngo mulonga, no bukata bwa nko ngo mumana wa mukuku uusabankana.” (Esaya 66:12) Lesa wa ino micitile ya fintu, Satana Kaseebanya, ni “nkomi ya bantu,” kepaya, kabili “wa bufi, kabili e wishi wa buko.” (Yohane 8:44; 2 Abena Korinti 4:4) Ni shani fintu icalo ca kwa lesa wa musango yo cingakwata umutende?

 3. Ca bupe nshi camonekesha cintu Yehova apeela abantu bakwe, te mulandu no kwikala mu calo ca macushi?

³ Mu nshila yamonekesha, nangu ni fyo, Yehova apeela abantu bakwe umutende nangu fye ni lintu baleikala mu calo ca kwa Satana icalepaulwa ku nkondo. (Yohane 17:16) Mu mwanda wa myaka uwalenga 6 B.C.E., afikilishe cintu alaile ukupitila muli Yeremia kabili apeele “umutende ne cishinka” ku luko lwakwe ulwaibela lintu ababweseeshe ku calo ca ku mwabo. (Yeremia 33:6) Na muli shino nshiku sha kulekelesha, aalipeela “umutende ne cine” ku bantu bakwe mu “calo” cabo, nelyo mu mibele ya pe sonde iya ku mupashi, nangu cingatila balipita mu nshita yabipisha iya bucushi intu cino calo camonapo ukufika pali nomba. (Esaya 66:8; Mateo 24:7-13; Ukusokolola 6:1-8) Ilyo tuletwalilila ukulanshanya Sekaria icipandwa 8, tuli no kunonkamo ukutesekesha kwashika ukwa uyu mutende wapeelwa na Lesa ne cishinka no kumona cintu tuli no kucita ku kusungilila icakaniko cesu ica uyo mutende.

“Yakose Amaboko Yenu”

 4. Ni shani fintu Sekaria akoseleshe Israele ukubomba nga bali no kukwata umutende?

⁴ Pa muku walenga 6 muli Sekaria icipandwa 8, twaumfwa icisemo ca kucilimusha ukufuma kuli Yehova ica kuti: “E fyo Yehova wa milalo atila, Yakose amaboko yenu, mwe baleumfwa muno nshiku ifyebo ifi mu tunwa twa bakasesema, abalipo ukutula ku bushiku ilyo ica kukuulapo iŋanda ya kwa Yehova wa milalo cabikilwe ukuti itempele likuulwe. Pantu ilyo shali tashilaise nshiku isho, takwali cilambu ku muntu, takwali na cilambu ku citekwa; kabili ku wafuma na ku waingila takwali mutende pa mulandu wa cibambe, pantu nalwishenye abantunse bonse umuntu no mubiye.”—Sekaria 8:9, 10.

5, 6. (a) Pa mulandu wa kufuupulwa kwa bena Israele, mwali shani muli Israele? (b) Kwaluka nshi kuntu Yehova alaile Israele nga atangishe ukupepa wene?

⁵ Sekaria alandile aya mashiwi lintu itempele lyalekuulwa cipya cipya mu Yerusalemu. Pa kubala, abena Israele ababwelulwike ukufuma ku Babele balifuupwilwe no kuleka umulimo wa kukuule tempele. Pa mulandu wa kuti baalukile ku kuisekesha abene, tabakwete ipaalo no mutende ukufuma kuli Yehova. Nangu ca kuti balilimine umushili no kusakamana amabala yabo aya myangashi, tabakwete ulubanda. (Hagai 1:3-6) Cali kwati balebomba ‘ukwabule cilambu.’

⁶ Nomba apo itempele lyalekuulwa cipya cipya, Sekaria akoseleshe abaYuda ‘ukukosa,’ mu kushipa ukutangishako ukupepa kwa kwa Yehova. Cinshi cali no kucitika nga batangishe ukupepa kwa kwa Yehova? “Nomba nshakacite ku bashalako ba bantu aba ifyo nalecita mu nshiku sha ntanshi, cisemo ca kwa Yehova wa milalo; pantu [kukaba ulubuto lwa mutende, NW]; umwangashi ukalatwale fisabo fya uko, no mushili ukalamesho bulimi bwa uko, ne myulu ikalaponyo mume; kabili nkalenga abashalako ba bantu aba ukukwata fyonse ifi. Nomba ifyo mwali icitiipu mu nko, mwe ba ŋanda ya kwa Yuda na ’ba ŋanda ya kwa Israele, e fyo nkamupususha, no kuleka mukabe ipaalo. Mwitiina, yakose amaboko yenu.” (Sekaria 8:11-13) Nga Israele engabomba no mupampamina, aali no kutunguluka. Mu kubangilila, lintu inko shalefwaya ukulosha ku ca kumwenako ca citiipu, baleelosha kuli Israele. Nomba Israele aali no kuba ica kumwenako ce paalo. Mwandi wali mulandu wawamisha uwa ‘kuleka amaboko yabo ukukosa’!

