Icipandwa 16

Impela ya Shamfumu Shilelwishanya Yapalama

1, 2. Imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yaalwike shani pa numa ya nkondo ya calo iya cibili?

ILYO Alexis de Tocqueville uwa mano ya buntunse kabili kalemba wa lyashi lya kale umwina France alebebeta pa fya bupolitiki mu United States na Russia, alembele mu 1835 ukuti: “Icalo cimo calikwata ubuntungwa bwa kucita ifyo cilefwaya e lyo cimbi tacakwata. Imibombele ya fiko . . . yalipusana; lelo, cimoneke fyo cimo na cimo calilingilwa libela ifyo bushiku bumo kuti cateka hafu wa bantu ba mwi sonde.” Bushe uku kusobela kwafishiwepo shani pa numa ya Nkondo ya Calo iya Cibili? J. M. Roberts kalemba wa lyashi lya kale alembele ukuti: “Pa mpela ya Nkondo ya Calo iya Cibili icalo cine cine casukile camoneka kwati cali no kutekwa kuli iyi mitekele ya maka ibili kabili iyapusana, imo yali mu calo baleita Russia, imbi United States of America.”

² Ilyo kwali ishi nkondo sha calo shibili, Germany ali e mulwani mukalamba uwa mfumu ya ku kapinda ka ku kulyo e kuti Ifyalo Fyakwatisha Amaka Ifyaumana Akapi Ifya Britain na America, kabili e wali imfumu ya ku kapinda ka ku kuso. Lelo, pa numa ya Nkondo ya Calo iya Cibili, cilya calo calyakaniwe. West Germany aishileumana akapi ne mfumu ya ku kapinda ka ku kulyo, kabili East Germany aishileumana akapi no buteko bumbi ubwa maka e kuti ifyalo fya Komyunisimu ifyaletungululwa na Soviet Union. Ifi fyalo nelyo akabungwe ka bupolitiki, fyaimine nge mfumu ya ku kapinda ka ku kuso, iyalwishishe na maka Ifyalo Fyakwatisha Amaka Ifyaumana Akapi Ifya Britain na America. Uku Kukansana kwabula inkondo pali ishi shamfumu shibili kwatendeke mu 1948 no kupwa mu 1989. Ilyo uku kukansana kushilaima, Germany, imfumu ya ku kapinda ka ku kuso ‘yafimbile pa cipingo ca mushilo.’ (Daniele 11:28, 30) Bushe cinshi ifyalo fya Komyunisimu fyali no kucita kuli ici cipingo?

ABENA KRISTU BA CINE BAWA LELO BAKOSA

3, 4. Ni bani “ababifishe cipingo,” kabili kwampana nshi bakwata ne mfumu ya ku kapinda ka ku kuso?

³ Malaika wa kwa Lesa atile: “Ababifishe cipingo [imfumu ya ku kapinda ka ku kuso ikabaalula] ku fya kutasha muli bubumbimunda.” Malaika akonkenyepo ukuti: “Lelo abaishiba Lesa wabo bakakosa kabili bakacita; abo abashilimuka mu bantu bakalenga abengi ukuumfwikisha; lelo bakawa ku lupanga na ku lubingu, kuli bunkole na ku kutapwa, inshiku ishingi.”—Daniele 11:32, 33.

⁴ Ni ntungulushi sha Kristendomu fye sheka ishiitunga ukuba isha Bwina Kristu lelo ku ncitilo sha shiko shisaalula UbuKristu bwine ‘eshingabifishe cipingo.’ Mu citabo cakwe ica Religion in the Soviet Union, Walter Kolarz atila: “[Ilyo kwali inkondo ya calo iya cibili] Ubuteko bwa Soviet Union bwalibombeshe ku kulenga Amacalici yaleafwilisha icalo cabo mu fikwatwa no kukoselesha ukucicingilila.” Pa numa ya nkondo bashimapepo baeseshe ukusungilila bulya bucibusa, te mulandu na bumukanalesa ubwa bulya buteko ubwali nomba ni mfumu ya ku kapinda ka ku kuso. E co Kristendomu aishilecilanamo ukuba uwa pano isonde, ubwaba busangu bwa muselu kuli Yehova.—Yohane 17:16; Yakobo 4:4.

