Ino E Nshita ya Kushibuka!

“MWILUBA inshita tulimo; ino e nshita ya kushibuka mu tulo.” (Abena Roma 13:11, Knox) Umutumwa Paulo alembele ayo mashiwi ku Bena Kristu ku Roma imyaka 14 ilyo ubwikashi bwa ciYuda bushilaonaulwa mu 70 C.E. Apantu bali abalola lwa ku mupashi, Abena Kristu abaYuda tabali mu Yerusalemu pali ilya nshita yakakala kabili tabaipaiwe nelyo ukubikwa mu busha. Lelo ni shani baishibe ukuti baali no kufulumuka ukufuma mu musumba?

Yesu Kristu alisokele ukuti abalwani baali no kushinga Yerusalemu no kuti abekashi balimo baali no kufuntulwa. (Luka 19:43, 44) Pa numa, Yesu aebele abakonshi bakwe aba busumino ulwa ciishibilo cabamo ifingi icishayafishe ukwishiba. (Luka 21:7-24) Ku Bena Kristu abaleikala mu Yerusalemu, ukufulumuka mu musumba capilibwile ukuti bali no kusha amayanda ne ncito. Nangu ni fyo, ukuba abalola no kufulumuka kwalibapuswishe.

Lintu Yesu asobele ubonaushi bwa Yerusalemu, abasambi bakwe bamwipwishe ukuti: “Ni lilali ifi fintu fikabako? Kabili cinshi iciishibilo ca kwisa kwenu, ne ca kupwa kwa pano isonde.” (Mateo 24:3) Ilyo aleasuka, Yesu alingenye inshita ya kubapo kwakwe ku ntanshi ku ciputulwa ca nshita icakonkelwepo ne Lyeshi lya mu nshiku sha kwa Noa. Yesu alondolwele ukuti Ilyeshi lyaonawile ababifi bonse. (Mateo 24:21, 37-39) E co, alangilile ukuti Lesa na kabili akanyantukilamo mu milandu ya bantunse. Cinshi akacita? Akafumyapo cino calo conse icibifi nelyo ubwikashi! (Linganyeniko 2 Petro 3:5, 6.) Bushe ico kuti cacitika mu nshita tuleikalamo?

Bushe Fintu Fyonse Fyaikalila fye Cimo Cine?

Te bengi abaYuda ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo abatontonkenye ukuti umusumba wabo uwa mushilo, Yerusalemu, kuti waonaulwa. Ilingi, e fitontonkanya na bantu abekala mupepi no lupili ulupuulika lelo abashatalasangwako uko lupuulika. Ilyo basokwa, abengi basoso kuti: “Cikacitika ninshi twalifwa kale.” Uwasambilila ukupuulika kwa mpili, Lionel Wilson, alondolwele ukuti: “Ilingi impili shipuulika pa numa ya myaka 200 nelyo 300. Kulabo kusakamikwa nga ca kuti cacitike mu nshita ya bafyashi benu. Lelo nga cacitike mu nshita ya bashikulwinwe lyene cishala fye ngo lushimi.”

Nangu cibe fyo, ifyebo fyalungikwa kuti fyatwaafwa ukwishiba ifiishibilo fya busanso no kucitapo cimo. Pa bantu bafulumwike ukufuma ku Lupili lwa Pelée, umo alishibe ukupuulika kwa mpili kabili alyumfwikishe ifiishibilo fya busanso. Na lintu fye Ulupili lwa Pinatubo talulapuulika, ifi fiishibilo fyalishibikwe bwino. Abasambilila ukupuulika kwa mpili abapimine ifyalecitika mu kati ka lupili balishinine abantu baleikala kulya ukuti bafulumuke.

Ca cine, bamo bakatwalilila ukusuula ifishibilo fya busanso lyonse no kupampamina pa kusose fyo tapali ifikacitika. Kuti bapumya fye na bapingulapo ukumfwila. Umutumwa Petro asobele ukuti imimwene ya musango yo ikaseeka mu nshiku shesu. Atile: “Ica kubalilapo, mwaishibo kuti mu nshiku sha kulekelesha mukesa bakapumya ne fya kupumya fyabo, abendo mwabelo lunkumbwa lwabo lwine, no kutila, Kuli kwi ukulaya kwa kwisa kwakwe? Pantu ukufuma pa bushiku ubo ifikolwe fyaponene mu tulo, ifintu fyonse fyaikalilila filya fyali ukutula pa citendekelo ca kulenga.”—2 Petro 3:3, 4.

