Icebo ca kwa Yehova Cacimfya!
“Icebo ca kwa Yehova calekula no kucimfya.”—IMILIMO 19:20, “NW.”
1. Cinshi cilefimbwa muli uku kufwailisha kwe Buku lya Baibolo ilya Imilimo ya Batumwa?
YEHOVA aleisula umwinshi wa mibombele. Ukucilisha Paulo, “umutumwa wa Bena fyalo,” aali no kutangilila ulya mulimo. (Abena Roma 11:13) Mu cituntulu, ukufwailisha kwesu kwatwalilila ukwa Imilimo ya Batumwa ku musanga naibimba mu nyendo sha bumishionari isha kucincimusha.—Imilimo 16:6–19:41.
2. (a) Ni shani fintu umutumwa Paulo abombele nga kalemba wapuutwamo na bulesa ukufuma mupepi na 50 C.E. ukufika ku 56 C.E.? (b) Cinshi cacitike ilyo Lesa apaalile ubutumikishi bwa kwa Paulo no bo ubwa bambi?
2 Paulo na kabili aali kalemba wapuutwamo na bulesa. Ukufuma mupepi na 50 C.E. ukufika mu 56 C.E., alembele Abena Tesalonika 1 na 2 ukufuma ku Korinti, Abena Galatia ukufuma kuli ulya musumba nelyo ukufuma ku Antioke wa ku Suria, 1 Abena Korinti ukufuma ku Efese, 2 Abena Korinti ukufuma ku Makedonia, na Abena Roma ukufuma ku Korinti. Kabili ilyo Lesa apaalile ubutumikishi bwa kwa Paulo na bulya ubwa bambi, “icebo ca kwa Yehova calekula no kucimfya.”—Imilimo 19:20, NW.
Ukufuma ku Asia ukuya ku Europe
3. Ni shani fintu Paulo na banankwe baimike ica kumwenako mu kulundana no butungulushi bwa mupashi wa mushilo?
3 Paulo na ba kubishanya nankwe baimike ica kumwenako cawama mu kupokelela ubutungulushi bwa mupashi wa mushilo. (16:6-10) Nakalimo pa kusokolola kwa pa kanwa, ifiloto, nelyo ifimonwa, umupashi wacilikile bene ukufuma ku kushimikila mu citungu ca Asia ne citungu ca Bitunia, pa numa icafikilweko ne mbila nsuma. (Imilimo 18:18-21; 1 Petro 1:1, 2) Mulandu nshi umupashi wacilikile ukwingila mu kubangilila? Bakabomba baali abanono, kabili umupashi walebatungulula mu mabala yacilapo ukutwale fisabo mu Europe. E co ilelo, nga ca kuti inshila yacilikilwa iya kuya mu cifulo ca kubombelamo cimo, Inte sha kwa Yehova bashimikila kumbi, ukushininikisha ukuti umupashi wa kwa Lesa ukabatungulula ku bapale mpaanga.
4. Cinshi cali ukwankulako ku cimonwa ca kwa Paulo ica mwaume wa ku Makedonia uwalepapata ku kwaafwa?
4 Paulo na ba kubishanya nankwe lyene ‘bapitile mu’ Musia, icitungu ca Asia Minor, nge bala lya bumishionari. Mu cimonwa, nangu cibe fyo, Paulo amwene umwaume umwina Makedonia alepapatila ukwaafwa. E co bamishionari mu kwangufyanya baile ku Makedonia, icitungu ca Balkan Peninsula. Mu nshila imo ine, Inte ishingi shiletungululwa nomba no mupashi ukubomba ukuli ukukabila kukalamba ukwa bakabilisha ba Bufumu.
5. (a) Mulandu nshi cingasoselwa ukuti icebo ca kwa Yehova calicimfishe mu Filipi? (b) Ni mu nshila nshi Inte ishingi isha kasuba ka lelo bapalila Ludia?
