“Natusanga Mesia”!

“Ulucelo [Andrea] asanga munyina wine Simone, no kutila kuli wene, Natusanga Mesia (icalola mu kuti, Kristu).”—YOHANE 1:41.

 1. Cinshi cintu Yohane Kabatisha acitile ubunte pa lwa kwa Yesu wa ku Nasarete, kabili cinshi cintu Andrea asondwelele pa lwa wene?

ANDREA alolekeshe mu kupalamisha umwaume wa ciYuda uwitwa Yesu uwa ku Nasarete. Talemoneka nge mfumu, nelyo ngo muntu wa mano, nelyo nga rabi. Takwete ifya kufwala fya cifumu, nelyo imfwi, atemwa amaboko yanakanaka ne nkanda yalulukila. Yesu aali uwacaice—mupepi ne myaka ya bukulu 30—na maboko ayakalabana ne nkanda iyakosa iya kwa kabomba wa mulimo wakosa. E co Andrea nakalimo tapapushiwe ukwishiba ukuti aali ni kabasa. Nangu ni fyo, Yohane Kabatisha asosele ulwa uyu mwaume ukuti: “Moneni, Umwana wa mpaanga wa kwa Lesa!” Ubushiku bwafumineko, Yohane aali nasosa icintu cimo icacila napo ukupapusha ukuti: “Uyu e Mwana wa kwa Lesa.” Bushe ici kuti caba ica cine? Andrea apoosele akashita kamo alekutika kuli Yesu bulya bushiku. Tatwaishiba ico Yesu alandile; twaishiba ukuti amashiwi yakwe yaalwile ubumi bwa kwa Andrea. Alyangufyenye ku kuyasanga munyina, Simone, no kupunda ukuti, “Natusanga Mesia”!—Yohane 1:34-41.

 2. Mulandu nshi cibelele icakatama ukulanguluka ubushininkisho ukukuma kuli nampo nga Yesu aali e Mesia walaiwa?

² Andrea na Simone (untu Yesu ainike cipya cipya nga Petro) pa numa babele abatumwa ba kwa Yesu. Pa numa ya myaka ukucila pali ibili pamo ngo musambi wakwe, Petro asosele kuli Yesu ukuti: “Ni mwe Kristu [Mesia], Umwana wa kwa Lesa wa mweo.” (Mateo 16:16) Abatumwa ba busumino na basambi mu kupelako bashininkishe abaitemenwa ukufwila ico cisumino. Ilelo, amamilioni ya bantu bafumaluka baliipelesha mu kulinganako. Lelo ni pa bushininkisho nshi? Ubushininkisho, na kuba, e bupanga ubupusano pa kati ka citetekelo ne cisuminesumine fye. (Moneni AbaHebere 11:1.) E co natulanguluke imitande ya bushininkisho itatu iya cinkumbawile iyo iishininkisha ukuti Yesu mu cituntulu aali e Mesia.

Umutande wa Kufyalwa uwa kwa Yesu

 3. Finshi fintu Amalandwe ilya kwa Mateo ne lya kwa Luka yalonsha pa lwa mutande wa kufyalwa uwa kwa Yesu?

³ Umutande wa kufyalwa uwa kwa Yesu e bushininkisho bwa kubalilapo ubo Amalembo ya Bwina Kristu aya ciGreek yapeela ku kwafwilisha buMesia bwakwe. Baibolo yasobele ukuti Mesia aali no kwisa ukufuma mu mutande wa lupwa lwa Mfumu Davidi. (Ilumbo 132:11, 12; Esaya 11:1, 10) Ilandwe lya kwa Mateo litendeka ukuti: “Ibuku lya kufyalwa kwa kwa Yesu Kristu, mwana Davidi, mwana Abrahamu.” Mateo atungilila uku kutunga kwamonekesha pa kulonsha intuntuko ya kwa Yesu ukupitila mu mutande wa kwa wishi muleshi, Yosefe. (Mateo 1:1-16) Ilandwe lya kwa Luka lilonsha umutande wa kufyalwa uwa kwa Yesu ukupitila muli nyina wa buntunse, Maria, ukubwelele numa ukupitila muli Davidi na Abrahamu ukufika kuli Adamu. (Luka 3:23-28)a Muli ifyo bakalemba ba Malandwe mu kupwililila bashininkisha mu kuba ne fyalembwa ukutunga kwabo ukuti Yesu aali ni mpyani ya kwa Davidi, ponse pabili mu mano ya mwi funde na ya cifyalilwa.

