Ukucimfya kwa Kupelako Ukwa kwa Mikaele, Mboswa Mukulu

“Mu nshita ilya akema Mikaele, mboswa mukulu uwimininina abantu bobe.”—DANIELE 12:1.

 1. Mibele nshi ukulola kuli bumulopwe bwa kwa Yehova bakateka ba mu calo abengi balanga, kabili ni shani fintu imfumu ya ku kapinda ka ku kuso ishaba iyapusanako?

“NANI Yehova, uo ŋumfwe ishiwi lyakwe ku kuleka Israele aye?” (Ukufuma 5:2) Aya yali mashiwi ya kusonsomba aya kwa Farao kuli Mose. Ukukaana ukupokelela buLesa bwapulishamo ubwa kwa Yehova, Farao aali uwapampamina pa kusungilila Israele mu busha. Bakateka bambi balilanga imisuula yapalako kuli Yehova, kabili ishamfumu sha mu busesemo bwa kwa Daniele tashafumishiwako. (Esaya 36:13-20) Mu cituntulu, imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yaliya ukucila apo. Malaika atila: “Ikaisansabika no kuituumika pa mulungu onse, no kusosa pali Lesa wa milungu ifipesha amano; . . . Tayakaangwe imilungu ya bawishi, nangu mulungu uwabishiwa ku banakashi, nangu mulungu onse, pantu yaituumika pali onse.”—Daniele 11:36, 37.

2, 3. Ni mu nshila nshi imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yakene “imilungu ya bawishi” mu kusobolapo ukupepo “mulungu” umbi?

² Ukufikilisha aya mashiwi ya mu busesemo, imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yalikene “imilungu ya bawishi” (nelyo, “imilungu ya fikolwe,” The New English Bible), nangu ibe milungu ya cisenshi iya ku Roma nelyo Bulesa Butatu ubwa mu Kristendomu. Hitler abomfeshe Kristendomu ku mifwaile yakwe ine lelo mu kushininkisha apangile ukupyanika pali wene icalici lipya, ilya cina Germany. Impyani yakwe asumbwile bumukanalesa bwa kulungatika. Muli fyo imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yaliicita iyine umulungu, ‘ukuikusha pa uli onse.’

³ Ubusesemo bwatwalililo kuti: “Pe punda lya uko ikacindiko mulungu wa malinga, no mulungu umbi uo bawishi tabaishibe ikaucindika kuli golde na silfere, na ku tumabwe utwaumo mutengo na ku fya bupe fyafina.” (Daniele 11:38) Na kuba, imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yabikile ukucetekela kwa iko mu kuipangasha kwa fita kwa sayansi ukwa muno nshiku, “umulungu wa malinga.” Ukupulinkana mu nshita ya ku mpela yonse, alifwaya ipusukilo ukupitila muli uyu “mulungu,” ukutuula icuma cishaifulila nge lambo pa cipailo ca uko.

 4. Kutunguluka nshi imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yakwata?

⁴ “Ikanashisha amalinga ayakosesha ku kwafwiwa ku mulungu umbi umbi; abo yabisha ikafushako ubukata, ikabalengo kuteka na pa bengi, no kwakanyako icalo ku cilambu.” (Daniele 11:39) Ukucetekela mu “mulungu umbi umbi” wa iko uwa fita, imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yalibomba mu ‘kunasha,’ ukuishininkisha ukuba amaka ya fita aya kutiinya mu “nshiku sha kulekelesha.” (2 Timote 3:1) Abo abayafwilishe imfundo ya iko balilambwilwe no kutungilila kwa bupolitiki, ukwa mu fya ndalama, kabili inshita shimo ukwa mu fita.

“Mu Nshita ya Mpela”

5, 6. Ni shani fintu imfumu ya ku kapinda ka ku kulyo ‘yapunka,’ kabili ni shani imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yaankulako?