5, 6. Ni bani ‘abaishibe Lesa wabo,’ kabili basungilwe shani ku mfumu ya ku kapinda ka ku kuso?

⁵ Ni shani pa lwa Bena Kristu bene bene, “abaishiba Lesa wabo” kabili “abashilimuka”? Abena Kristu baletekwa ku mfumu ya ku kapinda ka ku kuso tabali lubali lwa pano isonde nangu cingati ‘banakile bakateka abacilamo.’ (Abena Roma 13:1; Yohane 18:36) Balibikileko amano ku kupeela “ifya kwa Kaisare kuli Kaisare” lelo bapeele “ne fya kwa Lesa kuli Lesa.” (Mateo 22:21) Pa mulandu wa ici, bumpomfu bwabo bwalisonsombelwe.—2 Timote 3:12.

⁶ E co, Abena Kristu ba cine ‘baliwile’ no ‘kukosa.’ Bawile mu kuti balipakeswe icabipisha, bamo balipaiwe no kwipaiwa. Lelo balikosele mu kuti icinabwingi pali bene batwalilile ukutetekela. Bacimfishe aba pano isonde nga fintu Yesu acitile. (Yohane 16:33) Na kabili, tabalekele ukushimikila, nangu cingati babikilwe mu fifungo nelyo mu nkambi sha kucushiwilwamo. Mu kucite fyo ‘balengele abengi ukuumfwikisha.’ Impendwa ya Nte sha kwa Yehova yalikulileko te mulandu no kupakaswa mu fyalo ifingi ifyaletekwa ne mfumu ya ku kapinda ka ku kuso. Pa mulandu wa busumino bwa “bashilimuka,” aba mwi “bumba likalamba” ililekulilako lyonse balimoneka muli filya fyalo.—Ukusokolola 7:9-14.

ABANTU BA KWA YEHOVA BALOPOLWA

 7. ‘Kwaafwiwa nshi ukunono’ uko Abena Kristu basubwa abaletekwa ku mfumu ya ku kapinda ka ku kuso bapokelele?

⁷ Malaika atile: “Mu kuwa kwabo [abantu ba kwa Lesa] bakaafwiwo kwafwa kunono.” (Daniele 11:34a) Ukucimfya kwa mfumu ya ku kapinda ka ku kulyo mu nkondo ya calo iya cibili kwalengele Abena Kristu baletekwa na ilya mfumu yalelwishanya na yo ukwilulukwako. (Linganyeniko Ukusokolola 12:15, 16.) Mu nshila imo ine, kwaleba inshita ilyo abalepakaswa no wapyene iyi mfumu baleilululwako. Ilyo Ukukansana kwabula inkondo kwaleya kulepwa, intungulushi ishingi shaishileiluka ukuti Abena Kristu ba busumino tabali cintiinya e co batendeke ukubapeela ubuntungwa. Ubwafwilisho bwafumine na ku be bumba likalamba ilyalekulilako, abayankwileko ku kushimikila no busumino ukwa basubwa no kubaafwa.—Mateo 25:34-40.

 8. Ni shani fintu bambi bailundile ku bantu ba kwa Lesa mu “fya kutasha muli bubumbimunda”?

⁸ Te bonse abaletila balefwaya ukubombela Lesa ilyo kwali uku Kukansana kwabula inkondo abakwete imifwaile isuma. Malaika asokele ukuti: “Abengi bakailunda kuli bene mu fya kutasha muli bubumbimunda.” (Daniele 11:34b) Abengi balangilile ukuti balefwaya ukwishiba icine lelo tabalefwaya ukuipeela kuli Lesa. E lyo bambi abamoneke kwati bapokelela imbila nsuma bali ni nengu sha buteko. Ilyashi ukufuma ku calo cimo litila: “Bamo aba muli aba bantu ba bufumfuntungu bali ba Komyunisti bene bene abasokelele mu kuteyanya kwa kwa Shikulu, abapimpile nga nshi, kabili abaishilesontwa na mu fifulo fikalamba ifya mulimo.”

