‘Mube Abashishimisha Ububi’
“Umusha wa kwa Shikulu tafwile ukucita ulubuli, lelo afwile ukuba uwanakilila kuli bonse, . . . uushishimisha ububi.”—2 TIMOTE 2:24.
1. Ilyo tuleshimikila, mulandu nshi limo limo tusangila abantu abalanda bukali bukali?
MUCITA shani nga mwasanga abashimutemenwe atemwa abashitemenwe ifyo mulelanda? Ilyo umutumwa Paulo alelondolola inshiku sha kulekelesha, asobele ukuti abantu bakaba “aba miponto, . . . aba lwambo, abashailama, abakali.” (2 Timote 3:1-5, 12) Napamo mulasanga aba musango yo ilyo muleshimikila nelyo ilyo mulebomba imilimo imbi.
2. Malembo nshi yengatwafwa ukuba aba mano ilyo abantu batusasukila?
2 Te bantu bonse aba musaalula abapata icalungama. Ukucula sana atemwa ukupelelwa kuti kwalenga abantu ukusasukila onse uo basanga. (Lukala Milandu 7:7) Abengi bacite ci pantu bekala no kubombela mu ncende umo abantu baba no musaalula umo shacela. Abena Kristu tabasuminishako uyu musaalula, lelo cilafwa sana ukumfwikisha umulandu abantu babela no musaalula. Kuti twacita shani ilyo batusasukila? Amapinda 19:11 yalondololo kuti: “Ukushilimuka kwa muntu kumukokosho kukalipa.” E lyo Abena Roma 12:17, 18 bena batupanda amano ati: “Mwiba ababwesesho muntu nangu umo ububi pa bubi. . . . Nga cingacitwa, ilyo cili mu maka yenu, mube aba mutende ku bantu bonse.”
3. Kuti twatila shani ubukombe tushimikila bukombe bwa mutende?
3 Nga cine cine tuli aba mutende, ici cikamonekela mu mibele yesu. Cikamonekela mu fyo tulesosa no kucita, nalimo cikamonekela pa cinso cesu e lyo ne fileumfwika ishiwi lyesu. (Amapinda 17:27) Ilyo atumine abatumwa bakwe ku kushimikila, Yesu abafundile ati: “Lintu muleingila mu ng’anda, posheni aba mu ng’anda [“mulesosa amuti: ‘Umutende ube muli ino ng’anda,’” The Bible in Bemba iya mu 1983]; kabili ing’anda nga naiyana, umutende muleifwaila ube pali yene; lelo nga taiyene, umutende wenu ubwelele kuli imwe.” (Mateo 10:12, 13) Tushimikila imbila nsuma. Baibolo itila ni “mbila nsuma iya mutende,” “imbila nsuma ya cikuuku ca bupe fye ica kwa Lesa,” kabili aiti ni “mbila nsuma iyi ya bufumu.” (Abena Efese 6:15; Imilimo 20:24; Mateo 24:14) Ico tufwaisha kushimikila umuntu imbila nsuma iya mu Cebo ca kwa Lesa, te kulengulula ifyo asuminamo atemwa ukulakansana nankwe iyo.
4. Cinshi mwingasosa ngo muntu atila “Nshilefwaya” ilyo mushilati mulande ne co mwendele?
4 Ukwabula no kukutika bwino bwino, mwine ng’anda kuti atila: “Nshilefwaya.” Ilingi line ifwe kuti twasosa fye atuti: “Nacilafwaya fye ukumubelengelako ilembo limo mu Baibolo.” Napamo te kuti akaane ici cena. Limbi na lyo kuti twatila: “Nacilafwaya ukumwebako ulwa nshita ilyo kushakabe ulufyengo kabili abantu bonse bakasambilila ukutemwana.” Nga ca kuti mwine ng’anda talemoneka ukufwaya ukumfwilapo na fimbi, kuti mwalundapo amuti: “Cilemoneka kwati ino taili ni nshita iyalinga kuli imwe.” Nga ca kuti mwine ng’anda tankwileko mu mutende, bushe tufwile ukusondwelela ukuti tali ‘uwayana’? Te mulandu ne fyo umuntu ayankulako, muleibukisha ukufunda kwa mu Baibolo ukwa kuba ‘abanakilila kuli bonse, . . . abashishimisha ububi.’—2 Timote 2:24.
Uwa Musaalula Ico Alilufiwe
5, 6. Sauli asungile shani abakonshi ba kwa Yesu, kabili mulandu nshi acitile fyo?