⁵ Pali Daniele 11:40a pabelengwo kuti: “Mu nshita ya mpela imfumu ya ku kapinda ka ku kulyo ikapunka kuli yene.” Ici pamo ne fikomo fikonkelepo fyamonwa nge fyakwata ukufikilishiwa mu nshita yesu iya ku ntanshi. Nangu cibe fyo, nga ca kuti “inshita ya mpela” pano ilepilibula cimo cine nga fintu ipilibula pali Daniele 12:4, 9, tulingile ukufwaya ukufikilishiwa kwa aya mashiwi ukupulinkana mu nshiku sha kulekelesha. Bushe imfumu ya ku kapinda ka ku kulyo ‘yalipunka’ imfumu ya ku kapinda ka ku kuso mu kati ka iyi nshita? Ee, mu cituntulu. Pa numa ya nkondo ya calo iya kubalilapo, icipangano ca mutende icabamo kukanda cali mu cine cine ‘kupunka,’ ica kucincisha ku kulandula. Pa numa ya kucimfya kwa iko mu nkondo ya calo iya cibili, imfumu ya ku kapinda ka ku kulyo yasontele ifyanso fya kulengo mwenso ifya manyukiliya pa wa kucimfyanya nankwe kabili yateyenye ukwikatana kwakwatisha maka ukwa fita ukwa NATO, ku kucincintila wene. Ilintu imyaka yalepita, ‘ukupunka’ kwakwe kwasanshishemo inshila shatumpuluka isha kulengule fyalo pamo pene no kusansa kwa kupitila mu beminishi ba fyalo ne fita.

⁶ Ni shani fintu imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yaankwileko? “Imfumu ya ku kapinda ka ku kuso ikamwishila nga mukukulule ili na maceleta na ba pali bakafwalo ne ngalaba ishingi, ikesa mu fyalo, ikasabankana no kupita.” (Daniele 11:40b) Ilyashi lya mu nshiku sha kulekelesha lyalilanga ukufwaisha kwa kutanunuka ukwa mfumu ya ku kapinda ka ku kuso. Mu kati ka nkondo ya calo iya cibili, “imfumu” ya ciNazi yalisabankene ukupula pa mipaka ya iko ukwingila mu fyalo fyashingulwikeko. Pa mpela ya ilya nkondo, “imfumu” yapyenepo yakuulile ubuteko bwa maka ku nse ya mipaka ya iko ine. Mu kati ka Nkondo ya pa Kanwa, imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yalelwisha uwa kucimfyanya nankwe mu nkondo sha kusongelesha bambi no kwimina amabuteko ukwa mu Africa, Asia, na Latin America. Apakese Abena Kristu ba cine, ukupeleesha (lelo te kwimika) imibombele yabo. Kabili ukusansa kwa iko ukwa fita no kwa bupolitiki kwaletele ifyalo ifingi pe samba lya kulama kwa iko. Ici cili fye nga fintu malaika asobele ukuti: “Ikesa na mu calo cayemba [imibele ya ku mupashi iya bantu ba kwa Lesa], ne myanda mishila bakawishiwa.”—Daniele 11:41a.

 7. Kupeleesha nshi kwaliko ku kufwaisha kwa kutanunuka ukwa mfumu ya ku kapinda ka ku kuso?

⁷ Nangu ni fyo, nelyo cingati—ukufuma ku mimwene ya wa kucimfyanya nankwe—imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yalitutumuka nge cintu ca kutiinya, tayafika pa kucimfye calo. “Aba bakapusuka mu minwe ya iko, Edomu na Moabu, ne cinabwingi ca bana ba kwa Amone.” (Daniele 11:41b) Mu nshita sha pa kale, Edomu, Moabu, na Amone babelele lwa mupepi pa kati ka Egupti na Suria. Kuti bamonwa nga abaleimininako inko na mateyanyo ilelo ifyo imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yabikilepo mutima lelo tayali na maka ya kuleta pe samba lya kulama kwa iko.

‘Egupti Takafyuke’

8, 9. Ni shani fintu ukusonga kwa mfumu ya ku kapinda ka ku kuso kwaumfwika, nangu fye ni ku mulwani wa iko umukalamba?

⁸ Malaika atwalilila ukusoso kuti: “Ikatambalika no kuboko kwa iko mu fyalo, ne calo ca Egupti tacakapusuke, lelo ikateke fyatutilwa fya golde na silfere ne fintu fyonse fisuma fya mu Egupti; na bena Lubi na bena Kushi bakakonka mu makasa ya iko.” (Daniele 11:42, 43) Nangu fye ni mfumu ya ku kapinda ka ku kulyo, “Egupti,” tafyukile ifya kufumamo fya mibombele ya kutanunuka ifya mfumu ya ku kapinda ka ku kuso. Apitile, ku ca kumwenako, mu kucimfiwa kwamonekesha mu Vietnam. Kabili ni shani pa lwa “bena Lubi na bena Kushi”? Aba bena mupalamano ba kwa Egupti wa pa kale kuti pambi mu kulingisha bacitile cikope inko ishaba, ukulandila mu nshila ifyalo fyaikalilamo, shina mupalamano sha kwa “Egupti” wa muno nshiku kabili isho pa nshita shimo shikonka ‘mu makasa ya’ mfumu ya ku kapinda ka ku kuso.