4, 5. (a) Bushe aba nkulo imo ine na Yesu balisonsombele ukutuntuka kwakwe ukufuma kuli Davidi, kabili mulandu nshi ici cibelele icakatama? (b) Ni shani fintu ukuloshako kushili kwa mu Baibolo kwafwilisha umutande wa kufyalwa uwa kwa Yesu?

⁴ Nelyo fye ni bakakaanya bacilamo imintelengu aba buMesia bwa kwa Yesu te kuti bakaane ukutunga kwa kwa Yesu ukwa kuba umwana wa kwa Davidi. Mulandu nshi? Kwaba imilandu ibili. Uwa kubalilapo, kulya kutunga kwalibwekeshiwepo mu Yerusalemu pa makumi ya myaka pa ntanshi umusumba taulaonaulwa mu 70 C.E. (Linganyeniko Mateo 21:9; Imilimo 4:27; 5:27, 28.) Nga ca kuti ukutunga kwali ukwa bufi, uuli onse uwa bakakaanya ba kwa Yesu—kabili alikwete abengi—nga alishininkishe Yesu ngo wa kufinsha pa kubebeta fye umutande wakwe uwa kufyalwa mu kupende nkulo mu fifulo fya cintubwingi ifya kusungilamo ifyalembwa.b Lelo ilyashi lya kale talyakwata icalembwa ca uli onse ukusonsomba ukutuntuka kwa kwa Yesu ukufuma ku Mfumu Davidi. Mu kushininkisha, ukutunga kwali ukushingasanswa. Ukwabula ukutwishika Mateo na Luka baambwile amashina yakabilwe ku bulondoloshi bwabo mu kulungatika ukufuma ku fyalembwa fya cintubwingi.

⁵ Uwa bubili, ifyalembwa pa mbali ya Baibolo fishininkisha ukupokelelwa kwa cinkumbawile ukwa mutande wa kufyalwa uwa kwa Yesu. Ku ca kumwenako, Talmud yambula rabi uwa mu mwanda wa myaka uwalenga ine ngo ulepanga ukusansa kwakaluka pali Maria, nyina wa kwa Yesu, pa ‘kubomba bucilende na bakabasa’; lelo icipande cimo cine cisumina ukuti “aali ni ntuntuko ya bacilolo na bakateka.” Ica kumwenako ca mu kubangilila ni co ica kwa kalemba we lyashi lya kale uwa mu mwanda wa myaka uwalenga ibili Hegesippus. Ashimike ukuti lintu Kaisare wa Roma Domitian alefwaya ukulofya intuntuko sha kwa Davidi abali bonse, abalwani bamo aba Bena Kristu ba mu kubangilila basuushishe abeshikulu ba kwa Yuda, munyina citika wa kwa Yesu, “pamo nga ba mu lupwa lwa kwa Davidi.” Nga ca kuti Yuda aali ni ntuntuko yaishibikwa iya kwa Davidi, bushe te fyali Yesu na o wine? Icishingakaanwako!—Abena Galatia 1:19; Yuda 1.

