Ifyebo Ififumine mu Mpapulo Shili mu Katabo ka Mikalile no Mulimo Tubomba
SEPTEMBER 3-9
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | YOHANE 1–2
“Yesu Acita Icipesha Amano Ca Kubalilapo”
Muli Kristu E Mumonekela Amaka ya kwa Lesa
3 Yesu acitile icipesha amano ca kubalilapo pa mutebeto wa bwinga uwali ku Kana mu citungu ca Galili. Abasangilwe kuli uyu mutebeto nalimo balifulile ukucila ifyo abene ba mutebeto baleenekela. Nampo nga bantu bafuliishe nelyo iyo, ico twaishiba ca kuti umwangashi walipwile. Maria nyina wa kwa Yesu na o e ko aali kuli ubu bwinga. Pa myaka iingi Maria afwile aletontonkanya pa kusesema ukwalelanda pa mwana wakwe uo aishibe ukuti aali no kuba “Umwana wa Wapulamo.” (Luka 1:30-32; 2:52) Bushe Maria alishibe ukuti Yesu ali na maka ya kucita ifipesha amano? Ico twaishiba ca kuti, Maria na Yesu tabalefwaya ukuti abaleupana baseebane, e ico balefwaya ukubafwa. Yesu alishibe ukuti alingile ukuba uwacileela. E ico mu cipesha amano asangwile amenshi ayali amalita 380 (mupepi na amadalamu yabili) ukuba “umwangashi uusuma.” (Belengeni Yohane 2:3, 6-11.) Bushe Yesu e walingile ukupekanya umwangashi pa bwinga? Awe. Ico acitiile icipesha amano ni co ali ne cileela kabili alepashanya filya Wishi wa ku muulu aba kapekape.
Yesu Acita Icipesha Amano Ca Kubalilapo
Ici cali e cipesha amano ca kubalilapo ico Yesu acitile. Ilyo abasambi bakwe bamwene ici icipesha amano, balimucetekele sana. Lyena Yesu na banyina e lyo na bamunyina baile ku musumba wa Kapernahumu uwali lwa ku kapinda ka ku kuso aka lulamba lwa Bemba wa Galili.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 1:1
Cebo: Nelyo “Logos.” Mu ciGriki, ho loʹgos. Ili ishiwi pali ici cikomo balibomfya nge lumbo kabili balilibomfya na pali Yoh. 1:14 na pa Ukus. 19:13. Yohane alilondolwele ukuti ili ilumbo lyalelosha kuli Yesu. Ili ilumbo lyalelanga umulimo Yesu alebomba ilyo ali ku muulu nge cibumbwa ca mupashi, ilyo alebomba umulimo wa kubila imbila pano isonde, kabili na lintu bamucindamike ku muulu. Yesu ali ni Cebo ca kwa Lesa nelyo uwa kulandilamo, uo Lesa alebomfya pa kweba ifibumbwa fya ku muulu e lyo na bantu ifya kucita. Kanshi caliba fye bwino ukusondolwela ukuti ilyo Yesu ashilaisa pano isonde, Yehova alebomfya Cebo e kutila malaika wa kumulandilako pa kulanda na bantu.—Ukute. 16:7-11; 22:11; 31:11; Ukufu. 3:2-5; Abapi. 2:1-4; 6:11, 12; 13:3.
ali: Pali ili ilembo ishiwi lya ciGriki pros lilosha kukuba mupepi e lyo no kulongana. Na kabili lilosha ku bantu abapusana, pamo nga Cebo na Lesa wa cine umo fye.