⁹ Bushe imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yaliteka pa ‘fyatutilwa fya mu Egupti’? Kwena, mu cine cine tacimfya imfumu ya ku kapinda ka ku kulyo, kabili ukufika na mu 1993 imibele ya calo yacilengele ukumoneka icishapalishako ukuti akacimfya. Lelo alikwata ukusonga kwa maka pa nshila imfumu ya ku kapinda ka ku kulyo yabomfeshemo ubukumu bwa iko. Pa mulandu wa kutiina uwa kucimfyanya nankwe, imfumu ya ku kapinda ka ku kulyo yalipeelesha indalama ishingi umwaka umo na umo ku kusungilila ifita fya iko ifya kutiinya ifya pa mulundu, ifya pa menshi, ne fya mu lweleele. Kuli ici cipimo imfumu ya ku kapinda ka ku kuso kuti yasoswa ukuti ‘yaliteka,’ yalilama, ukusalanganya kwa cuma ca mfumu ya ku kapinda ka ku kulyo.

Kampeini wa Kulekelesha uwa Mfumu ya Kapinda ka ku Kuso

10. Ni nshila nshi malaika alondolwelamo impela ya bulwani pa kati ka shamfumu shibili?

¹⁰ Bushe ubulwani pa kati ka mfumu shibili bukatwalilila ukwabule mpela? Iyo. Malaika aebele Daniele ati: “Ulukumo lwa ku kabanga na ku kapinda ka ku kuso lukaisakamika [imfumu ya ku kapinda ka ku kuso], kabili ikafuma ne cipyu cikalamba ku kulofya na ku kupeela abengi ku konaulwa. Kabili ikashimpa amahema ya iko aya bukata pa kati ka bemba no lupili lwayemba ulwa mushilo. E fyo ikesa ukufika na pa mpela ya iko, kabili takwakabe uwa kuyafwa.”—Daniele 11:44, 45.

11, 12. Fya kucitika nshi ifya bupolitiki ifya mu nshita ya nomba line ifyakuma ku bulwani pa kati ka mfumu ya ku kapinda ka ku kuso ne mfumu ya ku kapinda ka ku kulyo, kabili finshi tucili no kusambilila?

¹¹ Ifi fya kuponako ficili ku nshita ya ku ntanshi, e co te kuti tulande mu kulonsha fintu ubusesemo bukafikilishiwa. Mu nshita ya nomba line, imibele ya fya mapolitiki ukukuma kuli ishi shamfumu shibili nayaluka. Ubulwani bwa cilulo pa kati ka United States ne fyalo fya Europe wabela ku Kabanga bwalitalala. Mu kulundapo, Soviet Union yalisopolwelwe mu 1991 kabili tayabako na kabili.—Moneni ulwafumine ulwa March 1, 1992, Ulupungu lwa kwa Kalinda, amabula 4, 5.

¹² E co nani uuli e mfumu ya ku kapinda ka ku kuso nomba? Bushe ali no kulundanishiwa na cimo ica fyalo ifyali ulubali lwa Soviet Union wa kale? Nelyo bushe alealula ukwishibikwa kwakwe umupwilapo, nga fintu ayaluka imiku iingi ku numa? Tatwishibe. Nani akaba e mfumu ya ku kapinda ka ku kuso lintu Daniele 11:44, 45 akafikilishiwa? Bushe ubulwani pa kati ka shamfumu shibili bukabalamuka na kabili? Kabili ni shani pa lwa kutulaika kukalamba ukwa manyukiliya uko kucili kwabako mu fyalo ifingi? Ni nshita fye eikapayanya ifyasuko kuli ifi fipusho.

13, 14. Cinshi twaishiba pa lwa nshita ya ku ntanshi iya shamfumu shibili?

¹³ Lelo ici twalishiba. Mu kwangufyanya, imfumu ya ku kapinda ka ku kuso ikatungulula kampeini wa kusansa uukakolomonwa no “lukumo lwa ku kabanga na ku kapinda ka ku kuso lukaisakamika.” Uyu kampeini bwangu bwangu akatangilila “impela” ya iko. Kuti twasambilila ifyafulilako pali ulu “lukumo” nga twalanguluka amasesemo yambi aya Baibolo.