Bushe mwalisumina ukuti twikala “mu nshiku sha kulekelesha”? Mu citabo ca The Columbia History of the World, John A. Garraty na Peter Gay, bepusho kuti: “Bushe tulemone fyo ukulunduluka kwesu kulebongoloka?” Lyene aba bakalemba ba lyashi lya kale baceeceeta amafya ya mabuteko, ukufula kwa bumpulamafunde na bucintomfwa bwa bekashi, ukubongoloka kwa mikalile ya ndupwa, ne fyo sayansi ne fya kupangapanga fyafilwa ukupikulula amafya ya bantu, amafya ya mu bulashi, no kubotelela kwa mibele ne mipepele. Basondwelele ukuti: “Ifi nga te fiishibilo fya mpela, ninshi fyalipala icine cine ifiishibilo fya mpela.”

Twalikwata umulandu usuma uwa kusumino kuti kuliko “impela” mupepi. Tatufwile ukutiina atuti isonde line e likonaulwa, pantu Baibolo isosa ukuti Lesa ‘atekele pano isonde pa fya kulimbapo fya pako ukuti pekatelentenshiwa umuyayaya umuyayaya.’ (Ilumbo 104:5) Nalyo line, tufwile ukwenekela impela ya micitile ya fintu iyabipa iyacululusha abantunse cibi ukwisa bwangu. Mulandu nshi? Pantu tulemona imbali shamonekesha ishishibisha inshiku sha kulekelesha isha iyi micitile ya fintu, nga fintu Yesu Kristu alondolwele. (Moneni umukululo uleti “Imbali sha Nshiku sha Kulekelesha.”) Mweshe ukulinganya amashiwi ya kwa Yesu ne filecitika mu calo. Ukulinganya kwa ifyo kuti kwamwaafwa ukupingulapo mano mano icingapususha imwe no lupwa lwenu. Mulandu nshi uwa kucitilapo cimo nomba?

Kuli Ukukabila Kwine Kwine Ukwa Kuba Abalola

Nangu cingati basayantisiti kuti baishiba lintu ukupuulika kwa lupili kuli mupepi, te kuti beshibe akashita nyunsu lukapuulika. Mu kupalako, ukukuma ku mpela ya micitile ya fintu Yesu atile: “Ulwa bushiku bulya na kashita kalya takuli uwaishiba, nangu ni bamalaika ba mu muulu, nangu Mwana, kano Tata.” (Mateo 24:36) Apo tatwaishiba akashita nyunsu lintu imicitile ya fintu ino ikapwa, Yesu asokele ati: “Ishibisheni ici, umwine wa ng’anda eshibo bulinde bwa bushiku ubo umupupu aleisamo nga alilolelele, nga talekele ing’anda yakwe itulwe. E ico na imwe mube abaiteyanya; pa kuti Umwana wa muntu [Yesu] akesa mu kashita mushikashile.”—Mateo 24:43, 44.

Amashiwi ya kwa Yesu yalangilila ukuti impela ya iyi micitile ya fintu ikapumikisha fye abantu. Nangu cingati tuli bakonshi bakwe, tufwile na ifwe ‘ukuiteyanya.’ Imibele yesu ipalile umwine wa ng’anda uwingapumikishiwa fye pantu teshibe lintu umupupu aleisa.

Mu kupalako, umutumwa Paulo aebele Abena Kristu ku Tesalonika ukuti: “Pantu mwe bene mwaishibisho kuti Ubushiku bwa kwa Shikulu bukesa ngo mupupu ubushiku. . . . Bamunyinefwe, tamuli mu mfifi aba kuti Ubushiku bulya bumupumikishe ngo mupupu.” Paulo acincishe na kabili ukuti: “Twilaala nga bantu bambi, lelo tulole kabili tutekanye.” (1 Abena Tesalonika 5:2, 4, 6) ‘Ukulola no kutekanya’ kupilibula cinshi?

Ukupusana no kufulumuka kwa Bena Kristu ba mu kubangilila ukufuma mu Yerusalemu, ukufulumuka kwesu takubimbamo ukufuma mu musumba. Pa numa ya kukonkomesha abasumina banankwe ku Roma ukushibuka mu tulo, Paulo abacincishe ‘ukufuula imilimo ya mfifi,’ no ‘kufwala Shikulu Yesu Kristu.’ (Abena Roma 13:12, 14) Ukupitila mu kukonka mu makasa ya kwa Yesu mu kupalamisha, tukalangisha ukuti twalishiba inshita tuleikalamo, kabili uku kulola kwa ku mupashi kukalenga ukuti Lesa akatucingilile lintu iyi micitile ya fintu ikonaulwa.—1 Petro 2:21.