 9. Mulandu nshi Yehova alekelele Abena Kristu ba busumino bamo ‘ukuwa’ pa mulandu wa balesokelelamo?

⁹ Malaika akonkenyepo ukuti: “Kabili bamo ba mu bashilimuka bakawa, ku kubalopola, kabili ku kubasangulula, kabili ku kubabuutusha, ukufika pa nshita ya ku mpela, pantu iyalingwa icilipo.” (Daniele 11:35) Aba abalesokelela balengele aba busumino bamo ukwikatwa ku ba mu buteko. Yehova alekelele ica musango yu ukucitika pa kuti abantu bakwe balopolwe no kusangululwa. Nga fintu fye Yesu “asambilile icumfwila kuli ifyo aculileko,” na ba bene aba busumino basambilile ukushipikisha ku kweshiwa kwa citetekelo cabo. (AbaHebere 5:8; Yakobo 1:2, 3; linganyeniko Malaki 3:3.) E co ‘balilopolwa, ukusangululwa, no kubuutushiwa.’

10. Amashiwi ya kuti “ukufika pa nshita ya ku mpela” yalola mwi?

¹⁰ Abantu ba kwa Yehova bali no kuwa no kulopolwa “ukufika pa nshita ya ku mpela.” Benekela ukupakaswa kwena ukufikila ku mpela ya ino micitile ya fintu iyabipa. Lelo, ukusangululwa no kubuutushiwa kwa bantu ba kwa Lesa pa mulandu wa kupakasa kwa mfumu ya ku kapinda ka ku kuso kwali ‘pa nshita yalingwa.’ E co pali Daniele 11:35, “inshita ya ku mpela” ifwile ukulosha ku mpela ya nshita yalekabilwa ku bantu ba kwa Lesa ukulopololwa ilyo baleshipikisha ukupakaswa ku mfumu ya ku kapinda ka ku kuso. Ukuwa kufwile kwapwile pa nshita iyalingwa kuli Yehova.

IMFUMU YAITUUMIKA

11. Cinshi malaika asosele pa mibele ya mfumu ya ku kapinda ka ku kuso kuli bumulopwe bwa kwa Yehova?

¹¹ Pa lwa mfumu ya ku kapinda ka ku kuso, malaika akonkenyepo ukuti: “Kabili imfumu ikacitilo mwabelo kufwaya kwa iko, ikaisansabika no kuituumika pa mulungu onse, [ukukananakila bumulopwe bwa kwa Yehova] no kusosa pali Lesa wa milungu ifipesha amano; kabili akashuka ukufika pa kupwa kwa cipyu; pantu icapangilwa cikacitwa. Tayakaangwe imilungu ya bawishi, nangu mulungu uwabishiwa ku banakashi, nangu mulungu onse, pantu yaituumika pali onse.”—Daniele 11:36, 37.

12, 13. (a) Ni mu nshila nshi umo imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yakanine “imilungu ya bawishi”? (b) Bushe “abanakashi” ‘ababisha umulungu’ abo imfumu ya ku kapinda ka ku kuso ishaangilwe bali ni bani? (c) Ni ku “mulungu” nshi imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yapeele ubukata?

¹² Imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yafishishepo aya mashiwi ukupitila mu kukaana “imilungu ya bawishi,” pamo nge cifundisho ca Kristendomu ica kuti kwaba Balesa Batatu. Ifyalo fya Komyunisimu fyatungilile bumukanalesa. Muli fyo imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yailengele umulungu, ‘ukuituumika pali bonse.’ Ukukanayangwa “umulungu uwabishiwa ku banakashi,” e kuti ifyalo fyalebombela ubuteko bwakwe pamo nga North Vietnam, iyi mfumu yacitile “umwabelo kufwaya kwa iko.”