¹⁴ Ica kubalilapo, nangu ni fyo, moneni ukuti ishi ncitilo sha mfumu ya ku kapinda ka ku kuso tashalandilwako ukuba sha kulwisha imfumu ya ku kapinda ka ku kulyo. Tesa ku mpela yakwe pa maboko ya mulwani wakwe mukalamba. Mu kupalako, imfumu ya ku kapinda ka ku kulyo tayonawilwe ku mfumu ya ku kapinda ka ku kuso. Imfumu ya kapinda ka ku kulyo (iyaimininwako mu masesemo yambi ngo lusengo lwa kulekelesha ukumoneka pa ciswango) ikonaulwa “apabulo kuboko [kwa buntunse]” ku Bufumu bwa kwa Lesa. (Daniele 7:26; 8:25) Na kuba, imfumu shonse isha pe sonde mu kupelako shaonaulwa ku Bufumu bwa kwa Lesa pa bulwi bwa Armagedone, kabili ici mu kumonekesha e cacitika ku mfumu ya ku kapinda ka ku kuso. (Daniele 2:44; 12:1; Ukusokolola 16:14, 16) Daniele 11:44, 45 alondolola ifya kuponako ifikatungulula ku bulwi bwa kupelako. Te ca kupapa ukuti “takwakabe uwa kuyafwa” lintu imfumu ya ku kapinda ka ku kuso ikakumanye mpela ya iko!

15. Fipusho nshi fyacindama fyashalila ukulanshanishiwapo?

¹⁵ Masesemo nshi, yambi, lyene ayasanikila ulubuuto pa “lukumo” ulusesha imfumu ya ku kapinda ka ku kuso ku kwima ku “kupeela abengi ku konaulwa”? Kabili ni bani “abengi” bantu ikafwaya ukonaula?

Ulukumo lwa ku Kabanga

16. (a) Ca kuponako nshi capulamo cifwile ukucitika pa ntanshi ya Armagedone? (b) Ni bani baba e “shamfumu sha ku kabanga”?

¹⁶ Pa ntanshi ya bulwi bwa kupelako, Armagedone, umulwani mukalamba uwa kupepa kwa cine afwile ukonaulwa—Babiloni Mukalamba wapala cilende, ubuteko bwa mu kusaalala kwa calo ubwa butotelo bwa bufi. (Ukusokolola 18:3-8) Ubonaushi bwakwe bwacitilwako icinshingwa ku kupongololwa kwa lunweno lwalenga mutanda ulwa cipyu ca kwa Lesa pa mumana wa cimpashanya Yufrate. Umumana wakama “ku kupekaniwe nshila ya shamfumu sha ku kabanga.” (Ukusokolola 16:12) Ishi shamfumu ni bani? Takuli bambi ukucila pali Yehova Lesa na Yesu Kristu!a

17. (a) Cinshi cintu Baibolo itweba pa lwa bonaushi bwa Babiloni Mukalamba? (b) Cinshi ulukumo “lwa ku kabanga” pambi lwingashininkisho kuba?

¹⁷ Ubonaushi bwa Babiloni Mukalamba bwalilondololwa mu kumonekesha mwi buuku lya Ukusokolola ukuti: “Insengo ikumi isho umwene [‘ishamfumu’ ishileteka mu nshita ya mpela], shene ne ciswango [iciswango cakashika ce, icimininako ukuteyanya kwa United Nations], fikapata uyo cilende, fikamupomona, no kumucito bwamba; fikalya no mubili wakwe, no kumulungulushisha mu mulilo.” (Ukusokolola 17:16) Mu cituntulu, inko ‘shilye minofu iingi’! (Daniele 7:5) Lelo mulandu nshi bakateka, ukusanshako imfumu ya ku kapinda ka ku kuso, bakonawila Babiloni Mukalamba? Pantu ‘Lesa abika mu mitima yabo ukubombe tontonkanyo lyakwe.’ (Ukusokolola 17:17) Ulukumo “lwa ku kabanga” kuti pambi mu kulingisha lwalosha kuli iyi ncitilo ya kwa Yehova, lintu, mu nshila asala, acibika mu mitima ya ntungulushi sha buntunse ukulofya cilende mukalamba uwa butotelo.—Daniele 11:44.

