Baibolo Citabo Umwaba Amasesemo Ayafikilishiwa—Ulubali 3

“Natusanga Mesia”

Cino cipande ica mbali 8 muli “Loleni!” cilelanda pa cintu cimo icacindama ico Baibolo yalandapo, ne ci busesemo nelyo ifyasobelwe ukuti fikacitika ku ntanshi. Ifi fipande fili no kumwafwa ukwasuka aya mepusho: Bushe abalembele ubusesemo bwaba mu Baibolo bantu abacenjela fye? Bushe uku kusesema kwafuma kuli Lesa? Kuti cawama mwabelenga ifi fipande pa kuti mwaishiba ifyasuko kuli ifi fipusho.

IMYAKA iingi ilyo Yesu talafyalwa, bakasesema ba ciHebere basobele ukwisa kwa kwa Mesia. Ishiwi lya kuti Mesia mu ciHebere lipilibula ukuti “Uwasubwa.” Aba bakasesema balandile mu kulungatika pa fyo ubumi bwa kwa Mesia ne mikalile fyali no kuba, ukubikako fye no lupwa aali no kufyalilwamo, uko aali no kufyalilwa ne nshita aali no kufyalwa, ne cali no kumucitikila.

Abena Kristu ba kubalilapo balisumine ukuti Yesu alifikilishe uku kusesema konse. Baumfwile nge fyo Andrea aumfwile, uwaebele Simone munyina ati: “Natusanga Mesia.” (Yohane 1:40, 41) Bushe ifyalandile Andrea fyali fya cine? Kwena amasesemo ayalanda pali Mesia yengi nomba natulande fye pa masesemo yane, kabili twalalanda pa fyo cila busesemo bwafikilishiwe.

Ubusesemo 1: ‘E ukapyana imfumu Davidi pa bufumu.’—Esaya 9:7, “The Bible in Bemba.”

Ukufikilishiwa: Ibuuku lya kwa Mateo litendeka na mashiwi ya kuti: “Ibuuku ililanda pali Yesu Kristu, mwana Davidi, mwana Abrahamu.” Pa numa Mateo atantawila ulupwa lwa kwa Yesu lonse, alumbula na Davidi wine, nga filya ibuuku ilyalembele Luka na lyo lyacita.—Mateo 1:1-16; Luka 3:23-38.

Ifyo ilyashi lya kale lyalandapo:

● Ifyalembele kalemba wa lyashi lya kale umuYuda Josephus filanga ukuti imitande ya kufyalwa iya ndupwa sha baYuda e mo yali mulya balesungila ifyalembwa umo abantu baleya mu kumona. Ifi fyalembwa fyalobele mu 70 C.E. ilyo umusumba wa Yerusalemu waonawilwe. Lelo ilyo Yerusalemu talaonaulwa, calishibikwe mpanga yonse ukuti Yesu afumine mu lupwa lwa kwa Davidi. (Mateo 9:27; 20:30; 21:9) Nga ca kuti ubu bwali bufi, nga kwali abasuushishe no kupeela ubushininkisho bwa kulanga ukuti lyashi lya bufi. Lelo takwaba ubushinkisho bwa kuti kwali uwafwaile ukusuusha ili lyashi.

Ubusesemo 2: “Na iwe, we Betelehemu Efrata, we wacepesha ica kutila tawingalinga no kupendelwa pa misumba ya mu Yuda, muli iwe e mukafuma uukaba kateka muli Israele.”—Mika 5:2.

Ukufikilishiwa: Yesu afyalilwe mu Betelehemu. Ilyo Kaisare Augusti afumishe icipope ca kuti abantu bonse bafwile ukuya ku mwabo mu kulembesha, Yosefe, wishi wa kwa Yesu uwamukushishe, aliimine ukufuma ku Nasarete no kuya ku “Yudea, ku musumba wa kwa Davidi, uo beta ati Betelehemu, pantu ali wa mu ng’anda ya kwa Davidi kabili atuntwike muli ulu lwine lupwa. Aile mu kulembwa pamo na Maria.” Ilyo baali kulya, Maria “afyele umwana umwaume” Yesu.—Luka 2:1-7.

Ifyo ilyashi lya kale lyalandapo:

● Abashula ifyashiikama balasumina ukuti abena Roma balelembesha abantu ku Middle East pa kuti balepoka bwino umusonko no kulemba abashilika. Ukulembesha kumo ukwacitike ni kulya uko umulashi umwina Roma uwaletungulula icalo ca Egupti aebele abantu ukuyalembesha ku buteko mu 104 C.E. Kope imo iya ili funde yaba mu British Library, kabili palembwa amashiwi ya kutila: “Apo inshita naifika iya kulemba abantu pa mayanda yonse, bonse abashikala [mu fitungu] umo bafyalilwe bafwile ukubwelela ku mwabo pa kuti bakalembeshe nge fyo ciba lyonse, na pa kuti bakalime amabala yabo.”

