Ukufyalwa Cipya Cipya

Ubulondoloshi: Icisumino ca kuti umo alafyalwa cipya cipya mu kubako kumo nelyo ukwafulilako, ukwingaba mu buntunse nelyo mu nama. Ilingi line “mweo” ushingafumbatwa uwasuminwa ukufyalwa cipya cipya mu mubili umbi. Te cisambilisho ca mu Baibolo.

Bushe ukuyumfwa ukweni ukwa kuba uwabeleshanya na ba kwishibana na bo abapya ne fifulo fishininkisha ukufyalwa cipya cipya ukube cishinka?

Bushe walibala aupumbila umwaume umo nelyo umwanakashi uuli umumi kuba umbi uuli na o wine umumi nomba? Abengi balikumanyapo ico. Mulandu nshi? Pa mulandu wa kuti abantu bamo balikwata imisango yapalana nelyo pambi kuti bamoneka fye no kupalana. E co ukuyumfwa kwa kuti walishiba umuntu nelyo fye nga ca kuti tawabala aumukumanyapo akale mu cituntulu tacishininkisha ukuti mwalibeleshenye nankwe mu bumi bwapita, bushe e ifyo?

Mulandu nshi iŋanda nelyo itauni pambi fingamonekela ifyabeleshiwa kuli iwe nga ca kuti tawabala aubako kulya kale? Bushe cili pa mulandu wa kuti walikelemo mulya mu kati ka bumi bwapita? Amayanda ayengi yakuulwa ukulingana ne mipangilwe yapalana. Ifibombelo fibomfiwa mu misumba yatalukana kuti fyapangwa ukufuma ku fipasho fyapalana. Kabili bushe tacili ca cine ukuti imimonekele mu fifulo fimo ifyatalukana imoneka iyapalana nga nshi? E co, ukwabula ukwalukila ku kufyalwa cipya cipya, ukuyumfwa kobe ukwa kuba umukaya kuli ukwaumfwika.

Bushe ukwibukisha kwa bumi pa nshita imbi mu cifulo cimbi, nga fintu ciletwako pe samba lya kulalikishiwa mu tulo, kulashininkisha ukufyalwa cipya cipya?

Pe samba lya kulalikishiwa mu tulo ifyebo ifingi ifyasungilwa muli bongobongo kuti fyaletwako, Abalalikisha babomfya icibukisho cibomba lubali. Lelo ni shani fintu ifyo fibukisho fyaingile mulya? Nakalimo wabelengele ibuku, walimwene icikope cisela, nelyo ukusambilila pa lwa bantu bamo pa televisioni. Nga waibika mu cifulo ca bantu walesambililapo, pambi capangile ukwebekesha kukalamba, kwati cakukumanya cobe. Cintu mu cishinka wacitile pambi caali kale sana ica kuti walicilabako, lelo pe samba lya kulalikishiwa icakukumanya kuti cabweshiwa kwati walecibukisha ukufuma ku “bumi bumbi.” Lelo, nga ca kuti ico caali ica cine, bushe uuli onse te kuti akwate uko kwibukisha? Lelo te onse akwata. Cili icalinga ukumona ukuti impendwa ilekulilako iya filye fikalamba ifya buteko mu United States tafipokelela ubunte bwaletwako ku kulalikishiwa mu tulo. Mu 1980 Icilye Capulamo ica mu Minnesota cabilishe ukuti “ubunte ubwa fiŋombe bulangilila ukuti takuli iciŋombe icingapima nampo nga ukwibukisha kulefuma ku kulalikishiwa mu tulo, nelyo ulubali ululi lonse ulwa uko kwibukisha, luli cine, ubufi, nelyo ukwelenganya—ukwisushisha imipunda mu kuba no kwelenganya. Ifya kufumamo fya musango yo tafyabe fyacetekelwa muli sayansi nge fyalungikwa. (State v. Mack, 292 N.W.2d 764) Ukusonga kwa kutubulula ukucitwa no ulalikisha ku uulalikwe ca kusangwilako muli uku kubulwo kucetekelwa.

Bushe Baibolo yalikwatamo ubushininkisho bwa kusumina mu kufyalwa cipya cipya?

Bushe Mateo 17:12, 13 abelebesha ukusumina mu kufyalwa cipya cipya?

Mat. 17:12, 13: “[Yesu asosele ukuti:] Eliya aliisa, kabili tabamwishibe, lelo bamucitile conse ico bafwaile. E fyo no Mwana wa muntu alaswa acule kuli bene. E lyo abasambi bailwike ukuti abebele ulwa kwa Yohane Kabatisha.”

