‘E Fyo Lesa Atutemenwe Ifi’
“Mwe batemwikwa, apo Lesa atutemenwe ifyo, na ifwe tufwile ukutemwana.”—1 YOHANE 4:11.
1. Pa March 23 pa numa ya kuwa kwa kasuba, mulandu nshi amamilioni ya bantu bakabunganina mu Mayanda ya Bufumu ne fifulo fimbi ifya kulonganinamo ukushinguluke calo conse?
PA Mulungu, March 23, 1997, pa numa ya kuwa kwa kasuba, ukwabulo kutwishika kukaba abantu ukucila pa mamilioni 13 ukushinguluke calo conse abakabungana mu Mayanda ya Bufumu ne fifulo fimbi ifya kulonganinamo ifibomfiwa ku Nte sha kwa Yehova. Mulandu nshi? Pantu imitima yabo yalikuntwa ku kulangisha kwakulisha ukwa kutemwa uko Lesa alangisha ku mutundu wa buntunse. Yesu Kristu atontomeshe pali bulya bushininkisho bwakulisha ubwa kutemwa kwa kwa Lesa, ukusosa ati: “Lesa atemenwe aba pano isonde ukutemwa kwa kuti apeele Umwana wakwe uwafyalwa eka, ukuti onse uumutetekela eonaika, lelo abe no mweo wa muyayaya.”—Yohane 3:16.
2. Fipusho nshi ifingatunonsha ifyo ifwe bonse twingaipusha ukukuma ku kwankulako kwesu ku kutemwa kwa kwa Lesa?
2 Ilyo tulelanguluka pa kutemwa uko Lesa alangishe, kuti twaipusha fwe bene atuti, ‘Bushe mu cine cine ndatasha cintu Lesa aacita? Bushe inshila momfeshamo ubumi bwandi ilapeela ubushinino bwa uko kutasha?’
“Lesa Kutemwa”
3. (a) Mulandu nshi ukulangisha ukutemwa kushabela ceni kuli Lesa? (b) Ni shani fintu amaka na mano fyamoneka mu milimo yakwe iya kubumba?
3 Kuli Lesa ukulangisha ukutemwa te cintu caibela nga nshi pantu “Lesa kutemwa.” (1 Yohane 4:8) Ukutemwa e mibele yakwe iyapulamo. Ilyo alepekanya isonde ukuti abantunse bakekalemo, ukulundumanika impili no kulenga yakontane amenshi mu fishiba na fibemba kwali kulangisha kwa kusungusha ukwa maka yakwe. (Ukutendeka 1:9, 10) Lintu Lesa alengele ukuti ukushinguluka kwa menshi kutendeke ukubomba e lyo no kupeema kwa filimwa na bantunse, lintu aelengenye iminshipendwa ya twa mweo utunono nga nshi ne fimenwa fyalekanalekana ku kusangula ifya mu mushili ukuba ifya kulya ifyo abantunse bengalya pa kuti bengatungilila ubumi bwabo, lintu atantike ukulailuka inshita pa kuti tuleishiba ubutali bwa nshiku ne myeshi ya planeti we Sonde, ici calangilile amano yafulisha. (Ilumbo 104:24; Yeremia 10:12) Lelo, icacilanapo ukumonekesha mu bubumbo bumoneka bushininkisho bwa kutemwa uko Lesa akwata.
