Ifyebo Ififumine mu Mpapulo Shili mu Katabo ka Mikalile no Mulimo Tubomba
MARCH 5-11
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | MATEO 20-21
“Onse Uufwaya Ukuba Umukalamba Pali Imwe, Afwile Ukulamubombela”
nwtsty ifya kutamba
Pa Maliketi
Amamaliketi yamo yaleba mu mbali ya musebo. Aba makwebo balebika ifipe fyabo mu mbali ya musebo ica kuti limo balecilika ne misebo. Abekala mushi baleya mu kushita ifipe fya mu ng’anda, ifya mabumba, ifya maglasi ya mutengo e lyo ne fya kulya. Apo pali ilya nshita takwali amafriji umwa kubika ifya kulya pa kuti tafyonaike bwangu, abantu baleya ku maliketi cila bushiku mu kushita ifya kulya. Pa maliketi, abaleya mu kushita baleumfwa amalyashi ku bamakwebo nelyo ku baletandala ukufuma kumbi, abana baleyangala, kabili abashalebomba incito balebapo pa kuti babapeeleko imilimo ya kubomba. Pa maliketi, Yesu aleundapa abalwele kabili Paulo na o alebilapo imbila nsuma. (Imil. 17:17) Nomba bakalemba na baFarise baletemwa sana ukubamona no kubaposha muli ifi ififulo umwaleba sana abantu.
ifingamwafwa ukusambilila pali Mat. 20:20, 21, nwtsty
nyina wa bana ba kwa Sebede: E bali banyina ba batumwa, Yakobo na Yohane. Ukulingana ne fyebo Marko alembele, Yakobo na Yohane e bailelanda na Yesu. Cimoneka kwati e balombele, nangu ca kuti balombele ukupitila muli Salome nyinabo, uwali nalimo nyina mukalamba wa kwa Yesu.—Mat. 27:55, 56; Marko 15:40, 41; Yoh. 19:25.
umo ku kulyo kwenu na umbi ku kuso kwenu: Ififulo fyonse fibili filangilila umucinshi na maka, lelo uuli ku cifulo ca ku kulyo e o lyonse bapeela sana umucinshi.—Amalu. 110:1; Imil. 7:55, 56; Rom. 8:34.
ifingamwafwa ukusambilila pali Mat. 20:26, 28, nwtsty
uubombela abantu: nelyo “umubomfi.” Ilingi line muli Baibolo, babomfya ishiwi lya ciGriki ilya kuti di·aʹko·nos nga balelanda pa muntu uutwalilila fye ukuitemenwa ukubombela abantu. Babomfya ili shiwi pa kulondolola Kristu (Rom. 15:8), ababomfi ba kwa Kristu (1 Kor. 3:5-7; Kol. 1:23), ababomfi batumikila (Fil. 1:1; 1 Tim. 3:8), ababomfi ba mu ng’anda (Yoh. 2:5, 9) e lyo na balashi ba buteko (Rom. 13:4).
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
ifingamwafwa ukusambilila pali Mat. 21:9, nwtsty
Pususheni: E kutila, “Hosanna.” Ishiwi lya ciGriki ilyafuma kwi shiwi lya ciHebere ilyalola mu kuti “pususheni” nelyo “twapapaata pususheni.” Pali ici cikomo, babomfya ili shiwi ku kupapaata Lesa ukuti abapusushe nelyo bacimfye; kuti lyalembwa no kuti “twapapaata pususheni . . . ” Mu kuya kwa nshita, balebomfya ili ishiwi nga balepepa nelyo nga baleimba inyimbo. Ili ishiwi lya ciHebere lyaba pa Amalu. 118:25, kabili amashiwi pali ili lembo yaba mu Amalumbo aya Hallel ayo baleimba lyonse nga balesefya Ica Kucilila. Kanshi abantu baleibukisha aya amashiwi nga balesefya Ica Kucilila. Inshila imo iyo Lesa ayasukilemo ili ipepo lya kupususha Mwana Davidi ni lintu amubuushishe ku bafwa. Pali Mat. 21:42, Yesu alandile amashiwi ayaba pa Amalu. 118:22, 23 ilyo alelanda pali Mesia.
Mwana Davidi: Mashiwi ayalangilila ulupwa Yesu ali no kufyalilwamo e lyo no mulimo ali no kubomba nga Mesia.