Cebo ali ni lesa: Nelyo “uwaba nga Lesa” [nelyo “alipalana na Lesa”].” Aya mashiwi ayo Yohane alembele yalanda pa mibele ya kwa “Cebo” (mu ciGriki, ho loʹgos; moneni ifingamwafwa ukusambilila pali Cebo muli ici cikomo), e kutila, Yesu Kristu. Apo Cebo libeli lya kwa Lesa alikwete icifulo icikalamba, kabili muli ena e mo Lesa abumbiile ifintu fyonse e mulandu wine bamulondolwela ukuti ni “lesa; uwaba nga Lesa; uwakwata imibele nga Lesa.” Bakapilibula abengi bapilibula ukuti “Cebo ali ni Lesa,” ici calenga bamulinganya kuli Lesa wa Maka yonse. Na lyo line, kwaliba imilandu iisuma iilenga twasumina ukuti Yohane taloseshe mu kuti “Cebo” ali ni Lesa wa Maka yonse. Ica kubalilapo, amashiwi yakubalilapo na yakonkelepo yonse yalanga ukuti “Cebo” ali “pamo na Lesa.” Na kabili, ishiwi lya ciGriki the·osʹ (“Lesa” nelyo “lesa”) lyabamo imiku itatu mu cikomo 1 na 2. Umuku wa kubalilapo no wa butatu ili ishiwi lilosha kuli Lesa wa Maka yonse. Lelo abasambilila abengi balasumina ukuti umuku wa bubili ili shiwi lyabomfiwa lyalipusana uo liloshako, lilondolola imibele ya kwa “Cebo.” E ico amaBaibolo ayengi aya mu ciNgeleshi, iciFrench, ne ciGermany yabomfya amashiwi yamo yene na yaba muli Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya ayalanga ukuti “Cebo” ali “ni lesa; alipalana na Lesa; ali ne mibele iyo Lesa akwete.”
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 1:29
Umwana wa mpaanga uwa kwa Lesa: Pa numa Yesu abatishiwa kabili bamutunka na kuli Satana Kaseebanya, Yohane Kabatisha aitile Yesu ati “Umwana wa mpaanga uwa kwa Lesa.” Aya mashiwi yasangwa fye apa pene e lyo na pali Yoh. 1:36. (Moneni Akatabo ka Kutwafwa Ukusambilila Icebo ca kwa Lesa ibu. 20.) Ukulinganya Yesu ku mpaanga kwalilinga. Mu Baibolo, baletuula impaanga nga balefwaya ukwelelwa imembu e lyo nga balefwaya ukuba ifibusa na Lesa. Ukucita ifi kwalelanga ifyo Yesu ali no kupeela ubumi bwakwe ubwapwililika nge lambo pa mulandu wa bantu. Amashiwi ya kuti “Umwana wa mpaanga uwa kwa Lesa” yalelosha ku fintu ifingi ifyalandwapo mu Malembo ya mushilo. Apo Yohane Kabatisha alishibe sana Amalembo ya ciHebere, nalimo amashiwi alandile yalelosha ku: mpaanga iilume iyo Abrahamu atuuliile mu nshita ya kutuula umwana wakwe Isaki (Ukute. 22:13), impaanga ya ca Kucilila iyo abena Israele baipeye pa kulubulwa mu busha mu Egupti (Ukufu. 12:1-13), nelyo umwana wa mpaanga uo baletuula kuli Lesa pa ciipailo mu Yerusalemu cila lucelo e lyo ne cungulo (Ukufu. 29:38-42). Na kabili Yohane nalimo aletontonkanya pa busesemo bwa kwa Esaya, apaba amashiwi ayalanga ukuti uo Yehova aitile ukuti “umubomfi wandi” bali no kumuleta “nge mpaanga ku kwipaiwa.” (Esa. 52:13; 53:5, 7, 11) Ilyo umutumwa Paulo alembele kalata ya kubalilapo ku Abena Korinti aitile Yesu ati “impaanga ya pa ca kucilila.” (1 Kor. 5:7) Umutumwa Petro alandile pa mulopa wa kwa Kristu ukuti wali “mulopa wa mutengo, nga ulya uwa mwana wa mpaanga uwabula akalema kabili uwabula akabi.” (1 Pet. 1:19) Kabili mwi buuku lya Ukusokolola Yesu imfumu bamulandapo mu mashiwi ya mampalanya ukuti “Umwana wa mpaanga” ukucila pa miku 25.—Ku ca kumwenako pa: Ukus. 5:8; 6:1; 7:9; 12:11; 13:8; 14:1; 15:3; 17:14; 19:7; 21:9; 22:1.
