“Yetompoka Amaboko Yobe”

“Yetompoka amaboko yobe. Yehova Lesa obe ali mu kati ka iwe, ni mpalume, akapususha.”—SEFANIA 3:16, 17.

 1. Cinshi cintu uwasoma Baibolo alondolwele ukukuma ku busesemo bwa kwa Sefania?

UBUSESEMO bwa kwa Sefania bwatanunukile bushilya bwa kufikilishiwa kwa buko ukwa kubalilapo mu myanda ya myaka uwalenga 7 no walenga 6 B.C.E. Mu mashiwi yakwe ayo alelanda pali Sefania, Profesa C. F. Keil alembele ukuti: “Ubusesemo bwa kwa Sefania . . . tabwiswila fye no kubilisha kwa bupingushi bwakumanina pa calo conse, umufuma ubupingushi ubukaponena Yuda pa mulandu wa membu shakwe, na pa nko sha mu calo pa mulandu wa bulwani bwabo ku bantu ba kwa Yehova; lelo ukupulinkana ibuuku lyonse bulanda pa lwa bushiku ubukulu kabili ubwabipisha ubwa kwa Yehova.”

 2. Kupalana nshi kwabako pa kati ka mibele ya mu kasuba ka kwa Sefania ne mibele iili mu Kristendomu ilelo?

² Ilelo, ubupingushi bwa kwa Yehova buli kulonganya inko ku kushonaula pa cipimo cakulilako kucila mu kasuba ka kwa Sefania. (Sefania 3:8) Isho nko ishiitunga ukuba isha Bwina Kristu ukucilisha shaliba no mulandu mu menso ya kwa Lesa. Nga fintu fye Yerusalemu akandilwe icabipisha pa kubulwa bucishinka kuli Yehova, e fyo na Kristendomu afwile ukulubulula kuli Lesa pa nshila shakwe isha bupulumushi. Amapingushi ya bulesa ayabilishiwe ukulwisha Yuda na Yerusalemu mu kasuba ka kwa Sefania yabomba mu kucilanapo kuluma ku macalici ne fyakaniko fya mu Kristendomu. Na bo balikowesha ukupepa kwa cine ukupitila mu fifundisho fyabo ifisaalula Lesa, ifingi ifyafumine ku busenshi. Balipeela amamilioni ya bana babo abatuntulu pa cipailo ca muno nshiku ica nkondo. Mu kulundapo, abekashi ba muli Yerusalemu walepashanishiwako balasakaanya ico beta abati ubuKristu no kupendule ntanda, ifibelesho fya kupupe mipashi, na bucisenene bwa bwamba ubwabotelela, ifyapala ku kupepa Baali.—Sefania 1:4, 5.

 3. Cinshi cingasoswa pa lwa ntungulushi sha ku calo ishingi na mabuteko ya mapolitiki aya lelo, kabili cinshi cintu Sefania aseseme?

³ Intungulushi ishingi isha muli Kristendomu wa bupolitiki batemwa ilumbo lya mu calici. Lelo ukupala “bacilolo” ba kwa Yuda, ubwingi bwabo balacululusha abantu ukupala “inkalamo ishilila” ne “mimbulu” iitakanya. (Sefania 3:1-3) Abakonshi babo aba bupolitiki “baisushamo mu ŋanda ya kwa shikulwibo ulufyengo no kufutika.” (Sefania 1:9) Amafisakanwa no kubosha fyalyanana. Ukukuma ku mabuteko ya bupolitiki aya mu kati ka Kristendomu na ku nse, impendwa yabo iileingilishiwako ‘balaitakisha ukusuula’ abantu ba kwa Yehova wa milalo, Inte shakwe, ukubamona nge “cakaniko” casuulwa. (Sefania 2:8; Imilimo 24:5, 14) Ukukuma ku ntungulushi sha bupolitiki shonse isha musango yo na bakonshi babo, Sefania aseseme ukuti: “Nangu ni silfere wabo, nangu ni golde wabo, te kuti akabe na ’maka ya kubapokolola mu bushiku bwa kububuka kwa kwa Yehova, ilyo icalo conse cikapya ku mulilo wa kalumwa kakwe; pantu akacita ukupwishishisha kwa kusakamika ku bekashi bonse ba mu calo.”—Sefania 1:18.