¹³ Malaika akonkenyepo ukusesema ukuti: “Pe punda lya uko ikacindiko mulungu wa malinga, no mulungu umbi uo bawishi tabaishibe ikaucindika kuli golde na silfere, na ku tumabwe utwaumo mutengo na ku fya bupe fyafina.” (Daniele 11:38) Na kuba, imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yacetekele ifita fya busayansi ifyatumpuluka, e kuti “umulungu wa malinga.” Yacetekele ukuti uyu “mulungu” ukaipususha kabili atuulile ifyuma ifingi pa cipailo ca uko.

14. Ni shani fintu imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yabombele bwino?

¹⁴ “Ikanashisha amalinga ayakosesha ku kwafwiwa ku mulungu umbi umbi; abo yabisha ikafushako ubukata, ikabalengo kuteka na pa bengi, no kwakanyako icalo ku cilambu.” (Daniele 11:39) Apo yacetekele “umulungu umbi umbi” uwa fita, iyi mfumu ya ku kapinda ka ku kuso ‘yanashishe amalinga ayakosesha,’ ukwisaba ubuteko bwakwata ifita fya maka sana kabili ubwa kutiinya ubwa mu “nshiku sha kulekelesha.” (2 Timote 3:1) Abasuminishenye na mapange ya iko baafwilishiwe mu fya bupolitiki, indalama, kabili inshita shimo na mu fya nkondo.

“UKUPUNKA” MU NSHITA YA MPELA

15. Ni shani fintu imfumu ya ku kapinda ka ku kulyo ‘yapunkile’ imfumu ya ku kapinda ka ku kuso?

¹⁵ Malaika aebele Daniele ukuti: “Mu nshita ya mpela imfumu ya ku kapinda ka ku kulyo ikapunka kuli yene.” (Daniele 11:40a) Bushe imfumu ya ku kapinda ka ku kulyo ‘yalipunka’ imfumu ya ku kapinda ka ku kuso mu “nshita ya mpela”? (Daniele 12:4, 9) Ee. Pa numa ya nkondo ya calo iya kubalilapo, icipangano ca kukanda ica Versailles ico bakandileko imfumu ya ku kapinda ka ku kuso Germany, cali ‘kupunka’ icine cine, ukwingakolomona icilandushi. Ilyo imfumu ya ku kapinda ka ku kulyo yacimfishe mu nkondo ya calo iya cibili, yapangiile umulwani wa iko ifyanso fya manyukiliya ifya maka no kupanga icipingo ca fita ica maka, ica North Atlantic Treaty Organization (NATO). Pa lwa mulimo wa NATO, kalemba wa lyashi lya kale umwina Britain alembele ukuti: “Cali cibombelo cikalamba mu kuputulako amaka ya [Soviet Union], iyo nomba balemona nga iingapasa umutende wa ku Bulaya. Umulimo wa [NATO] wasendele imyaka 40, kabili yalibombele bwino icine cine.” Ilyo ukukansana kwaletwalilila, ‘ukupunka’ kwa mfumu ya ku kapinda ka ku kulyo kwasanshishemo inshila sha maka isha kubomfya inengu no kusansa kwa fita.

16. Imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yaankwileko shani ku kupunkwa ku mfumu ya ku kapinda ka ku kulyo?

¹⁶ Bushe imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yayankwileko shani? “Imfumu ya ku kapinda ka ku kuso ikamwishila nga mukukulule ili na maceleta na ba pali bakafwalo ne ngalaba ishingi, ikesa mu fyalo, ikasabankana no kupita.” (Daniele 11:40b) Ifyacitika mu nshiku sha kulekelesha filangilila ukulunduluka kwa mfumu ya ku kapinda ka ku kuso. Ilyo kwali inkondo ya calo iya cibili, “imfumu” ya ciNazi yasabankene pa mipaka ya iko na mu fyalo fya mupepi. Pa mpela ya ilya nkondo, “imfumu” yapyenepo yaimike ubuteko bwa maka. Ilyo kwali ukukansana, imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yalwishishe umulwani wa iko ukupitila mu kutungilila ifyalo fimbi na mu kulenga aba mu Afrika, Asia, na Latin Amerika ukupondokela imitekele yaletungililwa ku mfumu ya ku kapinda ka ku kulyo. Yapakese Abena Kristu bene bene, ukucilikila umulimo wabo lelo tayaushimishe. Ukusansa kwa iko ukwa mu fita ne fya bupolitiki kwalengele itendeke ukuteka ifyalo ifingi. Ifi fine e fyo malaika aseseme ukuti: “Ikesa na mu calo cayemba [imibele ya ku mupashi iyo abantu ba kwa Yehova babamo], ne myanda mishila bakawishiwa.”—Daniele 11:41a.

