Tatuikalila Fwe Bene Fweka
“[Kristu] afwilile bonse ukuti abali abomi beikalila abene beka kabili iyo.”—2 Abena Korinti 5:15.
1, 2. Lifunde nshi ilya mu Malembo ilyalengele abakonshi ba kwa Yesu aba kubalilapo ukucimfya bukaitemwe?
CILI ni pa bushiku Yesu alalekelesha ukuba pano isonde. Mu nshita fye inono, alatuula ubumi bwakwe pa mulandu wa bantu bonse abali no kutetekela muli wena. Pali cilya cine cungulo bushiku, Yesu aeba abatumwa bakwe aba cishinka ifyebo fyacindama ifingi. Pa fyebo abeba pali ne funde likumine imibele yacindama iili no kwishibisha abakonshi bakwe. Atila: “Ndemupeele funde lipya, ilya kuti muletemwana; ifyo namutemenwe, e fyo na imwe muletemwana. Muli ici e mo bonse bakeshibilo kuti muli basambi bandi, nga mwaba no kutemwana.”—Yohane 13:34, 35.
2 Abena Kristu ba cine bafwile ukuba abaipeelesha mu kutemwana no kupoosa amano ku fyo bambi bakabila ukucila ifyo bena bakabila. Umwina Kristu tafwile ukushingashinga pa ‘kutuulila abanankwe umweo wakwe.’ (Yohane 15:13) Bushe Abena Kristu ba kubalilapo bayankwileko shani kwi funde lipya? Mu citabo cakwe icitwa Apology, Tertullian, uwaikeleko mu myaka ya ba100 C.E., ayambwile abantu bamo abalandile amashiwi yamo pa Bena Kristu. Batile: ‘Moneni ifyo batemwana; ifyo baipekanya ukufwila abanabo.’
3, 4. (a) Cinshi tulingile ukulwishisha bukaitemwe? (b) Cinshi twalalandapo muli cino cipande?
3 Na ifwe bene tufwile ‘ukulasendelana ifisendo, pa kuti tufishepo ifunde lya kwa Kristu.’ (Abena Galatia 6:2) Lelo, cimo icitucilikila sana ukumfwila ifunde lya kwa Kristu no ‘kutemwa Yehova Lesa wesu no mutima wesu onse, umweo wesu onse, ukutontonkanya kwesu konse, no kutemwo munensu nga fwe bene,’ ni bukaitemwe. (Mateo 22:37-39) Apo tatwapwililika, lyonse fye tufwaya ukulaisekesha fwe bene. Na kabili, kulaba ubwafya bwalekanalekana ubwa cila bushiku, ukucimfyanya kuba pa sukulu nelyo pa ncito, no kubombesha tubombesha pa kuti tukwate ifyo tukabila. Ifi fyonse filenga bukaitemwe ubo twafyalwa na bo ukuluminako. Bukaitemwe buya bulekulilako fye. Umutumwa Paulo asokele ukuti: “Mu nshiku sha kulekelesha . . . abantu bakaba abaitemwa.”—2 Timote 3:1, 2.
4 Mupepi na ku mpela ya mulimo wakwe uwa pano isonde, Yesu afundile abasambi bakwe ifunde lyali no kubafwa ukucimfya bukaitemwe umwali ifintu fitatu. Lifunde nshi ilyo line, kabili kuti lyatunonsha shani?
Icingatwafwa Ukulwisha Bukaitemwe
5. Ilyo Yesu aleshimikila ku kapinda ka ku kuso aka Galili, lyashi nshi aebele abasambi bakwe, kabili mulandu nshi lyabasakamikile?
5 Yesu aleshimikila mupepi na ku Kaisarea Filipi ku kapinda ka ku kuso aka Galili. Iyi ncende ya mutende kabili iyayemba nalimo yaweme sana ukutushishako ukucila ukuyako mu kusambilila ifya kuikaana. Na lyo line, ilyo Yesu ali kulya, atendeke ukweba abasambi bakwe ukuti “aalingile ukuya ku Yerusalemu no kucula ifintu ifingi ku bakalamba na bashimapepo bakalamba na bakalemba, no kwipaiwa, na pa bushiku bwalenga shitatu akabuushiwa.” (Mateo 16:21) Mwandini ili lyashi lifwile lyalisakamike abasambi ba kwa Yesu, pantu pali iyi nshita bale-enekela Intungulushi yabo ukutendeka ukuteka pali lino isonde!—Luka 19:11; Imilimo 1:6.
