Icebo ca kwa Yehova ca Mweo
Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya kwa Mateo
UMUNTU wabalilepo ukulemba ilyashi ilisuma nga nshi pa bumi bwa kwa Yesu ni Mateo; uyu muntu ali ni cibusa wa kwa Yesu Kristu kabili ilyo talati abe cibusa wa kwa Yesu, alesonkesha imisonko. Mateo apwile ukulemba ibuuku lyakwe mu 41 C.E. Pa kubala, alilembele mu ciHebere e lyo pa numa balipilibwilile mu ciGriki kabili e likatanya Amalembo ya ciHebere na Malembo ya Bwina Kristu aya ciGriki.
Cimoneka kwati abaYuda ebo Mateo alembele ili buuku umwaba ifyebo fyacindama ififika pa mutima. Ili buuku litulanga ukuti Yesu, Umwana wa kwa Lesa, e Mesia uo Lesa atile akesa. Nga tulebika sana amano ku fyebo fyabamo, icitetekelo cesu muli Lesa wa cine, mu Mwana wakwe, e lyo na mu malayo Yakwe cikakosa.—Heb. 4:12.
“UBUFUMU BWA MU MUULU NABUPALAMA”
Icikalamba ico Mateo alandapo sana Bufumu na masambilisho ya kwa Yesu, kabili ici calengele ukuti elemba ifintu nga mulya mwine fyalekonkanina ukucitika. Ica kumwenako fye, Mateo alandile pa Lyashi lya pa Lupili mu fipandwa fya kutendekelako fye ifya mwi buuku lyakwe, nangu cingati ilyo Yesu alandile ili lyashi ninshi alibomba umulimo wa kushimikila nalimo pa mwaka umo na hafu.
Ilyo Yesu aleshimikila mu Galili, acita ifipesha mano, aeba abatumwa bakwe 12 amafundisho pa fya kubomba umulimo wa kushimikila, ashimaula abaFarise, no kusosa ifilangililo ifilanda pa Bufumu. Lyena afuma mu Galili no kuya ku “mipaka ya Yudea kwi shilya lya Yordani.” (Mat. 19:1) Mu nshila, Yesu aeba abasambi bakwe ati: ‘Tuleya ku Yerusalemu kabili Umwana wa muntu bali no kumupingwila ukufwa, kabili pa bushiku bwalenga shitatu akabuuka.’—Mat. 20:18, 19.
Amasuko ku Mepusho ya mu Baibolo:
3:16—Bushe ‘imyulu yaiswike shani’ ilyo Yesu alebatishiwa? Cimoneka kwati aya mashiwi yapilibula ukuti Yesu alibukishe ifyo ali ilyo ali ku muulu.
5:21, 22—Bushe ukububuka mu bukali kwalibipapo ukucila ukusunga icintu ku mukoshi? Yesu alisokele abantu ukuti umuntu uusunga icintu ku mukoshi munyina nga amulufyanya alabembuka icabipisha. Nomba umuntu uwabubuka mu bukali, asosa na mashiwi yabipa, ena ninshi abembuka ukucilapo, kuti bamutwala ku cilye icikalamba, te ku cilye ca milandu icinono.
5:48—Bushe ifwe kuti twaba “abapwililika ifyo na [Shifwe] wa mu muulu aba uwapwililika”? Ee, muli fimo fimo. Ilyo Yesu alandile aya mashiwi, alelanda pa kutemwa, kabili aebele abalekutika kuli ena ukuti balepashanya Lesa no kuba abapwililika, nangu abafikapo, mu kutemwa bambi. (Mat. 5:43-47) Bali no kuba shani abafikapo mu kutemwa bambi? Bali no kuba abafikapo nga batemwa na balwani babo kumo.
7:16—“Fisabo” nshi ifyo mwingeshibilako abapepa Lesa wa cine? Ifi fisabo te mibele fye. Mwaba ne fyo twasuminamo, e kutila amasambilisho ayo tukonka mu mikalile yesu.
10:34-38—Bushe mu lupwa nga mwaba amalekano kuti twatila Amalembo e yalenga? Iyo nakalya. Icilenga amalekano ni fintu balupwa abashasumina bengapingulapo ukucita. Nalimo kuti bapingulapo ukukaana ukuba Abena Kristu nelyo kuti balecusha Umwina Kristu. Ici e cingalenga mu lupwa mwaba amalekano.—Luka 12:51-53.
