ICIPANDWA 14

“Bonse Twapingula no Mutima Umo”

Ifyo aba mwi bumba litungulula bacitile pa kuti bapingule umulandu wa kusembulula, na fintu ifyo bapingwile fyalengele ukuti ifilonganino fikatane

Ili lyashi lifumine pa Imilimo 15:13-35

1, 2. (a) Mepusho nshi ayacindama ayo ibumba litungulula ilya mu nshita ya batumwa lyali no kulangulukapo? (b) Cinshi cayafwile aba bwananyina pa kuti bapingule bwino umulandu?

BONSE balelolela ukumfwa ifyo balapingula uyu mulandu. Abatumwa na bakalamba abali muli uyu muputule mu Yerusalemu baloleshanya, bakutuluka ukuti iyi nshita bafikapo ni nshita iyacindama nga nshi. Ilyashi lya kusembulula lyalenga ukuti kube amepusho yamo ayacindama, amepusho pamo nga, bushe Abena Kristu bafwile ukukonka Amafunde ya kwa Mose? Bushe abaYuda na Bena fyalo abasangwike Abena Kristu bafwile ukumona shani yalya Mafunde? Bushe pakaba ubupusano pa baYuda na Bena fyalo abasangwike Abena Kristu?

² Abaume abaletungulula nabapituluka mu fishinka ifingi. Nabeshiba ne fyo Icebo ca kwa Lesa caseseme kabili nabakwata no bushininkisho bwine bwine ubulelanga ukuti Yehova alebatungulula kabili alebapaala. Nabalondolola fyonse ifyo baishiba pali uyu mulandu ne fyo baleumona. Nomba ni nshita ya kuti bapingule umulandu. Nabakwata ifishinka ifingi ifilelanga ukuti umupashi wa kwa Yehova e ulebatungulula pa kuti bapingule bwino uyu mulandu. Nomba bushe aba baume balakonka ifyo umupashi walabatungulula?

3. Bushe kuti twanonkelamo shani mu kusambilila ilyashi ilyalembwa mu Imilimo icipandwa 15?

³ Pa kuti bakonke ifyo umupashi walabatungulula balekabila ukuba ne citetekelo cine cine kabili balekabila ukushipa. No mulandu wa kuti nalimo bashimapepo abaYuda bali no kubapata sana. Na kabili mu cilonganino mwali no kuba abaume bamo abalefwaya ukuti abantu ba kwa Lesa batwalilile ukulakonka Amafunde ya kwa Mose. Finshi ibumba litungulula lyali no kucita? Natumone. Ilyo tulesambilila lino lyashi, twalamona ifyo aba baume bacitile, ifyo ne Bumba Litungulula ilya Nte sha kwa Yehova muno nshiku licita. E fyo na ifwe bene tufwile ukukonka ilyo tulefwaya ukupingulapo pa fintu fimo e lyo na lintu twakwata amafya mu mikalile yesu iya Bwina Kristu.

“Ici Cileumfwana na Mashiwi ya Bakasesema” (Imil. 15:13-21)

4, 5. Finshi Yakobo alandilepo ifyo Icebo ca kwa Lesa caseseme?

⁴ Umusambi Yakobo, munyina kwa Yesu atendeke ukulanda.a Cimoneka kwati e wali ceyamani pali uku kukumana. Amashiwi alandile yafwile yali ya kusupula ifyo ibumba lyonse lyasuminishenye. Yakobo aebele abaume abalongene ukuti: “Sumeone nalondolola bwino bwino ifyo Lesa pa muku wa kubalilapo apilibukile ku bena fyalo ku kubuulamo abantu abe shina lyakwe. Kabili ici cileumfwana na mashiwi ya Bakasesema.”—Imil. 15:14, 15.