Amasesemo ya buMesia

 6. Yapaka shani amasesemo ya kwa Mesia mu Malembo ya ciHebere?

⁶ Umutande na umbi uwa bushininkisho bwa kuti Yesu aali e Mesia bwaba busesemo bwafikilishiwa. Amasesemo ayo yabomba kuli Mesia yalipaka mu Malembo ya ciHebere. Mu citabo cakwe The Life and Times of Jesus the Messiah, Alfred Edersheim atantawile ifipande 456 mu Malembo ya ciHebere ayo barabi ba pa kale bamwene nga ya bumesia. Nangu cibe fyo, barabi balikwete imfundo shalubana ishingi pa lwa kwa Mesia; ubwingi bwa fipande fintu basonteleko tafyaba fya bumesia nangu panono. Nalyo line, mu kucepeshako kwalibako ubwingi bwa masesemo ayo yeshibisha Yesu nga Mesia.—Linganyeniko Ukusokolola 19:10.

 7. Masesemo nshi yamo ayo Yesu afikilishe mu kati ka kwikala kwakwe pe sonde?

⁷ Pa kati ka ayo paba: umushi wa kufyalwa kwakwe (Mika 5:2; Luka 2:4-11); ukwipayaulula kwa tunya ukwabipisha ukwacitike pa numa ya kufyalwa kwakwe (Yeremia 31:15; Mateo 2:16-18); aali no kwitwa ukufuma mu Egupti (Hosea 11:1; Mateo 2:15); bakateka ba nko baali no kwikatana ku kumonaula (Ilumbo 2:1, 2; Imilimo 4:25-28); ukufutukwa kwakwe pa sha silfere 30 (Sekaria 11:12; Mateo 26:15); nelyo fye inshila ya mfwa yakwe.—Ilumbo 22:16, NW, moneni utulembo twa pe samba; Yohane 19:18, 23; 20:25, 27.c

Ukufika Kwakwe Kwalisesemwe

 8. (a) Busesemo nshi busonta mu kulungatika lintu Mesia aali no kufika? (b) Fya kusangwilako nshi fibili fifwile ukwishibwa pa kumfwikisha ubu busesemo?

⁸ Natutonte pa busesemo fye bumo. Pali Daniele 9:25 (NW), abaYuda balyebelwe lintu Mesia aali no kwisa. Pabelengwa ukuti: “Ishiba no kushilimuka ukuti ukutula pa kufuma kwa cebo ku kubwekeshamo no kukuula cipya cipya Yerusalemu ukufikila Mesia Intungulushi, kukabako imilungu cinelubali, na kabili imilungu amakumi mutanda na ibili.” Pa kuceba kwa kubalilapo ubu busesemo kuti pambi bwamoneka ubwa nkama. Lelo mu mano ya cinkumbawile, butwipusha ukusanga fye ifiputulwa fibili ifya fyebo: inshita ya kutampilapo no butali bwa nshita. Ukulangilila, nga ca kuti walikwete mapu iyo yalesonta ku cuma cashiikwa “imikono 50 ukuya ku kabanga ka cishima muli parka ya mwi tauni,” kuti pambi wasanga intunga ukuba isha kufulunganya—ukucilisha nga ca kuti tawaishiba ukwaba ici cishima, no butali ubo ‘umukono’ waba. Bushe te kuti ufwailishe ifyo fishinka fibili pa kuti wingasanga icuma? Cisuma, ubusesemo bwa kwa Daniele e fintu bwapala, ukufumyako fye ukuti tulefwaya ukwishiba inshita ya kutampilapo no kupima iciputulwa ca nshita ico cikonkapo.

9, 10. (a) Cinshi caba inshita ya kutampilapo apo imilungu 69 ipiminwa? (b) Yalepele shani imilungu 69, kabili twaishiba shani ici?

⁹ Ica kubalilapo, tulekabila inshita ya kutampilapo, ubushiku lintu ‘icebo cafumine ku kubwekeshamo no kukuula cipya cipya Yerusalemu.’ Icakonkapo, tulekabila ukwishiba intamfu ukufuma apo, fintu fye iyi imilungu 69 (7 ukusansha pali 62) yalepele. Ifyebo fyonse fibili tafili ifyakosa ukufisanga. Nehemia atweba mu kulengama nga nshi ukuti icebo cafumine ku kukuula cipya cipya ifibumba ukushinguluka Yerusalemu, mu kupelako ukubwekeshamo umusumba, “mu mwaka uwalengele amakumi yabili kuli Artakishashete imfumu.” (Nehemia 2:1, 5, 7, 8) Ico cibika inshita yesu iya kutampilapo pa 455 B.C.E.d