SEPTEMBER 10-16
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | YOHANE 3-4
“Yesu Abila Imbila nsuma ku Mwanakashi Umwina Samaria”
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 4:6
ico alinakile: Ni ili line fye Ilembo ilyalandapo ukuti Yesu “alinakile.” Inshita yali nalimo 12 koloko ya kasuba, kabili lulya lucelo Yesu nalimo alyendele ukufuma mu Mupokapoka wa Yordani ku Yuda ukuya ku Sukari mu Samaria, apali umulundu uwalepele amamita 900 no kucilapo.—Yoh. 4:3-5; moneni Akatabo ka Kutwafwa Ukusambilila Icebo ca kwa Lesa ibu. 20.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 3:29
cibusa wa kwa shibwinga: Mu nshita balelemba Baibolo, cibusa wa kwa shibwinga e walelandilako shibwinga kabili alebombesha pa kuti ifyo bapekenye pa bwinga fibombe. Balemumona ukuti e walelenga nabwinga na shibwinga babe pamo. Pa bushiku bwa bwinga, abaleshindika nabwinga baleya ku ng’anda ya kwa shibwinga nangu ku ng’anda ya bawishi ukwali no kubela ubwinga. Ku bwinga, cibusa wa kwa shibwinga aleba sana ne nsansa nga umfwa ishiwi lya kwa shibwinga ilyo alelanda na nabwinga, pantu alemona ukuti nabomba bwino umulimo wakwe. Yohane Kabatisha ailingenye kuli “cibusa wa kwa shibwinga.” Yesu e wali shibwinga kabili abasambi bakwe bali ni nabwinga wa mampalanya. Yohane Kabatisha alipekenye inshila ya kwa Mesia, e walondolwele abali mwi bumba lya kwa “nabwinga” wa Yesu Kristu. (Yoh. 1:29, 35; 2 Kor. 11:2; Efes. 5:22-27; Ukus. 21:2, 9) “Cibusa wa kwa shibwinga” nga abomba umulimo wa kuleta nabwinga na shibwinga pamo; umulimo wakwe walepwa. Ifi fine e fyo cali na kuli Yohane, umwine alandile pali Yesu ati: “Ena ali no kulakula, lelo ine ndi no kulacepa.”—Yoh. 3:30.
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 4:10
amenshi ya mweo: Ishiwi lya ciGriki ilyo babomfya lilosha ku menshi ayalepita, amenshi ya mu kamana nelyo amenshi ayatalala ayo batapa mu kamana. Lelo talilosha ku menshi ya mu cishima ayekalila. Pali Lebi 14:5, ishiwi lya ciHebere ilya kuti “amenshi ayalepita” lilosha ku “menshi ya mweo.” Pali Yer. 2:13 na 17:13, Yehova bamulondolola ukuti “kamfukumfuku ka menshi ya mweo” e kutila amenshi ya mampalanya ayapeela umweo. Ilyo Yesu alelanshanya no mwanakashi umwina Samaria abomfeshe amashiwi ya mampalanya aya kuti “amenshi ya mweo” lelo cimoneka kwati pa kubala umwanakashi aumfwile kwati Yesu alelanda fye pa menshi.—Yoh. 4:11; ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 4:14.
SEPTEMBER 17-23
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | Yohane 5-6
“Mulandu Nshi Mukonkela Yesu?”
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 6:10
abantu balikele pa nshi. Pali nalimo abaume 5,000: Ni Mateo fye alembele pali ici cipesha amano ukuti “ukufumyako abanakashi na bana banono.” (Mat. 14:21) Bonse abaliileko ifya kulya ilyo Yesu acitile ici cipesha amano nalimo balicilile 15,000.