⁵ Amashiwi ayalandile Sumeone nelyo Simone Petro, e lyo ne fishinka ifyo Barnaba na Paulo balondolwele fifwile fyalengele Yakobo ukwibukisha amalembo ayalingene ne lyashi balelandapo. (Yoh. 14:26) Pa numa ya kulanda ukuti “ici cileumfwana na mashiwi ya Bakasesema,” Yakobo ayambwile amashiwi ayaba pali Amose 9:11, 12. Ili buuku lyaba pa mabuuku ayaba mu Malembo ya ciHebere ayo ilingi line beta ukuti “Bakasesema.” (Mat. 22:40; Imil. 15:16-18) Mwalamona ukuti amashiwi ayo Yakobo ayambwile yalipusanako na mashiwi tusanga mwi buuku lya kwa Amose. Yakobo afwile ayambwile muli Septuagint, umwaba Amalembo ya ciGriki ayo bapilibwile ukufuma mu ciHebere.

6. Bushe Amalembo yalandilepo shani pa lyashi balelanshanya?

⁶ Ukubomfya kasesema Amose, Yehova asobele ukuti inshita ikesa ilyo akemya “insakwe iya kwa Davidi,” e kutila, umutande wa shamfumu uukafika fye na ku Mfumu Mesia. (Esek. 21:26, 27) Bushe Yehova ali no kutwalilila ukulaumfwana fye no luko lwa baYuda? Awe nakalya. Ubusesemo bulanda no kuti “abena fyalo bonse” bakaletwa pamo no kuba “abantu abetilwa kwi shina [lya kwa Lesa].” Ibukisheni ukuti e lyo fye Petro alandile ukuti Lesa “tacitile akapaatulula iyo pa kati ka ifwe [abaYuda Abena Kristu] na bena [Abena fyalo abasangwike Abena Kristu], lelo asangulwile imitima yabo ku citetekelo.” (Imil. 15:9) Kanshi, Lesa alefwaya ukuti abaYuda e lyo na Bena fyalo bene bakese mu Bufumu no kuba impyani sha bufumu. (Rom. 8:17; Efes. 2:17-19) Amasesemo yapuutwamo tayatalile ayalanda ukuti Abena fyalo abasangwike Abena Kristu balingile ukusembululwa nelyo ukusanguka abaYuda ilyo tabalaba impyani sha Bufumu.

7, 8. (a) Finshi Yakobo alandile ifyo ibumba lyalingile ukutontonkanyapo? (b) Bushe amashiwi Yakobo alandile yalola mwi?

⁷ Ifyo Amalembo yalandilepo e lyo ne fishinka ifyo aumfwile, fyalengele ukuti Yakobo alande amashiwi yakonkapo pa kuti bambi balandepo. Atile: “E ico ine ndetila twicusha abena fyalo abalepilibukila kuli Lesa, lelo tubalembele fye ukutaluka ku fyakoweshiwa ku tulubi, ku bulalelale, ku fyatitilwa, na ku mulopa. Pantu ukufuma fye na ku kale Mose balamulandapo mu misumba yonse, pantu balabelenga pali ena mu masunagoge pe sabata lyonse.”—Imil. 15:19-21.

⁸ Ilyo Yakobo asosele ukuti “e ico ine ndetila,” bushe alefwaya ukupatikisha aba bwananyina bambi ukukonka ifyo alefwaya pantu fye e wali ceyamani pali uku kukumana? Awe iyo! Ishiwi lya ciGriki ilyo bapilibula ukuti “ine ndetila” kuti lyapilibula no kuti “napingula ukuti” nelyo “ifyo ndetontonkanya.” Yakobo taleeba ibumba lyonse ifya kucita, lelo alefwaya fye ukuti batontonkanyepo pa fyo alandile e lyo beshibe ne fyo balapingula ukulingana ne fishinka ifyo baumfwile ne fyo Amalembo yalelanda.