4. Mu bubumbo bumoneka, bushininkisho nshi ubwa kutemwa kwa kwa Lesa ubo ifwe bonse tulingile ukumona no kutasha?
4 Ifyamfu fyesu fitweba pa lwa kutemwa kwa kwa Lesa lintu twasuma mu citwalo caisulamo amenshi, icapya ico mu kushininkisha icapangilwe ku kutungilila ubumi bwesu pamo pene no kutusangalika. Amenso yesu yalamona ubushininkisho bwine bwine ubwa uku kutemwa ilyo yamona ukuwa kwa kasuba ukwa kucincimusha, imyulu yaisulamo intanda pa bushiku bwalengama, imisango yalekanalekana no kubalabata kwa maluba, ukucilauka kwa twana twa nama, no kumwentula kwa cikabilila ukwa fibusa. Imyona yesu itulenga ukwiluka kwene lintu twapeema icena canunkila ica maluba ya muli shinde. Amatwi yesu yalomfwa kwene ilyo twaumfwa ukupooma kwa menshi ya cipooma, inyimbo sha fyuni, na mashiwi ya bantu twatemwa. Tulakumfwa lintu twakumbatilwa mu cikabilila ku muntu twatemwa. Inama shimo shalipeelwa amaka ya kumona, ukumfwa, nelyo ukununsha ifintu ifyo abantunse bashingamona, ukumfwa, nelyo ukununsha. Lelo umutundu wa muntunse, uwalengelwe mu cipasho ca kwa Lesa, walikwata amaka ya kumona ukutemwa kwa kwa Lesa mu nshila iyo inama iili yonse ishingamona.—Ukutendeka 1:27.
5. Ni shani fintu Yehova alangishe Adamu na Efa ukutemwa kwafulisha?
5 Lintu Yehova Lesa alengele abantunse ba kubalilapo, Adamu na Efa, mpanga yonse ukubashinguluka abikileko ubushininkisho bwa fintu abatemenwe. Alilimine ibala, paradise, no kumeshamo imiti ya misango yalekanalekana. Aali nabikamo umumana wa kutapilila ibala no kwisushamo ifyuni fya kucebusha ne nama. Ili lyonse bala alipeele kuli Adamu na Efa ukuti e mushi wabo. (Ukutendeka 2:8-10, 19) Yehova alebasunga nga bana bakwe, nga ba mu lupwa lwakwe ulwa mu kubumbwa konse. (Luka 3:38) Pa kuba nabapeela Edene nge ca kumwenako, Shibo wa ku muulu uwa aba bantunse babili aba kubalilapo abemikile umulimo wa kubekusha uwa kutanununa Paradise ukuti akakumane isonde lyonse. Isonde lyonse lyali no kwisushiwamo ubufyashi bwabo.—Ukutendeka 1:28.
6. (a) Muyumfwa shani pa lwa nshila ya kupondoka iyailemo Adamu na Efa? (b) Cinshi cingalangilile fyo twalisambililako ku cacitike mu Edene no kuti twalinonkelamo muli uko kwishiba?
6 Nangu cibe fyo, ilyo tapalalepa, balolenkene no bwesho bwa cumfwila, ubwesho bwa bucishinka. Efa e wabalilepo ukufilwa ukulangisha ukutasha pa kutemwa ukwabikilwe pali bene lyene na Adamu alikonkelemo. Cintu bacitile cali ca makankamike. Icabula umwa kulesesha! Muli fyo, balufishe ukwampana kwabo na Lesa, balitamfiwemo mu lupwa lwakwe, na mu Edene. Ifwe lelo tucili tulomfwa ifyafuma mu lubembu lwabo. (Ukutendeka 2:16, 17; 3:1-6, 16-19, 24; Abena Roma 5:12) Lelo bushe twalisambililako ku cacitike? Bushe ifwe twankulako shani ku kutemwa kwa kwa Lesa? Bushe ukupingula tupingula cila bushiku kulangishe fyo tulatasha pa kutemwa kwakwe?—1 Yohane 5:3.
7. Te mulandu na cintu Adamu na Efa bacitile, ni shani fintu Yehova alangishe ukutemwa ku bufyashi bwabo?
7 Nelyo fye ni kulya ukubulwo kutasha kwa kapela makufi uko abafyashi besu abantunse aba kubalilapo balangishe pali conse ico Lesa abacitile takwashimaishe ukutemwa kwa kwa Lesa. Pa mulandu wa cililishi pa bantunse abali tabalafyalwa—ukusanshako ifwe fwe balipo ilelo—Lesa alekele Adamu na Efa ukukwata ulupwa ilyo tabalafwa. (Ukutendeka 5:1-5; Mateo 5:44, 45) Akanacite fyo, nga tapaba nangu umo uwa muli ifwe. Ukupitila mu kusokolola imifwaile yakwe panono panono, Yehova na kabili apayenye icishinte ce subilo kuli bonse aba mu bufyashi bwa kwa Adamu abaali no kubikamo icitetekelo. (Ukutendeka 3:15; 22:18; Esaya 9:6, 7) Ukutantika kwakwe kwasanshishemo inshila umo abantu ba nko shonse benganonka cipya cipya cintu Adamu alufishe, ukucilumbula, ubumi bwapwililika pamo nga ba mu lupwa lwa mu kubumbwa konse ulwa kwa Lesa abapokelelwa. Acitile ci ukupitila mu kupayanya icilubula.