17. Ukutanunuka kwa mfumu ya ku kapinda ka ku kuso kwapelele mwi?

¹⁷ Lelo, imfumu ya ku kapinda ka ku kuso tayacimfishe icalo conse. Malaika asobele ukuti: “Aba bakapusuka mu minwe ya iko, Edomu na Moabu, ne cinabwingi ca bana ba kwa Amone.” (Daniele 11:41b) Kale, imisumba ya Edomu, Moabu, na Amone yabelele pa kati ka bufumu bwa mfumu ya ku kapinda ka ku kulyo iya ku Egupti no bwa mfumu ya ku kapinda ka ku kuso iya ku Suria. Mu nshita shesu imininako ifyalo no tubungwe ifyo imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yalefwaya lelo ifyo yafililwe ukuteka.

EGUPTI TAPUSWIKE

18, 19. Ni mu nshila nshi umo imfumu ya ku kapinda ka ku kulyo yasongelwe ku mulwani wa iko?

¹⁸ Malaika wa kwa Yehova akonkenyepo ukuti: “Ikatambalika [imfumu ya ku kapinda ka ku kuso] no kuboko kwa iko mu fyalo, ne calo ca Egupti tacakapusuke, lelo ikateke fyatutilwa fya golde na silfere ne fintu fyonse fisuma fya mu Egupti; na bena Lubi [Libya] na bena Kushi [Etiopia] bakakonka mu makasa ya iko.” (Daniele 11:42, 43) Nangu fye ni mfumu ya ku kapinda ka ku kulyo, “Egupti,” yalikuminwe lintu imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yatendeke ukutanununa ubufumu bwa iko. Ku ca kumwenako, imfumu ya ku kapinda ka ku kulyo yacimfiwe icabipisha ku Vietnam. Kabili ni shani pa lwa “bena Lubi na bena Kushi”? Aba bantu bapalamine kuli Egupti wa pa kale kuti baimininako ifyalo fyapalamina Egupti wa nomba (e kuti imfumu ya ku kapinda ka ku kulyo). Inshita shimo ‘balakonka mu makasa’ ya mfumu ya ku kapinda ka ku kuso.

¹⁹ Bushe imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yaliteka ‘ifyatutilwa fya mu Egupti’? Yalikwata maka pa nshila imfumu ya ku kapinda ka ku kulyo ibomfeshamo indalama sha iko. Pa mulandu wa kutiina umulwani wa iko, imfumu ya ku kapinda ka ku kulyo yalipoosa indalama ishingi ku kusungilila ifita fya maka, ifya pa makasa, pa menshi, na mu muulu. Pali ci, imfumu ya ku kapinda ka ku kuso ‘yatekele,’ nelyo ukulama, imibomfeshe ya fyuma fya mfumu ya ku kapinda ka ku kulyo.