9. Busuma nshi bwafumine mu fyo Yakobo alandile?

⁹ Bushe ifyo Yakobo alandile fyali fye bwino? Ee fyali fye bwino, pantu abatumwa na bakalamba balikonkele ifyo alandile. Busuma nshi bwafuminemo? Ica kubalilapo ca kuti, ifyo basuminishenye ukucita tafyali na “kucusha,” nelyo ‘ukusakamika,’ Abena fyalo abasangwike Abena Kristu pa kulabapatikisha ukulakonka Amafunde ya kwa Mose. (Imil. 15:19; Bible wa Mushilo uwa mu 1983) Ica bubili ca kuti, ifi bapingwile fyali no kulanga ukuti balicindike bakampingu ba baYuda abasangwike Abena Kristu, abo pa myaka iingi balikutike uko ‘balebelenga pali Mose mu masunagoge pe sabata lyonse.’b (Imil. 15:21) Ukwabula no kutwishika, ifi bapingwilepo ukucita fyali no kulenga ukuti pabe ukumfwana sana pa baYuda na Bena fyalo abasangwike Abena Kristu. Ne cacindamisha ca kuti, ici cali no kulenga Yehova Lesa ukusekelela pantu ifyo bapingwilepo fyalilingene ne fyo alefwaya. Ala mwandini iyi yali ni nshila iisuma iya kupwisha ubwafya ubwali no konaula umutende no kwikatana mu filonganino fyonse ifya bantu ba kwa Lesa! Kabili ici ca kumwenako icisuma nga nshi ku filonganino muno nshiku!

Ba Albert Schroeder balelanda pa kulongana kwa citungu ukwa mu 1998 ukwa bafumine mu fyalo ifingi

10. Finshi Ibumba Litungulula ilya muno nshiku licita ukupashanya ibumba litungulula ilya mu nshita ya batumwa?

¹⁰ Nga fintu twasambilile mu cipandwa cifumineko, Ibumba Litungulula ilya Nte sha kwa Yehova muno nshiku na lyo licita nga filya fine ibumba litungulula ilya mu nshita ya batumwa lyacitile, bafwaya ukuti Yehova, Kateka Wapulamo uwa fibumbwa fyonse e lyo na Yesu Kristu, Umutwe wa cilonganino, balebatungulula muli fyonse ifyo balecita.c (1 Kor. 11:3) Bacita shani ifi? Ba Albert D. Schroeder, abaali ne subilo lya kuya ku muulu kabili abaali mwi Bumba Litungulula ukufuma mu 1974 ukufikila lintu bafwile mu March 2006, batile: “Ibumba Litungulula lilakumana lyonse pali Citatu, ilyo bashilatendeka ukulanshanya, balapepa ukulomba ukuti umupashi wa kwa Yehova ubatungulule. Balabikako sana amano ukushininkisha ukuti fyonse ifyo balecita na fyonse ifyo balepingulapo ukucita nafilingana ne fyo Icebo ca kwa Lesa, Baibolo cilanda.” Ba Milton G. Henschel, abaali ne subilo lya kuya ku muulu kabili ababombele imyaka iingi mwi Bumba Litungulula mpaka fye ilyo bafwile mu March 2003, baipwishe abalepwisha Isukulu lya Gileadi ilyalenga 101 icipusho cacindama ica kuti, “Bushe kwalibako ukuteyanya kumbi pe sonde uko abatungulula balatala babebeta ifyo Baibolo, Icebo ca kwa Lesa cilanda ilyo bashilapingula ifya kucita?” Mufwile namwishiba ne casuko.

‘Batumine Abaume Bamo’ (Imil. 15:22-29)

11. Bushe aba mwi bumba litungulula bacitile shani pa kuti ifilonganino fishibe ifyo bapingwile?

¹¹ Aba mwi bumba litungulula mu Yerusalemu balisuminishenye no mutima umo pali ili lyashi lya kusembululwa. Lelo, pa kuti aba bwananyina mu filonganino balekonka fimo fine, aba mwi bumba litungulula balekabila ukwishibisha ifilonganino bwino bwino ifyo bapingwile uyu mulandu, kabili bali no kucite fyo no kutemwa, ukwabula ukubakalifya. Nomba bali no kucita shani ici? Baibolo itila: “Abatumwa na bakalamba pamo ne cilonganino conse bapingushenye ukuti batume abaume bamo aba mwi bumba lyabo ku Antioke pamo na Paulo na Barnaba, e kutila Yuda uwaleitwa ati Barisaba na Sila, abali intungulushi pa ba bwananyina.” Na kabili balilembele na kalata iyo balaishe aba baume pa kuti bakabelenge mu filonganino fyonse ifya ku Antioke, ku Siria na ku Kilikia.—Imil. 15:22-26.

