Ubushiku bwa kwa Yehova Ubwa Kutiinya Nabupalama

“Ibuuku lya kwibukisha lyalembelwe ku cinso cakwe, ilya babela Yehova akatiina, ilya batontonkanye shina lyakwe.”—MALAKI 3:16.

1, 2. Malaki asoka ulwa bushiku nshi ubwa kutiinya?

CALI ca kutiinya! Ilyo ubushiku bwaleca pa August 6, 1945, umusumba ukalamba walibongolwelwe mu kashita nyunsu. Mupepi na 80,000 balifwile! Amakumi ya makana balishiilwe mpondo! Umulilo walebilima! Ibomba lya nyukiliya lyali nalibombelapo. Cali shani ku Nte sha kwa Yehova mu kati ka kalya kayofi? Mwali fye Nte umo mu Hiroshima—uwakomeenwe mwi linga lya kucingilila ilya cifungo pa mulandu wa bumpomfu bwakwe ubwa Bwina Kristu. Icifungo caliwile no kushale citantaala, lelo munyinefwe tacenenwe. Nga fintu acibikile, ibomba lya atomu lyalimufwampwile ukufuma mu cifungo—napamo e cali fye ica kufumamo cisuma ico ibomba lyapwishishishe.

² Nangu ca kuti kulya kupuulika kwe bomba kwali ukwa kutiinya, kulacepa lintu kwalinganishiwa ku “bushiku bwa kwa Yehova, ubukulu kabili ubwa kutiinya” ubulalilile fye pa ntanshi. (Malaki 4:5) Ca cine, kwalibako inshiku sha kutiinya mu nshiku shapita, lelo ubu bushiku bwa kwa Yehova bukacila shonse shiine.—Marko 13:19.

 3. Kucilana nshi kwingamonwa pa kati ka “bantunse bonse” no lupwa lwa kwa Noa abaikeleko pa ntanshi ya Mulamba?

³ Mu kasuba ka kwa Noa “abantunse bonse [baonawile] mibele yabo pano isonde,” kabili Lesa abilishe ukuti: “Pe sonde paisulapo ulufyengo ulwafuma kuli bene; kabili, mona, ine ndebonawila kumo ne sonde.” (Ukutendeka 6:12, 13) Nga fintu calembwa pali Mateo 24:39, Yesu atile abantu “tabaishibe lyasukile ilyeshi lyaisa no kusenda bonse.” Lelo Noa wa busumino, “kabila wa bulungami,” alipusunswike ulya Mulamba, capamo no lupwa lwakwe ulutiina Lesa.—2 Petro 2:5.

 4. Ca kumwenako nshi ica kusoka icapayanishiwa na Sodomu na Gomora?

⁴ “Ifyo fine,” e fyashimika Yuda 7, “na ’bena Sodomu na Gomora ne mishi iyashingulukako, pa . . . kucita bucilende no kukonke fye shiku, baimikwako ica kumwenako, mu kucula ku mulilo wa muyayaya.” Abo bantu babulwa bukapepa balilobele pa mulandu wa musango wabo uwa bumi uwa kuselausha. Shi amekashi ya calo ca muno nshiku ayakongamina ku kwampana kwa bwamba yengasokwako kuli ici! Mona, nangu cibe fyo, ukuti Lote waletiina Lesa na bana bakwe abanakashi balipusushiwe aba mweo muli kalya akayofi, nga fintu fye bakapepa ba kwa Yehova bakacingililwa mu kati ka bucushi bukalamba ubulepalamina lubilo lubilo.—2 Petro 2:6-9.

