Imimwene ya Bwina Kristu iya Bulashi

“Takuli bukateka ubushafuma kuli Lesa.”—ABENA ROMA 13:1.

 1. Ni kuli cinshi uko ishiwi “ubulashi” lyaampana, e co mulandu nshi cingasoselwa ukuti Yehova e Bulashi Bwapulamo?

UBULASHI bwasuntinkana na bukabumba. Ishiwi “ubulashi” lyayampana kwi shiwi “katendeka,” ilipilibula “umo uutendeka, uupanga, nelyo uupeela ukubako.” Umo Uwapulamo uwapeele ukubako ku cibumbwa conse, icipeema ne cishipeema, ni Yehova Lesa. Ukwabulo kukaanako e Bulashi Bwapulamo. Abena Kristu ba cine balaakanako ukuyumfwa kwa fibumbwa fya mu muulu ababilisha ukuti: “Mwaliwamina, mwe Shikulwifwe Lesa wesu, ukupokelelo bukata no mucinshi na ’maka; pantu ni ’mwe mwalengele ifintu fyonse: kabili mulandu wa kufwaya kwenu fyabeleleko no kulengwa.”—Ukusokolola 4:11.

 2. Ni shani fintu bakateka ba buntunse aba mu kubangilila mu mano yamo basumine ukuti tabakwete insambu sha cifyalilwa isha kuteka abantunse banabo, kabili cinshi cintu Yesu aebele Ponti Pilato?

² Icishinka fye ca kuti abengi muli bakateka ba buntunse aba mu kubangilila baeseshe ukupeele nsambu sha mwi funde ku bulashi bwabo pa kuitunga ukuba kalesa nelyo ukuba umwiminishi wa kalesa kwali kwishiba kwa mu mutalalila ukwa kuti takwaba umuntunse uwakwata insambu sha cifumanda isha kuteka pa bantunse bambi.a (Yeremia 10:23) Intulo fye yeka iya mwi funde iya bulashi aba ni Yehova Lesa. Kristu aebele Ponti Pilato, kateka wa ciRoma uwa Yudea ukuti: “Tamwingaba na maka pali ine nakalya, kano yapeelwa imwe ukufuma mu muulu.”—Yohane 19:11.

“Takuli Bukateka Ubushafuma Kuli Lesa”

 3. Cinshi cintu umutumwa Paulo alondolwele ukukuma kuli “bakateka abacilamo,” kabili fipusho nshi fintu ukulondolola kwa kwa Yesu no kwa kwa Paulo kwimya?

³ Umutumwa Paulo alembele ku Bena Kristu abaleikala pe samba lya kuteka kwa buteko bwa ciRoma ati: “Umuntu onse anakile bakateka abacilamo, pantu takuli bukateka ubushafuma kuli Lesa; lelo bakateka abalipo batekwapo kuli Lesa.” (Abena Roma 13:1) Cinshi cintu Yesu apilibwile lintu alondolwele ukuti ubulashi bwa kwa Pilato bwapeelwe kuli wene “ukufuma mu muulu”? Kabili ni mu nshila nshi Paulo alangulukile ukuti amabulashi ya bupolitiki aya mu kasuba kakwe yabikilwe mu fifulo fya yako kuli Lesa? Bushe bapilibwile ukuti Yehova pa lwakwe alishingamwa ku kusontwa kwa kwa kateka wa bupolitiki umo na umo uwa ici calo?

 4. Cinshi cintu Yesu na Paulo bainike Satana, kabili kutunga nshi ukwa kwa Satana uko Yesu ashakene?

⁴ Ni shani ici cingabe fyo, apantu Yesu ainike Satana “kateka wa pano isonde,” kabili umutumwa Paulo amwishibishe nga “umulungu wa nshita ino”? (Yohane 12:31; 16:11; 2 Abena Korinti 4:4) Mu kulundapo, lintu aletunka Yesu, Satana amutambike “ulupaka” pa “mabufumu yonse aya pano isonde,” ukutunga ukuti ubu bulashi bwalipeelwa kuli wene. Yesu alikeene ukutambika kwakwe, lelo takeene ukuti ubulashi bwa musango yo bwali bwa kwa Satana ukupeela.—Luka 4:5-8.

 5. (a) Ni shani tuli no kumfwikisha amashiwi ya kwa Yesu na ya kwa Paulo pa lwa bulashi bwa buntunse? (b) Ni mu mano nshi bakateka abacilamo ‘batekelwapo kuli Lesa’?

