Ifyasobelwe Ukuti Fikalacitika Muno Nshiku
BAIBOLO yalisobela ukuti Ubufumu bwa kwa Lesa bukaleta umutende ne nsansa ifishakapwe pano calo. (Daniele 2:44) Mwi Pepo lya We Shifwe, nelyo Ipepo lya kwa Shikulu, Yesu asambilishe abasambi bakwe ukupepa ukuti: “Ubufumu bwenu bwise. Ukufwaya kwenu kucitwe pano isonde nga mu muulu.” (Mateo 6:10) Mu kusesema kwaishibikwa sana uko alandile ku basambi bakwe pa Lupili lwa Miolife, Yesu asobele ifintu fyalekanalekana ifyali no kucitika ifyali no kutangililila ukwisa kwa bulya Bufumu. Ifi fyonse ifyali no kucitika fyali no kuba cishibilo ca cine cine ico abantu ba cishinka bali no kumona. Bushe pa ficitika ifyaba e cishibilo ca kwisa kwa Bufumu, ni finga mwamonapo?
Inkondo Icalo Conse. Yesu asobele ukuti: “Uluko lukemina uluko lubiye no buteko bukemina ubuteko bubiye.” (Mateo 24:7) Ilyo inkondo ya calo conse iya kubalilapo tailabalamuka mu 1914, kwaleba fye inkondo shinono isha bekala calo. Inkondo ya Calo Conse iya Kubalilapo yali mu fyalo ifingi sana pano isonde, e lyo kabili muli iyi nkondo e mo na bantu bapangile ifyanso fya maka ifingi nga nshi ifishatalile afibapo pano calo. Ku ca kumwenako fye, abantu balipangile indeke, kabili baleshibomfya ukulaponya amabomba pa bantu bakaele abashali bashilika. Ukufusha ukupanga ifyanso kwalengele ukutila abantu abengi nga nshi bafwe muli ilya nkondo ukucila inkondo ya kale iili yonse. Pa bashilika 65 milioni, abashilika napamo 32 milioni balifwile nelyo ukucenwa. Nomba mu kupita kwa nshita mu ma 1900, abafwile mu nkondo balifulileko. Umuntu umo uwasambilila ifyalecitika kale alandile ukutila abashilika na bantu bakaele abafwile mu Nkondo ya Calo iya Bubili balifulile ica kuti “tatwakatale atwishiba impendwa ya bafwile nakalya.” Na ino nshita muno calo mwaliba inkondo.
Ifipowe Mpanga Yonse. Yesu asobele ukuti: “Kukaba ifipowe.” (Mateo 24:7) Mu mwaka wa 2005, magazini ya Science yatile: “Muno calo mwaba abantu abashilya ifya kulya ifisuma lyonse e lyo nabakwata ifya kulya ifisuma limo limo fye abacila pa mamilioni 854.” Mu 2007, icipani ca kabungwe ka United Nations icilolekesha pa fya kulya no bulimi calandile ukuti ifyalo 33 tafyakwata ifya kulya fine fine ifya kupeela abekalamo. Nomba kuti caba shani ifyo pantu ino nshita kuli ubuyantanshi mu fya bulimi muno calo? Cimo icilenga ca kuti, umushili ne mbuto ifyo abantu balingile ukubomfya balafibomfya ukupangilako amafuta ya kubika mu myotoka ayo beta ati ethanol. Inyunshipepala ya ku South Africa iya The Witness yatile: “Imbuto babomfya ukupangilamo amafuta ayengesula itanki lya motoka imo fye, esho umuntu umo engalya umwaka onse uutuntulu.” Mu fyalo ifikankaala, imitengo ya fya kulya nainina nga nshi ica kuti bamo tabalya ne fya kulya fisuma pa kuti fye bashaleko ne ndalama sha kushitamo imiti no kulipilamo imisonko ne fintu fimbi ifyacindama mu mikalile.