 5. Cinshi cintu twingasambilila ukufuma ku mapingushi ayaputunkanishiwe pali Yerusalemu?

⁵ Lyene languluka ifya kumwenako fya kusoka ifyapayanishiwe lintu Yehova abomfeshe imilalo yalecandila ukupyangapo Yerusalemu, umusumba wa bukata uyo pa nshita imo wali “ukusekelela kwa pano isonde ponse.” (Ilumbo 48:2) Ifi ifya kuponako fyabamo akayofi fyacitike, intanshi mu 607 B.C.E. kabili lyene mu 70 C.E., pa mulandu wa kuti abaleitunga ukuba abantu ba kwa Lesa bashiile ukupepa kwa cine. Ku ca buseko, ababomfi ba bucishinka aba kwa Yehova balipusunswike. Akayofi ka mu 70 C.E. (akalangililwe pe samba) kalondololwa pamo ngo “bucushi, ubwa kuti tabwaponene ubwabe fi ukufuma ku citendekelo ca kulenga uko Lesa alengele no kufika [lilya].” Bwafumishepo umupwilapo imicitile ya fintu iya busangu iya ciYuda, kabili mu cine cine muli kulya kuloshako ‘tabwakabeko na kabili.’ (Marko 13:19) Lelo nelyo fye ni uku kuputunkanya kwa bupingushi bwa bulesa kwali fye cinshingwa ca “Bucushi bukalamba” ubo nomba buletiinya imicitile ya fintu iya calo conse.—Ukusokolola 7:14.

 6. Mulandu nshi Yehova asuminishisha utuyofi?

⁶ Mulandu nshi Lesa engasuminishisha utuyofi twabipisha, mu kuba no kulofyo bumi bwafulishe fyo? Ukukuma kuli Noa, Sodomu na Gomora, na Yerusalemu, Yehova aleputunkanya ubupingushi pali abo abaonawile imibele ya pano isonde, abaali nabakantaika uno planeti wayemba mu kuba no kukowesha kwa cine cine no kubola kwa mibele isuma, kabili abo basangukile, nelyo ukukaana, ukupepa kwa cine. Ilelo twiminine pa nembenembe ya kuputunkanya kwa bupingushi ubulesanshamo fye bonse ubo buli no kwandatila icalo conse.—2 Abena Tesalonika 1:6-9.

“Mu Nshiku sha Kulekelesha”

 7. (a) Cinshi cintu amapingushi ya bulesa aya pa kale yalecitilako icikope? (b) Cilolelo nshi ica bukata icilalilile pa ntanshi?

⁷ Isho nshita sha bonaushi isha pa kale shalecitilako icikope ubucushi bukalamba ubwa kutiinya ubwalondololwa pali 2 Petro 3:3-13. Umutumwa asoso kuti: “Ica kubalilapo, mwaishibo kuti mu nshiku sha kulekelesha mukesa bakapumya ne fya kupumya fyabo, abendo mwabelo lunkumbwa lwabo lwine.” Lyene, ukutontomesha pa bushiku bwa kwa Noa, Petro alembo kuti: “Pano isonde apalipo lilya, pa kuponenwe lyeshi, palyonaike, lelo imyulu ne calo ifya nomba fyabakilwo mulilo ku cebo ico cine, fyabikilwo bushiku bwa kusekwa kabili bwa boni bwa bantu abashipepa.” Pa numa ya bulya bucushi bwakulisha pali bonse, imitekele ya Bufumu iyapembelelwa pa nshita ntali iya kwa Mesia ikaletako ifipya—“imyulu ipya ne calo cipya . . . , umwaikalo bulungami.” Mwandi cilolelo ca buseko!

 8. Ni shani fintu ifya kuponako fya mu calo fileselela ku kalume?

⁸ Muli uno mwanda wesu uwa myaka uwalenga 20, ifya kuponako fya mu calo fyaliselela mu kulundulukilako ukulola ku kalume. Nangu cingati ubonaushi bwa Hiroshima tabwaletelweko na Lesa, kuti pambi bwalundwa ku “fya kutiinya” fintu Yesu aseseme ukuti fyali no kucitika mu nshita ya ku mpela. (Luka 21:11) Bulya bonaushi bwatendeke icintiinya ca manyukiliya ico cicili cileshininda ukupala ikumbi lya cikuuku pa mutundu wa muntu. Muli fyo, umutwe wa lyashi muli The New York Times iya November 29, 1993, ubelengwa ukuti: “Napamo Imfuti Kuti Shaleko Kubomfiwa Lelo Ifyanso fya Manyukiliya Ficilipo.” Pali ino nshita, inkondo sha pa kati ka nko, isha mishobo, ne mitundu shalitwalilila ukwipayaulula abantu icabipisha. Mu nkondo sha ku numa ubwingi bwa ndase baleba bashilika. Ilelo, amaperesenti 80 aya ndase sha bulwi bacitwa lipoti ukuba abekala calo fye, ukulundako amamilioni abafulumuka ukufuma ku shamyabo pamo nge mbutushi.