⁵ Yehova apeele ukuteka pali ici calo kuli Satana pa kumusuminisha ukubako wa mweo pa numa ya kupondoka kwakwe kabili pa numa abe natunka Adamu na Efa, no kubalenga ukupondokela bumulopwe Bwakwe. (Ukutendeka 3:1-6; linganyako Ukufuma 9:15, 16.) Amashiwi ya kwa Yesu na ya kwa Paulo yafwile, kanshi, ukupilibulo kuti pa numa abantunse ba ntanshi babili mu Edene bakeene teokrasi, nelyo ukuteka kwa kwa Lesa, Yehova asuminishe abantunse bapaasuka ukuletako ifimpangilile fya bulashi ifyali no kubasuminisha ukwikala muli sosaite wabamo muyano. Pa tushita tumo, pa kupwilikisha imifwaile yakwe, Yehova alilenga bakateka bamo nelyo amakamfulumende ukuwa. (Daniele 2:19-21) Bambi alibasuminisha ukutwalilila mu maka. Ulwa bakateka abo ukubako kwabo Yehova asuminisha, kuti casoswa ukuti “batekwapo kuli Lesa.”

Abena Kristu ba mu Kubangilila no Bulashi bwa ciRoma

 6. Ni shani fintu Abena Kristu ba mu kubangilila bamwene amabulashi ya ciRoma, kabili mulandu nshi?

⁶ Abena Kristu ba mu kubangilila tababombele pamo ne fyakaniko fya ciYuda abaumene akapi no kulwisha abena Roma abayandatile Israele. Apantu fye amabulashi ya ciRoma, mu kuba ne micitile yabo iya mafunde yalembwa, basungile umuyano pa mulundu na pali bemba; ukukuula iminyangala ya menshi iingi iya kwaafwa, imisebo, na malalo; kabili mu cinkumbawile babombele ubusuma bwa munsaunte, Abena Kristu balangulwike bene ukuba ‘kapyunga [nelyo, “umubomfi,” NW, utulembo twa pe samba] wa kwa Lesa kuli bene ku kulola ku busuma.’ (Abena Roma 13:3, 4) Ifunde no muyano fyaleteleko imibele iyo yalengele Abena Kristu ukushimikila Imbila nsuma mu kusaalala, nga fintu cakambishiwe na Yesu. (Mateo 28:19, 20) Muli kampingu musuma onse, baali no kulipila imisonko iyalesonkeshiwa na bena Roma, nangu fye indalama shimo shalebomfiwa ku mifwaile ishasuminishiwe na Lesa.—Abena Roma 13:5-7.

7, 8. (a) Cinshi cintu ukubelenga kwasakamanisha ukwa Abena Roma 13:1-7 kusokolola, kabili cinshi cintu ifyashingulukako filanga? (b) Ni pe samba lya mibele nshi amabulashi ya ciRoma yashabombele nga “kapyunga wa kwa Lesa,” kabili muli uyu mulandu mibele nshi iya mutima Abena Kristu ba mu kubangilila bapokelele?

⁷ Ukubelenga kwasakamanisha ukwa fikomo fya kubalilapo cinelubali ifya Abena Roma icipandwa 13 kusokololo kuti “bakateka abacilamo” baali ni “kapyunga wa kwa Lesa” ku kutasha abo balecite cisuma no kukanda abalecita icabipa. Ifyashingulukako filango kuti Lesa, te bakateka bacilamo, e upampamika icaba icisuma ne caba icabipa. E ico, nga ca kuti, kateka wa ciRoma nelyo ubulashi bwa bupolitiki ubuli bonse bumbi afwaile ifintu ifyo Lesa aleseshe nelyo, mu kupusanako, aleseshe ifintu ifyo Lesa afwaile, taalebomba na kabili nga kapyunga wa kwa Lesa. Yesu alondolwele ukuti: “Peeleni ifya kwa Kaisare kuli Kaisare, ne fya kwa Lesa kuli Lesa.” (Mateo 22:21) Nga ca kuti Ubuteko bwa ciRoma bwapindile ifintu ifyali ifya kwa Lesa, pamo nga ukupepwa nelyo ubumi bwa muntu, Abena Kristu ba cine bakonkele ukufunda kwa batumwa ukwa kuti: “Tuli no kunakila Lesa ukucilo kunakila abantu.”—Imilimo 5:29.