Mulandu Nshi Icilubula Cakabilwe?
8. Mulandu nshi Lesa ashapeelele fye icipope ca kuti nangu Adamu na Efa bafwile ukufwa, tapali nangu umo uwa bufyashi bwabo uwa cumfwila uufwile ukufwa?
8 Bushe cali icakabilwa mu cine cine ukuti umutengo wa cilubula mu musango wa bumi bwa buntunse ulipilwe? Bushe Lesa nga tapeele fye icipope ca kuti nangu Adamu na Efa bafwile ukufwila pa bupondoshi bwabo, ubufyashi bwabo bonse abakomfwila Lesa kuti baikala kuli pe na pe? Ukulingana ne mimwene ya muntunse iya cimpelesha, ico kuti caumfwika ica mano. Nangu cibe fyo, Yehova “atemwo bulungami no bupingushi.” (Ilumbo 33:5) Adamu na Efa bafyele fye abana ninshi babe balibembuka; e co tapali nangu umo pali abo bana uwafyelwe uwapwililika. (Ilumbo 51:5) Bonse bapyene ulubembu, kabili icilambu ca lubembu ni mfwa. Yehova asuulako fye kuli ci, nga aimike ica kumwenako ca musango nshi ku ba mu lupwa lwakwe ulwa mu kubumbwa konse? Taali na kusuulako ku fipimo fyakwe ifyalungama. Abombele mu kumfwana ne fifwaya ubulungi. Tapali nangu umo uwali ne nsambu ya kulengulula inshila Lesa abombeele pa milandu yabimbilwemo.—Abena Roma 3:21-23.
9. Ukulingana ne cipimo ca bulesa ica bulungi, cilubula ca musango nshi calekabilwa?
9 Ni shani, lyene, fintu icishinte cawamisha ica kulubwilamo aba mu bufyashi bwa kwa Adamu abali no kulangisha icumfwila cabamo ukutemwa kuli Yehova cali no kupayanishiwa? Nga ca kuti umuntunse uwapwililika afwiile imfwa ya bulilambo, ubulungi kuti bwalenga umutengo wa ubo bumi bwapwililika ukupayanya ica kufimba pa membu sha abo abali no kupokelela icilubula mu citetekelo. Apantu lubembu lwa muntu umo, Adamu, e lwalengele ulupwa lwa buntunse lonse ukuba ababembu, umulopa wasuumiwa uwa muntunse wapwililika umbi, uwa mutengo walinganako, kuti walinganya ubulungi. (1 Timote 2:5, 6) Lelo ni kwi umuntu wa musango yo engasangwa?
Walumine Shani Umutengo?
10. Mulandu nshi ubufyashi bwa kwa Adamu bushali na maka ya kupayanya icilubula calekabilwa?
10 Pa bufyashi bwa kwa Adamu umubembu, tapali nangu umo uwali no kupayanya icalekabilwa pa kushita na kabili ifilolelo fya bumi ifyo Adamu apusumwine. “Umuntu te kuti alubule munyina nakalya, te kuti apeele kuli Lesa ica kumukonsolwela—ico ca mutengo wauma icilubula ca mweo wabo, kabili kuti acileka fye umuyayaya—no kuleka abepo no mweo pe, uushakamone Inindi.” (Ilumbo 49:7-9) Mu cifulo ca kusha fye umutundu wa buntunse uwapelelwa, Yehova umwine mu nkumbu alipayenyeko fimo.