6. Mulandu nshi Yesu akalipilile Petro na maka?
6 Palya pene Petro ‘atwele [Yesu] ku mbali, kabili atendeke ukumukalipila ati: “Ifyo te fyo, mwe Shikulu; ico tacakamucitikile nakalya.”’ Bushe Yesu amwaswike shani? Baibolo itila: “Ilyo apilibwike, aebele Petro ati: ‘Kabiye ku numa yandi, we Satana! Uli ca kupunwisha kuli ine, pantu tautontonkanya ifya kwa Lesa, kano ifya bantu.’” Mwandini pali ubupusano ubukalamba pa fyo aba babili baletontonkanya! Mu kuitemenwa Yesu alisumine ukubomba umulimo wa kuipeelesha uo Lesa amupeele—e kutila umulimo uwali no kumulenga ukufwila pa cimuti ca kucushiwilwapo mu myeshi fye inono iyali no kukonkapo. Petro ena alefwaya ukuti Yesu aleisekesha. Atile: “Ifyo te fyo.” Ukwabula no kutwishika Petro ali na mapange ayasuma. Na lyo line, Yesu alimukalipile pantu pali kalya kashita Petro alekele Satana ukumusonga. Petro ‘taletontonkanya ifya kwa Lesa, lelo aletontonkanya ifya bantu.’—Mateo 16:22, 23.
7. Nge fyo calembwa pali Mateo 16:24, fintu nshi Yesu aebele abakonshi bakwe ukucita?
7 Na lelo line, ifyebo fyapalana na filya Petro aebele Yesu kuti twafyumfwa. Ilingi line icalo cincisha umuntu ‘ukuisekesha’ nelyo ‘ukucita ifintu ifingamwangukila.’ Lelo, ico Yesu atile e cawama, cintu capusanako nga nshi. Aebele abasambi bakwe ukuti: “Umuntu nga alefwaya ukunkonka, aikaane umwine, asende icimuti cakwe ica kucushiwilwapo, alenkonka.” (Mateo 16:24) Icitabo ca The New Interpreter’s Bible, catila: “[Yesu] tale-eba abashali basambi bakwe ukuti bese babe abasambi, lelo ale-eba abayankwile kale ku bwite bwakwe ukuti batontonkanyepo sana pa fyo ukuba umusambi wa kwa Yesu kupilibula.” Abasumina mu buKristu bafwile ukucita ifintu fitatu ifyo Yesu alandilepo muli ili lembo. Natulande pali cimo cimo ica ifi fintu.
8. Londololeni umwalola ukuikaana mwe bene.
8 Ica kubalilapo, tufwile ukuikaana fwe bene. Ishiwi lya ciGriki ilyapilibulwa ati “aikaane umwine” lipilibula ukukaana ifiletusekesha nelyo ifingatuwamina. Ukuikaana fwe bene takupilibula fye ukuipusula kuli fimo fimo ifyo twatemwa; kabili takupilibula ukuba umutukami nelyo ukuyonaula fwe bene. ‘Tatuli ba fwe bene’ mu kuti tulaitemenwa ukuituula kuli Yehova no kutuula fyonse ifyo twakwata. (1 Abena Korinti 6:19, 20) Ukucila ukuba na bukaitemwe, ifwe lyonse tufwaya ukulaumfwila Lesa. Ukuikaana fwe bene kupilibula ukupampamina pa kucita ukufwaya kwa kwa Lesa, nangu ca kuti nalimo teti tutemwe ukucite fyo. Tulanga ukuti twali-ipeelesha kuli Lesa ilyo tuipeela kuli wena no kubatishiwa. Lyena tutwalilila ukubombesha ukulacita ifintu ukulingana no kuipeela kwesu ukufikila imfwa.
9. (a) Bushe icimuti ca kucushiwilwapo caleimininako finshi ilyo Yesu aali pano isonde? (b) Bushe tusenda shani icimuti cesu ica kucushiwilwapo?