Alanda Pa Mukunyu Pa Kuti Abasambilishe Isambililo Pa Citetekelo
Nomba mulandu nshi Yesu atiipile ulya muti? Alilondolwele umulandu acitile ifi, atile: “Ndemweba icine cine nati, Nga mwaba fye ne citetekelo kabili tamuletwishika nakalya, tamwakacite fye ico ncitile ku mukunyu uyu, lelo nga mwaeba ulu lupili amuti, ‘Fuma apa no kuipoosa muli bemba,’ cikacitika ifyo fine. Na fyonse ifyo mwalomba ilyo mulepepa, nga muli ne citetekelo, mukapokelela.” (Mateo 21: 21, 22) Kanshi Yesu abwekeshepo fye ifyo alandile pa kubalilapo ukuti icitetekelo kuti casesha ulupili.—Mateo 17:20.
E ico filya Yesu atiipile ulya muti, fitusambilisha umulandu ukukwata icitetekelo muli Lesa kwacindamina. Yesu atile: “Fyonse ifyo mulepepela no kulomba, tetekeleni ukuti namupokelela, kabili mukafikwata.” (Marko 11:24) Ili lisambililo ilyacindama sana kuli bonse abamukonka! Ili isambililo lyalilingile ku batumwa pantu bali no kukwata amesho ayakalamba. Kwaliba isambililo na limbi ilyo twingasambililako ku muti waumine, ilyakuma umusango wa citetekelo umuntu alingile ukukwata.
Abena Israele bakwete imimonekele iyapusene ne micitile yabo nga filya umukunyu wali. Abena Israele bali mu cipangano na Yehova, e lyo calemoneka kwati balekonka Amafunde yakwe. Lelo, uluko lonse talwakwete icitetekelo ne mibele iisuma. Balikeene no Mwana wa kwa Lesa! Kanshi ilyo Yesu alengele umukunyu ushatwele ifisabo ukuma, alangile ifyali no kuba impela ya ulu uluko ulushakwete icitetekelo kabili ulushaletwala ifisabo.
MARCH 12-18
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | MATEO 22-23
“Mulekonka Amafunde Ayakalamba Yabili”
ifingamwafwa ukusambilila pali Mat. 22:37, nwtsty
umutima: Ili shiwi limo kuti lyalosha na ku fyo umuntu aba. Nga ca kuti balilumbula pamo pene na mashiwi ya kuti “umweo” na “ukutontonkanya,” ninshi balelanda pa fyo umuntu aba, ifyo afwaya ne fyo atemwa. Amashiwi yatatu ayo babomfya pali ili ilembo (umutima, umweo, na ukutontonkanya) tayalanda pa fintu fitatu ifyapusana, lelo yakomaila fye pa cishinka ca kuti umuntu alingile ukutemwa sana Lesa.
umweo: Nelyo “no mweo onse.”
ukutontonkanya: Amano ayo umuntu akwata. Umuntu afwile ukulabomfya amano yakwe nga alefwaya ukusambilila pali Lesa e lyo nga alefwaya no kutwalilila ukumutemwa. (Yoh. 17:3; Rom. 12:1) Pe lembo lya Amala. 6:5, paba amashiwi ya ciHebere yatatu, ‘umutima, umweo na maka.’ Na lyo line, ukulingana ne fyo Mateo alembele mu ciGriki, abomfeshe ishiwi lya “ukutontonkanya” ukucila ukubomfya ishiwi lya kuti “amaka.” Nalimo kwaliba ifingi ifingalenga ukubomfya amashiwi ayapusana. Ica kubalilapo, nangu ca kuti mu ciHebere ca kale tamwali ishiwi ilingalinga ukubomfya ku “ukutontonkanya,” ili ishiwi balelibomfya ilyo balelanda pe shiwi lya ciHebere ilya “umutima.” Nga babomfya ili ishiwi muli iyi nshila ninshi balelanda pa fyo umuntu atontonkanya, ifyo omfwa, ifyo acita, ifyo aba e lyo ne filenga acita ifintu fimo. (Amala. 29:4; Amalu. 26:2; 64:6; moneni ifingamwafwa ukusambilila pa umutima pali ici cikomo.) Kanshi apo babomfya ishiwi lya ciHebere ilya kuti “umutima,” muli Septuagint ya mu ciGriki ilingi line babomfya ishiwi lya ciGriki ilyalingana na ishiwi lya kuti “ukutontonkanya.” (Ukute. 8:21; 17:17; Amapi. 2:10; Esa. 14:13) Umulandu na umbi uo nalimo Mateo abomfeshe ishiwi lya ciGriki ilya kuti “ukutontonkanya” ukucila ukubomfya ishiwi lya kuti “amaka” ilyo aleyambula amashiwi yaba pa Amala. 6:5 wa kuti ishiwi lya ciHebere ilya kuti “amaka [nelyo, “amaka yonse.”]” kuti lyapilibula amaka ya kucita fimo nelyo amaka ya kutontonkanya. Te mulandu ne calengele, ifi ili shiwi lishipilibula icintu cimo mu ciGriki na mu ciHebere fyalilenga twaumfwikisha umulandu abalelemba Amabuuku ya Mbila Nsuma bashalebomfesha amashiwi yamo yene ilyo baleyambula mwi buuku lya Amalango.