Abakonka Yesu Kristu balaipakisha imikalile isuma kabili iya kwikusha. Amamilioni ya Nte sha kwa Yehova balisango kuti ikoli lya busambi bwa Bwina Kristu lyalyanguka kabili lilapembesula. (Mateo 11:29, 30) Ica kubalilapo pa kuba umusambi ‘kwishiba Lesa no yo atumine, Yesu Kristu.’ (Yohane 17:3) Inte shilatandalila amamilioni ya mayanda cila mulungu pa kuti bengaafwa abantu “ukwishibe Cine.” (1 Timote 2:4) Kuti batemwa ukusambilila Baibolo na imwe mu ng’anda mu mwenu apa fye. Lintu mwaya muleishiba ifingi pa lwa Cebo ca kwa Lesa, na imwe mukashininwa ukuti inshiku tuleikalamo shalipusanako. Cine cine, ino e nshita ya kushibuka!

[Akabokoshi ne Fikope pe bula 7]

IMBALI SHA NSHIKU SHA KULEKELESHA

“Uluko lukemino luko”; ‘umutende ukasendwa pe sonde.’ (Mateo 24:7; Ukusokolola 6:4)

Inkondo shibili isha calo isha muli uno mwanda wa myaka, no kukansana kumbi, fyalisenda umutende pe sonde. Kalemba wa lyashi lya kale John Keegan alembele ati: “Inkondo ya Calo iya Kubalilapo ne Nkondo ya Cibili shali ishapusanako ku nkondo ishalwilwe kale. Shalipusene mu cipimo, mu kubipa, mu bonaushi bwa fikwatwa na bantu abafwile. . . . Abantu abengi balifwile mu Nkondo sha Calo, ubukumu ubwingi bwalyonawilwe kabili ukucula kwalyanene mu ncende ishingi mwi sonde ukucila inkondo shafumineko.” Inkondo nomba shilacululusha abanakashi na bana ukucila abashilika. United Nations Children’s Fund yapimo kuti mu myaka yapitapo 10 abana amamilioni yabili e baafwa ku nkondo.

“Ifipowe” (Mateo 24:7; Ukusokolola 6:5, 6, 8)

Mu 1996 umutengo wa ngano na mataba walininine sana. Mulandu nshi? Ingano shatuutilwe shalicepele nga nshi ica kuti shali no kuliisha fye abantu inshiku 50. Ici cali e cipendo cacililepo ukubwela pa nshi. Ukuninika imitengo ya fya kulya kulenga amamilioni ya bantu mu calo, maka maka abana, ukulaale nsala.

“Ifinkukuma mumo mumo” (Mateo 24:7)

Mu myaka 2,500 iyapitapo, finkukuma fye 9 e fyaipaya abantu ukucila pali 100,000 cimo cimo. Ifinkukuma fine pali fi e fyacitika ukutula mu 1914.

“Ukufulisha kwa bupulumushi” (Mateo 24:12)

Ilintu umwanda wa myaka walenga 20 uleya ulepwa, ubupulumushi nelyo bumpulamafunde nabufulilako. Ukusansa no kwipayaula abantu, bakepaya ba bana mu bunkalwe, fyaba pa fintu fya bunkalwe muli shi nshiku sha kulekelesha isha lukaakala.

“Uku no ku . . . ifikuko” (Luka 21:11)

Abantu amamilioni napamo 30 e bakafwa ku cifuba ca TB muli ba 1990. Utushishi tutandanya amalwele tuleya tulecililako fye ukukunkuma ku muti. Abantu pa kati ka mamilioni 300 na 500 balalwala ubulwele na bumbi ubwipaya ubwa mpepo kabili bwipaya abantu batunganishiwa amamilioni yabili. Ku kupwa kwa ba 1990, AIDS ileenekelwa ukulaipaya abantu milioni umo na 800,000 cila mwaka. Icitabo ca State of the World 1996 cabilishe ukuti: “Abantunse ilelo balesanswa ku cikuko ica fikuko.”

“Imbila nsuma iyi ya bufumu ikabilwa ku fyalo fyonse.” (Mateo 24:14)

Mu 1997, Inte sha kwa Yehova shapoosele amaawala bilioni umo mu kushimikila imbila nsuma ya Bufumu. Inte ukucila pa mamilioni yasano shilashimikila ubu bukombe ku bantu lyonse mu fyalo 232.

[Icikope pe bula 4, 5]

Apantu baali abalola lwa ku mupashi, Abena Kristu balifulumwike mu Yerusalemu