9 Ica bubili ca kuti tufwile ukusenda icimuti cesu ica kucushiwilwapo. Mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, icimuti ca kucushiwilwapo caleimininako ubucushi, umuseebanya, ne mfwa. Ilingi line, tupondo fye e to baleipaila pa cimuti ca kucushiwilwapo nelyo ukukobeka ifitumbi fya tuko ku cimuti. Ilyo Yesu asosele aya mashiwi, alepilibula ukuti Umwina Kristu afwile ukuiteyanishisha ku kupakaswa, ukusuulwa, nelyo fye ukwipaiwa, pantu tali wa pano calo. (Yohane 15:18-20) Ifipimo fyesu ifya Bwina Kristu filatulenga tupusaneko ku bantu ba muno calo, kanshi aba bantu kuti ‘batusaalula.’ (1 Petro 4:4) Ici kuti cacitika ilyo tuli pa sukulu, ku ncito, nangu fye ni mu lupwa mwine. (Luka 9:23) Na lyo line, twali-iteyanya ukushipikisha ukusuulwa kwa muli cino calo pantu tatuikalila fwe bene fweka. Yesu atile: “Muli aba nsansa ilyo abantu bamupontela no kumupakasa no kumubepesha umusango onse wa bubifi pa mulandu wandi. Sekeleleni no kwanga, pantu icilambu cenu cikalamba mu muulu.” (Mateo 5:11, 12) Ca cine, ukusenaminwa na Lesa e kwacindamisha.
10. Finshi fyabimbwa mu kulakonka Yesu?
10 Ne calenga butatu, Yesu atile tufwile ukulamukonka. Ukulingana ne citabo cilanda pali Baibolo ica kwa W. E. Vine, ishiwi lya ciGriki ilyapilibulwa ati “alenkonka” lipilibula ukuba cibusa—e kutila “uuleya [na Yesu] mu nshila imo ine.” Pali 1 Yohane 2:6 patila: “Uutila aikalilila muli [Lesa] afwile no kulaenda ifyo wene [Kristu] aendele.” Bushe Yesu ale-enda shani? Ukutemwa Yesu atemenwe Wishi wa ku muulu na basambi bakwe kwamulengele ukukanaba na bukaitemwe. Umutumwa Paulo alembele ati: “Kristu taiteemwine umwine.” (Abena Roma 15:3) Nangu ni lintu Yesu anakile nelyo ukumfwe nsala, acindamike ifyo abantu bambi balekabila ukucila ifyo wena alekabila. (Marko 6:31-34) Yesu na kabili alebombesha mu mulimo wa kubila no kusambilisha. Kanshi tufwile ukumupashanya, ukuba abacincila ilyo tulebomba umulimo wesu uwa ‘kulenga aba nko shonse ukuba abasambi, no kubasambilisha ukubaka fyonse ifyo Yesu atwebele’! (Mateo 28:19, 20) Muli fyonse ifi, Kristu alitushiliile ica kumwenako, kanshi tufwile ‘ukukonka bwino bwino mu ntampulo shakwe.’—1 Petro 2:21.
11. Mulandu nshi cacindamina ukuikaana fwe bene, ukusenda icimuti ca kucushiwilwapo, no kulakonka Yesu Kristu?
11 Calicindama ukuikaana fwe bene, ukusenda icimuti cesu ica kucushiwilwapo, no kulakonka Yesu ica kumwenako cesu. Ukucite fyo kulalwisha bukaitemwe—ubutucilikila sana ku kuipeelesha mu kutemwa. Na kabili, Yesu atile: “Onse uufwaya ukupususha umweo wakwe akaulufya; lelo onse uwalufya umweo wakwe pa mulandu wa ine akausanga. Pantu ca kwafwa nshi ku muntu nga anonka icalo conse lelo alufya umweo wakwe? nelyo cinshi umuntu engapeela ku kukabulamo umweo wakwe?”—Mateo 16:25, 26.
Teti Tubombele Bashikulu Babili
12, 13. (a) Cinshi casakamike kateka wacaice uwaile kuli Yesu ukuti amupandeko amano? (b) Kufunda nshi Yesu amufundile, kabili mulandu nshi?
12 Imyeshi imo pa numa Yesu akomailepo ukuti abasambi bakwe balekabila ukuikaana, kateka wacaice umukankala aishile kuli wena no kwipusha ukuti: “Mwe Kasambilisha, cisuma nshi mfwile ukucita pa kuti nkwate ubumi bwa muyayaya?” Yesu amwebele ukuti “ulebaka amafunde” kabili alumbwilepo na yamo yamo. Umulumendo atile: “Nalibaka ifi fyonse.” Nalimo uyu mulumendo alelanda ukufuma pa nshi ya mutima kabili aleumfwila amafunde ukufika apo engapesha. E ico aipwishe ukuti: “Finshi fimbi nabulisha?” Pa kwasuka, Yesu alaalike uyu mulumendo, atile: “Nga ulefwayo kuba uwapwililika [“uwafikapo,” Baibolo wa Cibemba], kashitishe ifikwatwa fyobe no kupeela abapiina, kabili ukakwate icuma mu muulu, e lyo wise ulenkonka.”—Mateo 19:16-21.
