Icebo ca kwa Yehova ca Mweo

Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya kwa Esekiele—Ulubali 2

MU DECEMBER, mu 609 B.C.E., imfumu ya bena Babele yashingile Yerusalemu umuku wa kupelako. Ukufika pali iyi nshita, ubukombe Esekiele alebila kuli bankole abali mu Babele bwali bwa kuti: umusumba wa Yerusalemu uo batemenwe wali no kuwa e lyo no konaulwa. Esekiele ayalula ubukombe bwa kusesema, nomba atendeka ukubila ubonaushi ubuli no kwishila inko ishisenshi ishikasekelela pa kayofi akakeshila abantu ba kwa Lesa. Ilyo Yerusalemu yaonaulwa pa numa ya kushingwa pa myeshi 18, Esekiele ayalula ubukombe bwakwe na kabili, nomba atendeka ukubila ukuti ukupepa kwa cine kuli no kubweshiwa kabili abakabweshiwa bakasekelela.

Muli Esekiele 25:1 ukushinta ku cipandwa 48:35 mwaba ukusesema kwa kusoka ifyalo fyali mupepi na Israele e lyo no kulubulwa kwa bantu ba kwa Lesa.a Muli ifi fipandwa, ilyashi lyalembwa ukulingana ne fyo ifintu fyalecitika ne fyo fyakonkene. Lelo, Esekiele 29:17-20 yena, yalanda pa fyali no kwisacitikila abena Egupti inshita imbi. Apo ibuuku lya kwa Esekiele na lyo lyaba lubali lwa Malembo ayapuutwamo, ubukombe bwabamo ‘bwa mweo kabili bwa maka.’—AbaHebere 4:12.

‘CILYA CALO CIKABA NGE BALA LYA EDENE’

(Esekiele 25:1–39:29)

Yehova alimwenene libeela ifyo inko shali no kucita ilyo umusumba wa Yerusalemu ukonaulwa, e co aeba Esekiele ukusoka abena Amone, abena Moabu, abena Edomu, abaPelishiti, abena Turi, na bena Sidone. Abantu bali no kutapa ifipe mu Egupti. ‘Farao imfumu ya bena Egupti na cinkupiti wakwe’ babapashanya ku mukedari uukaputulwa ku “lupanga lwa mfumu ya bena Babele.”—Esekiele 31:2, 3, 12; 32:11, 12.

Ilyo papitile imyeshi napamo 6 ukutula apo umusumba wa Yerusalemu waonawililwe mu 607 B.C.E., uwapuswike umo aishile kuli Esekiele no kumwebo kuti: “Nauumwo musumba.” Kasesema ‘taswimine’ kuli bankole. (Esekiele 33:21, 22) Aali no busesemo bwa kubila ukuti bankole bali no kubwela ku Yerusalemu. Yehova ‘akemika pali bene umucemi umo, umubomfi [wakwe] Davidi.’ (Esekiele 34:23) Icalo ca Edomu cili no kuba amapopa, lelo icalo ca mupepi ica Yuda cena ‘cikaba nge bala lya Edene.’ (Esekiele 36:35) Yehova alaya ukucingilila abantu bakwe abakabwela ilyo “Goge” akabasansa.—Esekiele 38:2.

Amasuko ku Mepusho ya mu Baibolo:

29:8-12—Ni lilali icalo ca Egupti cashele amapopa pa myaka 40? Ilyo Yerusalemu yaonawilwe mu 607 B.C.E., abashele mu Yuda baile ku Egupti nangu ca kutila kasesema Yeremia alibasokele ukukanacite fyo. (Yeremia 24:1, 8-10; 42:7-22) Nangu baile ku Egupti tabafyukile abena Babele pantu Nebukadnesari aliile ku calo ca Egupti no kucicimfya. Imyaka 40 iyo icalo ca Egupti cashele amapopa ifwile yatendeke ilyo icalo ca Egupti cacimfiwe. Nangu ca kutila tapaba ifyalembwa fimbi ifya kale ifilanda ukuti Egupti yalishele amapopa, twalishininkisha ukuti ici calicitike pantu Yehova alafikilisha amasesemo yakwe.—Esaya 55:11.

29:18—Bushe ‘umutwe onse wasebelwe shani ipala, kabili ukubeya konse kwasukwike’ shani? Umulimo wa kushinga umusumba wa Turi walikosele sana kabili wali wa kunasha ica kuti imitwe ya bashilika ba kwa Nebukadnesari yasebeke amapala ku mulandu wa fisote balefwala. Amabeya yalisukwike ku fipe ifyo balesenda ifya kukuulila impungu na malinga.—Esekiele 26:7-12.