12, 13. Cinshi cawamine (a) ukutuma Yuda na Sila? (b) ibumba litungulula ukutuma kalata ku filonganino?

¹² Apo Yuda na Sila e bali “intungulushi pa ba bwananyina,” kanshi balifikilepo ukwimininako ibumba litungulula. Ishi nkombe shine shali no kulondolola bwino ukuti ubukombe baletele tabwaleasuka fye icipusho baipwishe pa kusembululwa, lelo e fyo ibumba litungulula lyalandile ukuti e fyo balingile ukulakonka. Ukutumwa kwa aba “abaume” kwali no kulenga ukuti abaYuda abasangwike Abena Kristu abaleikala mu Yerusalemu baleumfwana sana na Bena fyalo abasangwike Abena Kristu abali mu filonganino. Ala balicitile bwino ukutuma aba baume kabili ifi bacitile fyalangile fye ukuti balitemenwe aba bwananyina! Icafuminemo ca kuti abantu ba kwa Lesa bali no mutende kabili balikatene.

IMILIMO ABABA MWI BUMBA LITUNGULULA BABOMBA

Nga filya fine Abena Kristu ba kubalilapo baletungululwa ne bumba litungulula, e fyo ne Nte sha kwa Yehova batungululwa ne Bumba Litungulula umwaba abaume abaipeela kabili abasubwa no mupashi wa mushilo. Aba baume batungululwa ne Bumba Litungulula umwaba abaume abaipeela kabili abasubwa no mupashi wa mushilo. Aba mwi Bumba Litungulula balakumana cila mulungu kabili baliba na mu makomiti 6 ayo twalalandapo, komiti imo imo yalikwata umulimo ibomba.

Muli Komiti ya Bakampanya mwaba bakampanya ba makomiti yonse aye Bumba Litungulula e lyo na kalemba. Kalemba na o wine wa mwi Bumba Litungulula. Komiti ya bakampanya yakwata umulimo wa kushininkisha ukuti amakomiti yonse yalebomba bwino. Iyi komiti ilalolekesha pa fya mafunde, na kabili nga cakabilwa, ilabomfya imilabasa e lyo na manyunshipepala ukulondolwela abantu bwino bwino ifyo twasuminamo ifyaba mu Baibolo. Ilalolekesha na pa mafya ayakumine bamunyinefwe abaponenwe no tuyofi, abalepakaswa, e lyo ilalolekesha na pa mafya yambi aya mukampampa ayakumine Inte sha kwa Yehova mu calo conse.
Komiti Isakamana Ababomba pa Bethel e isakamana abekala pa maofeshi ya Nte sha kwa Yehova isonde lyonse fye, kabili ilabafwa ukukosha bucibusa bwabo na Yehova, na muli fimbi ifyo bakabila mu bumi. Na kabili iyi komiti e isala no kwita ababombela pa Bethel.
Komiti ya Kusabankanya e yangalila umulimo wa kupulinta, ukusabankanya, no kutuma impapulo shilanda pali Baibolo ku ncende shalekanalekana mu calo conse. E ilolekesha pali bamashini ba kupulintilako impapulo, pa fikuulwa, ne fipe fimbi ifyo utubungwe twalekanalekana utwa Nte sha kwa Yehova tubomfya. Na kabili ilalolekesha na pa makuule ya misambo, Amayanda ya Bufumu e lyo ne Fikuulwa fya Kulonganinamo Ukulongana Kukalamba mu fyalo ifipina. Iyi komiti e ishininkisha ukuti indalama shisangulwa isha kwafwilisha umulimo wa Bufumu shilebomfiwa bwino.
Komiti ya Mulimo e yangalila umulimo wa kushimikila ne milandu iikumine baeluda mu filonganino, bakangalila benda na bapainiya. Iyi komiti e ipekanya Ubutumikishi Bwesu Ubwa Bufumu. Kabili e ita abasangwa kwi Sukulu lya Gileadi. Muli ili sukulu e mo bakansha bamishonari, nga bapwisha amasambililo balabatuma ukwa kuya mu kubombela. Na kabili e ita na basangwa kwi Sukulu lya Kukansha Ilya Butumikishi ilyabelako ukukansha baeluda na babomfi batumikila abashimbe. Nga bapwisha amasambililo balabatuma ukwa kuya mu kubombela.
Komiti ya Kusambilisha e ipekanya amalyashi tukwata pa kulongana kwa muputule, ukwa citungu, na mu filonganino. E ipekanya na maprogramu ayaba pa matepu na mavidio ayalanda pali Baibolo. E ipekanya ifyo basambilisha mwi Sukulu lya Gileadi ne Sukulu lya Bapainiya, ukusanshako fye na masukulu yambi kabili e ipekanya na maprogramu ya ku mupashi aya babombela pa Bethel.
Komiti ya Kulemba e yangalila umulimo wa kulemba impapulo ishilanda pali Baibolo isho ifwe e lyo na bantu bonse tubelenga. Iyi komiti e yasuka ifipusho abantu ababelenga Baibolo bepusha, kabili ilangalila no mulimo wa kupilibula impapulo ishilanda pali Baibolo mu calo conse. E ipituluka mu filangililo na mu maautulaini ya malyashi ukumona nga fili fye bwino.