 9. Ni shani fintu intungulushi sha fya mapepo shalangisha bucibusa ne calo?

⁹ Intungulushi sha fya mapepo ilingi line shalilangisha, kabili shitwalilila ukulangisha, “bucibusa ne calo” pa kuibimbamo mu kucincila mu nkondo na muli bumwaluka bwafulishamo kusuumyo mulopa. (Yakobo 4:4) Bamo balibombela capamo na bakanabesa bafunuka aba fya makwebo ya mu calo ilyo aba balepanga ifyanso fya mfwa ifingi no kwimika imishiika ya miti ikola. Ku ca kumwenako, The New York Times iyacitile lipoti pa lwa kwipaiwa kwa ntungulushi ya miti ikola iya ku South America, yalondolwele ukuti: “Ukufishilisha imibombele yakwe iya fya miti ikola pa kubepekesha ukukwata amakwebo ya mwi funde kabili nga kashukisha, alikwete ubulangisho bwakwe umwine pa radio kabili ilingi line aleya na bashimapepo ba Roma Katolika.” The Wall Street Journal yacitile lipoti ukuti ukulunda pa konaula ubumi bwa mamilioni abakunkwime ku miti ikola, iyi ntungulushi ya fya miti ikola pa lwakwe akambishe ukwipaiwa kwa makana ya bantu. The Times iya ku London yalandilepo kuti: “Ilingi line inkomi shilalipila indalama sha Minsa yaibela iya kutootela . . . pa nshita imo ine ilyo iminsa ya ufwile ilecitwa mu cifulo cimbi.” We bubifi!

10. Ni shani fintu tulingile ukumona ukubipilako kwa mibele ya calo?

¹⁰ Nani eshibe ubucushi buntu aba abantu baobelwa ne fibanda bacili no kuleta pano isonde? Nga fintu 1 Yohane 5:19 ilondolola, “pano isonde ponse palaala mu maka ya Mubifi,” Satana Ciwa. Ilelo “kalanda kuli imwe, mwe calo na bemba! pa kuti Kaseebanya naikila pali imwe, ali ne cipyu cikalamba, pa kwishibo kuti ali ne nshita inono fye.” (Ukusokolola 12:12) Ku ca buseko, nangu ni fyo, Abena Roma 10:13 balatwebekesha ukuti “Umuntu onse uwalilila kwi shina lya kwa [Yehova, NW] akapusuka.”

Lesa Apalama mu Bupingushi

11. Mibele nshi iyali mu Israele iyabalamwine ubusesemo bwa kwa Malaki?

¹¹ Kumfwa ku lwa nshita ya ku ntanshi iipaleme iya mutundu wa muntu, ubusesemo bwa kwa Malaki bupeelako icitontonshi pa lwa cili mupepi no kucitika. Malaki aali wa kulekelesha mu mutande walepa uwa bakasesema ba ciHebere. Israele aali nakumanya ukupomonwa kwa Yerusalemu mu 607 B.C.E. Lelo imyaka 70 pa numa Yehova alangishe inkumbu shabamo icikuuku ca kutemwa mu kubwesesha lulya luko ku calo cabo. Nangu cibe fyo, mu kati fye ka myaka umwanda, Israele na kabili alesensenukila ku busangu no bubifi. Abantu balesaalula ishina lya kwa Yehova, ukusuula amalango yakwe ayalungama, no kukoweshe tempele lyakwe pa kuleta inama ishapofula, ishalemana, ne shalwala ku kupeele lambo. Baleleka abakashi ba ku bulumendo bwabo pa kuti bengoopa abanakashi bambi bambi.—Malaki 1:6-8; 2:13-16.