11:2-6—Apo Yohane alyumfwile uko Lesa alandile ukuti Yesu Mwana wakwe kabili alisumine ukuti Yesu e Mesia, mulandu nshi alefwaila ukwishiba nga ca kuti Yesu e ‘waleisa’? Nalimo Yohane alefwaya fye ukuti omfwe kuli Yesu umwine. Na kabili Yohane alefwaya ukwishiba nga kwali na “umbi” uwali no kwisa na maka ya Bufumu e lyo no kufikilisha fyonse ifyo abaYuda baleenekela ukucitika. Ifyo Yesu ayaswike fyalangile ukuti takwali umbi uwali no kwisa.
19:28—Bushe “imikowa ikumi na ibili” iyo bakapingula imininako bani? Iyi te mikowa 12 iya kwa Israele wa kwa Lesa. (Gal. 6:16; Ukus. 7:4-8) Abatumwa abo Yesu alelandako tabali no kuba abapingushi ba kwa Israele wa kwa Lesa lelo bali no kuba muli Israele wa kwa Lesa. Yesu alicitile nabo ‘icipangano ca bufumu,’ kabili bali no kuba ‘ishamfumu kabili bashimapepo kuli Lesa.’ (Luka 22:28-30; Ukus. 5:10) Ababa muli Israele ya kwa Lesa “bakapingula aba pano calo.” (1 Kor. 6:2) E ico kanshi, “imikowa ikumi na ibili iya kwa Israele,” bantu abo bakapingula ku baikala pa fipuna fya bufumu. Aba bantu bafwile bemininako abantunse bonse fye ababa pano calo abashili ishamfumu, nelyo bashimapepo. Bemininako imikowa 12 iya bena Israele iyalelongana pa Bushiku bwa Kukonsolwela.—Lebi, icipa. 16.
Ifyo Twingasambililako:
4:1-10. Ili lembo litusambilisha ukuti Satana eko aba, te bubifi fye ubwaba mu mitima ya bantu. Pa kutwesha abomfya “ulunkumbwa lwa mubili no lunkumbwa lwa menso, na mataki ya fya mikalile ya bantu.” Lelo, nga tulekonka ifishinte fyaba mu Baibolo, tukatwalilila ukuba aba cishinka kuli Lesa.—1 Yoh. 2:16.
5:1–7:29. Lyonse muleibukisha ukuti mulakabila ukuba icibusa na Lesa. Muleba aba mutende. Mulekaana amapange ayabipa. Mulefisha ico mwalaya. Nga mulepepa, mulepepela sana ifintu ifikumine ubufwayo bwa kwa Lesa ukucila ifikwatwa. Muleba abacindama kuli Lesa. Mulefwaya Ubufumu intanshi no bulungami bwa kwa Lesa. Mwilapingula bambi. Mulecita ifyo Lesa afwaya. Ala mwandini mu Lyashi lya pa Lupili mwaliba amasambililo ayasuma!
9:37, 38. Ilyo tulepepa ku Mwine wa kulobolola ukuti “atume ababomfi mu kulobolola kwakwe,” na ifwe tufwile ukulacita ifyo tulepepela, e kutila ukuba abacincila mu mulimo wa kulenga abantu ukuba abasambi.—Mat. 28:19, 20.
10:32, 33. Tatufwile ukuba no mwenso wa kulanda pa fyo twasuminamo.
13:51, 52. Ukwiluka ifyo Baibolo ilanda pa Bufumu bwa kwa Lesa kulenga twaba no mulimo wa kusambilisha bambi no kubafwa ukumfwikisha icine icaba kwati fyuma.
14:12, 13, 23. Inshita isuma iya kwetetula ni lintu tuli fweka ukushili aba kutupumfyanya.—Marko 6:46; Luka 6: 12.
17:20. Tulingile ukuba ne citetekelo pa kucimfya amafya yaba kwati lupili ayengalenga twafilwa ukuba ifibusa na Lesa. Na kabili tulakabila icitetekelo pa kushipikisha amafya. Tufwile ukubika amano ku kucita ifintu ifingakosha icitetekelo muli Yehova na mu malayo yakwe.—Marko 11:23; Luka 17:6.
18:1-4; 20:20-28. Ukukanapwililika ne fyo basuminemo kale fyalengele abasambi ba kwa Yesu ukubika sana amano ku kufwaya ukuba umukalamba. Tufwile ukuba abaicefya ilyo tuleibaka ku lubembu ulwingalenga tulefwaisha ukuba umukalamba no kulamona kwati imilimo tubomba mu cilonganino ilatulenga ukucila bambi.