⁸ Ukukaana kwa Bena Kristu ba mu kubangilila ukubelesha ukupepa kateka no kupepo tulubi, ukulekelesha ukulongana kwabo ukwa Bwina Kristu, no kuleka ukushimikila imbila nsuma fyaletele ukupakaswa. Calisuminwa mu cinkumbawile ukuti umutumwa Paulo aputunkanishiwe pa kukambisha kwa kwa Kateka Nero. Bakateka bambi, ukulumbulapo Domitian, Marcus Aurelius, Septimius Severus, Decius, na Diocletian, na bo balipakese Abena Kristu ba mu kubangilila. Lintu aba bakateka na mabulashi yali pe samba lyabo bapakese Abena Kristu, mu cine cine tabaalebomba nga “kapyunga wa kwa Lesa.”

 9. (a) Cinshi citwalilila ukuba ica cine ku lwa bakateka bacilamo aba bupolitiki, kabili kufuma kuli cinshi uko iciswango ca bupolitiki cipokelela amaka no bulashi? (b) Cinshi mu kubamo kupelulula cingasoswa ku lwa kunakila kwa Bwina Kristu kuli bakateka abacilamo?

⁹ Ici conse cilebomba ku kulangililo kuti ilintu amabulashi yacilamo aya bupolitiki babomba mu mbali shimo pamo nga “icatekwapo kuli Lesa” ku kusungilila sosaite wa buntunse uwabamo muyano, yatwalilila ukuba lubali lwa micitile ya fintu iya ku calo intu Satana abako e lesa. (1 Yohane 5:19) Baba ku kuteyanya kwa bupolitiki ukwa mu kusaalala kwa calo ukwapashanishiwa ku “ciswango” ica mu Ukusokolola 13:1, 2. Cilya ciswango cipokelela amaka ya ciko no bulashi ukufuma ku “ciŋwena cikalamba,” Satana Ciwa. (Ukusokolola 12:9) Mu kubamo amano, kanshi, ukunakila kwa Bwina Kristu ku mabulashi ya musango yo kwaba ukwayampanako, takwaba ukwakumanina.—Linganyako Daniele 3:16-18.

Umucinshi Walinga ku Bulashi

10, 11. (a) Ni shani fintu Paulo alangile ukuti tulingile ukuba aba mucinshi ku bantu baba mu bulashi? (b) Ni shani kabili mulandu nshi amapepo yengacitilwa “ishamfumu na bonse abasansabala”?

¹⁰ Ici tacilepilibula, nangu cibe fyo, ukuti Abena Kristu balingile ukupokelela imibele ya mutima iyapama, iya misuula ukulola ku mabulashi yacilamo aya bupolitiki. Ca cine, abengi muli aba bantu tababa maka maka abawamina umucinshi mu bumi bwabo ubwa pa mbali nelyo ubwa pa cintubwingi. Lelo, abatumwa, ku ca kumwenako cabo na ku kufunda kwabo, balangile ukuti abantu baba mu bulashi balingile ukusungwa no mucinshi. Lintu Paulo amonekele pa ntanshi ya kwa Kateka Herode Agripa II uwabeleshe ukulaalana kwa bwamba ukwa pa lupwa, alandile kuli wene mu kuba no mucinshi walinga.—Imilimo 26:2, 3, 25.

¹¹ Paulo alondolwele fye no kuti calibe calinga ukulumbula amabulashi ya ku calo mu mapepo yesu, ukucilisha lintu baitwapo ukucito kupingulapo ukwambukila ubumi bwesu ne mibombele ya Bwina Kristu. Alembele ati: “E ico ica ntanshi pali fyonse ndetubulula, ukuti ifya kupaapaata, amapepo, ifya kulomba, na ’matootelo, ficitilwe abantu bonse, ishamfumu na bonse abasansabala, ukuti twikale ubwikashi bwa kutekanya kabili ubwa mutelelwe muli bukapepa bonse, no mucinshi. Ukupaapaata uku kusuma kabili kwa kusekelelwa ku cinso ca kwa Lesa Umupusushi wesu, uufwaya abantu bonse ukupusuka no kufika ku kwishibe Cine.” (1 Timote 2:1-4) Imibele yesu iya mutima iya mucinshi ukulola ku mabulashi ya musango yo kuti yatungulula ku kuti batusuminishe ukutwalilila mu kukakuka kwacilapo umulimo wesu uwa kwesha ukupususha “abantu bonse.”