5 Mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, umuntu we shina lya Sauli aishibikwe ukuti aali uwa musaalula nga nshi, kabili uwa lukaakala. Baibolo itila “aletusaila icintiinya no kupangila ukwipaya abasambi ba kwa Shikulu.” (Imilimo 9:1, 2) Mu kupita kwa nshita aishilesumina ukuti kale aali “uwa miponto kabili kapakasa kabili uwa musaalula.” (1 Timote 1:13) Nangu ca kutila iyi nshita balupwa bakwe bamo bamo ninshi Bena Kristu, Sauli talemona bwino abakonshi ba kwa Kristu nga fintu umwine asosele ati: “Apo nalicililemo ukubalwisha, naile ku kubapakasa na ku misumba ya ku nse.” (Imilimo 23:16; 26:11; Abena Roma 16:7, 11) Takwaba ubushininkisho bwa kuti abasambi balyeseshe ukukansana na Sauli pa cintubwingi ilyo aletusaila na mapange yakwe.
6 Mulandu nshi Sauli alecitile fi? Ilyo papitile imyaka iingi, alembele ati: “Nshaishibe kabili nacitiile mu kubule citetekelo.” (1 Timote 1:13) Aali muFarise, uwasambilishiwe “umwabelo kukonkomesha kwa Mafunde ya fikolwe.” (Imilimo 22:3) Cimoneka kwati kasambilisha wa kwa Sauli Gamaliele alekutikako na kuli bambi, shimapepo mukalamba Kayafa, uwaleumfwana sana na Sauli, wena talefwaya ukumfwako na kuli bambi. Kayafa e wali pa ntanshi pe bumba lyali ne pange lya kwipaya Yesu Kristu. (Mateo 26:3, 4, 63-66; Imilimo 5:34-39) Pa numa, Kayafa ashininkishe ukuti abatumwa nabomwa ifikoti, kabili abakonkomeshe ukuleka ukushimikila mwi shina lya kwa Yesu. Kayafa aali e ceyamani mu cilye ca Sanhedrini umwali abantu abakalifiwa imitima abapingwile ukuti Stefani asendwe no kuyapoolwa amabwe. (Imilimo 5:27, 28, 40; 7:1-60) Sauli aletambako uko Stefani alepoolwa amabwe, kabili Kayafa amupeele amaka ya kukonkela abakonshi ba kwa Yesu no kubalesha ukupitila mu kubapoosa mu cifungo ku Damaseke. (Imilimo 8:1; 9:1, 2) Pa mulandu wa kutungililwa na Kayafa, Sauli alemona kwati imicitile yakwe yali bushininkisho bwa muntu uulebombela Lesa mu kupimpa, lelo kwena abulilwe icitetekelo ca cine. (Imilimo 22:3-5) Kanshi, Sauli afililwe ukwiluka ukuti Yesu e Mesia wa cine. Lelo Sauli aishilekutuluke ci ilyo Yesu wabuushiwa mu cipesha amano alandile kuli wena pa musebo wa kuya ku Damaseke.—Imilimo 9:3-6.
7. Cinshi cacitike kuli Sauli ilyo akumene na Yesu pa musebo wa kuya ku Damaseke?
7 Bwangu bwangu pa numa ya ici, umusambi Anania atuminwe ku kushimikila kuli Sauli. Aciba ni mwe bushe nga mwalicincimwike pa kuya kuli Sauli? Anania aali no mwenso, lelo kwena alilandile na Sauli cikuuku cikuuku. Umutima wa kwa Sauli walyalwike pa mulandu wa kukumana na Yesu mu cipesha mano pa musebo wa kuya ku Damaseke. (Imilimo 9:10-22) Aishileishibikwa ukuti umutumwa Paulo, mishonari wapimpa uwa Bwina Kristu.
Uwafuuko Mutima Lelo Uwashipa
8. Yesu alangile shani imibele ya kwa Wishi ukukuma ku bantu abalecita ifyabipa?
8 Yesu aali kabila wa Bufumu uwapimpa kabili uwafuuka lelo uwashipa ilyo aleba na bantu. (Mateo 11:29) Alangile imibele ya kwa Wishi wa ku muulu, uukonkomesha ababifi ukuleka imibele yabo iyabipa. (Esaya 55:6, 7) Ababembu bena, Yesu alemona nga kuti bayaluka, e lyo abakoselesha ukucite fyo. (Luka 7:37-50; 19:2-10) Ukucila ukusuusha abantu pa mulandu ne fyo balemoneka, Yesu apashenye icikuuku ca kwa Wishi, ukutekanya, no kushishimisha ku kuleka balapile. (Abena Roma 2:4) Ukufwaya kwa kwa Yehova kwa kuti abantu ba misango yonse balapile pa kuti bakapusuke.—1 Timote 2:3, 4.
