Icipandwa 9

“Kristu Maka ya kwa Lesa”

1-3. (a) Cintu nshi ica kutiinya icacitikile abasambi pali Bemba wa Galili, kabili cinshi Yesu acitile? (b) Mulandu nshi calungamina ukwita Yesu ati “Kristu maka ya kwa Lesa”?

ABASAMBI bali no mwenso. Bali mu bwato baleabuka Bemba wa Galili ilyo mu kupumikisha kwaishile icikuuku ca mwela. Ukwabula no kutwishika balimwenepo ifikuuku pali uyu bemba—nobushe, bamo bali balondo babelesha.a (Mateo 4:18, 19) Lelo ici “cikuuku ca mwela” calikosele, kabili bwangu bwangu calengele bemba ukululunkana nga nshi. Aba baume balibombeshe ukupindulula ubwato, lelo icikuuku calibacilile amaka. Amenshi ‘yalesempukila mu bwato,’ no bwato bwaleisula. Te mulandu ne ci cimpungili, Yesu ali mu tulo twine twine ku cisolo ca bwato, ico alinakile pa numa ya kusambilisha amabumba akasuba konse. Apo abasambi baleti e mfwa yabo, balimushibwishe, balepaapaata abati: “Mwe Shikulu, tutuuleni; twalaloba.”—Marko 4:35-38; Mateo 8:23-25.

² Yesu tatiinine. Mu kucetekela akalipile umwela na bemba ati: “Ba tondolo, talala.” Apo pene umwela na bemba fyalyumfwilile—icikuuku na mabimbi fyalinakile, awe kwali no “kukutama kukalamba.” Nomba abasambi batiinine icine cine. Baleisosha abati: “Nga kanshi uyu nani?” Cine cine, muntu wa musango nshi uwingakalipila umwela na bemba kwati alekalipila umwana ashumfwa?—Marko 4:39-41; Mateo 8:26, 27.

³ Lelo Yesu tali muntuuntu fye. Amaka ya kwa Yehova yalebombela muli wene kabili emo yamonekele mu nshila ya cipesha amano. Umutumwa wapuutilwemo Paulo kanshi alilungike pa kusosa pali wene ati “Kristu maka ya kwa Lesa.” (1 Abena Korinti 1:24) Ni mu nshila nshi amaka ya kwa Lesa yamonekele muli Yesu? Kabili imikalile yesu kuti yakumwako shani ku fintu Yesu abomfya amaka?

Amaka ya Mwana wa kwa Lesa Uwafyalwa Eka

4, 5. (a) Maka nshi Yehova apeele Umwana wakwe uwafyalwa eka? (b) Ni shani fintu uyu Mwana apangashiwe pa kuti abumbe ifyo Wishi alefwaya?

⁴ Tontonkanyeni pa maka Yesu akwete ilyo ashilaba umuntunse. Yehova abomfeshe “amaka yakwe ya pe” ilyo abumbile Umwana wakwe uwafyalwa eka, uwaishileishibikwa ati Yesu Kristu. (Abena Roma 1:20; Abena Kolose 1:15) Pa numa ya ico, Yehova apeeleko uyu Mwana amaka ayengi, ukumupeela umulimo wa kubumba ifyo Lesa alefwaya. Baibolo ilanda pa lwa uyu Mwana ilyo ashilaba umuntunse ati: “Ifintu fyonse fyalengelwe kuli wene, kabili ukwabula wene takwalengelwe cintu nangu cimo icalengelwe.”—Yohane 1:3.

⁵ Teti twelenganye no kwelenganya ifyo uyo mulimo wakulile. Tontonkanyeni pa maka yalekabilwa pa kulenga imintapendwa ya bamalaika ba maka, ukubumbwa konse ukumoneka na mabilioni ya fipinda bushiku, kumo ne sonde ne fya mweo fyabapo ifyapusanapusana. Pa kubomba iyo milimo, Umwana uwafyalwa eka ali no kubomfya amaka yalumisha mu kubumbwa konse—na ya yaba mupashi wa mushilo uwa kwa Lesa. Uyu Mwana alisekelele sana pa kuba Cibinda wa Mulimo, untu Yehova abomfeshe ku kubomba fyonse fimbi.—Amapinda 8:22-31.