¹⁰ Nomba ukukuma kuli iyi milungu 69, bushe kuti yaba imilungu ya cine cine iya nshiku cinelubali? Iyo, pantu Mesia tamoneke pa mwaka fye umo pa numa ya 455 B.C.E. E co abasambilila ifya Baibolo abengi na mabupilibulo ayafulilako (ukusanshako Tanakh ya ciYuda mu tulembo twa pe samba kuli ici cikomo) yalasumina ukuti iyi milungu “ya myaka.” Iyi mfundo iya ‘umulungu wa myaka,’ nelyo ukushinguluka kwa myaka cinelubali, yali iyabeleshiwa ku baYuda ba pa kale. Kwati fye fintu balebaka ubushiku bwe sabata cila bushiku bwalenga cinelubali, balebaka umwaka we sabata cila mwaka walenga cinelubali. (Ukufuma 20:8-11; 23:10, 11) E co imilungu 69 iya myaka kuti yafika ku nshita 69 ukufushiwa imyaka 7, nelyo imyaka 483. Icashalako fye kupenda. Ukufuma 455 B.C.E., ukupenda imyaka 483 kutufisha ku mwaka wa 29 C.E.—umwaka wine lintu Yesu abatishiwe no kuba ma·shiʹach, Mesia!—Moneni “Seventy Weeks” (Imilungu Amakumi Cinelubali), Insight on the Scriptures, Volyumu 2, ibula 899.

11. Ni shani pambi twingasuka abo abalanda ukuti iyi yaba fye ni nshila ya muno nshiku iya kwilwilamo ubusesemo bwa kwa Daniele?

¹¹ Bamo kuti pambi bapaasha ukuti iyi ili fye ni nshila ya muno nshiku iya kwilwilamo ubusesemo ku kulinga ilyashi lya kale. Nga ni fyo, mulandu nshi abantu mu kasuba ka kwa Yesu baleenekela Mesia ukumoneka pali ilya nshita? Kalemba wa lyashi lya kale Umwina Kristu Luka, bakalemba ba lyashi lya kale abena Roma Tacitus na Suetonius, kalemba wa lyashi lya kale umuYuda Josephus, no wa mano ya buntunse umuYuda Philo bonse baikeleko mupepi na iyi nshita kabili bacitile ubunte kuli iyi mibele ya kwenekela. (Luka 3:15) Abasambilila bamo ilelo bapampamina pa kuti cali lumanimani lwa cina Roma e lwalengele abaYuda ukufuluka no kwenekela Mesia muli shilya nshiku. Mulandu nshi, nangu ni fyo, untu abaYuda baenekele Mesia ilya nshita ukucila mu kati ka kupakasa kwa bukatu ukwa ciGreek imyanda ya myaka mu kubangilila? Mulandu nshi untu Tacitus asosele ukuti cali “masesemo ya nkama” e yatungulwile abaYuda ku kwenekela bakateka ba maka ukufuma ku Yudea no “kunonka ubuteko bwaanana”? Abba Hillel Silver, mu citabo cakwe A History of Messianic Speculation in Israel, asumina ukuti “Mesia aleenekelwa mupepi ne ciputulwa ca cibili ica mwanda wa myaka uwa kubalilapo C.E.,” te pa mulandu wa kupakasa kwa bena Roma, lelo pa mulandu wa “kupende nshita kwaseekele ukwa kalya kasuba,” ulubali lwa kuko ulwafumishiwe mwi buku lya kwa Daniele.