11. Ni mu nshila nshi Yehova apayanishishe ubumi bwa buntunse ubwapwililika ubwalekabilwa ku kupeele cilubula calinga?
11 Yehova tatumine malaika ukwisa pe sonde ku kubepekesha ukufwa ukupitila mu kutuula umubili wakwe uwa kufwala fye ilintu atwalilile uwa mweo mu mupashi. Mu cifulo ca ico, ukupitila mu kucita icipesha amano ico Lesa fye eka, Kabumba, engacita, akuushishe amaka ya bumi ne mibele ya buntu bwa mwana wakwe uwa ku muulu ukwisa mwi fumo lya mwanakashi, Maria umwana wa kwa Heli, uwa mu mukowa wa kwa Yuda. Amaka yabomba aya kwa Lesa, umupashi wakwe uwa mushilo, walicingilile ukukula kwa mwana mwi fumo lya kwa nyina, kabili aishilefyalwa umuntunse wapwililika. (Luka 1:35; 1 Petro 2:22) Uyu kanshi alikwete umutengo walekabilwa ku kupayanya icilubula ico cali no kwikusha mu kukumanina ifyo ubulungi bwa bulesa bwalefwaya.—AbaHebere 10:5.
12. (a) Ni mu mano nshi Yesu abela “Mwane uwafyalwa eka” kuli Lesa? (b) Ifi Lesa atumine uyu ku kupayanya icilubula, ni shani fintu caebekeshe ifyo Atutemwa?
12 Ni kuli ani pa bana ba mu muulu iminshipendwa uko Yehova apeele uyu mulimo? Kuli uyo uwalondololwa mu Malembo ati “Mwane uwafyalwa eka.” (1 Yohane 4:9) Iyi numbwilo taibomfiwa ku kulondolola cintu aishileba lintu afyelwe ngo muntunse, lelo ku cintu aali mu muulu ilyo ashilaisa. Eka fye e untu Yehova abumbile mu kulungatika ukwabula ukubombela pamo no muntu umbi. E Beli lya cibumbwa conse. E wabomfiwe kuli Lesa ku kulenga ifibumbwa fyonse fimbi. Bamalaika bana ba kwa Lesa, nga fintu Adamu aali umwana wa kwa Lesa. Lelo Yesu alondololwa ukuti akwata “ubukata ngo bwa wafyalwa eka kuli Wishi.” Casoswo kuti aikala “pa cifuba ca kwa Wishi.” (Yohane 1:14, 18) Ukwampana kwakwe na Wishi kwaba ukwapalamisha, ukwabamo isenge, ukwabamo ukupekwa. Ifyo Wishi atemwa umutundu wa buntunse e fyo na o atemwa. Amapinda 8:30, 31 yalumbulula ifyo Wishi ayumfwa pa lwa Mwana na fintu Umwana ayumfwa pa lwa mutundu wa buntunse ukuti: “Nali ica kupekelwa cakwe [Yehova] ubushiku no bushiku, uwaleangala ku cinso cakwe mu nshita shonse, . . . no kupekelwa [Yesu, Cibinda wa Mulimo uwa kwa Yehova, uwaba amano yaimininwako ngo muntu, alepekelwa] abana ba bantu.” Aali ni uyu Mwana uwatemwikwa nga nshi e untu Lesa atumine kwi sonde ku kupayanya icilubula. Fintu bwabamo ubupilibulo kanshi, ubulondoloshi bwa kwa Yesu ubwa kuti: “Lesa atemenwe aba pano isonde ukutemwa kwa kuti apeele Umwana wakwe uwafyalwa eka”!—Yohane 3:16.