5 Icebo ca kwa Lesa calicimfishe mu Makedonia. (16:11-15) Filipi, icalo ca mpanso icaikelwemo ukucilisha na bana calo ba ciRoma, mu kumonekesha cakwete abaYuda abanono kabili tamwali isunagoge. E co aba bwananyina baile “apa kupepela” ku mbali ya mumana ku nse ya musumba. Pa kati ka basangilwe kulya pali Ludia, mu kucitikako uwasangulwa uwa ciYuda ukufuma ku Tuatira, umusumba mu Asia Minor waishibikwe ku kupanga kwa uko ukwe langi. Ashitishe ilangi lyakashikila nelyo ubushishi ne nsalu shabalabata kuli lyene. Pa numa Ludia na ba mu ŋanda yakwe babatishiwe, atambike icileela mu kucincila nga nshi ica kuti Luka alembele ukuti: “Alitupatikishe.” Tuli aba kutasha kuli bankashi ba musango yo ilelo.
Kalinda wa Cifungo Abo Watetekela
6. Ni shani fintu imibombele ya mupashi wa fibanda yatungulwile ku kubikwa mu cifungo ukwa kwa Paulo na Sila pa Filipi?
6 Satana afwile alikalifiwe pa fya kucitikako fya ku mupashi mu Filipi, pantu imibombele ya fibanda mulya yatungulwile ku kubikwa mu cifungo ukwa kwa Paulo na Sila. (16:16-24) Pa nshiku shimo balikonkelwe no mukashana uwakwete “umupashi wa kalubi” (ukukonke shiwi, “umupashi wa lusato”). Umupashi wa cibanda kuti pambi wabebekeshe ukuba umuntu we shina lya Pytho Apollo, umulungu uwaipeye mu kutunganishiwa insoka iitwa ulusato. Umukashana aleetele bashikulu bakwe ifyuma ifingi mu kubuka. Ca cine, kuti pambi alyebele ba shibulimi inshita ya kubyala, abakashana inshita ya kuupwa na ba shi mikoti ukwa kusapika golde! Atwalilile ukukonka aba bwananyina no kupunda ukuti: “Aba bantu basha ba kwa Lesa Uwapulamo, balebila kuli imwe inshila ye pusukilo.” Umupashi wa cibanda kuti pambi wamulengele ukusosa ici ukucilenga ukumoneka ukuti ukusobela kwakwe kwalipuutilwemo na bulesa, lelo imipashi ya fibanda tayakwata insambu iya kubilisha pa lwa kwa Yehova no kupayanya kwakwe ukwe pusukilo. Lintu Paulo afiitilwe ku kucusha, atamfishe umupashi wa cibanda mwi shina lya kwa Yesu. Ubukwebo bwabo pa konaulwa, bashikulu ba mukashana bakulile Paulo na Sila ku mushiika, uko bauminwe ne nkonto. (2 Abena Korinti 11:25) Lyene balikakilwe mu cifungo na makasa yabo ukubikwa mu makusu. Ifya kupanga fya musango yo kuti fyateululwa pa kutangalika amolu ya umo, ukulenga ukukalipa kukalamba.
7. Ni kuli ani kabili ni shani ukubikwa mu cifungo ukwa kwa Paulo na Sila pa Filipi kwatungulwile ku mapaalo?
7 Uku kubikwa mu cifungo kwatungulwile ku mapaalo kuli kalinda wa cifungo no lupwa lwakwe. (16:25-40) Mupepi no bushiku pa kati, Paulo na Sila balepepa no kwimbila Lesa amalumbo, abashininkisha ukuti aali na bene. (Ilumbo 42:8) Mu kupumikisha, icinkukuma caiswile ifiibi no kukakula ifikakilo fyonse lintu amakoli yapaatulwilwe ukufuma ku milando nelyo ifibumba. Kalinda wa cifungo alitiinishiwe ukucula ukukandwa kwa mfwa pantu abafungwa bakwe balifyukile. Aali mupepi no kuipaya lintu Paulo abilikishe ukuti: “Wiicita cabipa; pantu e mo tuli bonse.” Ukuleta Paulo na Sila ku nse, kalinda wa cifungo aipwishe ifyo engapusuka. “Tetekela Shikulu Yesu,” kwali e kwasuka. Pa kuumfwa icebo ca kwa Yehova, “abatishiwe apo pene, wene na ʼbakwe bonse.” We kusekelela ico caleteleko!