UKUSANSA KWA KULEKELESHA

20. Ni shani fintu malaika alondolola ukusansa kwa kulekelesha ukwa mfumu ya ku kapinda ka ku kuso?

²⁰ Ukukansana pa mfumu ya ku kapinda ka ku kuso ne mfumu ya ku kapinda ka ku kulyo, nampo ni mu fya fita, ubunonshi, nelyo inshila shimbi kulesungamine mpela. Ilyo malaika wa kwa Yehova alesokolola ifishinka pa lwa kukansana kuli no kwisaima, atile: “Ulukumo lwa ku kabanga na ku kapinda ka ku kuso lukaisakamika [imfumu ya ku kapinda ka ku kuso], kabili ikafuma ne cipyu cikalamba ku kulofya na ku kupeela abengi ku konaulwa. Kabili ikashimpa amahema ya iko aya bukata pa kati ka bemba no lupili lwayemba ulwa mushilo. E fyo ikesa ukufika na pa mpela ya iko, kabili takwakabe uwa kuyafwa.”—Daniele 11:44, 45.

21. Finshi tucili tushilaishiba pa mfumu ya ku kapinda ka ku kuso?

²¹ Ilyo Soviet Union yabongolweke mu December 1991, imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yabwelele inuma icabipisha. Nani akesaba iyi mfumu lintu Daniele 11:44, 45 akafishiwapo? Bushe akesaba calo cimo ica pa fyalo fyali ulubali lwa Soviet Union? Nelyo bushe akaalukilila fye, nga fintu acita ku numa? Bushe ici ifyalo fimbi fitendeke ukupanga ifyanso fya manyukiliya ifyafulilako kukaletako ukutangana kwa fyanso ukupya no kukuma ukwishibikwa kwa iyo mfumu? Inshita e ikasuka ifi fipusho. Tatulekabila ukutunganya. Lintu imfumu ya ku kapinda ka ku kuso ikemyo bulwi bwa kulekelesha, bonse ababa no kushilimuka kwashimpwa pali Baibolo bakeluka ukufishiwapo kwa uku kusesema.—Moneni umutwe uleti: “Ishamfumu Muli Daniele Icipandwa 11,” pe bula 284.

22. Fipusho nshi fipushiwa pa kusansa kwa kulekelesha ukwa mfumu ya ku kapinda ka ku kuso?

²² Lelo, natwishiba ifyo imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yalaswa icite. Pa mulandu wa lukumo “lwa ku kabanga na ku kapinda ka ku kuso,” ikemyo bulwi ‘ku kulofya abengi.’ Bushe ubu bulwi bukatonta pali bani? Kabili “lukumo” nshi lukabalamuna ukusansa kwa musango yu?

UKUTINISHIWA KU LUKUMO LWA KUSAKAMIKA

23. (a) Cinshi icaibela icili no kucitika ilyo Armagedone ashilatendeka? (b) “Ishamfumu sha ku kabanga” ni bani?

²³ Tontonkanyeni pa fyo ibuuku lya Ukusokolola lilandapo pa mpela ya Babele Mukalamba, ubuteko bwa calo ubwa kupepa kwa bufi. Ilyo Armagedone, “ukulwa kwa bushiku bukalamba bwa kwa Lesa wa maka yonse,” ishilatendeka, ici cilwani cikalamba ica kupepa kwa cine ‘cikalungulila mu mulilo.’ (Ukusokolola 16:14, 16; 18:2-8) Ukupongolola kwa ca mu lunweno lwalenga 6 ulwa cipyu ca kwa Lesa pa mumana wa cimpashanya uwa Yufrate e kwimininako ukonaulwa kwakwe. Umumana wakama ku “kupekaniwe nshila ya shamfumu sha ku kabanga.” (Ukusokolola 16:12) Ishi shamfumu ni bani? Ni Yehova Lesa na Yesu Kristu!—Linganyeniko Esaya 41:2; 46:10, 11.