Bushe ici cilepilibula ukuti Yohane Kabatisha aali ni Eliya afyelwe cipya cipya? Lintu bashimapepo ba ciYuda baipwishe Yohane ukuti, “Bushe ni we Eliya?” asosele ukuti, “Te ne.” (Yoh. 1:21) Cinshi, lyene, cintu Yesu apilibwile? Nga fintu malaika wa kwa Yehova asobele, Yohane aile pa ntanshi ya kwa Mesia wa kwa Yehova “mu mupashi na maka ifya kwa Eliya ku kupilibwile mitima ya bashibo ku bana, no kupilibwila bacintomfwa ku kushilimuka kwa balungama; ku kupekanishisha [Yehova] abantu abateyanishiwa.” (Luka 1:17) E co Yohane Kabatisha alefikilisha ubusesemo pa kubomba umulimo uwapala kuli ulya uwa kwa kasesema Eliya.—Mal. 4:5, 6.

Bushe ukufyalwa cipya cipya kwalilangililwa ku bulondoloshi bwa pali Yohane 9:1, 2?

Yoh. 9:1, 2: “Nomba [Yesu] pa kupita amwene umuntu uwali ni mpofu ukufuma ku kufyalwa; na basambi bakwe balimwipwishe, abati, Rabi, uwabembwike ni ani, ni uyu napamo bafyashi bakwe, no kulenga afyalwe impofu?”

Bushe kuti cacitika ukuti aba basambi balisongelwe ku cisumino ca baFarise ba ciYuda, abasosele ukuti “imyeo ya basuma ifumishiwa fye ukutwalwa mu mibili imbi”? (Wars of the Jews, Josephus, Book II, icipa. VIII, par. 14) Tacilepala, pantu icipusho cabo tacilelangilila ukuti batontonkenye ifyo aali ‘muntu musuma.’ Cili icapalako nga nshi ukuti pamo nga basambi ba kwa Yesu balisumine Amalembo no kwishiba ukuti umweo ulafwa. Lelo, apantu nelyo fye kanya mwi fumo kalikwata ubumi kabili kaimitwe mu lubembu, pambi balipapile nampo nga umwana wa musango yo uushilafyalwa kuti abembuka, ukufumamo ubupofu bwakwe. Mu ca kucitikako icili conse, icasuko ca kwa Yesu tacayafwilishe ukufyalwa cipya cipya nelyo imfundo ya kuti umwana uucili mwi fumo lya kwa nyina alabembuka pa ntanshi ya kufyalwa. Yesu umwine ayaswike ukuti: “Nangu ni uyu tabembwike, nangu bafyashi bakwe.” (Yoh. 9:3) Yesu alishibe ukuti, pa mulandu wa kuti tuli bufyashi bwa kwa Adamu, kwaliba ubupyani bwa kulemana kwa buntunse no kukanapwililika. Ukubomfya imibele ku kucindika Lesa, Yesu aundepe impofu.

Bushe ukusambilisha kwa Baibolo pa lwa mweo ne mfwa kulasuminisha ukufyalwa cipya cipya?

Ukutendeka 2:7 kulondololo kuti: “Yehova Lesa abumbile umuntu ku lukungu lwa mushili, na mu myona yakwe apuutilemo umupu wa mweo; no yo muntu abe cibumbwa ca mweo.” Mona ukuti umuntu umwine e wali umweo; umweo tawali cintu cimo icishingamoneka, icapaatuka kabili icaibela ukufuma ku mubili. “Umweo uubembuka—e ukafwa.” (Esek. 18:4, 20, NW) Kabili umuntu wafwa aloshiwako ngo “mweo wafwa.” (Impe. 6:6, NW) Pa mfwa, “wafumo [mupashi] wakwe, abwelela ku mushili wakwe, ubushiku bulya bwine yaloba amatontonkanyo yakwe.” (Amalu. 146:4) E co lintu umo afwa, umuntu onse alafwa; takuba nangu cimo icishala ica mweo kabili icingaya mu mubili umbi. (Ku fyebo na fimbi, mona imitwe ikalamba “Umweo” na “Imfwa.”)

Luk. Mil. 3:19: “Iciponena abana ba bantu e ciponena ne nama; cimo cine ciponena fyonse fibili. Ifyo yabe mfwa ya aba, e fyo yabe mfwa ya isho.” (Pamo nga mu mulandu wa bantunse, takuba nangu cimo icipusunsuka imfwa ya nama. Takwaba nangu cimo icingakumanya ukufyalwa cipya cipya mu mubili umbi.)

Luk. Mil. 9:10: “Conse ico iminwe yobe yasanga ica kucita, cita ku maka yobe; pantu takuli ica kucita nangu ca kwelenganya nangu kwishiba nangu mano ku Mbo uko uleya.” (Te mu mubili umbi lelo mu Sheol, inshishi ya munsaunte iya mutundu wa muntu, e ko abafwa baya.)