13 Yesu alimwene ukuti pa kuti umulumendo engabombela Yehova no mweo onse, alekabila ukusha ifingamonaula—e kutila icuma akwete. Umusambi wa cine cine uwa kwa Kristu teti abombele bashikulu babili. Te kuti ‘abombele Lesa ne Fyuma.’ (Mateo 6:24) Alingile ukuba ne ‘linso ilituntulu’ ilitonta pa fya ku mupashi. (Mateo 6:22) Ukuleka ifyo umo akwata no kufipeela ku bapiina na ko kwine kuipusula. Nga ca kuti ulya kateka wacaice alekele ifyuma ifyo akwete, Yesu ali no kumupeela ishuko ilikalamba nga nshi ilya kututila ifyuma mu muulu—ifyuma ifyali no kumulenga ukuba no bumi bwa muyayaya ne subilo lya kuteka pamo na Kristu mu muulu. Umulumendo alifililwe ukuikaana, “afuminepo naikatwa ubulanda, pantu alikwete ifikwatwa ifingi.” (Mateo 19:22) Lelo, abakonshi ba kwa Yesu bambi balyumfwilile ukufunda kwakwe.
14. Bushe abalondo be sabi bane bayankwileko shani ku bwite bwa kwa Yesu ubwa kumukonka?
14 Imyaka ibili mu kubangilila, Yesu asosele amashiwi yamo yene ku balondo be sabi bane, amashina yabo ni Petro, Andrea, Yakobo, na Yohane. Pa nshita Yesu abetile, babili baleipaya isabi e lyo babili balebila amasumbu yabo. Yesu atile kuli bena: “Nkonkeni, na ine nkamulenga ukuba abalondo ba bantu.” Mu kuya kwa nshita, bonse bane bashile umulimo wabo uwa kwipaya isabi no kukonka Yesu mpaka fye ne mfwa yabo.—Mateo 4:18-22.
15. Bushe umo uwa Inte sha kwa Yehova uwa muno nshiku aipusula shani pa kuti ilekonka Yesu?
15 Abena Kristu abengi pali lelo balipashanya balya balondo be sabi bane ukucila kateka wacaice. Bali-ipusula ku kuba ne fyuma no kulumbuka ifyaseeka muli cino calo pa kuti fye balebombela Yehova. BaDeborah batila: “Ilyo nali ne myaka 22, napingwilepo ifyo nali no kucita.” Balondolola ukuti: “Nalisambilile Baibolo pa myeshi 6, kabili nalefwaya ukuipeela kuli Yehova, lelo abafyashi bandi balenkaanya. Bali bakankaala icine cine, kabili baletontonkanya ukuti nga naba Nte nali no kubaseebanya ku bantu ba mu bwikashi. Bampeele ubushiku bumo ukusalapo pa fintu fibili—ukusalapo icine nelyo ukwikala bwino. Banjebele ati nga natwalilila ukusambilila Baibolo ne Nte, tabali no kungakanyako icuma. Yehova alinjafwile ukupingulapo ukucita icalungama kabili ankoseshe ukutwalilila ukucite calungama. Nalibomba mu mulimo wa nshita yonse pa myaka 42, kabili nshiyumfwa uwa bulanda. Ukukaana imikalile ya bukaitemwe, iya kuisekesha ne mwine, kwalenga nalubukako ku bulanda ubwaba na balupwa lwandi. Ine na balume bandi, twalyafwa abantu abengi ukusambilila icine. Aba bana ba ku mupashi balicindama sana ukucila icuma ca ku mubili.” BaNte abengi nga nshi balasuminishanya ne fyasosele uyu nkashi. Nga imwe muletipo shani?
16. Bushe kuti twalangilila shani ukuti tatuikalila fwe bene fweka?
16 Ukufwaisha ukukanaikalila abene beka kwalenga Inte sha kwa Yehova abengi ukubomba bupainiya, e kutila ukubila imbila nsuma ya Bufumu inshita yonse. Bambi abashingakumamo ukubombako umulimo wa nshita yonse, balalundulula umupashi wa bupainiya kabili balatungilila umulimo wa kushimikila pa Bufumu ukufika apo bengapesha. Abafyashi balaba no mupashi umo wine ilyo baipusula ku fintu ifyo batemwa no kupoosa inshita ikalamba ukusambilisha abana babo ifya ku mupashi. Ifwe bonse kuti twalangilila ukuti twalitangishako ifya ku mupashi mu nshila shalekanalekana.—Mateo 6:33.