 7. (a) Kwaluka nshi ukwa kucincimusha uko abantu ba kwa Yehova bakumanya, ukwisafika mu mwaka wa mulimo uwa 1995? (b) Ilyo twalolesha pali lipoti wa mwaka, fyalo nshi ulemone fyo fikwete ifya kucitika fyamonekesha ifya bakasabankanya, bapainiya, na avareji wa maawala?

⁷ Ni shani ilelo? Kwena, mu myaka ya pa ntanshi ya 1919, abantu ba kwa Yehova bamoneke nga ababulishe ukupimpa. Tabaiminine mu kukumanina nga abashiibimba mu milandu ya calo mu kati ka nkondo ya calo iya kubalilapo, kabili bakongamine ku kukonka umuntu ukucilo kukonke Mfumu yabo, Yesu Kristu. Icafuminemo, bamo balifuupwilwe pa mulandu wa kukaanya ukwali mu kati no kwa ku nse ya kuteyanya. Lyene, mu 1919, mu kuba no kwaafwa kwa kwa Yehova balikoseshe amaboko yabo. (Sekaria 4:6) Yehova alibapeele umutende, kabili balitungulwike mu bulamba. Ici calimonwa mu fyo baacita mu myaka yapita 75, ukwisafika mu mwaka wa mulimo uwa 1995. Pamo nge bumba, Inte sha kwa Yehova balitaluka ku kupupo luko, akapaatulula ka mikowa, impatila, ne fintu fyonse fimbi ukwingafuma ulupato. (1 Yohane 3:14-18) Babombela Yehova no kupimpa kwa cine cine mwi tempele lyakwe ilya ku mupashi. (AbaHebere 13:15; Ukusokolola 7:15) Mu mwaka wapwile mweka fye, bapoosele ukucila pa maawala bilioni umo ukulanda kuli bambi pa lwa kwa Shibo wa ku muulu! Cila mweshi, pali avareji batungulwile amasambililo ya Baibolo 4,865,060. Pali avareji 663,521 balyakeneko mu mulimo wa bupainiya umweshi umo na umo. Lintu baminista ba mu Kristendomu balefwaya ukupeela ica kumwenako pa lwe bumba lya bantu abo mu cine cine bacincililo kupepa kwabo, limo limo basonta ku Nte sha kwa Yehova.

 8. Ni shani fintu Umwina Kristu umo na umo enganonkelamo ukufuma ku “lubuto lwa mutende”?

⁸ Pa mulandu wa kupimpa kwa bantu bakwe, Yehova alabapeela “ulubuto lwa mutende.” Umuntu umo umo uulundulula ulo lubuto akamona kuntu umutende ulekula mu mutima wakwe na mu bumi bwakwe. Umwina Kristu onse uwasumina uukonkelela umutende na Yehova na Bena Kristu banankwe alakumako ku cishinka no mutende ifyaba pa bantu ba pe shina lya kwa Yehova. (1 Petro 3:11; linganyako Yakobo 3:18.) Bushe ico te cintu cawamisha?

“Mwiitina”

 9. Kwaluka nshi mu kubomba na bantu bakwe kuntu Yehova alaile?

⁹ Nomba twalabelenga icisemo calenga 7 ukufuma kuli Yehova. Citila shani? “E fyo Yehova wa milalo atila: Ifyo napangile ukucito bubi kuli imwe, ilyo bashinwe bankalifye, (e fyo Yehova wa milalo asosa), na ine nshatelwile; e fyo nabwela nimpanga muno nshiku ukucite cisuma ku Yerusalemu na ku ba ŋanda ya kwa Yuda. Mwiitina.”—Sekaria 8:14, 15.