‘Ukubelama mu Bushiku bwa Bukali bwa kwa Yehova’

 4. Cinshi cilangisha ukuti kukabako bakapusunsuka ba bushiku ubukulu ubwa kwa Yehova, lelo cinshi cintu bafwile ukucita?

⁴ Te bekashi bonse aba kwa Yuda abafitilwe mu mwanda wa myaka uwalenga 7 B.C.E. Mu kupalako, kukabako bakapusunsuka ba bushiku bwa kwa Yehova ubukulu. Ku bantu ba musango yo Yehova alondolwele ukupitila muli kasesema wakwe Sefania ukuti: “Ilyo kucili takulaisa pali imwe icifukushi ca bukali bwa kwa Yehova, ilyo ubushiku bwa bukali bwa kwa Yehova tabulaisa pali imwe. Fwayeni Yehova, mwe bafuuka ba mu calo bonse; mwe bacito bupingushi bwakwe, fwayeni ubulungami, fwayeni ubufuke; napamo kuti mwabelama mu bushiku bwa bukali bwa kwa Yehova.”—Sefania 2:2, 3.

 5. Muli ino nshita ya mpela, ni bani baali aba kubalilapo ukumfwila ukusoka kwa kwa Sefania, kabili ni shani fintu Yehova ababomfya?

⁵ Muli iyi nshita ya mpela iya ici calo, aba kubalilapo ukumfwila ubwite bwa ubu busesemo baali abashalapo ba kwa Israele wa ku mupashi, Abena Kristu basubwa. (Abena Roma 2:28, 29; 9:6; Abena Galatia 6:16) Pa mulandu wa kuti balifwaile ubulungami no bufuuke kabili balangishe umucinshi ku fya bupingushi fya kwa Yehova, balilubwilwe ukufuma muli Babele Mukalamba, ubuteko bwa calo ubwa kupepa kwa bufi, no kubweshiwa ku bubile bwa bulesa mu 1919. Ukutule lyo, kabili ukucilisha ukutula 1922, aba bashalapo ba busumino balabilisha amapingushi ya kwa Yehova mu kushipa ukulwisha amacalici ne fyakaniko fya Kristendomu no kulwisha inko sha bupolitiki.

 6. (a) Cinshi cintu Sefania aseseme ukukuma ku bashalapo ba busumino? (b) Ni shani fintu ubu busesemo bwafikilishiwa?

⁶ Ukukuma kuli aba bashalapo ba busumino, Sefania aseseme ukuti: “Nkasha mu kati ka iwe abantu bafuuke kabili abalanda; na bo bakoba mwi shina lya kwa Yehova; abashalako kuli Israele tabakacite bupondamishi, tabakasose bufi, kabili mu tunwa twabo tamwakasangwe ululimi lwa kufutika; pantu bene kuti bamema no kuyolola, apashaba na wa kututumya.” (Sefania 3:12, 13) Aba Abena Kristu basubwa lyonse balisumbula ishina lya kwa Yehova, lelo ukucilisha balicite ci ukutula mu 1931, lintu bapokelele ishina Inte sha kwa Yehova. (Esaya 43:10-12) Pa kukomaila pa fikansa fya bumulopwe bwa kwa Yehova, balicindika ishina lya bulesa, kabili ici calishinina ukuba icubo kuli bene. (Amapinda 18:10) Yehova alabaliisha lwa ku mupashi mu kupaka, kabili bekala muli paradise wa ku mupashi ukwabulo mwenso.—Sefania 3:16, 17.