24. Cinshi ico Yehova akacita ico pambi cikakalifya imfumu ya ku kapinda ka ku kuso?

²⁴ Ukonaulwa kwa Babele Mukalamba kwalondololwa bwino mwi buuku lya Ukusokolola, ilitila: “Insengo ikumi isho umwene [ishamfumu shileteka mu nshita sha mpela], shene ne ciswango [akabungwe ka United Nations] fikapata uyo cilende, fikamupomona, no kumucito bwamba; fikalya no mubili wakwe, no kumulungulushisha mu mulilo.” (Ukusokolola 17:16) Mulandu nshi bakateka bakonawila Babele Mukalamba? Pantu ‘Lesa akabika mu mitima yabo ukucite caba mu mutima wakwe.’ (Ukusokolola 17:17) Ne mfumu ya ku kapinda ka ku kuso ikaba pali aba bakateka. Ifyo ikomfwa “lwa ku kabanga” kuti fyalosha kuli ici ico Yehova akacita, lintu akabika mu mitima ya ntungulushi sha buntunse itontonkanyo lya konaula cilende mukalamba uwa mipepele.

25. (a) Ni bani imfumu ya ku kapinda ka ku kuso ikatontapo sana? (b) Ni kwi imfumu ya ku kapinda ka ku kuso “ikashimpa amahema ya iko aya bukata”?

²⁵ Lelo kuli abo imfumu ya ku kapinda ka ku kuso ikakwatila sana icipyu. Malaika asosa ukuti “ikashimpa amahema ya iko aya bukata pa kati ka bemba no lupili lwayemba ulwa mushilo.” Mu nshita sha kwa Daniele, bemba wayemba ali ni Mediterranean no lupili lwashila lwali ni Sione, apo pali itempele lya kwa Lesa inshita imo. E co, mu kufishiwapo kwa uku kusesema, imfumu ya ku kapinda ka ku kuso iyakalifiwa ikasansa abantu ba kwa Lesa. “Pa kati ka bemba no lupili lwayemba” lwa ku mupashi pemininako imibele ya ku mupashi iyo ababomfi basubwa aba kwa Yehova babamo. Bafuma muli “bemba” e kuti abantunse banunuka kuli Lesa kabili bakwata isubilo lya kuteka pa Lupili lwa Sione ulwa ku muulu na Yesu Kristu.—Esaya 57:20; AbaHebere 12:22; Ukusokolola 14:1.

26. Nga fintu calangililwa mu kusesema kwa kwa Esekiele, ilyashi lya “ku kapinda ka ku kuso” napamo likafuma kwi?

²⁶ Esekiele, uwaliko pa nshita imo ine na Daniele, na o asesema pa lwa kusanswa kwa bantu ba kwa Lesa “mu nshiku sha ku mpela.” Atile uku kusansa kwali no kubalamunwa na Goge wa ku Magoge, e kuti, kuli Satana Kaseebanya. (Esekiele 38:14, 16) Ni kwi Goge mu mampalanya atulila? Yehova ukupitila muli Esekiele asosa ukuti “mu mbali sha ku kapinda ka ku kuso.” (Esekiele 38:15) Te mulandu no kuluma kwa uku kusansa, abantu ba kwa Yehova tabakonaulwe. Ici e cikafumamo lintu Yehova akanyantukilamo no konaula ifita fya kwa Goge. E co, Yehova aeba Satana ukuti: “Nkabika ne finkobwe mu nsekete shobe, no kukufumya.” “Nkakuniniko kufuma ku mbali sha ku kapinda ka ku kuso, no kukuleta pa mpili sha kwa Israele.” (Esekiele 38:4; 39:2) E co, ilyashi lya “ku kapinda ka ku kuso” ilikalifya imfumu ya ku kapinda ka ku kuso kanshi lifwile likafuma kuli Yehova. Lelo Lesa fye ewaishiba ifikaba mu lukumo “lwa ku kabanga na ku kapinda ka ku kuso” mu kupelako kabili tuli no kulolela.

27. (a) Mulandu nshi Goge akacincishishe nko, ukusanshako ne mfumu ya ku kapinda ka ku kuso, ukusansa abantu ba kwa Yehova? (b) Bushe ukusansa kwa kwa Goge kukabomba fye bwino?