Ibumba Litungulula lishintilila pa mupashi wa mushilo ukulitungulula. Kabili ababa muli ili bumba tabaimona kwati e ntungulushi sha bantu ba kwa Yehova. Lelo nga fintu fye Abena Kristu bonse abasubwa ababa pe sonde bacita, “bakonka Umwana wa mpaanga [Yesu Kristu] konse uko aya.”—Ukus. 14:4.

¹³ Muli kalata balilondolwelemo bwino bwino ifyo Abena fyalo abasangwike Abena Kristu balekabila ukucita, te pa kusembululwa fye lelo ne fyo balingile ukucita pa kuti Yehova alebapaala. Amashiwi ayali ayacindama sana muli kalata yaleti: “Umupashi wa mushilo na ifwe, twasalapo ukukanamutwika icisendo na cimbi, lelo ifyo mufwile ukulakonka ni fi, muletaluka ku fyaipailwa utulubi, ku mulopa, ku fyatitilwa, na ku bulalelale. Nga muletalukililako fye kuli ifi fintu, mukabomba bwino. Umutende ube na imwe!”—Imil. 15:28, 29.

14. Cinshi calenga ukuti abantu ba kwa Yehova babe abaikatana muli cino calo umo abantu bashaikatana?

¹⁴ Muno nshiku, Inte sha kwa Yehova ababa nalimo 7,000,000 mu filonganino ukucila pali 100,000 basumina fimo fine kabili balabombela pamo mwi sonde lyonse. Cinshi calenga ukuti babe abaikatana nangu ca kutila muli cino calo mwaisula fye ifimfulunganya na kapaatulula akalenga abantu ukukanaikatana? Icikalamba icalenga ca kuti, Yesu Kristu Umutwe wa cilonganino e ubatungulula ukubomfya “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka.” (Mat. 24:45-47) Na cimbi icalenga ukuti bekatane ni co aba bwananyina isonde lyonse balaitemenwa ukumfwila ubutungulushi bwe Bumba Litungulula.

“Balisekelele Pantu Balibakoseleshe” (Imil. 15:30-35)

15, 16. Bushe aba bwananyina bacitile shani ilyo ibumba litungulula lyapingwile umulandu wa kusembululwa, kabili cinshi calengele ukuti cibe fyo?

¹⁵ Ilyashi lya mwi buuku lya Imilimo litwalilila ukusosa ukuti ilyo abaume abafumine ku Yerusalemu bafikile ku Antioke, “balonganike aba bwananyina no kubapeela kalata.” Bushe aba bwananyina ba ku Antioke bacitilepo shani pa fyo ibumba litungulula lyalandile? “Ilyo babelengele [kalata], balisekelele pantu balibakoseleshe.” (Imil. 15:30, 31) Na kabili, Yuda na Sila “balandile amashiwi ayengi aya kukoselesha aba bwananyina no kubakosha.” Kanshi Yuda na Sila bali ni “bakasesema,” nga filya fine baleita Barnaba, Paulo, na bambi ukuti ni bakasesema. Ili shiwi lyalelosha ku bantu abalebila nelyo abale-eba abantu ifyo Lesa afwaya.—Imil. 13:1; 15:32; Ukufu. 7:1, 2.