8. Ni ncitilo nshi yabuulilwe na bakapingula ba cikaya aba mu Filipi, kabili cinshi pambi cali no kupwishishiwa nga ca kuti basumine icilubo cabo pa bantu?
8 Ubushiku bwakonkelepo, bakapingula ba cikaya batumine icebo ku kukakula Paulo na Sila. Lelo Paulo asosele ukuti: ‘Batufopawile fwe bashipingwilwe mulandu, fwe bena Roma, no kutupoosa mu cifungo. Bushe baletutamfya ku mbali mwa? Bese batufumyemo.’ Nga ca kuti bakapingula basumine icilubo cabo pa bantu, nga balishimunwike ukuuma no kubika mu cifungo Abena Kristu bambi. Ababula amaka ya kutamfya abana calo ba ciRoma, bakapingula balishile no kweba aba bwananyina ukuya, lelo aba bacitile fyo pa numa ya kukoselesha abatetekela banabo. Ubuseko bwa musango yo nomba bulasesha ifilundwa fye Bumba Litungulula na beminishi bambi abenda ukutandalila no kukoselesha abantu ba kwa Lesa mu kusalala kwe sonde.
Icebo ca kwa Yehova Cacimfya mu Tesalonika na Berea
9. Ni ku nshila nshi, iicili ilebomfiwa ne Nte sha kwa Yehova, Paulo ‘ailwilile no kushinina’ ukuti Mesia aali no kucula no kubuushiwa ukufuma ku bafwa?
9 Icebo ca kwa Lesa mu kukonkapo cacimfishe mu Tesalonika, umusumba ukalamba uwa Makedonia ne cabu cikalamba. (17:1-9) Kulya Paulo apelulwile na baYuda, “aleilula no kushininkisho” kuti Mesia aali no kucula no kwima ukufuma ku bafwa. (Paulo acitile fyo pa kulinganya amasesemo ne fya kuponako mu kufikilishiwa, nga fintu Inte sha kwa Yehova bacita.) Muli fyo, abaYuda bamo, abasangwilwe abengi, na bambi babele abatetekela. Lintu abaYuda bamo aba kafindwe bapangile ibungwe lelo tabaali na maka ya kusanga Paulo na Sila, basendele Yasone na ba bwananyina bambi kuli bakateka ba musumba no kubapeela umulandu wa kupinuna ubuteko, ukupeelwe imilandu kwa bufi kucili kulapeelwa ku bantu ba kwa Yehova. Nangu cibe fyo, aba bwananyina balilekelweko pa numa ya kupeela “icikatilo.”
10. Ni mu mano nshi abaYuda mu Berea ‘mu kusakamanishisha balefwayafwaya’ mu Malembo?
10 Paulo na Sila mu kukonkapo baile ku musumba wa Berea. (17:10-15) Kulya abaYuda ‘mu kusakamanishisha balefwayafwaya mu’ Malembo, nga fintu Inte sha kwa Yehova bakoselesha abantu ukucita ilelo. Balya abena Berea tabatwishike Paulo lelo basapike pa kushininkisha ukuti Yesu aali e Mesia. Ica kufumamo? AbaYuda abengi na baGreek bamo (nakalimo abasangwilwe) babele abatetekela. Lintu abaYuda abafumine ku Tesalonika basakamike amabumba, aba bwananyina bashindike Paulo ku lulamba, uko bamo abe bumba lyakwe pambi baninine mu ngalaba ukuya ku Piraeus, (Piraiévs wa kasuba ka muno nshiku) icabu ca musumba wa Atena.
Icebo ca kwa Yehova Cacimfya mu Atena
11. (a) Ni shani fintu Paulo mu kushipa acitile ubunte mu Atena, lelo ni bani balandile na wene mu kupikishanya? (b) Cinshi bamo bapilibwile lintu balandile ulwa kwa Paulo nga “kasebaseba wa mano”?