ifingamwafwa ukusambilila pali Mat. 22:39, nwtsty
Ilya cibili: Pali Mat. 22:37, paliba icasuko ca mu kulungatika ico Yesu ayaswike abaFarise, na lyo line Yesu tayaswike fye icipusho lelo alyambwile ne funde lya cibili (Lebi 19:18), ukubasambilisha ukuti aya amafunde yabili yalabombela pamo kabili Amafunde yonse ne fyebo fya Bakasesema e po fyanshintilila.—Mat. 22:40.
umunobe: Ishiwi lya ciGriki ilyo babomfya pa “umunobe” (e kutila, “umwina mupalamano”) talilosha fye ku bena mupalamano. Kuti lyalosha na ku muntu uuli onse uo mulanshanya nankwe.—Luka 10:29-37; Rom. 13:8-10.
ifingamwafwa ukusambilila pali Mat. 22:40, nwtsty
Amafunde . . . na Bakasesema: Ishiwi lya kuti “Amafunde” lilosha ku mabuuku aya mu Baibolo ukutula pa Ukutendeka ukufika ku Amalango. Ishiwi lya kuti “Bakasesema” lilosha ku Amalembo ya ciHebere aya busesemo. Na lyo line, aya mashiwi nga bayabomfya pamo pene ninshi balelanda pa Amalembo yonse aya ciHebere.—Mat. 7:12; 22:40; Luka 16:16.
e pashintilila: Ili shiwi lya ciGriki ilyo babomfya ilya kuti “e pashintilila” lipilibula “ukushimpwa pali cimo nelyo ukushintilila pali cimo.” Kanshi Yesu alelanda ukuti te Amafunde Ikumi fye, lelo Amalembo ya ciHebere yonse yashimpwa pa kutemwa.—Rom. 13:9.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
ifingamwafwa ukusambilila pali Mat. 22:21, nwtsty
Ifya kwa Kaisare kuli Kaisare: Ifyo Yesu ayaswike pali ili ilembo kabili na mashiwi ayalingana na aya ayaba pali Mat. 12:17 na Luka 20:25, epo fye Yesu alandapo fye pali kateka wa bena Roma. “Ifya kwa Kaisare” musansha imisonko yonse iyo tupeela ku buteko e lyo na umucinshi uo tupeela aba mu buteko.—Rom. 13:1-7.
Ifya kwa Lesa kuli Lesa: Musansha ifyo umuntu aipeelesha ukupepa Lesa no mutima onse, ukumutemwa no mutima onse e lyo no kuba ne cumfwila.—Mat. 4:10; 22:37, 38; Imil. 5:29; Rom. 14:8.
ifingamwafwa ukusambilila pali Mat. 23:24, nwtsty
mwe bafumya akashiishi mu fyo mulenwa lelo mumina ingamila: Utushiishi twali pa tuntu utwacepesha ne ngamila shali pa nama ishikalamba, ifyo abena Israele baishibe ukuti fyali ifishasanguluka. (Lebi 11:4, 21-24) Yesu abomfeshe ifi fibili pa kuti abo alelandako bomfwikishe icishinka ca kuti intungulushi shamapepo shalebika amano ku fintu ifishacindeme, lelo shalelekelesha Amafunde ayacindeme sana. Kanshi ifi shalecita cali kwati kumina ingamila.