¹⁶ Ukwabula no kutwishika Yehova alipaalile fyonse ifyo bacitile pa kupwisha bwino bwino uyu mulandu wa kusembululwa. Cinshi calengele ukuti mufume ifisuma? Ukwabula no kutwishika, ibumba litungulula lyalilondolwele bwino ifya kucita kabili lyacitile ifi pa nshita iyalinga, ifyo lyapingwile fyafumine mu Cebo ca kwa Lesa, kabili batungulwilwe no mupashi wa mushilo. Na cimbi icalengele ca kuti, pa kwishibisha ifilonganino pa fyo bapingwile, babomfeshe inshila iisuma, iyalangile ukuti balitemenwe aba bwananyina.

17. Finshi fimo ifyo aba bwananyina bacitile ifyo bakangalila benda muno nshiku bacita ilyo baletandalila ifilonganino?

¹⁷ Ibumba Litungulula ilya Nte sha kwa Yehova na lyo line lileba aba bwananyina mwi sonde lyonse ifya kucita pa nshita yalinga, kwati ni filya fine ibumba litungulula mu nshita ya batumwa lyacitile. Ilyo bapingulapo fimo, baleshibisha ifilonganino bwino bwino kabili ifyo beba ifilonganino fiba fye filya fine bapingwile. Inshila imo iyo beshibishishamo ifilonganino kupitila muli bakangalila benda. Aba bamunyinefwe abaipeelesha balatandalila ifilonganino, ukubalondolwela bwino ifya kucita e lyo no kubakoselesha. Nga filya fyalecita Paulo na Barnaba, na bo balapoosa inshita iikalamba mu mulimo wa mwi bala, ‘ukusambilisha no kubila imbila nsuma ya cebo ca kwa Yehova, pamo na bantu bambi abengi.’ (Imil. 15:35) Na kabili ‘balalanda amashiwi ayengi aya kukoselesha aba bwananyina no kubakosha,’ kwati ni filya fyalecita Yuda na Sila.

18. Mulandu nshi abantu ba kwa Lesa bashifwile ukutwishikila ukuti Yehova akatwalilila ukubapaala?

¹⁸ Nomba finshi ifilonganino fifwile ukucita? Kabili cinshi cikalenga ukuti ifilonganino mu calo conse fikatwalilile ukuba no mutende kabili ifyaikatana nangu ca kutila mu calo tamwaba ukumfwana? Ibukisheni ukuti umusambi Yakobo e waishilelemba ukuti: “Amano ayafuma ku muulu pa kubala yalenga umuntu ukuba uwasanguluka, e lyo yamulenga ukuba uwa mutende, uushipampamina fye pa cintu cimo, uwa cumfwila . . . Kabili, uluseke lwa cisabo ca bulungami lubyalwa ilyo kuli umutende pa kutila abantu ba mutende bakalobololeko ubulungami.” (Yako. 3:17, 18) Tatwaishiba nampo nga ilyo Yakobo alembele aya mashiwi aletontonkanya pa kukumana kwali mu Yerusalemu nelyo iyo. Lelo ukufuma ku fyo tusambilile ifyalembwa mwi buuku lya Imilimo icipandwa 15, tatufwile no kutwishika ukuti Yehova akapaala fye abantu bakwe nga bali abaikatana kabili nga baleumfwana.

19, 20. (a) Finshi fyalangile ukuti mu cilonganino ca mu Antioke mwali umutende kabili baleumfwana? (b) Finshi nomba Paulo na Barnaba baali no kulacita?