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 6:14
kasesema: AbaYuda abengi mu nshita ya batumwa baleenekela ukuti kasesema uwaba nga Mose uo balandapo pa Amala. 18:15, 18, ali no kuba ni Mesia. Pali ici cikomo amashiwi ya kuti ukwisa mu calo nalimo yalosha kuli Mesia uo baleenekela ukuti ali no kwisa. Ni Yohane fye e walembele ifyacitike pali ili ilembo.
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 6:27, 54
ifya kulya ifyonaika . . . ifya kulya ifibelelela ifingamutwala ku mweo wa muyayaya: Yesu alishibe ukuti abantu bamo baleba fye nankwe pamo na basambi bakwe pantu balefwaya fimo. Nangu ca kuti ifya kulya filalenga umuntu ukukanaba ne nsala cila bushiku lelo “ifya kulya” ifyaba mu Cebo ca kwa Lesa fikalenga abantu ukuba no mweo no kwikala umuyayaya. Yesu akoseleshe ibumba ukubombela “ifya kulya ifibelelela” e kutila balingile ukubombesha mu fya kwa Lesa e lyo no kucetekela ifyo balesambilila.—Mat. 4:4; 5:3; Yoh. 6:28-39.
Uulya umubili wandi no kunwa umulopa wandi: Amashiwi yaba muli ili ilembo yalanga ukuti tabalya umubili no ukunwa umulopa wa cine cine lelo ilyo bacetekela Yesu Kristu ninshi cili kwati balelya umubili no kunwa umulopa. (Yoh. 6:35, 40) Yesu alandile aya mashiwi mu mwaka wa 32, kanshi talelanda pa Mulalilo wa kwa Shikulu, uo basefeshe umwaka wakonkelepo. Alandile aya mashiwi ilyo bali mupepi no kusefya “umutebeto wa baYuda uwa ca kucilila” (Yoh. 6:4), kanshi abalekutika nalimo batontonkenye pa mutebeto bali no kusefya e lyo ne fyo umulopa wa mpanga wapuswishe abena Israele pa bushiku bafumine mu Egupti (Ukufu. 12:24-27). Yesu alekomaila pa cishinka ca fyo umulopa wakwe wali no kulenga abasambi bakwe bakwata umweo wa muyayaya.
w05 9/1 ibu. 21 amapara. 13-14
Twakulaendela mwi Shina lya kwa Yehova Lesa Wesu
13 Na lyo line, abantu bakonkele Yesu mpaka bayamusanga “kwi shilya lya bemba,” nge fyo ilandwe lya kwa Yohane litweba. Nga cinshi bamukonkeele ilyo nabamona no kuti alikeene ukumubika pa bufumu? Abengi balemwena ifintu mu mano ya buntu, pantu balandile na maka ukuti Yehova apeele ifya kulya ku fikolwe fyabo mu matololo mu nshiku sha kwa Mose. Bena baleti Yesu na o afwile ukulabapeela ifya kulya. Ilyo Yesu ailwike ukuti ifyo baletontonkanya tafyaweme, atendeke ukubasambilisha ifya ku mupashi pa kuti baleke ukumwena ifintu mu mano ya buntu. (Yohane 6:17, 24, 25, 30, 31, 35-40) Ilyo baumfwile fyo, bamo batendeke ukung’winta, sana sana ilyo alandile icilangililo ca kuti: “Ndemwebe cine cine, nati, Nga tamuliile umubili wa Mwana wa muntu no kunwo mulopa wakwe, tamukwete bumi muli imwe. Uulya umubili wandi no kunwo mulopa wandi ali no bumi bwa muyayaya, kabili nkamubuusha pa bushiku bwa kupelekesha.”—Yohane 6:53, 54.