Ulukumo Ukufuma ku Kapinda ka ku Kuso

18. Ca kutontapo nshi cimbi cintu imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yakwata, kabili ici cimubika kwi lintu aisa ku mpela yakwe?

¹⁸ Lelo kwalibako ica kutontapo na cimbi ica cipyu ca mfumu ya ku kapinda ka ku kuso. Malaika atila “ikashimpa amahema ya iko aya bukata pa kati ka bemba no lupili lwayemba ulwa mushilo.” (Daniele 11:45) Mu nshita ya kwa Daniele, bemba mukalamba aali ni Mediterranean, no lupili lwa mushilo lwali ni Sione, ulwali inshita imo icifulo ce tempele lya kwa Lesa. Muli fyo, mu kufikilishiwa kwa busesemo, imfumu ya ku kapinda ka ku kuso iyakalifiwa yatungulula kampeini wa fita ukulwisha abantu ba kwa Lesa! Mu mano ya ku mupashi ilelo, “pa kati ka bemba no lupili . . . ulwa mushilo” cimubika mu mibele ya ku mupashi iya babomfi basubwa aba kwa Lesa, abafuma muli “bemba” wa mutundu wa muntu wanunuka kabili bakwata isubilo lya kuteka pa lupili lwa Sione ulwa mu muulu pamo na Yesu Kristu.—Esaya 57:20; AbaHebere 12:22; Ukusokolola 14:1.

19. Nga fintu calangililwa ku busesemo bwa kwa Esekiele, ni shani twingeshiba ulukumo ulo lubalamuna ukusansa kwa kwa Goge? (Moneni utulembo twa mwi samba, NW.)

¹⁹ Esekiele, uwaikeleko pa nshita imo ine na Daniele, na o aseseme ukusansa pa bantu ba kwa Lesa “mu nshiku sha ku mpela.” Atile ubunkalwe bwali no kutendekwa na Goge wa ku Magoge, ukwimininako Satana Ciwa. (Esekiele 38:16) Ukufuma ku ntunga nshi, mu mampalanya, kuntu Goge afuma? Yehova, ukupitila muli Esekiele, atila: “[Ukesa] ukutula ku cifulo cobe mu mbali sha ku kapinda ka ku kuso.” (Esekiele 38:15) Muli fyo, ulukumo “lwa . . . ku kapinda ka ku kuso” kuti pambi mu kulingisha lwaba kukubanya kwa kwa Satana ukubalamuna imfumu ya ku kapinda ka ku kuso ne shamfumu shonse shimbi ku kusansa abantu ba kwa Yehova.b—Linganyeniko Ukusokolola 16:13, 14; 17:14.

20, 21. (a) Mulandu nshi Goge akabalamwina inko, ukusanshako ne mfumu ya ku kapinda ka ku kuso, ku kusansa abantu ba kwa Lesa? (b) Bushe ukusansa kwakwe kukatunguluka?

²⁰ Goge ateyanya uku kusansa kukalamba pa mulandu wa lubanda lwa kwa “Israele wa kwa Lesa,” uyo, capamo ne bumba likalamba ilya mpaanga shimbi, taba na kabili ulubali lwa ici calo. (Abena Galatia 6:16; Yohane 10:16; 17:15, 16; 1 Yohane 5:19) Goge alolesha mu kushuluka pa “bantu abalonganikwa ukufuma mu nko, abamone fitekwa ne fyuma [ifya ku mupashi].” (Esekiele 38:12; Ukusokolola 5:9; 7:9) Mu kufikilishiwa kwa aya mashiwi, abantu ba kwa Yehova baletunguluka ilelo ukucila na pali kale lyonse. Mu fyalo ifingi mu Europe, Africa, na Asia umo kale babindilwe, nomba balepepa mu kukakuka. Pa kati ka 1987 na 1992, “ifisuma” ifyacila pali milioni umo fyafumine mu nko ukwisa ku ŋanda ya kwa Yehova iya kupepa kwa cine. Lwa ku mupashi, baliba aba cuma kabili aba mutende.—Hagai 2:7; Esaya 2:2-4; 2 Abena Korinti 8:9.

²¹ Ukumona imibele ya ku mupashi iya Bena Kristu nge “mishi ya ca nsale” ukumoneka nge ingacimfiwa, Goge acita ukubombesha kukalamba ukwa kupyangapo ici cipindami ku kulama kwakwe umutundu wa muntu. (Esekiele 38:11) Lelo afilwa. Lintu ishamfumu sha pe sonde shasansa abantu ba kwa Yehova, ‘bakesa ku mpela yabo.’ Shani?