Ifyo Twingasambililako:

29:19, 20. Abena Turi bafulumukile ku musumba wa pa cishi ne fyuma fyabo ifingi, kanshi Imfumu Nebukadnesari yatapile fye ifyuma ifinono ukufuma mu Turi. Nangu ca kutila Nebukadnesari ali ni kateeka umusenshi, uwa cilumba kabili uwaitemwa, Yehova alimulambwile pa kumupeela Egupti ukuba “icilambu ca mulalo wakwe.” Tufwile ukupashanya Lesa wa cine ukupitila mu kusonka imisonko ku buteko pa milimo bubomba. Ifyo bakateka bacita nangu ifyo babomfya indalama sha musonko tafifwile ukutulenga ukuleka ukulipila umusonko.—Abena Roma 13:4-7.

33:7-9. Ibumba lya kwa kacefya wa muno nshiku—e kutila abasubwa abashalapo—na banabo abe bumba likalamba tabafwile ukushimunuka ukushimikila abantu imbila nsuma iya Bufumu no kubasoka ulwa “bucushi bukalamba” ubuleisa.—Mateo 24:21.

33:10-20. Pa kuti tukapusuke, tufwile ukuleka imibele yabipa no kulacita ifyo Lesa afwaya. Ca cine, inshila ya kwa Yehova ‘yaliyana.’

36:20, 21. Abena Israele basaalwile ishina lya kwa Lesa pantu tabalecita ifyo “abantu ba kwa Yehova” bafwile ukucita. Tatufwile ukulalanda fye ukuti tulapepa Yehova lelo ukwabula ukulacita ifyo afwaya.

36:25, 37, 38. Muli paradaise ya mampalanya iyo twabamo, mwaba ‘abantu ababa nge mikuni iyashila.’ Apo twaba muli ili bumba, tufwile ukwesha na maka ukuba aba mushilo.

38:1-23. Ala tulomfwa bwino ukwishiba ukuti Yehova akapususha abantu bakwe ilyo Goge wa mu calo ca Magoge akabasansa! Pa numa ya kumutamfya ku muulu, Goge e shina na limbi ilyaishileba ilya kwa Satana Kaseebanya, “kateeka wa pano calo.” Icalo ca Magoge, ni pano pene pa calo apo Satana ne fibanda fyakwe babapoosa.—Yohane 12:31; Ukusokolola 12:7-12.

“BIKA UMUTIMA OBE PALI CONSE ICO NDEKULENGO KUMONA”

(Esekiele 40:1–48:35)

Ni mu mwaka walenga 14 ukutula apo umusumba wa Yerusalemu waonawililwe. (Esekiele 40:1) Kwashele imyaka 56 iya kuba muli bunkole. (Yeremia 29:10) Esekiele nomba ali mupepi no kukumanya imyaka 50. Mu cimonwa, bamulanga ifilecitika mu calo ca Israele. Bamweba ati: “We mwana wa muntu, mona mu menso yobe, umfwa na mu matwi yobe, bika no mutima obe pali conse ico ndekulengo kumona.” (Esekiele 40:2-4) Esekiele afwile alyumfwile bwino sana ilyo bamulangile itempele lipya mu cimonwa!

Itempele lya lulumbi ilyo Esekiele amwene mu cimonwa lyakwete impongolo 6, imiputule ya kuliilamo 30, Umwashila, Umwashilisha, iciipailo ca cimuti, e lyo ne ciipailo ca malambo. Amenshi ‘ayalefuma’ mwi tempele yaisaba umumana wa mukuku. (Esekiele 47:1) Na kabili, Esekiele amwene icimonwa umo cila mukowa baupeele impanga—balebakanya impanga ukufuma ku kabanga ukulola ku masamba kabili pa kati ka mpanga ya kwa Yuda na Benyamini e pali impanga ya mukankaala, e kutila intungulushi. “Umwashila mwa kwa Yehova” no “musumba” uwaleitwa ati Yehova-e-mo-ali, na fyo fyali pali iyi yine mpanga ya ntungulushi.—Esekiele 48:9, 10, 15, 35.