MARCH 19-25
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | MATEO 24
“Mulelola mu Nshiku sha Kulekelesha”
it-2 ibu. 279 para. 6
Ukutemwa
Umuntu Kuti Aleka Ukutemwa Akwata Kwacepa. Ilyo Yesu aleeba abasambi bakwe ifyali no kucitika ku ntanshi, alilandile no kuti ukutemwa (a·gaʹpe) kwa bengi abatila balisumina muli Lesa kukacepa. (Mat. 24:3, 12) Umutumwa Paulo alembele ukuti icishibilo ca nshiku sha kulekelesha ca kuti abantu bakaba “abatemwa indalama.” (2 Tim. 3:1, 2) Kanshi umuntu kuti aleka ukukonka amashiwi ya kwa Lesa ayatutungulula kabili na ukutemwa uko akwete kuti kwacepa. Umuntu pa kuti talekele ukutemwa kwakwe ukucepa, alingile ukutemwa e lyo no kulatontonkanya pa fyo alebelenga mu Cebo ca kwa Lesa kabili afwile no kulatungululwa na mashiwi ya kwa Lesa ayatutungulula muli fyonse ifyo alecita.—Efes. 4:15, 22-24.
Bushe Mulecita Fyonse Ifyo Lesa Afwaya?
5 Pa lwa nshita shesu ishayafya Yesu Kristu atile: “Ifyo inshiku sha kwa Noa shali, e fyo kukaba no kwisa kwa Mwana wa muntu. Pantu ifyo cali mu nshiku shilya pa ntanshi ya lyeshi, abantu balelya no kunwa, baleupa no kuupwa, ukufika pa bushiku Noa aingile mu cibwato, kabili tabaishibe lyasukile ilyeshi lyaisa no kusenda bonse; e fyo kukaba no kwisa kwa Mwana wa muntu.” (Mateo 24:37-39) Nga filecitwa mu kulinga ukulya no kunwa tafyabipa, kabili icupo kutantika kwa kwa Lesa umwine. (Ukutendeka 2:20-24) Lelo nga twaibukila ukuti ifya mikalile e fyo tutangishako, mulandu nshi tushingapepela pali ci? Yehova kuti atwafwa ukutangisha umulimo wa Bufumu, ukucita icalungama, no kucita conse ico afwaya.—Mateo 6:33; Abena Roma 12:12; 2 Abena Korinti 13:7.
Abatumwa Baipusha Yesu Ukubeba Icishibilo
Aebele abasambi bakwe ukuti bafwile ukutwalilila ukuba abalola, kabili abaiteyanya. Lyena Yesu alandile icilangililo na cimbi pa kukosha ici cishinka, atile: “Ishibeni ukuti umwine wa ng’anda nga naishiba inshita umupuupu aleishilapo, kuti alalola kabili te kuti aleke bamwingilile mu ng’anda. E ico na imwe mube abaiteyanya, pantu pa nshita mushenekele, e po Umwana wa muntu akesa.”—Mateo 24:43, 44.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
ifingamwafwa ukusambilila pali Mat. 24:8, nwtsty
ukucula kwa pa kupaapa: Ishiwi lya ciGriki lilosha ku bukali ubo nacifyashi akwata pa kupaapa. Pali ici cikomo lilosha ku bukali e lyo no kucula uko abantu bonse baculako, kanshi nga filya fine nacifyashi acula pa kupaapa, no bucushi ubukacitika ku nshita ya ku ntanshi bukafula no kukula sana ilyo ubucushi bukalamba ubo balandapo pali Mat. 24:21 bushilatendeka.
ifingamwafwa ukusambilila pali Mat. 24:20, nwtsty
inshita ya mpepo: Ni nshita kuba imfula iikalamba sana, mulamba, e lyo kulatalala sana ica kuti cilafya ukwenda, ukufwaya ifya kulya e lyo na umwakwikala.—Esra 10:9, 13.
pa bushiku bwe Sabata: Incende shimo pamo nga mu Yudea, amafunde ya pe Sabata tayalesuminisha abantu ukulaenda intamfu ishitali e lyo no kusenda ifipe; kabili baleisala impongolo ya musumba pa bushiku bwe Sabata.—Moneni Imil. 1:12 na Akatabo ka Kutwafwa Ukusambilila Icebo ca kwa Lesa pa amabula 54-57.