“UMWANA WA MUNTU AKATWALWA KU KUPOOPELWA”
Yesu aisa ku Yerusalemu pa Nisani 9, mu 33 C.E. ninshi ‘nanina pa mpunda.’ (Mat. 21:5) Ubushiku bwakonkapo, aya kwi tempele no kulisangulula. Pa Nisani 11, asambilisha abantu mwi tempele, ashimaula bakalemba na baFarise, kabili pa numa aeba abasambi bakwe “icishibilo ca kubapo [kwakwe] ne ca mpela ya bwikashi.” (Mat. 24:3) Ubushiku bwakonkapo, aeba abasambi ukuti: “Namwishibo kuti inshiku shibili ukufuma pali nomba kukabe ca kucilila, e lyo Umwana wa muntu akatwalwa ku kupoopelwa pa cimuti.”—Mat. 26:1, 2.
Nomba ni pa Nisani 14. Ilyo atendeka Icibukisho ca mfwa yakwe iili fye mupepi, Yesu bamufutuka, bamwikata, bamulubulwisha, kabili bamupoopela pa cimuti. Pa bushiku ubwalenga butatu, abuuka. Ilyo talanina ukuya ku muulu, Yesu aeba abasambi bakwe ukuti: “E ico kabiyeni, kalengeni aba nko shonse ukuba abasambi.”—Mat. 28:19.
Amasuko ku Mepusho ya mu Baibolo:
22:3, 4, 9—Ni lilali baitile abantu abo balaalike ku mutebeto wa bwinga? Ubwite bwa kubalilapo ubwa kulonganika ibumba lya kwa nabwinga bwatampile lilya Yesu na basambi bakwe batendeke ukushimikila mu 29 C.E., kabili bwalitwalilile mpaka na mu 33 C.E. Ubwite bwalenga bubili bwatendeke pa Pentekoste mu 33 C.E. ilyo abasambi bapokelele umupashi wa mushilo kabili bwapwile mu 36 C.E. Mu bwite bwa kubalilapo no bwalenga bubili baleita fye abaYuda, abantu abashali abaYuda abatampile ukulakonka intambi sha baYuda, na bena Samaria. Lelo, mu bwite bwalenga butatu, baleita abantu mu misebo ku nse ya musumba, e kutila Abena fyalo abashasembululwa. Ubu bwite bwatendeke mu 36 C.E. ilyo Korneli, mushika wa bashilika umwina Roma, aishileba Umwina Kristu kabili bwalitwalilila ukufika na ino ine nshita.
23:15—Mulandu nshi umuntu uushali umuYuda uwasumine mu mipepele ya baFarise alebela “umwina Gehena imiku ibili” ukucila abaFarise abene? Bamo abasumine mu mipepele ya baFarise bafwile balecita imembu ishabipisha ilyo bashilasumina mu fisambilisho fya baFarise. Lelo ilyo basumine mu mipepele ya baFarise umwali amafunde ayengi kabili ayayafishe ukukonka, balicililemo ukubipa, nalimo ukucila fye na pali bashimapepo babo abali mbifi. Kanshi bali ‘abena Gehena’ imiku ibili nga kubalinganya ku baFarise abaYuda.
27:3-5—Cinshi calengele ukuti Yuda alanguluke? Nangu cingati Yuda alilangulwike, takwaba nangu cimo icilanga ukuti alilapile ukufuma pa nshi ya mutima. Mu nshita ya kulomba kuli Lesa ukuti amubelele uluse, aileyebelela kuli bashimapepo bakalamba na ku bakalamba. Apo acitile “ulubembu ululeta imfwa,” Yuda alyumfwile sana ububi ica kuti afililwe no kwishiba ifya kucita. (1 Yoh. 5:16) Ukupelelwa e kwalengele ukuti alanguluke.
Ifyo Twingasambililako:
21:28-31. Ico Yehova amona ukuti e cacindama kucita ukufwaya kwakwe. Ica kumwenako fye, tufwile ukuba abacincila mu mulimo wa kushimikila imbila nsuma iya Bufumu no kulenga abantu ukuba abasambi.—Mat. 24:14; 28:19, 20.
22:37-39. Ala mwandini amafunde yabili ayakalamba yalasupula bwino sana ifyo Lesa afwaya abantu abamupepa ukulacita!
[Icikope pe bula 31]
Bushe mwalicincila mu mulimo wa kulobolola?
[Abatusuminishe]
© 2003 BiblePlaces. com
[Icikope pe bula 31]
Mateo alanda sana pa Bufumu bwa kwa Lesa