Amasuko ku Mepusho ya mu Baibolo:

40:3–47:12—Bushe itempele Esekiele amwene mu cimonwa limininako cinshi? Ili tempele Esekiele amwene mu cimonwa ilyali ne miputule iikalamba sana talyabalile alikuulwa nakalya. Lyaleimininako itempele lya kwa Lesa ilya mampalanya, e kutila ifyo Lesa apekanya ukupepa kwasanguluka ukwaba nge tempele muno nshiku. (Esekiele 40:2; Mika 4:1; AbaHebere 8:2; 9:23, 24) Fimo ifyalecitika pali ili tempele lya mu cimonwa filefikilishiwa muno “nshiku sha kulekelesha,” ilyo Lesa asangulula bashimapepo. (2 Timote 3:1; Esekiele 44:10-16; Malaki 3:1-3) Na lyo line, ifyalecitika pali ili itempele fyonse fili no kufikilishiwa mu Paradaise. Itempele lya mu cimonwa lyalengele abaYuda bankole ukuba sana ne subilo lya kuti ukupepa kwa cine kukabweshiwa no kuti indupwa shonse isha baYuda shikaikwatila impanga mu calo.

40:3–43:17—Cinshi ukupima itempele kwalepilibula? Ukupima itempele kwalelangilila ukuti nangu cikabe shani ukufwaya kwa kwa Yehova ukwakuma ukupepa kwa cine kukacitika.

43:2-4, 7, 9—Bushe “ifitumbi fya shamfumu” ifyo bali no kufumya mwi tempele fyali ni finshi? Ifitumbi fifwile fyali filubi. Bakateka ba mu Yerusalemu e lyo na bekashi ba mu musumba balikoweshe itempele ku filubi, na kuba balefimona nge mfumu shabo.

43:13-20—Bushe iciipailo ico Esekiele amwene mu cimonwa cimininako cinshi? Iciipailo ca mampalanya, kufwaya kwa kwa Lesa ukwakuma ilambo lya cilubula ilya kwa Yesu Kristu. Pa mulandu we lambo lya kwa Yesu, Lesa amona abasubwa ukuti balilungama kabili abe “bumba likalamba” na bo balisanguluka kuli ena. (Ukusokolola 7:9-14; Abena Roma 5:1, 2) Napamo e mulandu wine “icishiba icaengwa” cishabelelemo mwi tempele Esekiele amwene mu cimonwa. Ici cishiba icali mwi tempele ilyo Solomone akuulile e mwaleba amenshi ayo bashimapepo balesamba.—1 Ishamfumu 7:23-26.

44:10-16—Bushe ibumba lya bashimapepo ni bani? Ibumba lya bashimapepo limininako Abena Kristu basubwa muno nshiku. Mu 1918, Yehova alibalopolwele ilyo aikele mwi tempele lya mampalanya ngo wa ‘kulopolola kabili uwa kusangulula.’ (Malaki 3:1-5) Abali abasanguluka na balapiile balitwalilile ukubomba umulimo wabo uwaibela. Lyena, balekabila ukwesha na maka ukuisunga “ababula akalema ku fya pano calo” pa kuti aba mwi “bumba likalamba” balebapashanya. Aba mwi bumba likalamba e baba nga abena Israele abashali mu mikowa ya bushimapepo.—Yakobo 1:27; Ukusokolola 7:9, 10.

45:1; 47:13–48:29—Bushe “icalo” no kwakanya impanga fyaleimininako cinshi? Icalo cifulo ca mampalanya umo abantu ba kwa Lesa babombela. Cikulu fye nga kapepa wa kwa Yehova aletungilila ukupepa kwa cine, ninshi ali mu calo cabweshiwa, te mulandu na kuntu engaba. Ukufikilishiwa kwa kulekelesha ukwa kwakanya impanga kukabako mu calo cipya ilyo umuntu onse uwa cishinka akakwata icifulo cakwe.—Esaya 65:17, 21.

45:7, 16—Bushe filya abantu balesangula kuli bashimapepo na ku mukankaala fyalola mwi? Mwi tempele lya mampalanya, umusangulo ulosha ku kubomba umulimo wa kwa Lesa, e kutila ukulaafwana no kwikatana.

47:1-5—Bushe amenshi ya mu mumana ayo Esekiele amwene mu cimonwa yapilibula cinshi? Amenshi yemininako ukupekanya kwa kwa Yehova ukwingalenga umo ukuba no mweo, pamo nge lambo lya cilubula ilya kwa Kristu Yesu e lyo no kwishiba Lesa pa kusambilila ifyaba muli Baibolo. (Yeremia 2:13; Yohane 4:7-26; Abena Efese 5:25-27) Umumana wa mampalanya ulaya uleshika pa kuti abapya abengi bese mu kupepa kwa cine. (Esaya 60:22) Mu myaka Ikana Limo, muli uyu mumana mukaba amenshi ya mweo ayasuma sana. Na kabili, na fimbi ifyo tukeshiba ifikaba mu “fimfungwa” ifikakupukulwa fikaba nga aya menshi ya mampalanya.—Ukusokolola 20:12; 22:1, 2.