14 Ilingi line, ifilangililo fya kwa Yesu fyalelenga abantu ukuisokolola nga ca cine balefwaya ukwenda na Lesa nelyo iyo. E fyo cali na ku baumfwileko ici cilangililo. Calengele bacita ifyali mu mitima yabo. Baibolo itwebo kuti: “Abasambi bakwe abengi ilyo baumfwile ifi, batile: ‘Ici cebo cayafya; nani uwingacumfwa?’” Yesu abebele ukuti bafwile ukutontonkanyapo pa kuti beshibe umwalolele ifyebo fyakwe ifya bumupashi. Atile: “Umupashi e upeela ubumi; umubili tauli kantu iyo. Ifyebo ifyo nsosele kuli imwe e mupashi no bumi.” Na lyo line, abengi tabaumfwile, kabili ilyashi likonkanyapo aliti: “Pa mulandu wa ici abengi aba mu basambi bakwe babwelele ku fya ku numa, tabaendele nankwe kabili.”—Yohane 6:60, 63, 66.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 6:44
amukula: Nangu ca kuti ishiwi lya ciGriki ilyo bapilibula ukuti ‘ukukula’ balelibomfya nga balekula amasumbu ye sabi (Yoh. 21:6, 11), lelo ici tacilolele mu kuti Lesa alakula abantu abashilefwaya. Ili ishiwi kuti lyapilibula no “kupalamika,” kabili amashiwi ya kwa Yesu kuti yalosha na ku mashiwi yaba pali Yer. 31:3, apo Yehova aleeba abantu bakwe aba ku kale ati: “nakupalamikila ukubomfya icikuuku.” (Septuagint ya mu ciGriki yabomfya amashiwi yamo yene pali ici cikomo.) Mu kupalako ilembo lya Yoh. 12:32 lilanga ukuti Yesu alakula abantu ba misango yonse. Amalembo yalanga ukuti Yehova alipeela abantu insambu sha kuisalila ifya kucita. Bonse tufwile ukusalapo nga tulefwaya ukulamubombela. (Amala. 30:19, 20) Yehova akula bantu ababa no mutima uufwaya ukumubombela. (Amalu. 11:5; Amapi. 21:2; Imil. 13:48) Yehova abomfya Baibolo no mupashi wa mushilo. Ubusesemo ubwaba pali Esa. 54:13, ubo bayambwile pali Yoh. 6:45, bulanda pa bantu abo Wishi akula.—Linganyeniko Yoh. 6:65.
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 6:64
Yesu alishibe . . . no wali no kumufutuka: Yesu alelanda pali Yuda Iskariote. Yesu apepele ubushiku bonse kuli Wishi ilyo ashilasala abatumwa 12. (Luka 6:12-16) Kanshi pa kubala, Yuda ali uwa cishinka kuli Lesa. Na lyo line, Yesu alishibe ukupitila mu Malembo ya ciHebere ukuti uwali no kumufutuka ali no kuba cibusa wakwe. (Amalu. 41:9; 109:8; Yoh. 13:18, 19) Ilyo Yuda atendeke ukwaluka, Yesu uwalemona ifyaba mu mutima, ifyo umuntu aletontonkanya alimwene ukuti aleyaluka. (Mat. 9:4) Apo Lesa aleshibila libela ifya ku ntanshi, alishibe ukuti cibusa wa kwa Yesu ali no kumufutuka. Kanshi ukulanda ukuti Lesa alishibile libela ukuti uwali no kufutuka Yesu ni Yuda fyalipusana ne mibele ya kwa Lesa e lyo ne fyo alecita ku bantu bakwe aba ku kale.