11 Ubunte bwashipa bwalipeelwe mu Atena. (17:16-21) Pa mulandu wa mashiwi ya kwa Paulo pa lwa kwa Yesu no kubuushiwa, aba maele balandile na wene mu kupikishanya. Bamo bali bena Epikuri, abakomaile pa musamwe. Bambi baali bena Stoiki, abalelandikisha pa kuisalapula. ‘Cinshi uyu kasebaseba wa mano engasosa?’ e fyaipwishe bamo. “Kasebaseba wa mano” (ukukonke shiwi, “katoolatoola wa mbuto”) ukupilibula ukuti Paulo aali nge cuni icitoole mbuto no kulundinkanya utuputusha twa kwishiba lelo ukubulisha amano. Bambi basosele ukuti: “Amoneko kuba kabilisha wa milungu imbi imbi.” Ici caali icabipisha, pantu Socrates alilufishe ubumi bwakwe pa kupeelwa umulandu wa musango yo. Mu kwangufyanya Paulo atwelwe ku Areopagi (Ulupili lwa Mars), mu kucitikako uko icilye cikalamba ica pa lwalala calekumana mupepi na Akropolisi.
12. (a) Ni mbali nshi ishisuma isha milandile ishamonekesha mu lyashi lya kwa Paulo pa Areopagi? (b) Fishinka nshi Paulo acitile ukukuma kuli Lesa, kabili mu kuba na fya kufumamo nshi?
12 Ilyashi lya kwa Paulo pa Areopagi lyali ca kumwenako cawamisha ica umo uwakwate mitendekele ya kufumamo cimo, ukulundulula kwabamo amano, no kupaasha kwabamo ukushinina—nga fintu isambilishiwa mwi Sukulu lya Butumikishi bwa Teokratiki ilya Inte sha kwa Yehova. (17:22-34) Asosele ukuti abena Atena babeseeshe aba butotelo ukucila bambi. Ca cine, balikwete fye no lufuba “KULI LESA UUSHAISHIBIKWA,” nakalimo ukusengauka ukucefya umulungu uuli onse! Paulo alandile pa lwa kwa Kabumba “alengele kuli umo inko shonse sha bantunse” no “kulinge nshita sha shiko ishalingilwe kabela,” pamo nga lintu baletamfya abena Kanaani. (Ukutendeka 15:13-21; Daniele 2:21; 7:12) Uyu Lesa kuti asangwa, “pantu na ifwe tuli bufyashi bwakwe,” e fyasosele Paulo, ukulosha ku kubumbwa kwa muntu kuli Yehova no kwambula aba mishikakulo babo Aratus na Cleanthes. Pamo ngo bufyashi bwa kwa Lesa, tatulingile ukutontonkanya ukuti Kabumba wapwililika apala akalubi akapangwa no muntu ushapwililika. Lesa inshita imo alisuulile ubumbulu bwa musango yo lelo nomba aleeba umutundu wa muntu ukulapila, pantu alimika ubushiku bwa kupingula abantu ku Wasontwa wakwe. Apantu Paulo “alebilisha imbila nsuma ya kwa Yesu,” (NW) ibumba lyakwe lyaliishibe ukuti apilibwile Kristu ukuba uyo Kapingula. (Imilimo 17:18; Yohane 5:22, 30) Ilyashi lya kulapila lyakalifye abena Epikuri, kabili aba maele aba ciGreek kuti pambi bapokelela ukulandapo pa lwa bumunshifwa lelo te mfwa no kubuushiwa. Mu kumonekesha, ukupala abengi abo nomba bakaana imbila nsuma, bamo basosele ukuti: ‘Tukakumfwa inshita na imbi.’ Lelo Kapingula Dionusi na bambi babele abatetekela.