 6. Ukukonka pa mfwa yakwe pe sonde no kubuushiwa, maka nshi no lupaka Yesu apeelwe?

⁶ Bushe uyu Mwana wafyalwa eka kuti apokelela amaka na yambi? Pa numa ya mfwa ya kwa Yesu pe sonde no kubuushiwa, atile: “Kuli ine kwapeelwa amaka yonse mu muulu na pano isonde.” (Mateo 28:18) Cine cine, Yesu alipeelwa amano ne nsambu sha kubomfya amaka yakwe konse konse. Apo ni “Mfumu ya Shamfumu kabili Shikulu wa Bashikulu,” alipeelwa insambu sha “[kufubalisha] bumulopwe bonse no lupaka lonse na maka”—ayamoneka na yashimoneka—ayalwisha Wishi. (Ukusokolola 19:16; 1 Abena Korinti 15:24-26) Lesa “tashile cintu nangu cimo icishanakila kuli” Yesu—e kutila, ukufumyako fye Yehova umwine.—AbaHebere 2:8; 1 Abena Korinti 15:27.

 7. Mulandu nshi twingashininkishisha ukuti Yesu takatale abomfya bubi bubi amaka Yehova amupeela?

⁷ Bushe tufwile ukusakamikwa atuti napamo Yesu akabomfya bubi bubi amaka yakwe? Awe iyo! Yesu alitemwa Wishi icine cine kabili te kuti acite icili conse ica kumufulwisha. (Yohane 8:29; 14:31) Yesu alishiba bwino bwino ukuti Yehova tabomfya bubi bubi amaka yakwe ayafulisha. Yesu aliimwena umwine ukuti Yehova afwaya inshita sha “kuilango kuti wa maka ku kwafwa ababa ne mitima ya mpomfu kuli wene.” (2 Imilandu 16:9) Cine cine, Yesu atemwa abantunse filya fine fye na Wishi abatemwa, e co kuti twacetekela ukuti Yesu lyonse akabomfya amaka yakwe ku kucita ifisuma. (Yohane 13:1) Yesu alilanga ukufuma na kale ukuti alabomfya bwino amaka yakwe. Natulande pa maka akwete ilyo ali pe sonde na fintu akuntilwe ukuyabomfya.

“Uwa Maka ku . . . Cebo”

 8. Pa numa ya kusubwa, cinshi Yesu apeelwe amaka ya kucita, kabili abomfeshe shani amaka yakwe?

⁸ Cimoneka kwati Yesu tacitilepo ifipesha amano ilyo alekula mu Nasarete. Lelo ifintu fyalyalwike pa numa abatishiwe mu 29 C.E., ninshi ali ne myaka napamo 30. (Luka 3:21-23) Baibolo itweba ati: “Lesa [alimusubile] Umupashi wa mushilo na maka, [aendawike] alecite cisuma no kuposha bonse abatekwo buluku kuli Kaseebanya.” (Imilimo 10:38) Bushe amashiwi ya kuti “alecite cisuma,” tayalelanga ukuti Yesu alibomfeshe bwino amaka yakwe? Pa numa ya kusubwa, ‘aishileba ni kasesema wa maka ku milimo na ku cebo.’—Luka 24:19.

9-11. (a) Ni kwi Yesu alesambilishisha ilingi, kabili bwafya nshi akwete? (b) Mulandu nshi amabumba yapapile imisambilishishe ya kwa Yesu?

⁹ Ni shani fintu Yesu ali uwa maka ku cebo? Ilingi line alesambilishisha pa lwalaala—ku lulamba lwa bemba na mu mbali ya mpili pamo na mu misebo na mu fisankano. (Marko 6:53-56; Luka 5:1-3; 13:26) Bakomfwa wakwe nga baalefumapo fye nga balefwaya, nga ca kuti ifyo alesosa tafibasekeshe. Muli ilya nshita ilyo takulaba amabuuku, bakomfwa abatemwa ifyo balesambilila balefisungila fye ku mutwe na mu mutima. Kanshi isambilisho lya kwa Yesu lyalingile ukuwama pa kuti abantu bapooseko amano, kabili lyalingile ukuba ilyaanguka ukumfwa no kwibukisha. Lelo ifi fyonse tafyali bwafya kuli Yesu. Ku ca kumwenako, tontonkanyeni pa Lyashi lyakwe ilya pa Lupili.

¹⁰ Ulucelo lumo ku kwamba kwa mwaka wa 31 C.E., ibumba lyalilongene mwi samba lya lupili mupepi na Bemba wa Galili. Bamo bafumine ku Yudea na ku Yerusalemu ukwalepa bakilomita 100 ukufika kuli 110. Bambi bafumine ku fyabu fya Turi na Sidone, ku kapinda ka ku kuso. Abalwele abengi bapaleme kuli Yesu ukuti bamukumye, na o alibondepe bonse. Ilyo takwali nangu umo uwashele no bulwele bukali mwi bumba, atampile ukubasambilisha. (Luka 6:17-19) Lintu apwile ukusosa, balipapile ifyo baumfwile. Mulandu nshi?