ukufuma pa kutendeka: Aya mashiwi tayalosha ku kufyalwa kwa kwa Yuda nelyo ilyo bamusalile ukuba umutumwa, pantu Yesu amusalile ilyo apepele ubushiku bonse. (Luka 6:12-16) Lelo yalanda pa nshita ilyo Yuda atendeke ukuba incenjeshi, kabili ilyo line fye Yesu alilwike. (Yoh. 2:24, 25; Ukus. 1:1; 2:23; moneni ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 6:70; 13:11.) Aya mashiwi yalanga no kuti Yuda alitontonkenyepo kabili alipangiile libela ifyo alefwaya ukucita, umutima wakwe tawayalwike fye mukupumikisha. Ishiwi lya kuti “pa kutendeka” (mu ciGriki, ar·kheʹ) mu Amalembo ya ciGriki aya Bena Kristu talipilibula fye icintu cimo cine. Ku ca kumwenako, pali 2 Pet. 3:4, ili ishiwi balipilibula ukuti “ukufuma apo icalo capangiilwe.” Lelo ilingi line nga babomfya ili shiwi ninshi balelanda pali ico cine icintu, te pa cacitike akale sana. Ku ca kumwenako, Petro alandile ukuti umupashi wa mushilo waishile pa bena Fyalo “filya fine waishile na pali ifwe pa kutendeka.” (Imil. 11:15) Petro talelanda pa kufyalwa kwakwe nelyo ilyo asalilwe ukuba umutumwa. Lelo alelanda pa bushiku bwa Pentekoste mu mwaka wa 33, ilyo umupashi wa mushilo “pa kutendeka” wapongolwelwe pa kuti ubombe umulimo umo. (Imil. 2:1-4) Ifya kumwenako na fimbi ifilanga ifyo amashiwi yali mwi lembo yalula ubupilibulo bwe shiwi lya kuti “pa kutendeka” fisangwa pali Luka 1:2; Yoh. 15:27; 1 Yoh. 2:7.
SEPTEMBER 24-30
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | Yohane 7-8
“Yesu Alecindamika Wishi”
cf amabu. 100-101 amapara. 5-6
“Calembwa Aciti”
5 Yesu alefwaya abantu ukwishiba uko alefumya ifyebo fyakwe. Atile: “Ifyo nsambilisha te fyandi iyo, lelo fya wantumine.” (Yohane 7:16) Inshita imbi alandile ati: “Nshicita kantu nangu kamo neka; lelo filya fine Tata ansambilishe, e fyo na ine nsambilisha.” (Yohane 8:28) Kabili alandile ukuti: “Ifyo nsosa kuli imwe, nshilanda ifyandi ne mwine; lelo Tata uwaba muli ine, e ubombe milimo yakwe.” (Yohane 14:10) Inshila imo iyo Yesu alangilemo ukuti ifyo alandile fya cine, kulalanda ifyalembwa mu Cebo ca kwa Lesa nga mulya mwine fye fyalembelwe.
6 Nga twabelenga bwino bwino amashiwi yalembwa ayo Yesu alandile, kuti twasanga ukutila ifyebo ifyo alandile mulya mwine fyalembelwa mu malembo pamo ne fyo asosele ukushimpa pa fyaba mu malembo, fyafumine mu mabuuku ya ciHebere ayacilile pali hafu. Limbi kuti mwatila kanshi nga ni fyo tayambwile sana amalembo. Nalimo kuti mwatila, bushe mu myaka itatu na hafu iyo asambilishe no kushimikila abantu, e mo ashingalanda pali fyonse ifyalembwa mu malembo yapuutwamo ayaliko pali ilya nshita? Nomba icishinka ca kuti, afwile alicitile ifyo. Mufwile ukwibukisha ukuti, pa fyo Yesu alandile ne fyo acitile, paba fye ifinono sana ifyalembwa mu Baibolo. (Yohane 21:25) Na kuba, ifyebo fya kwa Yesu ifyalembwa mu Baibolo kuti mwafibelenga fyonse fye mu mu maawala fye ayanono. Nomba bushe te kuti mupape ukuti muli ayo yene fye amaawala ayanono aya kulanda pali Lesa no Bufumu bwakwe, alilandile pa malembo ya mu mabuuku ya ciHebere ayengi ukucila pali hafu? Kabili, ilingi line Yesu talekwata ifimfungwa fya malembo. Ilyo alandile Ilyashi lya pa Lupili, alilandile ifyebo ifingi ifyaba mu Malembo ya ciHebere, nelyo ifyashimpilwe pali aya malembo, kabili fyonse ifi, alefilanda fye ku mutwe!