9. Esaya 42:1-4 yafikilishiwe shani muli Yesu kabili cinshi twingasambililako?
9 Ukulanda pa fyo Yehova alemona Yesu Kristu, kalemba we Landwe Mateo ayambula amashiwi ya mu kusesema aya kuti: “Moneni! Umubomfi wandi uo nasalile, uwatemwikwa wandi, uo umweo wandi wabekelwamo! Nkabika umupashi wandi pali wene, kabili akalondolwela inko umwalola ubulungi. Takacite fikansa, nangu kubilikisha, no muntu takomfwe ishiwi lyakwe mu misebo iikalamba. Takafune tete ilyafwantika, kabili iciku icilefuuka icushi takacishimye, akasuke akalenge ubulungi ukucimfya. Cine cine, inko shikasubila mwi shina lyakwe.” (Mateo 12:17-21; Esaya 42:1-4) Ukumfwana na ya mashiwi ya mu kusesema, Yesu taipoosele mu kukansana kwa ciwowo. Na lintu fye alepakaswa, alandile icine mu nshila ya kuti aba mutima wa bufumacumi balesekelamo.—Yohane 7:32, 40, 45, 46.
10, 11. (a) Nangu ca kutila abaFarise baali pali bakakaanya ba kwa Yesu abaishibikwe kuli bonse, mulandu nshi ashimikilile kuli bamo aba bene? (b) Limo limo Yesu aleasuka shani abalemukaanya, lelo cinshi ashalecita?
10 Ilyo alebomba umulimo wakwe, Yesu alandile ku baFarise abengi. Nangu ca kuti bamo pali bene baleesha ukumwikata ku cebo, Yesu tasondwelele ukuti bonse bene baiminine pa bubi. Cimoneka kwati Simone, umuFarise uwalelengulula nga nshi, alefwaisha ukuba na Yesu mupepi e ico alimwitile ku ca kulya. Yesu alisumine ubwite no kuyashimikila ku basangilweko. (Luka 7:36-50) Inshita imbi, umuFarise walumbuka uwe shina lya Nikodemo aishile kuli Yesu ubushiku. Yesu tamushimawile pa kulolela ukufikila pafiita. Lelo, ashimikile kuli Nikodemo pa kutemwa kwa kwa Lesa ukwa kutumo Mwana wakwe pa kuti abengamutetekela bakapusuke. Kabili Yesu cikuuku cikuuku alondolwele ubucindami bwa kumfwila amapekanyo ya kwa Lesa. (Yohane 3:1-21) Pa numa Nikodemo aishilelandilako Yesu ilyo abaFarise basuushishe imilimo isuma iyacitile Yesu.—Yohane 7:46-51.
11 Yesu alishibe bwino bwino ubumbimunda bwa balefwaya ukumwikata ku cebo. Talekele bakakaanya ukumulenga atampe ukukansana na bena. Lelo, apo calelinga aleasuka mu kwipifya ukupitila mu kulanda pa cishinte, icilangililo, atemwa ukwambula ilembo. (Mateo 12:38-42; 15:1-9; 16:1-4) Inshita shimbi shena Yesu taleasuka no kwasuka nga amono kuti tapali icisuma icali no kufumamo.—Marko 15:2-5; Luka 22:67-70.
12. Yesu aleafwa shani abantu te mulandu balemutuka?
12 Limo limo, abantu abaali ne fibanda balebilikisha pali Yesu. Nga cabe fyo, aleilama no kubomfya fye amaka yakwe ayo Lesa amupeele ku kufumye fibanda. (Marko 1:23-28; 5:2-8, 15) Abantu bamo nga bakalipa no kututuka ilyo tuli mu mulimo wa kushimikila, na ifwe tufwile ukuilama, kabili tufwile ukwesha sana ukuba aba cikuuku kabili abashilimuka.—Abena Kolose 4:6.
Mu Lupwa
13. Mulandu nshi abantu limo limo bakaanisha uwa mu lupwa uwatampa ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova?