¹¹ Ilyo papitile imyaka yafulilako, umo uwaumfwileko lilya lyashi alembele ati: “Amabumba yapapile imisambilishishe yakwe; pantu alebasambilisha ngo waba na maka.” (Mateo 7:28, 29) Baleumfwa no kumfwa ukuti Yesu alelanda na maka. Alelandilako Lesa kabili aletungilila isambilisho lyakwe ku Cebo ca kwa Lesa ica maka. (Yohane 7:16) Ifyebo fya kwa Yesu fyalyangwike ukumfwa, ukukonkomesha kwakwe kwalenashanasha, kabili takuli uwingapaasha ifyebo fyakwe ifya kushinina. Ifyebo alelanda fyalefika pa kashongotwelo ka milandu kabili no kufika pa mitima ya bakomfwa wakwe. Abasambilishe ifya kusanga insansa, ifya kupepa, ifya kufwaya Ubufumu bwa kwa Lesa, ne fya kucita nga balefwaya inshita ya ku ntanshi iya mutelelwe. (Mateo 5:3–7:27) Ifyebo fyakwe fyabalamwine imitima ya bali ne nsala ya kumfwe cine no kucito bulungami. Abantu ba musango yo baliitemenwe ‘ukuikaanya’ no kusha fyonse pa kuti bamukonke. (Mateo 16:24; Luka 5:10, 11) Ubu bunte bwine bwine ubulelanga ukuti ifyebo fya kwa Yesu fyali fya maka.

“Uwa Maka ku Milimo”

12, 13. Ni nshi twingalandila ukuti Yesu ali “uwa maka ku milimo,” kabili ifipesha amano fyakwe fyapusenepusene shani?

¹² Yesu ali “uwa maka [na] ku milimo.” (Luka 24:19) Amalandwe yashimika ifipesha amano ukucila pali 30 ifyo acitile—fyonse fine “na maka ya kwa Shikulu [Yehova].”b (Luka 5:17) Ifipesha amano fya kwa Yesu fyalikumine imikalile ya bantu abengi nga nshi. Ifipesha amano fibili fye, cilya ica kuliisha abaume 5,000 na pa numa abaume 4,000 “ukufumyako abanakashi na bana,” napamo abantu bafikile muli ba 20,000!—Mateo 14:13-21; 15:32-38.

¹³ Ifipesha amano fya kwa Yesu fyali ifyapusanapusana. Alikwete amaka pa fiwa, tacalemwafya ukufitamfya. (Luka 9:37-43) Alikwete amaka pa fyabumbwa, ayalwile amenshi ukuba umwangashi. (Yohane 2:1-11) Icasungwishe abasambi bakwe ca kuti alyendele pali Bemba wa Galili ninshi kuli no mwela ukalamba. (Yohane 6:18, 19) Alikwete amaka pa malwele, ukundapa ubulema, amalwele ya mutatakuya, na yengepaya abantu. (Marko 3:1-5; Yohane 4:46-54) Pa kundapa alebomfya inshila shapusanapusana. Bamo baundepwe ninshi ali ukutali sana, ilintu bambi alebakumya fye. (Mateo 8:2, 3, 5-13) Bamo baundepwe apo pene, bambi na bo panono panono.—Marko 8:22-25; Luka 8:43, 44.

14. Caleba shani pa kuti Yesu alange ukuti alikwata amaka ya kufubalisha imfwa?

¹⁴ Nacimoneka kanshi ukuti Yesu alikwete amaka ya kufubalisha imfwa. Imiku itatu, abuushishe abafwa, abweseshe umukashana wa myaka 12 ku bafyashi bakwe, abuushishe umwana umo fye mpo uwa kwa mukamfwilwa, no kubuusha indume yatemwikwa ku nkashi shibili. (Luka 7:11-15; 8:49-56; Yohane 11:38-44) Takwali icili conse icamwanshishe. Abuushishe umukashana wa myaka 12 ukufuma ku bafwa ilyo papitile fye akashita pa numa ya kufwa. Abuushishe umwana mwaume wa kwa mukamfwilwa ukufuma pa busamba, ukwabula no kutwishika ubu bwine e bushiku afwile. Kabili abuushishe Lasaro ukufuma ku nshishi pa numa ali uwafwa pa nshiku shine.

Ukubomfya Amaka Ukwabula Bukaitemwe, Akapaatulula, Kabili mu Kulangulukilako

15, 16. Bushininkisho nshi bulanga ukuti Yesu tali kaitemwe mu fintu alebomfya amaka yakwe?