Bupusano nshi bwako pa kati ka kufyalwa cipya cipya ne subilo lyatambikwa muli Baibolo?

Ukufyalwa cipya cipya: Ukulingana ne ci cisumino, lintu umuntu afwa, umweo, “umwine wine,” alaya ku kubako kwacilapo nga ca kuti umuntu aikele ubumi busuma kabili ubwalinga, lelo mu kucitikako ku kubako nge nama nga ca kuti icalembwa cakwe caali icabipa ukucila pa kube cisuma. Ukufyalwa cipya cipya kumo na kumo, e fintu casuminwa, kuleta umuntu na kabili muli iyi micitile imo ine iya fintu, umo akalolenkana no kucula na kumbi ne mfwa mu kupelako. Ukushinguluka kwa kufyalwa cipya cipya ngo kwabule mpela. Bushe inshita ya ku ntanshi iya musango yo e ilekupembelela mu cituntulu? Bamo basumino kuti inshila fye iya kufyukilamo ya kushimya ukufwaisha konse ukwa fintu ifisekesha ukuyumfwa. Ni kuli cinshi bafyuka? Ku cintu bamo balondolola ngo bumi bwabulo kwishibe cili conse.

Baibolo: Ukulingana na Baibolo, umweo muntu umutuntulu. Nelyo cingati umuntu pambi alicita ifintu fyabipa ku numa, nga alapila no kwalula inshila shakwe, Yehova Lesa akamwelela. (Amalu. 103:12, 13) Lintu umuntu afwa, takuba nangu cimo icipusunsuka. Imfwa yapala utulo tukalamba, utwabulamo ifiloto. Kukaba ukubuushiwa kwa bafwa. Ici tacili kufyalwa cipya cipya lelo ukubwesesha ku bumi ubuntu bumo bwine. (Imil. 24:15) Ku bantu abengi, ukubuushiwa kukaba ku bumi pe sonde. Kukacitika pa numa lintu Lesa aleta iyi micitile ya fintu iilipo ku mpela ya iko. Ukulwala, ukucula, nelyo fye ukukabila ukufwa, fikaba fintu fyapita. (Dan. 2:44; Ukus. 21:3, 4) Bushe isubilo lya musango yo lyaumfwika nge cintu cimo ico wingatemwa ukusambililako ifyafulilako, ukubebeta imilandu ya kucetekela muli lyene?

Nga Umo Asoso Kuti—

‘Nasumina mu kufyalwa cipya cipya’

Kuti pambi wayasuko kuti: ‘Musubila ukuti mu kupelako cikafumamo ubumi bwawaminako, bushe te ifyo? . . . Njebeni, bushe kuti mwatemwa ukwikala mu calo icalondololwa pano pa Ukusokolola 21:1-5?’

Nelyo kuti wasoso kuti: ‘Natasha pa kunjeba ico. Shi lekeni njipusheko, Bushe ici cintu cimo ico mwasumina lyonse? . . . Cinshi camulengele ukuleka ifisumino fyenu ifya kale?’ (lyene nakalimo bomfya imfundo pe samba lya mutwe pe bula 319.)

Ukucitikako kumbi: ‘Naliipakisha ukulanshanya na bambi abakwate co cisumino. Shi lekeni njipushe, Mulandu nshi muyumfwila ukuti ukufyalwa cipya cipya kulakabilwa?’ Lyene nakalimo lundapo ukuti: (1) ‘Bushe mulebukisha imbali shonse isha myeo yabangilileko iyo mwasumina ukuti mwalikwete? . . . Lelo ico kuti cabe cafwaikwa nga ca kuti umuntu engalungika ifilubo fyakwe ifya kale no kuwamyako, bushe te ifyo?’ (2) Nga ca kuti umuntu asoso kuti cikuku pa kuti tulabe, pambi kuti waipusho kuti: ‘Lelo bushe mumona icibukisho cabipa ngo busuma ku muntu mu bumi bwa cila bushiku? Lyene, pa kulaba imyaka yonse 70 nelyo ukucepako conse cintu twasambilila, bushe kuti twaafwiwa ukulundulula icakaniko cesu?’ (3) Nga ca kuti umuntu asoso kuti bantu fye basuma e bafyalwa na kabili nga bantunse, pambi kuti waipusho kuti: ‘Mulandu nshi, lyene, cibelele ukuti imibele ya calo iletwalilila ukubipilako? . . . Baibolo ilanga fintu ukuwamya kwa cine cine kukacitwa mu kasuba kesu. (Dan. 2:44)’