13, 14. Cinshi cintu ubulondoloshi bwa mu Baibolo pa lwa kwa Abrahamu ukwesha ukutuula Isaki ilambo bulingile ukutwaafwa ukutesekesha pa lwa cintu Yehova acitile? (1 Yohane 4:10)
13 Ku kutwaafwa ukumfwikishako eyefilya cintu ico cipilibula, kale sana ilyo Yesu talaisa pe sonde, Lesa akambishe Abrahamu, mupepi ne myaka 3,890 iyapitapo ukuti: “Shi buulo mwana obe, umwana obe umo wine, uo watemwa, Isaki, uye na ku calo ca Moria, no kumuninika kulya ica kuninika pali lumo lwa pa mpili ulo nkakweba.” (Ukutendeka 22:1, 2) Abrahamu mu citetekelo, alyumfwilile. Elenganyeni ukuti mwali ni mwe Abrahamu. Ni shani nga ca kuti uyo aali mwana wenu, umwana wenu umo mpo uo mwatemwisha? Nga mwaleyumfwa shani ilyo mulelepula inkuni sha kocela ica kuninika, ukuya ulwendo lwa nshiku shafulilako ku calo ca Moria, no kubika umwana wenu pa cipailo?
14 Mulandu nshi umufyashi wa cililishi ayumfwila muli yo nshila? Ukutendeka 1:27 kutila Lesa alengele umuntu mu cata Cakwe. Ukuyumfwa kwesu ukwa kutemwa ne cililishi kulangilila fye panono ukutemwa kwa kwa Yehova umwine ne cililishi cakwe. Kuli Abrahamu, Lesa alicilime, ica kuti Isaki tapeelwe ilambo. (Ukutendeka 22:12, 13; AbaHebere 11:17-19) Nangu cibe fyo, lintu caishile kuli ena umwine, Yehova taileseshe ukupayanya icilubula, nangu ca kuti kwali ukuipusula kukalamba ku mwine no Mwana wakwe. Icacitilwe tacali pa mulandu wa kuti Lesa alikakililweko, lelo, ukucila, cali kulangisha kwa cikuuku ca pa fye icaibela nga nshi. Bushe tulatasha ico apakalamba?—AbaHebere 2:9.
Fintu Cicita
15. Ni shani fintu icilubula cayambukila ubumi nelyo fye ni muli ino micitile ya fintu iya nomba?
15 Uko kupayanya kwabamo ukutemwa ukwa kwa Lesa kulambukila mu kushika ubumi bwa bakupokelela mu citetekelo. Pa mulandu wa lubembu kale bali abanunuka kuli Lesa. Nga fintu Icebo cakwe cisosa, bali ‘abamupata pantu imitima yabo yali mu kubombe milimo ya bubifi.’ (Abena Kolose 1:21-23) Lelo baishileba “abawikishishiwa kuli Lesa pa mulandu wa mfwa ya Mwana wakwe.” (Abena Roma 5:8-10) Pa kuba nabaalula inshila shabo isha bumi no kupokelela ukulekelelwa uko Lesa alekelela ababike citetekelo mwi lambo lya kwa Kristu, balapeelwa kampingu musuma.—AbaHebere 9:14; 1 Petro 3:21.
16. Mapaalo nshi yapeelwa ku mukuni unono pa mulandu wa citetekelo cabo mu cilubula?
16 Ku mpendwa ya aba iyapimwa fye, umukuni unono, Yehova alipeelako ububile bwa pa fye ubwa kubishanya no Mwana wakwe mu Bufumu bwa ku muulu, ku kwisabombako imifwaile ya kwa Lesa iya kutendekelako iyo akwatile isonde. (Luka 12:32) Aba babuulwa ukufuma “mu mikowa yonse na ba ndimi, na bantu na bantu, na ba nko . . . ukube shamfumu kabili bashimapepo, kabili bakaba no bufumu pe sonde.” (Ukusokolola 5:9, 10) Kuli aba, umutumwa Paulo alembele ukuti: “Mwapokelele umupashi wa bwana. Ilyo tubilikisha, atuti, Abba! Tata! e Mupashi wine uleshimikilo bunte pamo ne mitima yesu ukuti tuli bana ba kwa Lesa; kabili nga tuli bana, ninshi tuli impyani, impyani sha kwa Lesa, impyani shinankwe sha kwa Kristu.” (Abena Roma 8:15-17) Mu kupokelelwa na Lesa nga bana bakwe, balapeelwa ukwampana kwabamo isenge uko Adamu alufishe; lelo kuli aba bana kukapeelwa amashuko yalundwapo ayali mulimo wa ku muulu—icintu ico Adamu ashatalile akwata. Te ca kupapa kanshi umulandu umutumwa Yohane asosele ati: “Moneni imitemenwe iyo Shifwe atutemwa, iya kuti twitwe abana ba kwa Lesa”! (1 Yohane 3:1) Ku ba musango yo Lesa abalangishe ukutemwa kwa cishinte (a·gaʹpe) e lyo ne citemwishi cabamo ukupekwa (phi·liʹa), icaba citemwishi ciba pa kati ka fibusa fine fine.—Yohane 16:27.