Icebo ca kwa Lesa Cacimfya mu Korinti
13. Ni shani fintu Paulo ayafwilishe mu butumikishi, kabili kulinganako nshi ukwa kasuba ka muno nshiku tusanga?
13 Paulo atwalilile ku Korinti, umusumba ukalamba uwa citungu ca Akaya. (18:1-11) Kulya asangile Akula na Priskila, abaile kulya lintu Klaudi Kaisare akambishe abaYuda abashali abana calo ba ku Roma ukusha Roma. Pa kuyafwilisha mu butumikishi, Paulo apangile amatenti na ba abaupana babili aba Bwina Kristu. (1 Abena Korinti 16:19; 2 Abena Korinti 11:9) Ukuputula no kubile nsalu shakosa isha masako ya mbushi wali mulimo wakosa. Mu nshila imo ine, Inte sha kwa Yehova bapayanya ukukabila kwabo ukwa ku mubili ukupitila mu ncito ya ku mubili, lelo umulimo wabo waba butumikishi.
14. (a) Ukulolenkana no kukaanya kwatwalilila ku baYuda mu Korinti, cinshi Paulo acitile? (b) Ni shani fintu Paulo aebekeshe ukuti alingile ukutwalilila mu Korinti, lelo ni shani fintu abantu ba kwa Yehova batungululwa ilelo?
14 AbaYuda ba mu Korinti batwalilile ukulanda mu miponto ilintu Paulo abilishe buMesia bwa kwa Yesu. E co akuntile ifya kufwala fyakwe ku kuleka icishingamo ukulola kuli bene no kutendeka ukukwata ukulongana mu ŋanda ya kwa Tito Yusti, mu kupalako umwina Roma. Abengi (ukusanshako umukalamba we sunagoge Krispi na ba ŋanda yakwe) babele abatetekela babatishiwa. Nga ca kuti ubulwani bwa baYuda bwalengele Paulo ukulubanta pa kushala mu Korinti, ukutwishika kwalipwile lintu Shikulu amwebele mu cimonwa ukuti: ‘Witiina. Twalilila ukulanda, pantu ndi na iwe kabili takuli umuntu uuli no kukucena. Ndi na bantu abengi muli uno musumba.’ E co Paulo atwalilile ukusambilisha icebo ca kwa Lesa kulya, fyonse pa mwaka umo ne myeshi mutanda. Nangula abantu ba kwa Yehova nomba tabapokelela ifimonwa, fyonse ipepo no butungulushi ku mupashi wa mushilo filabaafwa ukupanga ukupingulapo kwapalako ukwa mano ukwambukila amabuseko ya Bufumu.
15. Cinshi cacitike lintu Paulo atwelwe pa ntanshi ya Mulashi Galio?
15 AbaYuda batungulwile Paulo ku Mulashi Yuna Galio. (18:12-17) Batungile ukuti Paulo alesangula abantu ukwabule funde—ukupeela umulandu kwa bufi bashimapepo ba ciGreek nomba bapanga ukulwisha Inte sha kwa Yehova. Galio aali uwaibukila ukuti Paulo taali na mulandu wa kucite fyabipa kabili ukuti abaYuda baangilweko panono pa lwa busuma bwa Roma ne funde lya uko, e co atamfishe bene. Lintu abalemonako baumine Sostene, umukalamba mupya uwe sunagoge, Galio tacilime, nakalimo ukutontonkanya ukuti intungulushi yamonekesha iya ncitilo ye bungwe lya kulwisha Paulo yalekwata icaiwamine.