¹⁵ Bushe kuti mwaelenganya ifyo amaka Yesu akwata yengabomfiwa bubi bubi ayaba mu maboko ya kwa kateka ushapwililika? Lelo Yesu tali na lubembu. (1 Petro 2:22) Alikeene ukwambukilwa na bukaitemwe, ukufwaya ukulumbuka, no bufunushi ifilenga abantu bashapwililika ukubomfya amaka yabo ku kululunkanya bambi.

¹⁶ Yesu tali kaitemwe mu mibomfeshe ya maka yakwe, taleyabomfya ku kuinonsha umwine. Ilyo ali ne nsala, alikeene ukweba amabwe ukuti yabe umukate wa kuti alye. (Mateo 4:1-4) Apo akwete fye ifikwatwa finono, cali bushininkisho bwa kuti talebomfya amaka yakwe ku kumwenamo ifyuma. (Mateo 8:20) Kwaba ubushininkisho na bumbi ubwa kuti te bukaitemwe bwalelenga abombe imilimo ya maka. Ilyo acitile ifipesha amano, aleipusulako umwine. Nga aundapa uwalwala, amaka yalefuma muli wene. Aleishiba ukuti amaka yafuma, nangu ni lintu aundapa fye umo. (Marko 5:25-34) Nangu ni fyo, aleleka amabumba ya bantu ukumukumya, kabili baleundapwa. (Luka 6:19) Uku kwali kubulwa bukaitemwe icine cine!

17. Bushe Yesu alangile shani ukuti alesalulula pa kubomfya amaka yakwe?

¹⁷ Yesu alesalulula pa kubomfya amaka yakwe. Talebomfya fye amaka yakwe ku kuitakisha nelyo ukucita ifipapwa ku mataki fye. (Mateo 4:5-7) Talefwaya ukucita ifishibilo pa mulandu fye wa kuti Herode alefwaya ukumonako. (Luka 23:8, 9) Ukucila ukusabankanya ukuti alikwata amaka, ilingi line Yesu aleeba abo aleundapa ukuti beeba muntu nangu umo. (Marko 5:43; 7:36) Talefwaya abantu baletontonkanya fimo pali wene ukulingana ne fya kukukumya ifyo baumfwa fye.—Mateo 12:15-19.

18-20. (a) Cinshi calekuma inshila Yesu alebomfeshamo amaka yakwe? (b) Mumfwa shani pa nshila intu Yesu aundapilemo umwaume umo nkomamatwi?

¹⁸ Uyu muntu wa maka Yesu, alipusene sana na balya bakateka abalebomfya amaka yabo ukwabula ukulangulukilako ifilekabila bambi ne fyo balecululuka. Yesu aleangwa abantu. Ukumona fye abalecucutika kwalemulenga ukwikatwe nkumbu icine cine ica kuti alekuntwa ku mutima ukuti acefyeko ukucula kwabo. (Mateo 14:14) Alebalangulukilako ifyo baleumfwa ne fyo balekabila, kabili uku kwangwako kusuma kwalekuma inshila alebomfeshamo amaka yakwe. Ica kumwenako cifika pa mutima cisangwa pali Marko 7:31-37.

¹⁹ Pali iyi nshita, amabumba yasangile Yesu no kumuletela abalwele abengi, kabili alibaposeshe bonse. (Mateo 15:29, 30) Lelo Yesu asoobwelepo umwaume umo no kumusakamana mu nshila yaibela. Uyu mwaume ali ni nkomamatwi kabili cibulubusa. Yesu afwile alimwene ukuti uyu mwaume aleumfwa umwenso ne nsoni. Yesu alimulangulukileko no kumufumya pe bumba ukuti babe ku mbali. Lyene Yesu acitile ifishibilo ku kumweba ifyo ali no kucita. “Abikile iminwe yakwe mu matwi ya muntu; kabili afwisa amate, no kumukumya ku lulimi.”c (Marko 7:33) Lyene, Yesu aloleshe mu muulu no kwisha icefu uku alepepa. Ifi Yesu acitile fyalelanga uyu mwaume ukuti, ‘Ico ndekucitila ca ku maka ya kwa Lesa.’ E lyo Yesu atile: “Komokesha.” (Marko 7:34) Awe uyo muntu atampile ukumfwa, kabili atendeke ukulanda fye bwino.

²⁰ Fintu cisansamusha ukutontonkanya ukuti na lintu alebomfya amaka ya kundapa ayapeelwa na Lesa ku kundapa abacushiwa, Yesu alelangulukilako bambi ifyo baleyumfwa! Bushe tacitukosha ukwishiba ukuti Yehova apeela Ubufumu bwa buMesia kuli Kateka wa cililishi, uulangulukilako umusango yo?