Ukwishibikwa Ukufuma ku Mulu

12. Ni shani fintu Yehova aishibishe Yesu nga Mesia?

¹² Umusango walenga butatu uwa bushininkisho bwa buMesia bwa kwa Yesu uli bunte bwa kwa Lesa umwine. Ukulingana na Luka 3:21, 22, pa numa Yesu abatishiwe, alisubilwe na maka yashilisha kabili aya bulamba aya mu kubumbwa konse, umupashi wa mushilo wine uwa kwa Yehova Lesa. Kabili mu kuba ne shiwi lyakwe line, Yehova asumine ukuti alisuminishe Umwana wakwe, Yesu. Pa tushita tumbi tubili, Yehova alandile mu kulungatika kuli Yesu ukufuma mu mulu, muli ifyo ukulangilila ukusuminisha Kwakwe: inshita imo, pa menso ya batatu aba batumwa ba kwa Yesu, kabili pa nshita imbi, pa menso ye bumba lya bakumonako. (Mateo 17:1-5; Yohane 12:28, 29) Mu kulundapo, bamalaika balituminwe ukufuma ku mulu ku kushininkisha icifulo ca kwa Yesu pamo nga Kristu, nelyo Mesia.—Luka 2:10, 11.

13, 14. Ni shani fintu Yehova alangilile ukusuminisha kwakwe ukwa kwa Yesu nga Mesia?

¹³ Yehova alangile ukusuminisha kwakwe ukwa wasubwa wakwe ukupitila mu kumupeela amaka ku kupwishishisha imilimo ikalamba. Ku ca kumwenako, Yesu alandile amasesemo ayo yalonseshe kabela ilyashi lya kale—yamo ayatanunukila ku kasuba kesu.e Na kabili abombele ifipesha amano, pamo ngo kuliisha amabumba aya nsala no kundapa abalwele. Abuushishe fye na bafwa. Bushe abakonshi bakwe bamumungile fye amalyashi ya ishi ncitilo sha maka pa numa ya cishinka? Cisuma, Yesu acitile ifingi ifya fipesha amano fyakwe pa menso ya ba nsangwapo, limo limo amakana ya bantu pa nshita imo. Nelyo fye balwani ba kwa Yesu te kuti bakaane ukuti mu cine cine alicitile ifi fintu. (Marko 6:2; Yohane 11:47) Pa mbali ya ico, nga ca kuti abakonshi ba kwa Yesu bakongamine ku kumumunga ubulondoloshi bwa musango yo, lyene mulandu nshi bengalembela ukwabula ukulamba ifilubo fyabo? Mu cituntulu, bushe nga baali abaitemenwa ukufwila icitetekelo cashimpwa pa milumbe fye intu bamumungile pa lwabo? Iyo. Ifipesha amano fya kwa Yesu fyaba fishinka fya lyashi lya kale.

¹⁴ Ubunte bwa kwa Lesa pa lwa kwa Yesu pamo nga Mesia bwafikile ukwalepa. Ukupitila mu mupashi wa mushilo ashininkishe ukuti ubushininkisho bwa buMesia bwa kwa Yesu bwalilembelwe no kuba ulubali lwa citabo cacilapo ukupilibulwa no kwananishiwa mu kusaalala mu lyashi lya kale lyonse.

Mulandu Nshi AbaYuda Bashapokelele Yesu?

15. (a) Fyafula shani ifishibilo fya kwa Yesu ifishibisha wene nga Mesia? (b) Kwenekela nshi ukwa baYuda kwatungulwile abengi aba bene ukukaana Yesu nga Mesia?