13 Mu lupwa e mo abakonshi ba kwa Yesu bafwile ukuba sana abashishimisha. Umuntu uwaumfwikisha icine ca mu Baibolo alafwaisha ukuti ulupwa lwakwe na lo lukacumfwikishe. Lelo nga fintu Yesu asosele, aba mu lupwa kuti baba no bulwani. (Mateo 10:32-37; Yohane 15:20, 21) Kwaliba imilandu iingi iilenga. Ku ca kumwenako, ilyo ifyo tulesambilila mu Baibolo kuti fyatwafwa ukuba abafumaluka, abacetekelwa, kabili abacindikwa, Amalembo yasambilisha no kuti uo tufwile ukunakila sana ni Kabumba wesu. (Lukala Milandu 12:1, 13; Imilimo 5:29) Uwa mu lupwa uwasango kuti tulenakila sana Yehova ukucila ukunakila ku fyo alelanda kuti akalipa. Ilyo tuli na ba musango yo, cili icacindama nga nshi ukukonka ica kumwenako ca kwa Yesu ica kuilama!—1 Petro 2:21-23; 3:1, 2.
14-16. Cinshi calengele bamo ukwaluka abo kale balekaanya aba mu lupwa lwabo?
14 Abengi pali lelo abalebombela Yehova baali no mwina mwabo atemwa uwa mu lupwa umbi uwalekaanya ukwaluka uko baleyaluka ilyo balesambilila Baibolo. Abalekaanya limbi balyumfwilepo amashiwi yabipa pa Nte sha kwa Yehova, kabili napamo baletiina ati ulupwa lonse nomba lwali no kuba cimbi cimbi. Cinshi calengele ukuti baaluke? Ilingi line, icalengele ca kumwenako cisuma. Pa mulandu wa kuti uwasumina akonkenyepo fye ukumfwila ukufunda kwa mu Baibolo—ukusangwa lyonse ku kulongana kwa Bwina Kristu no kushimikila uku ninshi alesakamana ne milimo imbi iya mu lupwa no kushishimisha umusaalula onse—limo limo ukukaanya kwa mu lupwa kwaile kulecepa.—1 Petro 2:12.
15 Kakaanya napamo kuti alekaana ifyo mulemulondolwela muli Baibolo pa mulandu wa fyo bambi bamwebapo atemwa pa mulandu wa cilumba. E fyo cali ku mwaume umo mu United States uwatile alitemwa sana icalo cakwe. Bushiku bumo, ilyo umukashi wakwe aile ku kulongana kwa citungu, uyu mwaume asendele ifya kufwala fyonse no kufyuka. Inshita imbi, asendele imfuti no kufuma pa ng’anda ati naya ku kuipaya. Asosele ati ico alecitile fi ni co tatemenwe ukwalepepa umukashi wakwe. Lelo umukashi wakwe akonkenyepo fye ukumfwila ukufunda kwa mu Baibolo. Papitile imyaka 20 ukutula apo umwanakashi abelele Inte ya kwa Yehova e lyo umulume na o aishileba Nte. Mu Albania umwanakashi alikalipe sana pantu umwana wakwe umwanakashi alesambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova no kubatishiwa abatishiwa. Imiku 12 banyina baonawilile umwana wabo Baibolo. Lyena bushiku bumo bakupukwile Baibolo iipya iyo umwana wabo ashile pe tebulo. Cali fye nkuma ukuti yakupukwike pali Mateo 10:36, kabili nyina ailwike ukuti icalandilwe palya calimukumine. Pa mulandu wa kwangwako ku mwana wakwe, banyina balimukonkele ku bwato ubo aile ku kukwela pamo ne Nte shimbi ishaleya ku kulongana kwa citungu ku Italy. Ilyo banyina bamwene ukutemwana kwa baNte, uko balekumbatana, no kumwentemwenta no kumfwa uko baleseka mu nsansa, batampile ukwaluka mu fyo baletontonkanya. Bwangu bwangu pa numa ya ici, balisumine ukusambilila Baibolo. Pali lelo balabombesha ukwafwa bantu abatala balekaana.
16 Ilyashi limbi na lyo lya mwaume uwaleanga no mwele ku mukashi wakwe, ukulanda amashiwi ya musaalula nga nshi pali wena ilyo ali mupepi no kufika pa Ng’anda ya Bufumu. Mu kunakilila umukashi ayaswike ati: “Ingileni mu Ng’anda ya Bufumu, no kuimwena mwe bene.” Alingile, kabili mu kuya kwa nshita abele eluda wa Bwina Kristu.