Kutemwa kwa Bani Kututuninkisha?
17. Cinshi citutuninkisha ukuipusula?
17 Tacayanguka ukulanga ukutemwa kwa kuipeelesha. Lelo tontonkanyeni pa citutuninkisha. Paulo alembele ukuti: “Ukutemwa kwa kwa Kristu e kututuninkisha, pa kuti ici e co twapingula, atuti apo umuntu umo afwilile bonse . . . Kabili afwilile bonse ukuti abali abomi beikalila abene beka kabili iyo, lelo bekalile uwabafwilile no kubuushiwa.” (2 Abena Korinti 5:14, 15) Kutemwa kwa kwa Kristu e kututuninkisha ukukanaikalila fwe bene fweka. Mwandini ukutemwa kwa kwa Kristu kwaliluma! Kanshi apo Kristu alitufwilile, tufwile ukwikalila wene. Na kuba, ukutasha sana pa kutemwa uko Lesa na Kristu balanga kuli ifwe kwalitutuninkisha ukupeela imyeo yesu kuli Lesa no kuba abasambi ba kwa Kristu.—Yohane 3:16; 1 Yohane 4:10, 11.
18. Mulandu nshi ukuipeelesha kwacindamina?
18 Bushe ukukanaikalila fwe bene fweka kwalicindama? Ilyo kateka wacaice akeene ubwite bwa kwa Yesu no kuya, Petro atile kuli Yesu: “Moneni! twalisha fyonse no kumukonka; finshi kanshi ifwe tukakwata?” (Mateo 19:27) Petro na batumwa bambi bali-ikeene icine cine. Cilambu nshi bali no kukwata? Pa kubala, Yesu alandile pe shuko bakakwata ilya kuteka nankwe mu muulu. (Mateo 19:28) Pa nshita imo ine, Yesu alandile na pa mapaalo ayo abakonshi bakwe bonse bengakwata. Atile: “Ndemwebe cine cine, nati, Takuli uwasha ing’anda nelyo bamunyina nelyo inkashi nelyo nyina nelyo wishi nelyo abana nelyo amabala pa mulandu wa ine na pa mulandu wa mbila nsuma uushakapokelele ifya miku umwanda umo (100) nomba mu nshita ino . . . na mu bwikashi buleisa ubumi bwa muyayaya.” (Marko 10:29, 30) Tulaipakisha ifingi ukucila ifyo tuipusulako. Bushe bashifwe ba ku mupashi, banyinefwe, bamunyinefwe, inkashi, na bana tabacindama ukucila icili conse ico twasha pa mulandu fye wa Bufumu? Nani uwalambwilwe apakalamba, bushe ni Petro nelyo ni kateka wacaice?
19. (a) Finshi fileta insansa sha cine cine? (b) Finshi tukalandapo mu cipande cikonkelepo?
19 Ku fyebo na ku micitile Yesu alangilile ukuti ukupeela no kubombela bambi e kuleta insansa, te bukaitemwe iyo. (Mateo 20:28; Imilimo 20:35) Nga tulekonka Kristu no kukanaikalila fwe bene tulekushiwa pali nomba kabili tulaba ne subilo lya bumi bwa muyayaya ku nshita ya ku ntanshi. Na kuba, nga twaikaana fwe bene, tuba Aba kwa Yehova, e kutila tuba abasha ba kwa Lesa. Mulandu nshi cacindamina ukuba abasha ba kwa Lesa? Bushe ukuba umusha wa kwa Lesa kukuma shani ifyo tusalapo ukucita mu mikalile yesu? Icipande cikonkelepo cikasuka aya mepusho.
Bushe Muleibukisha?
• Cinshi tulingile ukulwishisha bukaitemwe?
• Ni mwi mwalola ukuikaana fwe bene, ukusenda icimuti ca kucushiwilwapo, no kulakonka Yesu?
• Cinshi citutuninkisha ukukanaikalila fwe bene fweka?
• Mulandu nshi ukuba abaipeelesha kwacindamina?
[Icikope pe bula 11]
“Ifyo te fyo, mwe Shikulu”
[Icikope pe bula 13]
Cinshi calengele ukuti kateka wacaice afilwe ukukonka Yesu?
[Ifikope pe bula 15]
Ukutemwa e kulenga Inte sha kwa Yehova ukubila imbila nsuma ya Bufumu mu kupimpa