¹⁵ Pa kuba natulanguluka fyonse, lyene, ishi mbali shitatu isha bushininkisho shisanshamo imyanda ya fishinka ifyo fishibisha Yesu pamo nga Mesia. Bushe ifyo tafili ifyakumanina? Bala elenganya ukwipusha laisensi wa bunamutekenya nelyo kardi wa nkongole kabili waebwa ukuti ifya kwishibikilwako fitatu tafili ifyakumanina—ufwile ukuleta imyanda. Fintu cili icabulwamo ukupelulula! Mu kushininkisha, lyene, Yesu aishibishiwa mu kukumanina muli Baibolo. Mulandu nshi, nangu ni fyo, untu abantu ba kwa Yesu abengi bakaanine ubu bushininkisho ubwa kuti aali e Mesia? Mulandu wa kuti ubushininkisho, nga fintu bwaba ubwakatama ku citetekelo cine cine, tabwebekesha icitetekelo. Ku ca bulanda, abantu abengi basumina ico balefwaya ukusuminamo, nelyo fye ni mu kulolenkana no bushininkisho ubwingi. Ukukuma kuli Mesia, abaYuda abengi bakwete imfundo shaumina kumo pa lwa cintu balefwaya. Balefwaya mesia wa bupolitiki, uwali no kupwisha ulumanimani lwa cina Roma no kubwesesha Israele ku bukata ubwapala inshila ya kutemwe fimoneka iya nshiku sha kwa Solomone. Ni shani, lyene, fintu bengapokelela uyu mwana mwaume waicefya uwa kwa kabasa, uyu umwina Nasarete uushalangishe ubuseko mu mapolitiki na mu fyuma? Ni shani, ukucilisha, fintu engaba Mesia pa numa ya kucula no kwipaiwa mu nshila ya kulenge nsoni pa cimuti ca kucushiwilwapo?

16. Mulandu nshi abakonshi ba kwa Yesu baali no kuteulwila ukwenekela kwabo ukukuma kuli Mesia?

¹⁶ Abasambi ba kwa Yesu balitulumushiwe ku mfwa yakwe. Pa numa ya kubuushiwa kwakwe ukwabamo ubukata, mu kushininkisha basubile ukuti aali no ‘kubwesesho bufumu kuli Israele’ pali ilya ine nshita. (Imilimo 1:6) Lelo tabakeene Yesu nga Mesia pa mulandu fye wa kuti ili isubilo lya pa lwabo talyafikilishiwe. Balibeleshe icitetekelo muli wene icashimpwa pa bushininkisho bwakumanina ubwalipo, kabili ukumfwikisha kwabo panono panono kwalikulile; inkama shalisokolwelwe. Baishileumfwikisha ukuti Mesia te kuti afikilishe amasesemo yonse pa lwa wene mu kati ka nshita iipi pamo ngo muntu pe sonde. Pantu, ubusesemo bumo bwalandile pa lwa kufika kwakwe, natentema pa mwana wa mpunda, ilintu bumbi bwalandile pa lwa kwisa kwakwe mu bukata pa makumbi! Ni shani fintu yonse yabili yengaba aya cine? Ukwabulo kutwishika aali no kwisa umuku wa bubili.—Daniele 7:13; Sekaria 9:9.

Umulandu Mesia Aali no Kufwila

17. Ni shani fintu ubusesemo bwa kwa Daniele bwacilengele ukumfwika ukuti Mesia aali no kufwa, kabili ni pa mulandu nshi aali no kufwila?

¹⁷ Ukulundapo, amasesemo ya buMesia yacilengele ukumfwika ukuti Mesia aali no kufwa. Ku ca kumwenako, ubusesemo bwine ubwasobele lintu Mesia aali no kufika bwasobele mu cikomo cakonkapo ukuti: “Pa numa ya bacinelubali aba amakumi mutanda na babili ba myaka [abakonkele imilungu cinelubali] [Mesia, NW] akaputulwa.” (Daniele 9:26) Ishiwi lya ciHebere ka·rathʹ ilyabomfiwa pano ku ‘kuputulwa’ lishiwi limo line ilyabomfiwa ku bupingushi bwa mfwa pe samba lye Funde lya kwa Mose. Ukwabula ukutwishika Mesia aali no kufwa. Mulandu nshi? Icikomo 24 cilatupeela icasuko: “Ku kupwisho bupulumushi no kupeshe membu, kabili ku kukonsolwela amampuulu no kuleto bulungami bwa muyayaya.” AbaYuda balishibe bwino ukuti lilambo epela, imfwa, e ingakonsolwela amampuulu.—Ubwina Lebi 17:11; linganyeniko AbaHebere 9:22.