● Ilyo Yesu afyelwe, kwali amatauni yabili mu Israele ayaleitwa ukuti Betelehemu. Itauni limo lyali ku kapinda ka ku kuso mupepi na Nasarete. Itauni limbi, ilyo nalimo ilyaleitwa ukuti Efrata, lyabelele mupepi na Yerusalemu mu Yuda. (Ukutendeka 35:19) Yesu afyalilwe mu Efrata, nga filya fine Mika asobele akale sana.

Ubusesemo 3: “Ukutula pa kufuma kwa mashiwi ya kubwesha no kukuula Yerusalemu ukufika kuli Mesia Intungulushi, pakapita imilungu 7, e lyo ne milungu 62.”—Daniele 9:25.

Ukufikilishiwa: Inshita yalandwapo mu busesemo bwa kwa Daniele ni nshita 69, imo na imo yalepele imyaka 7, nangu nga ni yonse pamo ninshi myaka 483. Ukukuula Yerusalemu cipya cipya kwatendeke mu 455 B.C.E. Nge fyo casobelwe, pa numa ya myaka 483 (imilungu 69 iya myaka), mu 29 C.E., Yesu aishileba Uwasubwa, nelyo Mesia, ilyo abatishiwe no kusubwa no mupashi wa mushilo uwa kwa Lesa.a—Luka 3:21, 22.

Ifyo ilyashi lya kale lyalandapo:

● Ku kutampa kwa nshita ya batumwa, “abantu balelolela” ukwisa kwa kwa Mesia. (Luka 3:15) Mu citabo ca kuti A History of Messianic Speculation in Israel, umuYuda uwasambilila sana Abba Hillel Silver alondolola ukuti ilyo umusumba wa Yerusalemu taulaonaulwa “bonse bale-enekela ukuti Mesia aali no kumoneka bwangu bwangu.” Alundapo no kuti “abantu bale-enekela ukuti Mesia akamoneka imyaka inono pa numa ya 25 C.E.” Silver atile, ifyo abaYuda bale-enekela fyashimpilwe pa “kupenda inshita ukwaishibikwe pali kalya kashita.”

Ubusesemo 4: “Ilyo afwa akashiikilwa pamo na babifi na bakankaala.”—Esaya 53:9.

Ukufikilishiwa: Yesu bamwipaile pamo na bampulamafunde babili, kabili ashiikilwe mu nshiishi ya mabwe iyo Yosefe, umukankaala uwa ku Arimatea, uwaishileba umusambi, apeele ubupe.—Mateo 27:38, 57-60; Yohane 19:38.

Ifyo ilyashi lya kale lyalandapo:

● Bakalemba ba lyashi lya kale abengi abashali Bena Kristu ukubikako fye na kalemba umuYuda Josephus no mwina Roma Tacitus, bonse balilanda ukuti Yesu bamwipeye kwati ni mpulamafunde.

● Abashula ifyashiikama mu Palestine balisanga inshiishi isho baleimba mu mabwe. Apo Yosefe wa ku Arimatea ali mukankaala nga nshi, te kuti cimwafye ukukwata inshiishi ya musango uyu iyaimbilwa libela.

Aya masesemo twalandapo yanono sana pa masesemo ayengi nga nshi ayalanda pali Mesia ayo Yesu afikilishe. Takuli umuntu nangu umo uwingafikilisha aya masesemo yonse ku maka yakwe umwine. Ukufikilishiwa kwa aya masesemo kulenga twatetekela sana ukuti yafumine kuli Lesa no kuti akaleta amapaalo yonse aya buMesia ayo alaya abantunse bonse aba cumfwila.

Mu cipande cikonkelepo pali ili lyashi, tukalanda pa cipusho ca kuti: Nga cine cine Yesu aali e Mesia walaiwe, mulandu nshi asuminine ukuti acule no kufwa?

[Futunoti]

[Charti ne Fikope pe bula 12]

UKUFIKILISHIWA KWA FINTU FINE IFYASOBELWE PALI MESIA

1 Mesia aali no kufuma mu lupwa lwa Mfumu Davidi

1070 B.C.E.

Davidi aba imfumu ya Israele yonse

607 B.C.E.

Yerusalemu yaonaulwa ku bena Babiloni

455 B.C.E.

Icipope ica kukuula Yerusalemu cipya cipya capeelwa

2 Mesia aali no kufyalilwa mu Betelehemu iyali mu Yuda

2 B.C.E.

Yesu afyalwa mu Betelehemu iyali mu Yuda mu lupwa lwa kwa Davidi

3 Mesia aali no kumoneka nga papita imyaka 483 ukutula apo icipope ca kukuula Yerusalemu cipya cipya capeelelwe

29 C.E.

Yesu abatishiwa no kusubwa nga Mesia

4 Mesia aali no kufwila pamo na babembu kabili aali no kushiikwa na ba fyuma

33 C.E.

Yesu afwila pamo ne fipondo no kushiikwa na ba fyuma