17. Nga ca kuti limo limo mu ng’anda ya Mwina Kristu mwaba amafya, kufunda nshi ukwa mu Malembo ukwingafwa?
17 Nangu ca kutila bonse mu ng’anda mu mwenu Bena Kristu, limo kuti kwabako amafya ica kuti bamo basosa na mashiwi ya musaalula pa mulandu wa kukanapwililika kwa buntunse. Abena Kristu ba ku Efese wa pa kale balifundilwe bwino ukuti: “Ukusasuka konse ne cipyu no bukali no kootoka no musaalula fumyeni pali imwe pamo no bubi bonse.” (Abena Efese 4:31) Cimoneka kwati, ifyalecitika mu Efese, ukukanapwililika e lyo limo limo, ne fyo baali kale fyalekuma sana ubuKristu bwabo. Cinshi calebafwa ukwaluka? ‘Balelengwa abapya mu maka ayacincisha ukutontonkanya kwabo.’ (Abena Efese 4:23) Ilyo balesambilila Icebo ca kwa Lesa, ukwetetula pa fyo calebakuma, ukusangwa na Bena Kristu banabo, no kupepa mu mukoosha, ifisabo fya mupashi wa kwa Lesa fyalemonekesha mu mikalile yabo. Basambilile ‘ukubelana icikuuku, ukuba aba mitima ya nkumbu, abaitemenwa ukulekelelana filya na Lesa aitemenwe ukubalekelela muli Kristu.’ (Abena Efese 4:32) Te mulandu ne fyo bambi bengacita, tufwile ukushishimisha, ukuba ne cikuuku, aba nkumbu, kabili abalekelela. Cine cine, tatufwile ‘ukubwesesho muntu nangu umo ububi pa bubi.’ (Abena Roma 12:17, 18) Ukutemwa bambi icine cine ilyo tulepashanya Lesa e calungama ico tufwile fye ukucita.—1 Yohane 4:8.
Ukufunda Kulekuma Abena Kristu Bonse
18. Mulandu nshi ukufunda kusangwa pali 2 Timote 2:24 kwabelele ukwalinga kuli eluda mu Efese wa pa kale, kabili kuti kwayafwa shani Abena Kristu bonse?
18 Ukufunda kwa ‘kushishimisha ububi’ kulekuma Abena Kristu bonse. (2 Timote 2:24) Lelo pa kubala uku kufunda kwalungatikwe fye kuli Timote, uwalekabila kwene ilyo abombele bueluda mu Efese. Bamo muli cilya cilonganino balelandikisha sana kabili balesambilisha ifisambilisho fyalubana. Pa mulandu wa kuti tabaishibe bwino bwino umwalolele Amalango ya kwa Mose, bafililwe ukumfwikisha ubucindami bwa citetekelo, ukutemwa, na kampingu musuma. Icilumba calengele ukuti kube ukukansanina amashiwi, kabili bafililwe ukumfwikisha ifyalesambilisha Kristu no bucindami bwa kuipeelesha kuli bukapepa. Pa kulungike fintu, Timote alekabila ukushipa pa kulondolola icine ca mu Malembo pa nshita imo ine ukuba ne cikuuku kuli bamunyina. Ukupala baeluda ba pali lelo Timote alishibe ukuti umukuni tawali wakwe e ico alekabila ukusunga bambi mu nshila iilelundulula ukutemwa kwa Bwina Kristu no kwikatana.—Abena Efese 4:1-3; 1 Timote 1:3-11; 5:1, 2; 6:3-5.
19. Mulandu nshi cacindamina kuli ifwe bonse ‘ukufwaya ubufuke’?
19 Lesa acincisha abantu bakwe ‘ukufwaya ubufuke.’ (Sefania 2:3) Ishiwi lya ciHebere ilyapilibulwa ukuti “ubufuke” lilangilila imibele iilenga umuntu ukushishimisha ububi mu kutekanya, ukwabulo kukalifiwa nangu ukulandula. Shi natulepaapaata sana Yehova ukuti aletwafwa ukushishimisha no kumwimininako bwino, nangu ifintu fyafye shani.
Cinshi Mwasambilila?
• Ilyo bamusaalula, malembo nshi yengamwafwa?
• Cinshi calengele Sauli ukuba uwa musaalula?
• Ica kumwenako ca kwa Yesu kuti catwafwa shani ukubomba bwino na bantu aba misango yonse?
• Busuma nshi bwingafumamo ilyo twashishimisha mu milandile yesu pa ng’anda?
[Icikope pe bula 26]
Te mulandu ne fyo Sauli aishibikwe, Anania amusungile cikuuku cikuuku
[Icikope pe bula 29]
Umwina Kristu uulesakamana bwino bwino imilimo yakwe kuti alenga ukukaanya kwacepako mu lupwa
[Icikope pe bula 30]
Abena Kristu balalundulula ukutemwa no kwikatana