‘Abalumbuka Kabili Abatashiwa Mu Bantu na ’Bantu Bonse’

7, 8. (a) Busesemo nshi ubwalundwapo ubwafikilishiwa pa bashalapo ba kwa Israele wa ku mupashi? (b) Cinshi cintu amamilioni ya bantu baisa mu kwishiba, kabili cinshi cili e kuyumfwa kobe muli kuno kuloshako?

⁷ Ukukakatila kwashika ukwa bashalapo kwi shina lya kwa Yehova na ku fishinte fyalungama ifya Cebo cakwe kwalimonwa konse konse. Abantu bafumaluka balimona ubupusano pa kati ka myendele ya bashalapo ne mibele yabotelela kabili iya bumbimunda iya ntungulushi sha ici calo isha bupolitiki ne sha fya mipepele. Yehova alipaala “abashalako kuli Israele [wa ku mupashi].” Alibacindamika mu kuba ne shuko lya kusenda ishina lyakwe, kabili alibalenga ukushimikwa bwino mu bantu na bantu aba pano isonde. Ici cili fye nga fintu Sefania aseseme ukuti: “Mu nshita ilya nkamuleta, mu nshita ilya nkamulonganya; pantu nkamulengo kuba abalumbuka kabili ukutashiwa mu bantu na ’bantu bonse pano isonde, ilyo nkabwesha bunkole bwenu ku menso yenu, e fyo asosa Yehova.”—Sefania 3:20.

⁸ Ukutula 1935, amamilioni ya bantu ba cine cine baliisa mu kwishiba ukuti ipaalo lya kwa Yehova lyaba pa bashalapo. Mu nsansa balakonka aba baYuda ba ku mupashi, nelyo abena Israele, ukusoso kuti: “Tuleya na imwe, pantu natuumfwo kuti muli na Lesa.” (Sekaria 8:23) Ishi “mpaanga shimbi” shileshiba abashalapo basubwa ukuba e “musha wa cishinka kabili uwashilimuka,” uyo Kristu alaashika “pali fyonse ifyo akwata [pano isonde].” Mu kubamo kutasha balalya ica kulya ca ku mupashi icipekanishiwa ne bumba lya musha “mu nshita iyene.”—Yohane 10:16; Mateo 24:45-47.

 9. “Lulimi” nshi ulo amamilioni ya bantu basambilila ukulanda, kabili ni mu mulimo nshi ukalamba impaanga shimbi balebomba “no mutima umo” na bashalapo basubwa?

⁹ Capamo na bashalapo, aya mamilioni ya mpaanga shimbi balesambilila ukwikala no kulanda mu kumfwana no “lulimi lwine lwine.”a Yehova aseseme ukupitila muli Sefania ukuti: “Lyene nkaalulo lulimi lwa bantu na ’bantu ukubo lulimi lwine lwine, ukuti bonse bene balilile kwi shina lya kwa Yehova, no kumubombela no mutima umo.” (Sefania 3:9) Ee, impaanga shimbi mu kwikatana babombela Yehova “no mutima umo” pamo pene ne filundwa fyasubwa ifya “mukuni unono” mu mulimo wabamo ipamfya uwa kushimikile “mbila nsuma iyi ya bufumu . . . ku kubo bunte ku nko shonse.”—Luka 12:32; Mateo 24:14.

“Ubushiku bwa kwa Shikulu Bukesa”

10. Ni ku lwa cinshi kuntu abashalapo basubwa baba abashininwa lyonse, kabili cinshi, pamo nge bumba, bakatwalilila ukupembelela?