¹⁹ Calimoneke fye apabuuta ukuti nomba mu cilonganino ca mu Antioke mwali umutende kabili baleumfwana. Mu nshita ya kukansana na ba bwananyina abafumine ku Yerusalemu, aba bwananyina mu Antioke balitemenwe ukuti Yuda na Sila balibatandalile, pantu ilyo “baikeleko inshita iilingile, aba bwananyina babalekele baye mu mutende ku babatumine,” e kutila, ukubwelela ku Yerusalemu.d (Imil. 15:33) Te kuti tutwishike ukuti aba bwananyina mu Yerusalemu na bo bene balisekelele ilyo baumfwile ifyo Yuda na Sila bashimike ifyo baendele. Pa mulandu wa cikuuku ca kwa Yehova, fyonse fyalyendele fye bwino bwino!

²⁰ Paulo na Barnaba, abashele mu Antioke, nomba baali no kuba pa ntanshi mu mulimo wa kubila, filya fine fye na bakangalila benda muno nshiku bacita ilyo baletandalila ifilonganino. (Imil. 13:2, 3) Ala mwandini abantu ba kwa Yehova balipaalilwe icine cine! Nomba bushe milimo nshi na imbi iya kwa Yehova iyo aba bakashimikila babili abacincila bali no kubomba, kabili bushe Yehova abapaalile shani? Ifi e fyo tukasambilila mu cipandwa cikonkelepo.

Umufyashi umwanakashi no mwana wakwe ukukashana bali pa kulongana kwa citungu, balelolesha pe Buuku 2 ilya citabo ca “Ifipusho Abacaice Bepusha—Ne Fyasuko Ifingabafwa.” — Abena Kristu muno nshiku balenonkelamo mu fyo Ibumba Litungulula lipekanya pamo na abo libomfya

YAKOBO—“MUNYINA WA KWA SHIKULU”

Yakobo, umwana mwaume wa kwa Yosefe na Maria, e o babalilapo ukulumbula pa baice ba kwa Yesu. (Mat. 13:54, 55) Nalimo e wali umwana wa cibili uwa kwa Maria. Yakobo akulile pamo na Yesu, alimwene uko Yesu aleshimikila, kabili afwile alishibe ne “fipesha mano” ifyo Yesu alecita. Lelo tatwaishiba nampo nga alimweneko uko Yesu alecita ifi fipesha amano nelyo iyo. Nangu cibe fyo ilyo Yesu ali pano calo, Yakobo pamo na bamunyina ‘tabamutetekele.’ (Yoh. 7:5) Nalimo Yakobo na o wine aletontonkanya nge fyo balupwa lwa kwa Yesu bamo baletontonkanya, baletila Yesu: “Napena.”—Marko 3:21.

Lelo lintu Yesu afwile, abuushiwa no kubuushiwa, bamunyina balipilibwike. Mu Malembo ya ciGriki balilumbulamo ba Yakobo na bambi batatu, lelo ukwabula no kutwishika ni kuli Yakobo munyina wa kwa Yesu eko Yesu amoneke muli shilya nshiku 40 pa numa ya kubuushiwa. (1 Kor. 15:7) Ukumoneka kwa kwa Yesu kuli Yakobo nalimo e kwalengele ukuti Yakobo asumine ukutila Yesu, umukalamba wakwe, ali Mwana wa kwa Lesa. Nampo nga ca kuti ici e calengele ukuti apilibuke nelyo iyo, papitile fye nalimo inshiku 10 ukutula apo Yesu ailile ku muulu, Yakobo, banyina na bamunyina balilongene pamo na batumwa mu muputule wa pa muulu ku kupepa.—Imil. 1:13, 14.