16. Mulandu nshi cali icapokelelwa kuli Paulo ukubeya umutwe wakwe ukulingana no mulapo?
16 Paulo aninine ubwato ukufuma pa cabu ca Aegea ica Kenkrea ukuya ku Efese, umusumba mu Asia Minor. (18:18-22) Pa ntanshi ya lulya lwendo ‘abeyele umutwe wakwe, pantu aali no mulapo.’ Tacasoswa nampo nga Paulo acitile umulapo pa ntanshi ya kuba umukonshi wa kwa Yesu nelyo ici cali e kutendeka nelyo ica kulekelesha ica ciputulwa ca mulapo. Abena Kristu tababa pe samba lya Amalango, lelo yapeelwe na Lesa kabili yali aya mushilo, kabili takwali icili conse ica lubembu pa lwa mulapo wa musango yo. (Abena Roma 6:14; 7:6, 12; Abena Galatia 5:18) Mu Efese, Paulo apelulushenye na baYuda, ukubalaya ukubwela nga ca kuti Lesa atemwa. (Ico cilayo califikilishiwe pa numa.) Ukubwelela kwakwe ku Antioke wa ku Suria kwapwishishe ulwendo lwakwe ulwa cibili ulwa bumishionari.
Icebo ca kwa Yehova Cacimfya mu Efese
17. Ukukuma ku lubatisho, makambisho nshi Apolo na bambi bakabile?
17 Paulo mu kwangufyanya atendeke ulwendo lwakwe ulwa bumishionari ulwalenga butatu (c. 52-56 C.E.). (18:23–19:7) Pali iyo nshita mu Efese, Apolo asambilishe pa lwa kwa Yesu lelo aishibe fye ulubatisho lwa kwa Yohane mu cimpashanya ca kulapila ku membu sha kulwishe cipingo ca Amalango. Priskila na Akula “[bamukolobondelemo] Inshila ya kwa Lesa,” mu kupalako ukulondolola ukuti ukubatishiwa nga Yesu kwasanshishemo umuntu ukupita mu kwibishiwa kwa mu menshi no kupokelela umupashi wa mushilo uwapongololwa. Pa numa ya lubatisho mu kuba no mupashi wa mushilo kwacitikeko pa Pentekoste 33 C.E., uuli onse uwabatishiwe no lubatisho lwa kwa Yohane akabile ukubatishiwa cipya cipya mwi shina lya kwa Yesu. (Mateo 3:11, 16; Imilimo 2:38) Pa numa mu Efese, mupepi na baume 12 abaYuda abapitile mu lubatisho lya kwa Yohane “babatishiwe mwi shina lya kwa Shikulu Yesu” ukubatishiwa cipya cipya kweka ukwalembwa mu Malembo. Lintu Paulo abikile iminwe yakwe pali bene, bapokelele umupashi wa mushilo ne filangililo fibili ifya cisungusho ifya kupokelelwa kwa mu mulu—ukulandila mu ndimi no kusesema.
18. Ni kwi Paulo acitile ubunte lintu aali mu Efese, kabili mu kuba na fya kufumamo nshi?
18 Paulo mu cine cine atwalilile ukuba uwapamfiwa mu Efese, umusumba wa bekashi bamo 300,000. (19:8-10) Itempele lya uko ilya mulungu wanakashi Artemi lyali ni limo ilya fipapwa cinelubali ifya calo ca pa kale, ne ciyanda ca kutambilamo ica liko kuti mwaikala abantu 25,000. Mwi sunagoge, Paulo ‘abomfeshe ukunashanasha’ pa kupeela ukupaasha kwa kushinina lelo alilekele lintu bamo balandile mu kuponta pa lwa Nshila, nelyo umusango wa bumi uwashimpwa pa citetekelo muli Kristu. Pa myaka ibili, Paulo alandile cila bushiku mu ciyanda ce sukulu lya Turani, ne “cebo” caanene ukupulinkana icitungu ca Asia.
19. Cinshi cacitike mu Efese icalengele ‘icebo ca kwa Yehova ukutwalilila ukukula no kucimfya’ kulya?
19 Lesa alangile ukusuminisha kwa mibombele ya kwa Paulo pa kumulenga ukucita ukundapa no kutamfye mipashi ya fibanda. (19:11-20) Lelo abana baume cinelubali aba kwa shimapepo mukalamba Skefa balifililwe ukutamfya umupashi wa cibanda pa kubomfya ishina lya kwa Yesu pantu tabaiminineko Lesa na Kristu. Balicenenwe fye na ku muntu wakwete umupashi wa cibanda! Ici calengele abantu ukuba aba mwenso, kabili “ishina lya kwa Shikulu Yesu lyalicindikwe.” Abo abatetekele balekele ifibelesho fyabo ifya malele kabili pa menso ya bonse baocele amabuku yabo ayo mu kumonekesha ayakwetemo ukufwailisha kwa kupendula ne nshila sha buŋanga. “E fyo,” Luka alembele, “icebo ca kwa Yehova calekula no kucimfya.” (NW) Ilelo, nalyo line, ababomfi ba kwa Lesa balaafwa ukulubula abantu ukufuma ku kupepe fibanda.—Amalango 18:10-12.