Icishibilo ca Fili ku Ntanshi

21, 22. (a) Cinshi ifipesha amano fya kwa Yesu fyalesobela? (b) Apo Yesu alikwata amaka pa fyabumbwa pe sonde, cinshi twingenekela ilyo akalateka mu Bufumu bwakwe?

²¹ Ifya maka Yesu acitile ilyo ali pe sonde fyali fye citontonshi ca mapaalo yawamisha ayali no kwisa ilyo akateka nge mfumu. Mu calo cipya ica kwa Lesa, na kabili Yesu akacite fipesha amano—lelo mwi sonde lyonse! Tontonkanyeni pali fimo ifyawamisha ifili ku ntanshi.

²² Yesu akawamya ifyabumbwa pe sonde ukuti fikalebomba bwino bwino. Ibukisheni ukuti alilangile ukuti kuti alama amaka ya fyabumbwa pe sonde lintu atalalike icikuuku ca mwela. Cine cine kanshi, ilyo Kristu akalateka mu Bufumu, abantunse tabakatiine ukuti balaponenwa ne fikuuku fya mwela, ifinkukuma, impili shipuulika umulilo, nelyo amasanso yambi aya mu fyabumbwa pe sonde. Apo Yesu ni Cibinda wa Mulimo, untu Yehova abomfeshe ku kubumba isonde ne fya mweo fyabapo, alishiba bwino bwino ifyo isonde lyapangwa. Alishiba ifyo ifyalengwa pe sonde fingabomfiwa mano mano. Ilyo akalateka, isonde lyonse likaba Paradise.—Luka 23:43.

23. Ni shani fintu Yesu akapeela abantunse ifyo bakabila apo akaba ni Mfumu?

²³ Ni shani pa lwa fikabila abantunse? Amaka ya kwa Yesu aya kuliisha amakana ya bantu ukubomfya fye ifya kulya finono, kutwebekesha ukuti ukuteka kwakwe kukafumyapo insala. Cine cine, ifilyo ifingi, nga fyaananishiwa mu mulinganya, fikalenga insala ukupwililila. (Amalumbo 72:16) Amaka yakwe pa malwele ne ntenda yalangilila ukuti abalwala, impofu, bankomamatwi, na balemana bakondapwa—ukundapililwa kabili umuyayaya. (Esaya 33:24; 35:5, 6) Amaka yakwe aya kubuusha abafwa yatwebekesha ukuti ubulamba bwakwe nge Mfumu ya ku muulu busanshamo amaka ya kubuusha imintapendwa ya bantu abo Wishi afwaya ukwibukisha.—Yohane 5:28, 29.

24. Ilyo tuletontonkanya pa maka ya kwa Yesu, finshi tulingile ukwibukisha, kabili mulandu nshi?

²⁴ Ilyo tuletontonkanya pa maka ya kwa Yesu, natuleibukisha ukuti uyu Mwana apashanya filya fine fyaba Wishi. (Yohane 14:9) Ifyo Yesu abomfya amaka kanshi fitulangilila bwino bwino ifyo Yehova abomfya amaka. Ku ca kumwenako, tontonkanyeni pa nshila ya cililishi iyo Yesu aundapilemo uwa fibashi umo. Pa kwikatwe nkumbu, Yesu akumishe ulya mwaume no kutila: “Nintemwa.” (Marko 1:40-42) Ukupitila mu fyalondololwa nge fi, cili kwati Yehova aleti, ‘Ifi e fyo momfya amaka yandi!’ Bushe tamukuntwa ku mutima ukulumbanya Lesa wa maka yonse no kutasha pa kubomfya amaka yakwe mu kutemwa kwa musango yo?

[Amafutunoti]

Amepusho ya Kutontonkanyapo

Esaya 11:1-5 Ni shani fintu Yesu alanga “umupashi wa . . . bumpalume,” kabili ico kuti catulenga ukuba no kucetekela nshi mu kuteka kwakwe?

Marko 2:1-12 Ukundapa kwa kwa Yesu ukwa cipesha amano kulanga ukuti apeelwa amaka nshi?

Yohane 6:25-27 Nangu ca kuti Yesu mu cipesha amano alipeele abantu ifyo imibili yabo yalekabila, cinshi cali ubuyo bwine bwine ubwa butumikishi bwakwe?

Yohane 12:37-43 Mulandu nshi bansangwapo bamo pa fipesha amano fya kwa Yesu bashamutetekele, kabili cinshi ici cingatusambilisha?

[Icikope pe bula 91]

“Bamona Yesu aleenda pali bemba”