²⁷ Kumfwa kuli Goge, ateyanya ukusansa kwakwe ukwa mupwilapo pa mulandu wa lubanda lwa kwa “Israele wa kwa Lesa,” uyo, pamo ne “bumba likalamba” ilya “mpaanga shimbi,” bashaba lubali lwa calo cakwe. (Abena Galatia 6:16; Ukusokolola 7:9; Yohane 10:16; 17:15, 16; 1 Yohane 5:19) Goge alolesha bubi bubi pa “bantu abalonganikwa ukufuma mu nko, abamone fitekwa ne fyuma [ifya ku mupashi].” (Esekiele 38:12) Apo amona imibele ya ku mupashi iyo Abena Kristu babamo nge “calo ca mishi ya cansale” icingacimfiwa ukwabula ubwafya, Goge abombesha na maka ku kulofya ici cintu cicilikila ukuteka kwakwe ukwa bantunse bonse. Lelo afilwa. (Esekiele 38:11, 18; 39:4) Lintu ishamfumu sha pe sonde, ukusanshako ne mfumu ya ku kapinda ka ku kuso shasansa abantu ba kwa Yehova, ‘shikesa ukufika na pa mpela ya shiko.’

‘IMFUMU IKESA PA MPELA YA IKO’

28. Finshi twaishiba ifikacitika ku ntanshi ku mfumu ya ku kapinda ka ku kuso ne mfumu ya ku kapinda ka ku kulyo?

²⁸ Ukusansa kwa kulekelesha ukwa mfumu ya ku kapinda ka ku kuso takwakatonte pa mfumu ya ku kapinda ka ku kulyo. E co, imfumu ya ku kapinda ka ku kuso tayakonaulwe ku mulwani wa iko umukokole. Mu nshila imo ine, imfumu ya ku kapinda ka ku kulyo tayakonaulwe ku mfumu ya ku kapinda ka ku kuso. Imfumu ya ku kapinda ka ku kulyo ikonaulwa ku Bufumu bwa kwa Lesa, te ku “kuboko” kwa buntunse.a (Daniele 8:25) Na kuba, pa bulwi bwa Armagedone, ishamfumu shonse isha pano isonde shikafumishiwapo ku Bufumu bwa kwa Lesa, kabili ukulingana no bushinino ici e cikacitika na ku mfumu ya ku kapinda ka ku kuso. (Daniele 2:44) Daniele 11:44, 45 alondolola ifikaleta ubo bulwi bwa kulekelesha. E mulandu wine kushakabele “uwa kuyafwa” lintu imfumu ya ku kapinda ka ku kuso ikonaulwa!

[Futunoti]

FINSHI MWAILUKAMO?

• Ni shani fintu imfumu ya ku kapinda ka ku kuso yaalwike pa numa ya nkondo ya calo iya cibili?

• Cinshi cikasuka cikacitike ku mfumu ya ku kapinda ka ku kuso ne mfumu ya ku kapinda ka ku kulyo?

• Mwanonkelamo shani mu kwangwa ku kusesema kwa kwa Daniele pa lwa kukansana kwa ishi shamfumu shibili?

[Charti ne Cikope pe bula 284]

ISHAMFUMU MULI DANIELE ICIPANDWA 11

Daniele 11:5 Seleucus I Nicator Ptolemy I

Daniele 11:7-9 Seleucus II Ptolemy III

Daniele 11:10-12 Antiochus III Ptolemy IV

Daniele 11:20 Augustus

Daniele 11:21-24 Tiberi

[Futunoti]

Ukusesema muli Daniele icipandwa 11 takusobela amashina ya fyalo fya bupolitiki ifimininako imfumu ya ku kapinda ka ku kuso ne mfumu ya ku kapinda ka ku kulyo pa nshita shalekanalekana. Ifi fyalo fishibikwa fye pa numa ya kucitika kwa fyasobelwe. Kabili apo uku kukansana kubako mu nshita mu nshita, kulaba inshita ilyo shishilekansana, imo imfumu ilabapo na maka ukucila iibiye.

[Icikope pe bula 271]

[Icikope pe bula 279]

‘Ukupunka’ kwa mfumu ya ku kapinda ka ku kulyo kwasanshishemo inshila sha maka isha kubomfye nengu ne cintiinya ca kusansa ku fita