Pokeleleni Umupashi wa kwa Lesa, Te wa Calo Iyo
19 Muleumfwila Yehova no mutima onse. Yesu lyonse alecita ifyaletemuna Wishi. Kwaliko inshita ilyo ifyo Yesu alefwaya ukucita fyapusene ne fyo Wishi alefwaya. Na lyo line, aebele Wishi ukuti: “Ukufwaya kwenu e ko kucitwe, te kwandi iyo.” (Luka 22:42) Yipusheni amuti, ‘Bushe ndomfwila Lesa na lintu cafishe?’ Ukumfwila Lesa kulafwaikwa pa kuba no mweo. Apo e Kabumba wesu, kabili e Ntulo ya mweo wesu e lyo e utupeela ne fyo tukabila mu bumi, tufwile ukulamumfwila muli fyonse. (Amalu. 95:6, 7) Kanshi pa kuti fye Lesa aletupaala, tufwile ukulamumfwila muli fyonse.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
Mulandu Nshi Tulingile Ukulandila Icishinka?
Cilangililo nshi Yesu Kristu atusambilishe pali uyu mulandu? Inshita imo, Yesu alelanda na bantu bamo abashali basambi bakwe abalefwaya ukwishiba ifyo ali no kwenda. Bamwebele ati: “Fuma kuno, kabiye ku Yudea.” Bushe Yesu abaswike shani? Atile, “Kabiyeni ku mutebeto [ku Yerusalemu]; ine nshileya nomba ku mutebeto, pantu inshita yandi icili tailafika.” Ilyo papitile fye inshita iinono, Yesu aliile ku Yerusalemu ku mutebeto. Mulandu nshi abasukile filya? Pantu tabakwete insambu ya kwishiba konse uko ali no kuya. E ico, nangu ca kutila Yesu tabepele, tabebele fyonse pantu alefwaya ukuicingilila ku bubi ubo balefwaya ukuleta pali ena na pa basambi bakwe. Ubu tabwali bufi, pantu umutumwa Petro alembele ulwa kwa Kristu ukuti: “Tacitile lubembu, no bucenjeshi tabwasangilwe mu kanwa kakwe.”—Yohane 7:1-13; 1 Petro 2:22..
nwtsty ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh. 8:58
ninshi ine e ko naba: AbaYuda abalekaanya Yesu balefwaya ukumupoola amabwe pantu alandile ukuti ‘alimwene Abrahamu,’ nangu ca kuti pali ilya nshita ninshi talafisha “imyaka 50.” (Yoh. 8:57) Lelo Yesu alebeba fye ukuti ilyo Abrahamu ashilafyalwa ali ku muulu nge cibumbwa ca mupashi ica maka. Bamo balanda ukuti ili ilembo lilanga ukuti Yesu ni Lesa. Batila ishiwi lya ciGriki ilyo babomfya pali ici cikomo ilya kuti e·goʹ ei·miʹ lilosha ku mashiwi yaba pa Ukufu. 3:14 muli Septuagint. (Moneni ifingamwafwa ukusambilila pali Yoh.4:26.) Na lyo line pali ili Lembo Yesu alelande fye ukuti e ko ali ninshi “Abrahamu talabako” kabili alitwalilile ukubako ukufika na ilya ine nshita alelanda aya amashiwi. Kanshi caliba fye bwino ukupilibula ili ishiwi ukuti “ninshi ine e ko naba” na maBaibolo ayengi aya kale na ya muno nshiku yabomfya amashiwi ayapalana na mashiwi ya kuti “ninshi ine e ko naba.” Na kabili amashiwi Yesu alandile ayaba pali Yoh. 8:54, 55 yalanga fye ukuti Yesu taleitunga ukulingana na Wishi.