12, 13. (a) Kulopolola nshi kwakabilwa kwi bumba lya bushimapepo ilya basubwa? (b) Ni shani fintu ibumba likalamba na lyo limwenamo mu kusangulula?

¹² Umulimo wa kulopolola walekabilwa. Walilondololwa pali Malaki 3:1-4. Ukupala Israele wa pa kale, Inte sha kwa Yehova isha muno nshiku shakabile ukusangululwa, e co umulimo wa kulopolola uwalondololwa na Malaki kuti wabomba kuli bene. Ilyo inkondo ya calo iya kubalilapo yalepalamina ukupwa, Abasambi ba Baibolo bamo, nga fintu Inte shaishibikwe pali iyo nshita, tabali abashibuulamo ulubali umupwilapo mu milandu ya mu calo. Mu 1918, Yehova atumine “nkombe ya Cipingo,” Yesu Kristu, kwi tempele Lyakwe ilya ku mupashi ku kusangulula akalibumba kanono aka bakapepa Bakwe ukufuma ku kukantaikwa ne calo. Mu busesemo Yehova aipwishe ukuti: “Ni ani uwingashipikishako pa bushiku bwa kwisa [kwa nkombe]? kabili ni ani uwingeminina pa kumoneka kwakwe? Pantu wene aba ngo mulilo wa kwa kalopola, kabili nga sabuni wa kwa kasamba; akekala uwa kulopola kabili uwa kusangulula silfere, kabili akasangulula abana baume ba kwa Lebi [ibumba lyasubwa ilya bushimapepo] no kubakamuna nga golde na silfere, bakasuke ababa kuli Yehova aba kupalamikile fya bupe mu bulungami.” Pamo nga abantu balopololwa, e fintu fye bacita!

¹³ Ibumba lyasubwa ilya bushimapepo ni mpendwa fye 144,000. (Ukusokolola 7:4-8; 14:1, 3) Ni shani, nangu ni fyo, pa lwa Bena Kristu bambi abaipeela ilelo? Nomba abengilishiweko ukufika mu mamilioni, aba bapanga “ibumba likalamba” ilyo na lyo ilili no kusangululwa ukufuma ku nshila sha ku calo, ‘ukusamba amalaya yabo, no kuyabuutusha mu mulopa wa Mwana wa mpaanga.’ (Ukusokolola 7:9, 14) Muli fyo, pa kubelesha icitetekelo mwi lambo lya cilubula ilya mwana wa Mpaanga, Kristu Yesu, balasungilila ukwiminina kwasanguluka pa ntanshi ya kwa Yehova. Balibalayo kupusunsuka ukupula mu bucushi bukalamba bonse, ubushiku bwa kutiinya ubwa kwa Yehova.—Sefania 2:2, 3.

14. Mashiwi nshi yantu abantu ba kwa Lesa balingile ukumfwila ilelo ilyo baletwalilila ukulundulula ubuntu bupya?

¹⁴ Capamo na bashalapo ba bushimapepo, ili bumba likalamba lifwile ukumfwila amashiwi yalundwapo aya kwa Lesa ayatila: “Nkapalama kuli imwe ku kucito bupingushi; kabili nkabe nte iyayanguka pa ba malele, kabili pa ba bucende, kabili pa balapo bufi, kabili pa bafyenenkesho wa cilambu ku cilambu cakwe, mukamfwilwa ne nshiwa, kabili pa basunkilisho mulebeshi ku mbali, no kuntiina iyo . . . Pantu ine Yehova nshiteluka.” (Malaki 3:5, 6) Iyo, ifipimo fya kwa Yehova tafiteluka, e co mu katiina ka kuli Yehova, abantu bakwe ilelo bafwile ukusengauka ukupepo tulubi kwa misango yonse no kuba aba cishinka, abafumacumi, kabili aba bukapekape ilyo baletwalilila ukulundulula ubuntu bwa Bwina Kristu.—Abena Kolose 3:9-14.

15. (a) Bwite nshi ubwabamo inkumbu buntu Yehova atambulula? (b) Ni shani fintu twingasengauka ‘ukufinsha’ Yehova?