47:12—Bushe imiti iitwale fisabo imininako finshi? Imiti ya mampalanya imininako ukupekanya kwa kwa Lesa ukwa kulenga abantu ukufika ku kupwililika.

48:15-19, 30-35—Bushe umusumba wa mu cimonwa ca kwa Esekiele wimininako cinshi? Umusumba waleitwa ati “Yehova-e-mo-ali” wali mu calo ca “cinsaunte” nelyo icalo ca fye, icilelanga ukuti uyu musumba ufwile waleimininako fimo ifyaba pano calo. Cimoneka ukuti uyu musumba wimininako ubutungulushi bwa pano calo ubukalenga abalungama abakaba mwi “sonde lipya” ukumwenamo. (2 Petro 3:13) Ifi uyu musumba wakwata impongolo konse konse cilangililo ca kuti ukwingilamo takwayafya. Abangalila abantu ba kwa Lesa tabalingile ukuba abaifinya.

Ifyo Twingasambililako:

40:14, 16, 22, 26. Utuncindu uto balengele pa fibumba fya pa minshi ye tempele twali cilangililo ca kuti abantu fye abalungama e balesuminishiwa ukwingilamo. (Amalumbo 92:12) Ici ciletusambilisha ukutila pa kuti ukupepa kwesu kupokelelwe kuli Yehova tufwile ukuba abalungama.

44:23. Tufwile ukutasha nga nshi pa milimo iyo ibumba lya muno nshiku ilya bashimapepo lilebomba! “Umusha wa cishinka kabili uwashilimuka” e ubomba umulimo wa kutupeela ifyo tukabila lwa ku mupashi ifya pa nshita yalinga ifitwafwa ukwishiba ifyakowela ne fyasanguluka mu menso ya kwa Yehova.—Mateo 24:45.

47:9, 11. Ukwishiba ifyaba mu cebo ca kwa Lesa, ukwaba e cintu icacindama icaba nga menshi ya mu cimonwa, kwalilenga abantu abengi ukundapwa muno nshiku. Bonse abanwako aya menshi balaba no bumi. (Yohane 17:3) Lelo, abakaana ukunwa amenshi ya bumi bena ‘bakapeelwa ku kubamo umucele,’ e kutila bakonaulwa umuyayaya. Kanshi calicindama ‘ukuibikilishako ukulungika bwino icebo ca cine’!—2 Timote 2:15.

“Nkashisha Ishina Lyandi Likulu”

Ilyo imfumu ya kulekelesha iya mu lupwa lwa kwa Davidi baifumishe pa bufumu, Lesa alisuminishe ukuti papite inshita iikalamba sana ukufikila akese ‘uwaba na bucibinda’ bwa kuteka. Lelo, Lesa talabileko ku cipingo apingene na Davidi. (Esekiele 21:27; 2 Samwele 7:11-16) Ukusesema kwa kwa Esekiele kutila Lesa alandile ukuti “umubomfi wandi Davidi,” ali no kuba “umucemi” kabili “imfumu.” (Esekiele 34:23, 24; 37:22, 24, 25) Uo Lesa alelandapo te umbi iyo, ni Yesu Kristu uwali no kwisaba Imfumu. (Ukusokolola 11:15) Yehova ‘akashishe shina [lyakwe] ilikulu’ ukupitila mu Bufumu bwa kwa Mesia.—Esekiele 36:23.

Nomba line fye, bonse abasaalula ishina lya mushilo ilya kwa Lesa bali no konaulwa. Lelo abacindika ishina lya kwa Lesa mu mikalile yabo ukupitila mu kupepa Yehova mu nshila afwaya bakapokelela umweo wa muyayaya. Kanshi natushukile amenshi ya mweo ayalekonkoloka muno nshiku kabili natubike sana amano ku kupepa kwa cine cila bushiku.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 9]

Itempele lya lulumbi ilyo Esekiele amwene mu cimonwa

[Icikope pe bula 10]

Bushe umumana wa mweo uo Esekiele amwene mu cimonwa upilibula cinshi?

[Abatusuminishe]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.