10. Fya kucitika nshi ifya Nte sha kwa Yehova ifilango kuti tababa na mwenso?

¹⁰ Nangu cingatila abantu ba kwa Yehova balipashilwe mu mano ya ku mupashi mu nkondo ya calo iya kubalilapo, mu mitima yabo balefwaya ukucite calungama. Muli fyo, Yehova, pa numa ya kubasalapula, alitelwile inshila abombeelemo na bo. (Malaki 3:2-4) Ilelo, nga twalanguluka tulamutootela mu kuswatuka pa cintu aacita. Ca cine, ukuti twaliba “abapatwa ku nko shonse.” (Mateo 24:9) Abengi balipooswa mu fifungo, kabili bamo balifwila fye no busumino bwabo. Ilingi tulalolenkana no kukanayangwako kwa bantu no bukalushi. Lelo tatutiina. Twalishibo kuti Yehova alicisha amaka pa kukaanya ukuli konse, ukumoneka no kushimoneka. (Esaya 40:15; Abena Efese 6:10-13) Tatwakaleke ukumfwila amashiwi ya kuti: “Lolela Yehova: kosa, no kuleko mutima obe utalile.”—Ilumbo 27:14.

“Soseni Icine Umuntu Onse ku Mubiye”

11, 12. Cinshi tulingile ukwibukisha ngo muntu umo umo nga ca kuti tulefwaya ukukumako mu kukumanina ku mapaalo yantu Yehova apeela abantu bakwe?

¹¹ Pa kukumako mu kukumanina ku mapaalo ukufuma kuli Yehova, kwalibako ifintu ifyo tulingile ukwibukisha. Sekaria atila: “Ifi fintu e fyo mulecita: soseni icine umuntu onse ku mubiye; pinguleni mu mpongolo shenu icine no mutende; mwilingilana umuntu no mubiye ububi mu mitima yenu; no mulapo wa bufi mwiutemwa: pantu ifintu ifi fyonse nalifipata, cisemo ca kwa Yehova.”—Sekaria 8:16, 17.

¹² Yehova alatucincisha ukulanda icine. (Abena Efese 4:15, 25) Tomfwa amapepo ya abo belenganya ifyabipa, abafise cine ukuti banonkelemo pa lwabo, nelyo ukulanda imilapo ya bufi. (Amapinda 28:9) Apantu alipata ubusangu, afwaya ifwe ukwikatilila ku cine ca Baibolo. (Ilumbo 25:5; 2 Yohane 9-11) Mu kulundapo, ukupala abakalamba pa mpongolo sha musumba mu Israele, baeluda abalebombela pa milandu ya bupingushi balingile ukushimpa ukufunda kwabo no kupingulapo pa cine ca Baibolo, te pa mimwene ya pa lwabo. (Yohane 17:17) Yehova afwaya bene ukuti balefwaisha ‘ukupingula kwa mutende,’ ukwesha, pamo nga bakacema ba Bwina Kristu, ukubwesha umutende pa kati ka balekansana no kwafwilisha ababembu balapila ukunonka cipya cipya umutende na Lesa. (Yakobo 5:14, 15; Yuda 23) Pa nshita imo ine, balasungilila umutende wa cilonganino, mu kushipa ukutamfya abo balefulunganyo yo mutende ukupitila mu kutwalilila ukulufyanya ku mufulo.—1 Abena Korinti 6:9, 10.

“Ukusekelela no Kwanga”

13. (a) Kwaluka nshi Sekaria aseseme ukukuma ku kuleko kulya? (b) Kuleko kulya nshi kwalebakwa muli Israele?

¹³ Nomba, twaumfwa icisemo cakatama icalenga 8 ukuti: “E fyo Yehova wa milalo atila: Ukuleko kulya kwa mweshi wa cine, no kuleko kulya kwa wa cisano, no kuleko kulya kwa wa cinelubali, no kuleko kulya kwa we kumi, kukaba ku ba ŋanda ya kwa Yuda ukusekelela no kwanga, inshita shisuma ishalingwa ishe lambo; e ico icishinka no mutende, fitemweni.” (Sekaria 8:19) Pe samba lye Funde lya kwa Mose, Abena Israele baleleka ukulya pa Bushiku bwa Kukonsolwela ku kulangilila ubulanda pa membu shabo. (Ubwina Lebi 16:29-31) Ukuleko kulya kune ukwalumbulwa na Sekaria mu kumonekesha kwalebakwa ku kuloosha ifya kucitika ifyalundene no kucimfiwa no konaulwa kwa Yerusalemu. (2 Ishamfumu 25:1-4, 8, 9, 22-26) Nomba, nangu cibe fyo, itempele lyalekuulwa cipya cipya na Yerusalemu ukwikalwamo na kabili. Ukuloosha kwalesangulwa ukwanga, kabili ukuleko kulya kwali no kuba inshita shalingwa ishe lambo.

14, 15. (a) Ni mu nshila nshi ukusefya Icibukisho kwabelemo ica kulengo kwanga icikalamba, kabili ici cilingile ukutucinkulako ulwa cinshi? (b) Nga fintu cimwenwe muli lipoti wa mwaka, fyalo nshi fyakwete impendwa sha basangilwe ku Cibukisho ishapulamo?