Ukukanalekelela kwa Butotelo Kwakana Ukutunguluka
20. Mulandu nshi bakafula ba silfere pa Efese basongele impokota, kabili ni shani fintu yapwishishiwe?
20 Inte sha kwa Yehova ilingi line balilolenkana na mabungwe ayakali, kabili e fyacitile Abena Kristu ba mu Efese. (19:21-41) Lintu abatetekele basandulwike, Demetri na bakafula bambi aba silfere balilufishe indalama pa mulandu wa kucepelako kwa bantu baleshita imfuba shabo isha silfere isha umulungu ukota uwa buna cifyashi Artemi. Pa kusongwa na Demetri, ibungwe lyasendele aba kubishanya na Paulo Gai na Aristarki ku ciyanda ca kutambilamo, lelo abasambi tabasuminishe Paulo ukwingila. Nangu fye ni bamo aba muli bakateka ba mutebeto ne fyangalo bapapete ukuti eitwala mu mfwa. Nakalimo pa maawala yabili, ibungwe lyabilikishe aliti: “Mukulu Artemi wa bena Efese!” Mu kupelako, kalemba wa musumba (uwatungulwile kamfulumende ya cikaya) asosele ukuti bakafula kuti pambi batwala imilandu yabo ku mulashi, uwasuminishiwa ukucita ifya bupingushi, nelyo umulandu wabo kuti pambi wapingulwapo mu “kulongana kwa bakaaya” ukuba bana calo. Nga te ifyo, Roma aali no kupeela umulandu wa mpokota abo abali muli uku kulongana kushili kwa bakaya. Mu kuba ne co, alibapashile.
21. Ni mu nshila nshi Lesa apaalile umulimo wa kwa Paulo, kabili ni shani apaala uyo uwa Nte sha kwa Yehova ilelo?
21 Lesa aafwile Paulo ukulolenkana na mesho yalekanalekana no kupaala ukubombesha kwakwe ukwaafwa abantu ukukaana icilubo ca butotelo no kufukatila icine. (Linganyeniko Yeremia 1:9, 10.) Ifyo tuli aba kutasha ukuti Shifwe wa mu mulu mu nshila imo ine alapaala umulimo wesu! Muli fyo, nomba nga fintu cali mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, ‘icebo ca kwa Yehova cilekula kabili cilecimfya’ (NW).
Ni Shani Fintu Wingasuka?
◻ Ca kumwenako nshi Paulo aimike mu kupokelela ukutungulula kwa mupashi wa mushilo?
◻ Ni ku nshila nshi, iicili ilebomfiwa na babomfi ba kwa Yehova, uko Paulo ‘ailwilile no kushinina’ imilandu?
◻ Kulinganako nshi kwabako pa kati ka kwankulako ku lyashi lya kwa Paulo pa Areopagi na ku kushimikila kwa Nte sha kwa Yehova?
◻ Ni shani fintu Paulo ayafwilishe umwine mu butumikishi, kabili kulinganako nshi kwa kasuba ka muno nshiku uko ici cakwata?
◻ Nga fintu acitile ku mulimo wa kwa Paulo, ni shani fintu Lesa apaala umulimo wa Nte sha kwa Yehova ilelo?
[Ifikope pe bula 16, 17]
Icebo ca kwa Yehova calicimfishe mu
1. Filipi
2. na 3. Atena
4. na 6. Efese
5. Roma
[Abatusuminishe]
Photo No. 4: Manley Studios