Imfumu Yalenga Butatu

22, 23. Lintu Goge asansa, nani akema mu kwimininako abantu ba kwa Lesa, kabili mu kuba na fya kufumamo nshi?

²² Esekiele atila ukusansa kwa kwa Goge e cilangililo ca kwa Yehova Lesa ku kwima mu kwimininako abantu bakwe no konaula imilalo ya kwa Goge “pa mpili sha kwa Israele.” (Esekiele 38:18; 39:4) Ici catucinkulako cintu malaika aeba Daniele: “Mu nshita ilya akema Mikaele, mboswa mukulu uwimininina abantu bobe; kukaba ne nshita ya kumanama ukwa kuti takwatala akuba ukutula pa kubapo uluko, ukufika ku nshita ilya; na mu nshita ilya abantu bobe bakapokololwa, onse uwasangwa nalembwa mwi buuku.”—Daniele 12:1.

²³ Mu 1914, Yesu—kalwa wa mu muulu Mikaele—abele Imfumu ya Bufumu bwa kwa Lesa ubwa ku muulu. (Ukusokolola 11:15; 12:7-9) Ukutula lilya, alima ‘mu kwimininako abantu ba kwa Daniele.’ Mu kwangufyanya, nangu ni fyo, “akema” mwi shina lya kwa Yehova nge Mfumu Kalwa iishingacimfiwa, ukulete “cilandushi ku bakaano kwishiba Lesa, na ku bashinakila mbila nsuma ya kwa Shikulwifwe Yesu.” (2 Abena Tesalonika 1:8) Inko shonse isha pe sonde, ukusanshako ne shamfumu sha mu busesemo bwa kwa Daniele, “shikapumapo imisowa.” (Mateo 24:30) Mu kuba na matontonkanyo yabipa lintu yacili mu mitima yabo ukulola ku ‘bantu ba kwa Daniele,’ bakaloba kuli pe na pe kuli “Mikaele, mboswa mukulu.”—Ukusokolola 19:11-21.

24. Kwambukila nshi ili sambililo lya busesemo bwa kwa Daniele lilingile ukukwata pali ifwe?

²⁴ Bushe tatufuluka ukumona kulya kucimfya kukalamba ukwa kwa Mikaele no kwa kwa Lesa wakwe, Yehova? Pantu kulya kucimfya kukapilibula “ukupokololwa,” ukupusunsuka, ku Bena Kristu ba cine. (Linganyeniko Malaki 4:1-3.) E ico, ukulolesha ku nshita ya ku ntanshi mu kuba no kwenekela kwaswatuka, tusunga mu muntontonkanya amashiwi ya mutumwa Paulo aya kuti: “Bile cebo; cincila inshita iyene ne nshita iishiyene.” (2 Timote 4:2) Natwikatishe Icebo ca bumi kabili mu kucincila ukufwaya impaanga sha kwa Yehova lintu inshita iyene iletwalilila. Tuli pa kapeleko muli nakatango wa ku bumi. Icilambu cilemoneka. Shi bonse nabapampamine pa kushipikisha ukufika ku mpela na muli fyo ukuba pa kati ka abo abakapusuka.—Mateo 24:13; AbaHebere 12:1.

[Amafutunoti]

Bushe Mwaumfwikisha?

◻ Ni shani fintu imfumu ya ku kapinda ka ku kulyo yapunka imfumu ya ku kapinda ka ku kuso ukupulinkana mu nshita ya mpela?

◻ Cinshi tucili no kusambilila pa lwa ca kufumamo ca bulwani pa kati ka shamfumu shibili?

◻ Fya kuponako nshi fibili pa ntanshi ya Armagedone ifyo mu kushininkisha fikabimbamo imfumu ya ku kapinda ka ku kuso?

◻ Ni shani fintu “Mikaele, mboswa mukulu,” akapokolola abantu ba kwa Lesa?

◻ Ni shani tulingile ukwankulako ku kusambilila kwesu ubusesemo bwa kwa Daniele?

[Ifikope pe bula 19]

Imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yalipepa umulungu uwapusana ku milungu ya baitangilile

[Abatusuminishe]

Pa muulu ku kuso na pa kati: UPI/Bettmann; pe samba ku kuso: Reuters/Bettmann; pe samba ku kulyo: Jasmin/Gamma Liaison