Ifinkukuma Ifikalamba. Yesu atile: “Kukaba ifinkukuma ifikalamba.” (Luka 21:11) Na imwe nga mumona ukuti ifinkukuma muno calo filecitika libili libili, ninshi tamwaluba iyo. Mu 2007 umwina India umo uwasambilila sana pa finkukuma R. K. Chadha atile: “Shino nshiku tulemona uko ifinkukuma fileya filefulilako mu calo fye conse. Takwaba uwaishiba icilelenga ifintu ukuba muli uyu musango.” Cimbi icalenga ca kutila abantu baleya balefula bwangu bwangu mu ncende umuba sana ifinkukuma icilenga na bengi ukulafwa nga ca kuti icinkukuma cacitika. Icinkukuma icacitike pali Bemba wa Indian Ocean mu 2004 calengele kube ifimabimbi ifikalamba nga nshi ifya menshi ica kuti “mu myaka 500 iyapita takwatala akuba abantu abafwa ku finkukuma muli iyi nshila.” Kabili akabungwe ka ku Amerika akapima amabwe ya mu mushili katile ici cinkukuma “e cali ica bubili ukubipisha nga nshi nga kukonka ilyashi lya kale.”
Amalwele Aya-afya. Yesu asobele ukuti: “Kukaba . . . ifikuko.” (Luka 21:11) Mu calo fye conse, amalwele ayaisa na ya kale yalecusha abantu abengi kabili yalyafya ukundapa icine cine. Ku ca kumwenako fye, amatukuto ya bantu ba mwi sonde lyonse aya kufwaya ukupwisha ubulwele bwa malaria yaya fye mu menshi pantu ubu bulwele buleilako fye pa ntanshi. Te apo peka iyo, abantu amamilioni ayengi balafwa ku malwele ya kale na kale, pamo nga icifuba ca Ntanda-bwanga (TB), e lyo no bulwele bwa AIDS na malwele yambi ayaisa. Icipani cilolekesha pa bumi ica World Health Organization catile: “Abantu abengi muno calo balilwala ubulwele bwa TB.” Ici cipani na kabili catile akashishi ka HIV akalenga ubulwele bwa AIDS e kalenga sana abantu ukulalwala TB mu fyalo ifingi. Umuntu umo alalwala TB cila sekondi, kabili utushishi tuleta TB tuleya tulekunkuminako ku muti. Magazini ya New Scientist yalandile ukuti mu 2007 ku Bulaya kwali umuntu uo basangile no bulwele bwa TB, “balyeseshe imiti ya TB yonse iyabako, lelo uyu muntu tapolele nakalya.”
Imibele ya Bantu ne Fintu mu Calo Nafibipa. Yesu atile: “Pa mulandu wa kufulisha kwa bubi, ukutemwa kwa bengi kukacepa.” (Mateo 24:12) Ukulunda pa fyo Yesu asobele, umutumwa Paulo na o alandile pa fyo imibele ya bantu ne fintu fimbi fyali no kubipa ku nshiku sha ku ntanshi. Alilondolwele “inshiku sha kulekelesha” ishayafya ishali no kubalilapo ilyo Ubufumu bwa kwa Lesa tabulaisa mu kupwisha cino calo cabipa. Atile: “Abantu bakaba abaitemwa, abatemwa indalama, aba mataki, aba matutumuko, aba miponto, abashumfwila abafyashi babo, abashitasha, abashaba na cishinka, abashatemwa abantu, abashifwaya ifipangano, aba lwambo, abashailama, abankalwe, abashatemwa ubusuma, abafutuka abanabo, bamunshebwa, aba cilumba, abatemwa ukwangala ukucila ukutemwa Lesa, abamoneka kwati ni bakapepa lelo abakaana amaka ya bukapepa.” (2 Timote 3:1-5) Bushe tamwamona ukuti abantu shino nshiku bali sana ne yi mibele ukucila ifyo bali kale?
Yesu na Paulo tabalandile fyonse ifyacitike kale, nelyo imikalile ya nomba, e lyo ne mitekele ya bantu ifyalenga ifintu ukubipa muno calo. Lelo, ifyo basobele filemoneka icine cine muno calo na ku bantu babamo. Nomba ifintu fikaba shani ku ntanshi? Ukusesema kwa kwa Esaya ukwasobele bwino sana pa kwisa kwa kwa Mesia, kwalilandapo na pa fisuma ifyo Ubufumu bwa kwa Lesa bukacita pano calo. Natumone ifyo fintu mu cipande cikonkelepo.
[Icikope pe bula 6]
“Uluko lukemina uluko lubiye”
[Icikope pe bula 7]
“Kukaba . . . ifikuko”
[Abatusuminishe]
© WHO/P. Virot