¹⁰ Abashalapo basubwa lyonse balisungilila mu muntontonkanya amashiwi yapuutwamo aya mutumwa Petro ayatila: “Shikulu talafyalafya ku kufishe co alaile, filya bamo batungo kulafyalafya; lelo atekanya kuli imwe pa kukanafwayo muntu ukonaika, lelo onse ukulola ku kulapila. Awe Ubushiku bwa kwa Shikulu bukesa ngo mupupu.” (2 Petro 3:9, 10) Ifilundwa fye bumba lya musha wa cishinka tabatala abatwishika pa lwa kwisa kwa bushiku bwa kwa Yehova mu nshita yesu. Ubushiku ubukulu bukatendekela no kuputunkanya amapingushi ya kwa Lesa ukulwisha Kristendomu, uwalepashanishiwa kuli Yerusalemu, na bonse aba mu Babele Mukalamba.—Sefania 1:2-4; Ukusokolola 17:1, 5; 19:1, 2.

11, 12. (a) Lubali nshi lumbi ulwa busesemo bwa kwa Sefania ulwafikilishiwa pa bashalapo? (b) Ni shani fintu abashalapo basubwa baumfwila ikambisho lya kuti, “Yetompoka amaboko yobe”?

¹¹ Abashalapo ba busumino balasekelela pa kulubulwa mu 1919 ukufuma kuli bunkole bwa ku mupashi ubwa kuli Babele Mukalamba, ubuteko bwa calo ubwa kupepa kwa bufi. Balimona uko ubusesemo bwa kwa Sefania bwafikilishiwa ubutila: “Aula, we mwana mwanakashi Sione; welesha, we Israele; samwa no kwanga umutima onse, we mwana mwanakashi Yerusalemu. Yehova nafumyapo ifyapingwililwe pali iwe, napooso mulwani obe; Imfumu ya kwa Israele, Yehova, ali mu kati ka iwe, tawakamone ububi kabili iyo. Muli ubo bushiku cikasoswa ku Yerusalemu, aciti, Witiina, we Sione, yetompoka amaboko yobe. Yehova Lesa obe ali mu kati ka iwe, ni mpalume, akapususha.”—Sefania 3:14-17.

¹² Pa kuba abashininwa na pa kukwata ubushininkisho bushaifulila ubwa kuti Yehova aaba na bo, abashalapo basubwa mu kushipa balitwalilila ukufikilisha ukutumwa kwabo ukwa bulesa. Balishimikila imbila nsuma iya Bufumu kabili balishibisha amapingushi ya kwa Yehova aya kulwisha Kristendomu, Babele Mukalamba onse, ne micitile ya fintu iibifi iya kwa Satana apo yapela. Te mulandu na mafya ayengi, pa makumi ya myaka ukutula 1919, balyumfwila ukukambisha kwa bulesa ukwa kuti: “Witiina, we Sione, yetompoka amaboko yobe.” Tabanashako imibombele yabo mu kwananya amabilioni ya matrakiti, bamagazini, ifitabo, no tutabo ifibilisha Ubufumu bwa kwa Yehova. Baliba ca kumwenako ca kukosha icitetekelo ku mpaanga shimbi abo, ukutula 1935, balongolokela ku lubali lwabo.

‘Yetompoka Amaboko Yobe.’

13, 14. (a) Mulandu nshi abaYuda bamo bafutatukile Yehova, kabili ni shani fintu ici caishileba icamonekesha? (b) Cinshi cishingaba bwino kuli ifwe ukucita, kabili ni pa kubomba mulimo nshi tushilingile ukutompola amaboko yesu?

¹³ Lintu tuletwalilila ‘ukulinda’ ubushiku ubukulu ubwa kwa Yehova, ni shani fintu twinganonka ukwaafwa kubomba ukufuma mu busesemo bwa kwa Sefania? Intanshi, tulingile ukuba abapempwila ukukanapala abaYuda ba mu kasuba ka kwa Sefania abafutatukile Yehova pa mulandu wa kuti baletwishika nga ubushiku bwa kwa Yehova bwalipaleme. AbaYuda ba musango yo tabalumbulwile ukutwishika kwabo apabuuta, lelo incitilo shabo shasokolwele ukuti mu cituntulu tabacetekele ukuti ubushiku ubukulu ubwa kwa Yehova bwalipaleme. Balabikilwe fye ku kutuulaika ifyuma mu cifulo ca kulalindilila Yehova.—Sefania 1:12, 13; 3:8.