¹⁵ Yehova atambulula ubwite ku bali bonse abo pambi abapumbuka ukufuma ku nshila shakwe ishalungama, ukusoso kuti: “Bweleleni kuli ine, na ine ndebwelela kuli imwe.” Nga ca kuti baipusha ukuti: “Ni mu nshi tulebwelelela?” asuko kuti: “Mulefinsha ine.” Kabili pa kwasuke cipusho calundwapo ica kuti: “Ni mu nshi twamufinshisha?” Yehova alondolola ukuti balimufinsha pa kufilwa ukuleta ifyawamisha nge fya kuninika ifya pe tempele lyakwe. (Malaki 3:7, 8) Pa kuba natusanguka ulubali lwa bantu ba kwa Yehova, mu cine cine tulingile ukufwaya ukupeelesha amaka yesu ayawamisha, ukulamuka, ne fikwatwa fya ku mubili mu mulimo wa kwa Yehova. Muli fyo, ukucila ukufinsha Lesa, ‘tubalo kufwayo bufumu no bulungami bwakwe.’—Mateo 6:33.

16. Kukoselesha nshi tusanga pali Malaki 3:10-12?

¹⁶ Kwalibako icilambu kuli bonse abakaana inshila sha kuisekesha, isha kutemwa ifikwatwa fya ku mubili isha mu calo, nga fintu Malaki 3:10-12 alangilila ukuti: “Mundabwile kuli ico, e fyo Yehova wa milalo asosa; mumone nga nshakamwiswile ifipunda fya mu muulu, no kumupongolwele paalo, kukasuke kukabule incende ya kubapo.” Ku bantu bonse abatesekesha, Yehova alayo lubanda lwa ku mupashi no kusanduluka. Alundako kuti: “Inko shonse shikamulumbwilo kushuka; pantu imwe mukabe calo ca kubekwa.” Bushe te fintu caba ku mamilioni ya bantu ba kwa Lesa abatasha ukupulinkane sonde ilelo?

Bakasunga ba Bumpomfu mwi Buuku lya Mweo

17-19. (a) Ni shani fintu icimfulumfulu ca mu Rwanda cayambukila bamunyinefwe kulya? (b) Kushininwa nshi kuntu aba bonse aba busumino batwalilila ukuba na ko?

¹⁷ Pali ino nshita, kuti pambi twalanda pali bumpomfu bwa bamunyinefwe ne nkashi abena Rwanda. Lyonse balileta ifya kuninika fya ku mupashi ifyawamisha ku ŋanda ya kwa Yehova iya ku mupashi iya kupepa. Ku ca kumwenako, pe Bungano lyabo ilya Citungu ilya “Ukusambilisha kwa Bulesa” mu December 1993, bakasabankanya babo aba Bufumu 2,080 balaalike impendwa ya basangilweko 4,075. Kwaliko Inte shipya ishabatishiwe 230, kabili muli aba, mupepi na 150 balembeshe umulimo wa bupainiya bwa kwafwilisha umweshi wakonkelepo.

¹⁸ Lintu ulupato lwa mushobo lwapuukile mu April 1994, Inte ukufika kuli 180, ukusanshako kangalila wa musumba mu Kigali, umusumba ukalamba, no lupwa lwakwe lonse, balipaiwe. Bakapilibula mutanda pe ofesi lya Watch Tower Society mu Kigali, bane pali bene abaHutu na baTutsi babili, batwalilile ukubomba pa milungu yafulilako pe samba lya fintiinya fyakulisha, ukufikila abaTutsi bafulumwike, ukuyaipaiwilwa fye pa ncende ya kupikitilapo. Mu kupelako, ukusenda ifyashele ku fibombelo fyabo ifya makompyuta, abashelepo bane bafulumukile ku Goma, mu Zaire, uko muli bucishinka batwalilile ukupilibula Ulupungu lwa kwa Kalinda mu lulimi lwa ciKinyarwanda.—Esaya 54:17.