Mu kupita kwa nshita Yakobo aishileba uwacindikwa nga nshi mu cilonganino ca mu Yerusalemu, pantu abantu balemumona ngo mutumwa, nelyo “uwatuminwe,” kuli cilya cilonganino. (Gal. 1:18, 19) Kuti twashininkisha ukuti Yakobo balimucindike sana pantu ilyo umutumwa Petro bamufumishe mu cifungo mu cipapwa, aebele abasambi ukutila: “Kashimikeni ifi fintu kuli Yakobo na ku ba bwananyina.” (Imil. 12:12, 17) Ilyo ilyashi lya kusembululwa lyafikile ku “batumwa na bakalamba” mu Yerusalemu, cimoneka kwati Yakobo e wali ceyamani pa balelanshanya. (Imil. 15:6-21) Nangu fye mutumwa Paulo na o alishibe ukuti Yakobo na Kefasi (e kutila Petro) e lyo no mutumwa Yohane ‘balishibikwe ukuti bali ni nceshi’ sha cilonganino ica mu Yerusalemu. (Gal. 2:9) Na lintu fye papitile imyaka, ilyo Paulo abwelelemo ku Yerusalemu ukufuma pa lwendo lwakwe ulwalenga butatu ulwa bumishonari, alondolwelele ‘Yakobo, na bakalamba bonse’ ifyacitike.—Imil. 21:17-19.

Uyu Yakobo uo Paulo aleita ati “munyina wa kwa Shikulu,” e walembele kalata nelyo ibuuku lya mu Baibolo ilyainikwa ishina lyakwe. (Gal. 1:19) Muli iyi kalata, Yakobo aliicefya, taisokolola ukutila mutumwa nelyo ni munyina wa kwa Yesu, lelo atila “musha wa kwa Lesa kabili uwa kwa Shikulu Yesu Kristu.” (Yako. 1:1) Kalata ya kwa Yakobo ilanga ukuti nga filya fine fye Yesu abikile sana amano ku kumona ifyo ifibumbwa fyapangwa ukusanshako fye ne mikalile ya bantu, e fyo na Yakobo na o ali. Pa kulondolola icine icaba mu Cebo ca kwa Lesa, Yakobo alebomfya ifintu ifyo abantu baishibe pamo nga amabimbi ya pali bemba ayasensenunwa, intanda sha mu muulu, ukoca kwa kasuba, amaluba ayalukuta, imililo ya mpanga, ne nama isho bateka. (Yako. 1:6, 11, 17; 3:5, 7) Lesa alimupeele amano ya kwishiba ifyo abantu baba e lyo ne ncitilo shabo, ifyo alembele filatwafwa ukwishiba bwino bwino ifyo twingatwalilila ukulaumfwana bwino na bantu bambi.—Yako. 1:19, 20; 3:2, 8-18.

Amashiwi ya kwa Paulo ayaba pali 1 Abena Korinti 9:5 yalanga ukuti Yakobo afwile alyupile. Baibolo tayalanda ilyo Yakobo afwile ne fyo afwile. Lelo kalemba wa lyashi lya kale Josephus alembele ukuti pa numa fye ya mfwa ya Mulashi wa Bena Roma Porki Feste, nalimo mu 62 C.E., kabili ninshi Albinus talamupyana, Ananus (Anania) shimapepo mukalamba “alonganike bakapingula ba cilye ca Sanhedrini kabili aletele Yakobo pamo na bambi. Uyu Yakobo ali ni munyina wa kwa Yesu uwaleitwa ati Kristu.” Ukulingana ne fyo Josephus alandile, Ananus “alibabepeshe ukutila balitobele ifunde kabili abalekele babapoola amabwe.”

a Moneni akabokoshi akaleti “Yakobo—‘Munyina wa kwa Shikulu.’”

b Mano mano Yakobo alandile pa fyo Mose alembele, umwali na Mafunde, ilyashi lya fyo Lesa aleumfwana na bantu bakwe e lyo ne fyo balekonka ilyo kushilaba Amafunde. Ica kumwenako fye, mwi buuku lya Ukutendeka mulalanga bwino bwino ifyo Lesa alanda pa mulopa, ubulalelale no kupepa utulubi. (Ukute. 9:3, 4; 20:2-9; 35:2, 4) E ico Yehova alilandile ifyo abantu bonse balingile ukulakonka, nampo nga baYuda atemwa Bena fyalo.

c Moneni akabokoshi akaleti “Imilimo Ababa mwi Bumba Litungulula Babomba.”

d Mu maBaibolo yamo, pa cikomo 34 balibikapo amashiwi ayatila Sila ena ashele mu Antioke. (Ukulingana na Baibolo ya King James Version) Lelo, cimoneka kwati aya mashiwi baishileyalundako fye.