¹⁴ Ilelo taili ni nshita ya kusuminisha ukutwishika ukulimbe mishila mu mitima yesu. Kuti caba cintu cabipa nga nshi ukulatantalisha mu mintontonkanya yesu nelyo imitima ukwisa kwa bushiku bwa kwa Yehova. (2 Petro 3:1-4, 10) Tulingile ukusengauka ukufutatukila Yehova nelyo ‘ukutompola amaboko yesu’ mu mulimo wakwe. Ici cilesanshamo ‘ukukanaba ne minwe ya bulamu’ ilyo tuleshimikila “imbila nsuma.”—Amapinda 10:4; Marko 13:10.

Ukulwisha Ukukanayangwako

15. Cinshi cingatulenga ukutompola iminwe yesu mu mulimo wa kwa Yehova, kabili ni shani fintu ubu bwafya bwasobelwe mu busesemo bwa kwa Sefania?

¹⁵ Ica bubili, tulingile ukuba abapempwila pa lwa kwambukila kunenuna ukwa kukanayangwako. Mu fyalo fya ku Masamba ifingi, ukukanayangwako ku fintu fya ku mupashi kuti kwaba cintu ca kufuupula pa kati ka bakashimikila bamo aba mbila nsuma. Ukukanayangwako kwa musango yo e ko kwali mu kasuba ka kwa Sefania. Yehova alondolwele ukupitila muli kasesema wakwe ukuti: “Nomba, mu nshita iyo, nkafwayafwaya mu Yerusalemu ku nyali, no kukanda abantu abalengamina pa fisweka fyabo, abatila mu mitima yabo, Yehova takacite cisuma nangu kucite cibi.” (Sefania 1:12) Ukulemba pa lwa uyu mukululo wa fyebo muli Cambridge Bible for Schools and Colleges, A. B. Davidson alondolwele ukuti ulosha ku bantu “abatotobela nga nshi mu kukanayangwako kwabulo kukuntukilwa nelyo fye ukukanasumina ukuti uwapulamo kuti acilima mu milandu ya mutundu wa muntu.”

16. Mibele nshi iya muntontonkanya iya filundwa fya macalici ya Kristendomu ifingi, lelo kukoselesha nshi uko Yehova atupeela?

¹⁶ Ukukanayangwako kwaba mibele ya mutima iyaanana ilelo mu mbali ishingi ishe sonde, ukucilisha mu fyalo fyacilapo kusambala. Nangu fye filundwa fya macalici ya Kristendomu tafyasumina nangu panono ukuti Yehova Lesa akanyantukila mu milandu ya buntunse mu kasuba kesu. Balatamisha pa mbali ukubombesha kwesu ukwa kufika kuli bene mu kuba ne mbila nsuma iya Bufumu uku ninshi baleseka no kuseka nelyo ukusosa mu kwipifya fye abati “Nshilefwaya!” Pe samba lya mibele ya musango yu, umukoosha mu mulimo wa kucitilo bunte kuti waba kusonsomba ukwine kwine. Ukushipikisha kwesu kuleshiwa. Lelo ukupitila mu busesemo bwa kwa Sefania, Yehova alakosha abantu bakwe aba busumino, ukusoso kuti: “Yetompoka amaboko yobe. Yehova Lesa obe ali mu kati ka iwe, ni mpalume, akapususha; akasekelela pali iwe no kwanga, akabwekeshamo cipya cipya ukutemwa kwakwe, akaangila iwe no kwaula.”—Sefania 3:16, 17.