¹⁴ Ilelo, tatubaka inshiku sha kuleko kulya ishalumbulwa na Sekaria nelyo ukuleko kulya ukwapeelwe mwi Funde. Apantu Yesu alipeele ubumi bwakwe pa membu shesu, tuleipakisha amapaalo ya Bushiku bwa Kukonsolwela ubwakulako. Imembu shesu shalifimbwapo, te mu nshila fye iya cimpashanya, lelo mu nshila yakumanina. (AbaHebere 9:6-14) Pa kukonka ikambisho lya kwa Shimapepo Mukalamba uwa ku muulu, Yesu Kristu, tulasunga Icibukisho ca mfwa yakwe ngo kusefya fye kweka ukwakatama mu mibombele ya Bena Kristu. (Luka 22:19, 20) Bushe tatusanga “ukusekelela no kwanga” ilyo tulongana capamo cila mwaka kuli kulya kusefya?

¹⁵ Umwaka wapwile, abantu 13,147,201 baishile capamo ku kusefya Icibukisho, 858,284 ukucila mu 1994. Mwandi ni cinkupiti! Elenganya ukwanga ukwali mu filonganino 78,620 ifya Nte sha kwa Yehova ilyo impendwa shishaikulila shalekonkomokela ku Mayanda yabo aya Bufumu kuli uku kusefya. Mu cine cine, bonse abasangilweko balikuntilwe ku ‘kutemwe cishinka no mutende’ ilyo baaleibukisha imfwa ya Umo uwaba “inshila ne cine no mweo” kabili nomba uuteka nga “Cilolo [mukalamba] wa mutende” uwa kwa Yehova! (Yohane 14:6; Esaya 9:6) Kulya kusefya kwapilibwile icintu cimo icaibela kuli abo basefeeshe kwene mu fyalo fyalecululushiwa ku mpooma ne nkondo. Bamo aba muli bamunyinefwe bakumenye ifintu fya kulengo munsokwe mu kati ka 1995. Nalyo line, ‘umutende wa kwa Lesa uwapulamo mu kwiluka konse walelinde mitima yabo na mapange yabo muli Kristu Yesu.’—Abena Filipi 4:7.

‘Natusengule ku Cinso ca kwa Yehova’

16, 17. Ni shani fintu abantu ba nko ‘bengasengula ku cinso ca kwa Yehova’?

¹⁶ Ni kwi, nangu ni fyo, ukwafumine ayo mamilioni yonse abasangilwe ku Cibukisho? Icisemo calenga 9 ica kwa Yehova cilondololo kuti: “E fyo Yehova wa milalo atila: Kukesa abantu na ’bantu, na ’bekashi ba mu misumba ikalamba; e lyo abekashi ba mu musumba umo bakaya ku unankwe, bakatila, Tuleyeni tuye ku kusengula ku cinso ca kwa Yehova, kabili ku kufwaya Yehova wa milalo. Unankwe ukatila, Endeni. Awe bakesa abantu na ’bantu abengi ne nko isha maka ku kufwaya Yehova wa milalo mu Yerusalemu, kabili ku kusengula ku cinso ca kwa Yehova.”—Sekaria 8:20-22.

¹⁷ Abantu abasangilwe ku Cibukisho baishile mu “kufwaya Yehova wa milalo.” Ubwingi ubwa aba baali babomfi bakwe abaipeela, ababatishiwa. Amamilioni aya bambi abasangilweko baali tabalafika pali ico cipimo. Mu fyalo fimo impendwa ya basangilwe ku Cibukisho yali ikalamba ukufika ku miku ine nelyo isano ukucila impendwa ya bakasabankanya ba Bufumu. Aba bengi abalesekelela balekabila ukwaafwa ukuti batwalilile ukulunduluka. Natubasambilishe ifya kusekelela mu kwishibo kuti Yesu afwilile pa membu shesu kabili nomba aleteka mu Bufumu bwa kwa Lesa. (1 Abena Korinti 5:7, 8; Ukusokolola 11:15) Natubakoseleshe ukuipeela abene kuli Yehova Lesa no kuinashisha ku Mfumu yasontwa. Muli iyi nshila ‘bakasengula ku cinso ca kwa Yehova.’—Ilumbo 116:18, 19; Abena Filipi 2:12, 13.