17. (a) Kuli bonse ababika icitetekelo mu cilubula, lishuko nshi ilyapeelwa kuli bene? (b) Cinshi cintu “ubuntungwa bwa bukata bwa bana ba kwa Lesa” bukapilibula kuli bene?
17 Kuli bambi na ko—e kuti bonse ababika icitetekelo mu kupayanya kwa kwa Lesa ukwa bukapekape ukwa bumi ukupitila muli Yesu Kristu—Yehova alisula ishuko lya kunonka ukwampana kwaumo mutengo uko Adamu alufishe. Umutumwa Paulo alondolwele ukuti: “Ifibumbwa [fya buntunse ifyatuntwike kuli Adamu] filolela no kufulukisha ukusokololwa kwa bana ba kwa Lesa [e kuti, balolela inshita lintu cikamonekesha ukuti abana ba kwa Lesa ababa ni mpyani na Kristu mu Bufumu bwa ku muulu balebombela umutundu wa buntunse]. Pantu ifibumbwa fyalengelwe ukulamba ku kuicusha fye [bafyalilwe mu lubembu mu kulolenkana ne mfwa, kabili takwali inshila iili yonse bengailubwilamo], te ku kuitemenwa iyo, lelo pa mulandu wa wafilamfishe, pa kucetekelo [ukwapeelwe na Lesa] kwa kuti ifibumbwa na fyo fikalubulwa ku busha bwa kubola no kutwalwa mu buntungwa bwa bukata bwa bana ba kwa Lesa.” (Abena Roma 8:19-21) Cinshi ico ubo buntungwa bukapilibula? Bukapilibula ukuti nabalubulwa ukufuma ku busha ku lubembu ne mfwa. Bakaba abapwililika mu muntontonkanya no mubili, na Paradise ukuba e mu myabo, no bumi bwa ciyayaya umwa kuipakisha ukupwililika kwabo no kulumbulula ukutasha kwabo kuli Yehova, Lesa wa cine eka. Kabili cinshi calengele ukuti ifi fyonse ficitike? Kupitila mwi lambo lya cilubula ilya Mwana wa kwa Lesa uwafyalwa eka.
18. Pa March 23 pa numa ya kuwa kwa kasuba, cinshi cintu tukalacita, kabili mulandu nshi?
18 Pa Nisani 14, 33 C.E., mu muputule wa pa muulu mu Yerusalemu, Yesu aimike Icibukisho ca mfwa yakwe. Ukwibukisha kwa pa mwaka ukwa mfwa yakwe kwasanguka icintu cakatama mu bumi bwa Bena Kristu ba cine bonse. Yesu umwine akambishe ukuti: “Citeni ici ku kunjibukisha.” (Luka 22:19) Mu 1997 Icibukisho cikacitwa pa numa ya kuwa kwa kasuba pa March 23 (e lintu Nisani 14 ikatendeka). Pali bulya bushiku, icikaba icakatamisha ukucita cikaba kusangwa kuli aka kashita ka Cibukisho.
Kuti Mwayasuka Shani?
Ni mu nshila nshi umo Lesa alangila ukutemwa ukwingi ku mutundu wa muntunse?
Mulandu nshi ubumi bwapwililika ubwa buntunse bwalekabilwa ku kulubula ubufyashi bwa kwa Adamu?
Kuipusula nshi ukukalamba uko Yehova aipuswile pa kupayanya icilubula?
Cinshi ico icilubula ciletako?
[Icikope pe bula 10]
Lesa apeele Umwana wakwe uwafyalwa eka