17. Ca kumwenako nshi icishaiwamina ico abapya pa kati ka mpaanga shimbi balingile ukukonka, kabili mu nshila nshi?

¹⁷ Caba cishinka mu fya kucitika fya muno nshiku ifya bantu ba kwa Yehova ukuti abashalapo, pamo pene na bakokole pa kati ka mpaanga shimbi, balipwishishisha umulimo ukalamba uwa kulonganika muli shino nshiku sha kulekelesha. Aba Bena Kristu ba busumino bonse balishipikisha pa makumi ya myaka. Tabaleka ukukanayangwako kwa cintubwingi ca mu Kristendomu ukubafuupula. E co shi abapya pa kati ka mpaanga shimbi befuupulwa pa kukanayangwako ku fintu fya ku mupashi ukwaba ukwayanana nga nshi ilelo mu fyalo ifingi. Shi besuminisha ‘amaboko yabo ukutompoka,’ nelyo ukuba no bulamu. Shi nabalebomfya akashita akali konse ukutambika Ulupungu lwa kwa Kalinda, Loleni!, ne mpapulo shimbi ishishaiwamina ukucilisha ishapekanishiwa ku kwaafwa abapale mpaanga ukusambilila icine pa lwa bushiku bwa kwa Yehova na mapaalo yakakonkapo.

Akuyeni ku Ntanshi Ilyo Mulepembelela Ubushiku Ubukulu!

18, 19. (a) Kukoselesha nshi ukwa kushipikisha uko tusanga pali Mateo 24:13 na Esaya 35:3, 4? (b) Ni mu nshila nshi tukapaalilwamo nga ca kuti mu kwikatana twatwalilila mu mulimo wa kwa Yehova?

¹⁸ Yesu alondolwele ukuti: “Uwashipikisha ukufika ku mpela, wene akapusuka.” (Mateo 24:13) E co, takufwile ukubako “amaboko ayatompoka” nelyo “amakufi ayatetema” ilyo tulepembelela ubushiku ubukulu ubwa kwa Yehova! (Esaya 35:3, 4) Ubusesemo bwa kwa Sefania mu kwebekesha bulondolola ukukuma kuli Yehova ukuti: “Ni mpalume, akapususha.” (Sefania 3:17) Ee, Yehova akapususha “ibumba likalamba” ukupula mu ciputulwa ca kupelako ica “Bucushi bukalamba,” lintu akakambisha Umwana wakwe ukutobaula tupimfya tupimfya inko sha bupolitiki abatwalilila “ukuitakisha ukusuula” abantu bakwe.—Ukusokolola 7:9, 14; Sefania 2:10, 11; Ilumbo 2:7-9.

¹⁹ Ilyo ubushiku ubukulu ubwa kwa Yehova bulepalamina, shi natuleya ku ntanshi mu kupimpa, ukumubombela “no mutima umo”! (Sefania 3:9) Pa kucite fyo, ifwe fwe bene na bafulilako bambi tukaba abafikapo ku ‘kubelama mu bushiku bwa bukali bwa kwa Yehova’ no kuba bansangwapo uko ishina lyakwe ilya mushilo likashishiwa.

[Futunoti]

Mu Kupitulukamo

◻ Ni mu mbali nshi umo imibele ya fya mipepele iya mu Kristendomu yapalana na ilya iya mu kasuba ka kwa Sefania?

◻ Ni shani fintu intungulushi sha bupolitiki ishingi isha pali lelo shapala “bacilolo” ba mu bwikashi aba mu nshita ya kwa Sefania?

◻ Malayo nshi aya muli Sefania ayafikilishiwa pa bashalapo?

◻ Cinshi cintu amamilioni ya bantu baisa mu kwishiba?

◻ Mulandu nshi tushilingile ukutompola amaboko yesu mu mulimo wa kwa Yehova?

[Ifikope pe bula 15]

Ukupala Sefania, abashalapo ba busumino aba Bena Kristu basubwa balibilisha amapingushi ya kwa Yehova mu kushipa

[Ifikope pe bula 18]

“Impaanga shimbi” tashaleka ukukanayangwako kwa bantu ukubafuupula