18. (a) Ni shani fintu Esaya icipandwa 53 alanga ukuti Mesia afwile ukucula no kufwa? (b) Cinshi cimoneka ukupilika cintu ubu busesemo bwimya?

¹⁸ Esaya icipandwa 53 cilanda ulwa kwa Mesia pamo ngo Mubomfi wa kwa Yehova uwaibela uwali no kucula kabili no kufwa ku kufimba imembu sha bambi. Icikomo 5 cisoso kuti: “Alashiilwe pa fya bupulumushi fyesu, kabili afwantiilwe pa mampuulu yesu.” Ubusesemo bumo bwine, pa numa ya kutweba ukuti uyu Mesia afwile ukufwa pamo nge “lambo lya pa lubembu,” busokololo ukuti uyu Umo wine “akatantalishe nshiku shakwe, ne ca kubekelwa ca kwa Yehova cikafukila mu kuboko kwakwe.” (Icikomo 10) Bushe ico tacili kupilika? Ni shani fintu Mesia engafwa, kabili lyene ‘ukutantalishe nshiku shakwe’? Ni shani fintu enganinikwa nge lambo kabili pa numa ukulenga ‘ica kubekelwa ca kwa Yehova ukufukila’? Ni shani, mu cine cine, engafwa kabili ukutwalilila uwafwa ukwabula ukufikilisha amasesemo yakatamisha pa lwa wene, ukuyalumbula ukuti aali no kuteka ku ciyayaya pamo nge Mfumu no kuleta umutende ne nsansa ku calo conse?—Esaya 9:6, 7.

19. Ni shani fintu ukubuushiwa kwa kwa Yesu kuwikisha amasesemo yamoneka ukupilikana pa lwa kwa Mesia?

¹⁹ Ici icalemoneka ukupilika calipikulwilwe ku cipesha amano cimo, ica kucebusha. Yesu alibuushiwe. Imyanda ya baYuda ba mitima ya bufumacumi babele ba nsangwapo kuli ici ica cine cine cabamo ubukata. (1 Abena Korinti 15:6) Umutumwa Paulo pa numa alembele ukuti: “Wene [Yesu Kristu], ilyo atuulile ilambo limo ilya pa membu, aikalilila pe ku kwa kulyo kwa kwa Lesa, alepemba bakasuke abalwani bakwe abacitwe ca kubikapo amakasa yakwe.” (AbaHebere 10:10, 12, 13) Ee, cali ni pa numa Yesu abuushiwe ku bumi bwa ku mulu, kabili pa numa ya ciputulwa ca nshita ica ‘kupemba,’ e lintu mu kupelako aali no kubikwa nge Mfumu no kubomba ukulwisha abalwani ba kwa Wishi, Yehova. Mu lubali lwakwe pamo nge Mfumu ya ku mulu, Yesu Mesia ambukila ubumi bwa muntu uuli onse uuli uwa mweo nomba. Mu nshila nshi? Icipande cesu icikonkelepo cikalanguluke ci.

[Amafutunoti]

Ni Shani Fintu Wingasuka?

◻ Mulandu nshi uwa kubebetela ubushininkisho bwa nampo nga Yesu e Mesia walaiwa?

◻ Ni shani fintu umutande wa kufyalwa uwa kwa Yesu wafwilisha buMesia bwakwe?

◻ Ni shani fintu amasesemo ya Baibolo yaafwa ukushininkisha ukuti Yesu aali e Mesia?

◻ Ni mu nshila nshi umo Yehova pa lwakwe ashininkishe ukwishibikwa kwa kwa Yesu pamo nga Mesia?

◻ Mulandu nshi abaYuda bafule fyo bakaanine Yesu pamo nga Mesia, kabili mulandu nshi iyi milandu yabelele iyabulwamo amano?

[Icikope pe bula 12]

Cimo cimo ica fipesha amano fya kwa Yesu capeele ubushinino bwalundwapo ubwa buMesia bwakwe