“Abantu Ikumi Aba mu Nko sha Ndimi Shonse”

18, 19. (a) Mu kufikilishiwa kwa kwa Sekaria 8:23, nani ilelo uwaba e “muYuda umo”? (b) Ni bani ilelo baba e “bantu ikumi” “[abekata] ku cisempe ca muYuda umo”?

¹⁸ Mu kulekelesha mu cipandwa calenga Sekaria 8 ica kwa Sekaria, tubelenga ukuti: “E fyo Yehova wa milalo atila.” Cinshi cintu Yehova alabilisha mu kupelako? “Mu nshiku isho e mo abantu ikumi aba mu nko sha ndimi shonse bakekata ku cisempe ca muYuda umo, no kutila, Tuleya na imwe, pantu natuumfwo kuti muli na Lesa.” (Sekaria 8:23) Mu kasuba ka kwa Sekaria, Israele wa cifyalilwa aali e luko lwasalwa ulwa kwa Lesa. Mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, nangu cibe fyo, Israele akeene Mesia wa kwa Yehova. Muli fyo, Lesa wesu asalile “umuYuda”—Israele umupya—nga bantu bakwe abaibela, “Israele wa kwa Lesa” uwapangilwe na baYuda ba ku mupashi. (Abena Galatia 6:16; Yohane 1:11; Abena Roma 2:28, 29) Impendwa ya kupelako iya aba yali no kuba ni 144,000, abasalwa ukufuma pa kati ka mutundu wa muntu ku kuteka pamo na Yesu mu Bufumu bwakwe ubwa mu muulu.—Ukusokolola 14:1, 4.

¹⁹ Icinabwingi ca aba ba 144,000 balifwa kale mu busumino kabili baliya ku cilambu cabo ica mu muulu. (1 Abena Korinti 15:51, 52; Ukusokolola 6:9-11) Abanono balishala pe sonde kabili balasekelela ukumono kuti “abantu ikumi” abasalapo ukwendela pamo no “muYuda” mu cituntulu baba “ibumba likalamba . . . abafuma mu luko lonse ne mikowa ne misango ya bantu na bantu na ’ba ndimi.”—Ukusokolola 7:9; Esaya 2:2, 3; 60:4-10, 22.

20, 21. Ilyo impela ya cino calo ilepalama, ni shani fintu twingekala aba mutende na Yehova?

²⁰ Ilyo impela ya ici calo ilepalamina mu kukanabwelele numa, Kristendomu apalile Yerusalemu mu kasuba ka kwa Yeremia: “Twalolelo mutende, lelo tapali cisuma; twalolele nshita ya kuundapa, lelo, moneni, munsokwe!” (Yeremia 14:19) Ulya munsokwe ukafika pa kalume lintu inko shikaalukila ukupepa kwa bufi no kukupwisha mu nshila ya lukaakala. Mu kwangufyanya pa numa, inko ishine shikakumanya ubonaushi mu nkondo ya kwa Lesa iya kupelako, Armagedone. (Mateo 24:29, 30; Ukusokolola 16:14, 16; 17:16-18; 19:11-21) Mwandi iyo ikaba ni nshita ya mpooma!

²¹ Muli conse ico, Yehova akapokolola abo abatemwe cine kabili abalundulula “ulubuto lwa mutende.” (Sekaria 8:12; Sefania 2:3) Lekeni, kanshi, twikale umutelelwe mu calo ca bantu bakwe, mu kupimpa ukulamulumbanya apabuuta no kwaafwako abengi ukufika pantu twingapesha ‘ukusengula ku cinso ca kwa Yehova.’ Nga twacite fyo, lyonse tukalaipakisha umutende wa kwa Yehova. Ee, “Yehova apeela abantu bakwe ubukose; Yehova apaala abantu bakwe ukuti babe umutende.”—Ilumbo 29:11.

Bushe Kuti Walondolola?

◻ Ni mu nshila nshi abantu ba kwa Lesa ‘balengele yakose amaboko yabo’ mu kasuba ka kwa Sekaria? Ilelo?

◻ Ni shani fintu twankula ku kupakaswa, ku bukalushi, na ku kukanayangwako kwa bantu?

◻ Cinshi casanshiwa mu ‘kusose cine umuntu onse ku mubiye’?

◻ Ni shani fintu umuntu ‘engasengula ku cinso ca kwa Yehova’?

◻ Ca kulenga nshi icikalamba ica kusekelela icilemonwa mu kufikilishiwa kwa kwa Sekaria 8:23?

[Icikope pe bula 18]

Umwaka wapwile, Inte sha kwa Yehova shapoosele amaawala 1,150,353,444 ukulanda ku bantu pa lwa Bufumu bwa kwa Lesa