¹⁹ Ishi Nte ishili imbutushi, nangu cingati bali mu mibele yabipisha, lyonse balombele ica kulya ca ku mupashi pa ntanshi ya kulomba ifya ku mubili. Mu kuba no kuipeela bulilambo kwakulisha, bamunyina bakwato kutemwa ukufuma mu fyalo fyafulilako bali na maka ya kubatuminako ifipe fimo. Ukupitila mu milandile yabo no kuisunga kwabo ukwabamo muyano pe samba lya kukanshika, ishi mbutushi shalicitilo bunte bwakulisha. Mu cine cine balitwalilila ukupeela ukupepa kwa kuli Yehova ifyawamisha fyabo. Balilangisha ukushininwa ukupala kulya ukwa kwa Paulo ukwalumbululwa pa Abena Roma 14:8 ukuti: “Nga twaba no mweo, ni kuli Shikulu twabela no mweo, kabili nga twafwa, ni kuli Shikulu twafwila. E ico nangu tuli no mweo, kabili nangu twafwa, tuli ba kwa Shikulu.”

20, 21. (a) Mashina ya bani ayashalembwa mwi buuku lya kwibukisha ilya kwa Yehova? (b) Mashina ya bani yasangwa mwi buuku, kabili mulandu nshi?

²⁰ Yehova alasunga icalembwa ca bamubombela muli bumpomfu bonse. Ubusesemo bwa kwa Malaki bwatwalilila ukuti: “E lyo abali na ’katiina kuli Yehova balesoshanya; na o Yehova alepeepeka, no kuumfwa, ne buuku lya kwibukisha lyalembelwe ku cinso cakwe, ilya babela Yehova akatiina, ilya batontonkanye shina lyakwe.”—Malaki 3:16.

²¹ Fintu cili icakatama ilelo ukuti tulangishe akatiina ka bukapepa pa kucindike shina lya kwa Yehova! Ukucite fyo, tatwakacule ubupingushi bwakosa, nge fikacula abo mu kubamo lunkumbwa abatungilila imicitile ya cino calo. Pa Ukusokolola 17:8 pashimiko kuti ‘amashina yabo tayalembwa mwi buuku lya mweo.’ Mu kubamo ukupelulula, ishina lyapulamo ilyalembwa mwi buuku lya mweo ilya kwa Yehova ni lilya ilya kwa Kelenganya wa mweo, Umwana wine uwa kwa Lesa, Yesu Kristu. Mateo 12:21 abilisho kuti: “Na ’Bena fyalo bakacetekela mwi shina lyakwe.” Ilambo lya cilubula ilya kwa Yesu lyebekesha ubumi bwa ciyayaya kuli bonse ababelesha icitetekelo muli lyene. Mwandi lyaliba lishuko amashina yesu ukulembwa muli cilya cimfungwa!

22. Kulekana nshi kukabo kwamonekesha lintu Yehova aputunkanyo bupingushi?

²² Bushe cikaba shani ku babomfi ba kwa Lesa mu bupingushi? Yehova ayasuka pali Malaki 3:17, 18 ukuti: “Nkabalanguluka, ifyo umuntu alanguluka umwana wakwe umwaume uumubombela. E lyo mukabwela no kumona apalekene umulungami no mubifi, apalekene uubombela Lesa no ushimubombela.” Uku kulekana kukaba ukwamonekesha kuli bonse: ababifi, bakabapaatulako ukuya ku kulimunwa kwa muyayaya, na balungami, bakasenaminwa no bumi bwa muyayaya mu mitekele ya Bufumu. (Mateo 25:31-46) Muli ifyo ibumba ilya bapale mpaanga likapusunsuka ubushiku bwa kwa Yehova ubukulu kabili ubwa kutiinya.

Bushe Uleibukisha?

◻ Mapingushi nshi yantu Yehova aputunkenye ayalembwa mu Baibolo?

◻ Ni shani fintu imibele ilelo ilingene na ilya iya mu nshita sha pa kale?

◻ Kulopolola nshi kwacitikako mu kufikilisha ubusesemo bwa kwa Malaki?

◻ Mashina ya bani ayalembwa mwi buuku lya kwa Lesa ilya kwibukisha?