MARCH 26–APRIL 1
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | MATEO 25
“Mulelola”
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
Muleyafwa Bamunyina ba kwa Kristu Muli Bucishinka
7 Muno nshiku, twalyumfwikisha icilangililo ca mpaanga ne mbushi. Abo icilangililo calandapo, Yesu e “Mwana wa muntu,” kabili Imfumu. Abo aitile ukuti “bamunyinane” Bena Kristu basubwa abaume na banakashi abakateka na Kristu ku muulu. (Rom. 8:16, 17) “Impaanga” ne “mbushi,” bemininako abantu aba mu nko shonse. Aba bantu tabasubwa no mupashi wa mushilo. Ni lilali akapingula abantu? Akabapingula ilyo ubucushi bukalamba bukaba mupepi na ku mpela. Kabili cinshi cikalenga abantu bakapingulwe ukuti ni mpaanga nelyo imbushi? Ifyo bakapingulwa fikashintilila sana pa fyo bacita kuli bamunyina ba kwa Kristu abasubwa abacili pe sonde. Apo impela ya ici calo naipalama, tulasekelela nga nshi pa fyo Yehova panono panono atwafwa ukumfwikisha ici cilangililo ne filangililo fimbi ifyaba mwi buuku lya kwa Mateo ifipandwa 24 na 25!
w09 10/15 ibu. 16 amapara. 16-18
“Muli Banandi”
16 Nga mulafwaya ukwikala pano isonde mu Bufumu bwa kwa Lesa, kuti mwalanga shani bucibusa bwenu kuli bamunyina Kristu? Natulande pa fintu fitatu fye ifyo mufwile ukucita. Intanshi, mufwile ukulabomba umulimo wa kushimikila no mweo onse. Kristu aebele abasambi bakwe ukulashimikila imbila nsuma icalo conse. (Mat. 24:14) Lelo abashalapo pali bamunyina Kristu abacili pano isonde, te kuti cibangukile ukubomba uyu mulimo nga ca kutila impaanga shimbi tabalebafwako. Ababa mwi bumba lya mpaanga shimbi nga baleshimikila, ninshi baleafwa bamunyina Kristu ukubomba umulimo Lesa abapeela. Umusha wa cishinka kabili uwashilimuka pamo na Kristu balatasha sana pa fyo impaanga shimbi shicita pa kulanga ubu bucibusa.
17 Ica bubili ico impaanga shimbi shingacita pa kwafwa bamunyina Kristu, kulasangula indalama sha kutungilila umulimo wa kushimikila. Yesu akoseleshe abasambi bakwe ukuipangila ifibusa “ku fyuma fishalungama.” (Luka 16:9) Tatuletila pa kuba ifibusa fya kwa Yesu nelyo Yehova kano twalipila. Lelo nga tulebomfya ifyuma fyesu ku kutungilila Ubufumu bwa kwa Yehova no mulimo icilonganino cibomba pano calo, tulalanga ukuti Yesu ni cibusa wesu no kuti twalimutemwa “mu milimo na mu cine,” te mu mashiwi fye iyo. (1 Yoh. 3:16-18) Tulapeela icuma cesu nga ca kutila tulebomba umulimo wa kushimikila, na lintu twasangula indalama sha kubomfya ku makuule na ku kuwamya ififulo tulonganinapo, e lyo na lintu twasangula indalama sha kutungilila umulimo wa kushimikila. Nampo nga indalama twasangula shinono nelyo shingi, Yehova na Yesu balatasha sana pa bupe tupeela ne nsansa.—2 Kor. 9:7.
18 Inshila ya butatu iyo bonse tulangilamo ukuti tuli fibusa fya kwa Kristu, kumfwila baeluda. Aba baume basontwa no mupashi wa mushilo ukulingana no butungulushi bwa kwa Kristu. (Efes. 5:23) Umutumwa Paulo alembele ukuti: “Umfwileni abalemutungulula no kubanakila.” (Heb. 13:17) Limo kuti cayafya ukukonka amashiwi yafuma mu Baibolo ayo baeluda batweba. Tufwile tulamona ifilubo na bo bapanga, kabili ifi kuti fyalenga twalafilwa ukumfwila ifyo baletweba. Na lyo line, Kristu Umutwe wa cilonganino alomfwa bwino ukubomfya aba baume abashapwililika. E ico ifyo tucita nga batweba fimo, filalanga nga tuli fibusa fya kwa Kristu nelyo iyo. Nga tatulebika amano ku filubo fya baeluda kabili nga tulekonka ubutungulushi bwabo, tulanga ukuti twalitemwa Kristu.