12, 13. (a) Kufunda nshi ukwashikatala ukukuma ku bulashi uko Petro apeele? (b) Ni shani fintu twingacimfya “ukukanaishiba kwa bantu batumpa” abalenga impatila ukulwisha Inte sha kwa Yehova?

¹² Umutumwa Petro alembele ukuti: “Lambeni ku cipope conse ca buntunse pa mulandu wa kwa Shikulu; nangu ni kuli mulopwe e wapulamo, nangu ni kuli bakateka, pa kuti batumwa ukufuma kuli mulopwe ku kukanda abacito bubi no kutasha abacite cisuma. Pa kuti e fyo kwaba ukufwaya kwa kwa Lesa, ukuti mutalalike ukukanaishiba kwa bantu batumpa. Ikaleni nga ’bantungwa, lelo te kukwato buntungwa nga ’kabepesho ka kucitilamo ububi, lelo mwikale nga ’basha ba kwa Lesa. Cindikeni abantu bonse. Temweni aba bwananyina. Tiineni Lesa. Cindikeni imfumu.” (1 Petro 2:13-17) Mwandi kufunda kwashikatala! Twalilye misha ku kunakila kwakumanina kuli Lesa nga abasha bakwe, kabili tulapeela ukunakila kwayampanako kabili ukwa mucinshi ku mabulashi ya bupolitiki ayatumwa ku kukanda abacito bubi.

¹³ Calisangwa ukuti amabulashi ayengi aya ku calo yalikwata imfundo shalubana ishishili sha lyonse pa lwa Nte sha kwa Yehova. Ici ciba ilingi line pa mulandu wa kuti balyebwa bubi bubi ku balwani ba lupato aba bantu ba kwa Lesa. Nelyo kuti pambi cabe fyo icili conse cintu baishiba pa lwa ifwe baumfwile ukufuma ku fya kusabankanishishamo ilyashi, ifyo fishiba lyonse ifya mulinganya mu kupeela kwa fiko ifyebo. Inshita shimo kuti twabongolola iyi mpatila ku mibele yesu iya mutima iya mucinshi kabili, kuntu cingacitika, pa kupayanishisha amabulashi icikope calungama ica mulimo ne fisumino fya Nte sha kwa Yehova. Ku balashi bapamfiwa, broshuwa wa Inte sha kwa Yehova mu Mwanda wa Myaka Walenga Amakumi Yabili alapeela ukulondolola kwakamununwa. Ku fyebo fyacilapo kukumanina, kuti bapayanishiwilwa icitabo Jehovah’s Witnesses—Proclaimers of God’s Kingdom, icibombelo cishaiwamina icawamina icifulo pa mashelufu ya malaibrare ya fifulo fya cikaya na ya calo.

Ubulashi mu Kati na Nkati ka Mayanda ya Bwina Kristu

14, 15. (a) Cinshi caba e citendekelo ca bulashi mu kati na nkati ka cinshingwa ŋanda ca Bwina Kristu? (b) Cinshi cilingile ukuba e mibele ya mutima iya bakashi ba Bwina Kristu ukulola ku balume babo, kabili mulandu nshi?

¹⁴ Tacili ca kutwishika ukuti nga ca kuti Abena Kristu balafwaikwa kuli Lesa ukulangisha umucinshi walinga ku mabulashi ya mu calo, balingile mu kupalako ukucindika icimpangilile ca bulashi icaimikwa na Lesa mu kati na nkati ka finshingwa ŋanda fya Bwina Kristu. Umutumwa Paulo atantike mu mibele ya kusupula icishinte ca bumutwe icayanana pa kati ka bantu ba kwa Lesa. Alembele ukuti: “Ndefwayo kuti mwishibe ukuti umutwe wa mwaume onse ni Kristu, no mutwe wa mwanakashi mwaume, no mutwe wa kwa Kristu ni Lesa.” (1 Abena Korinti 11:3) Ici e cishinte ca teokrasi, nelyo ukuteka kwa kwa Lesa. Cisanshamo cinshi?

¹⁵ Umucinshi kuli teokrasi utendekela mu ŋanda. Umukashi wa Bwina Kristu uushilanga umucinshi walinga ku bulashi bwa mulume wakwe—nampo nga untu asumina munankwe nelyo iyo—taba wa teokratiki. Paulo afundile Abena Kristu ukuti: “Mube abanakilana mu kutiina Kristu. Mwe bakashi, nakileni ku balume benu, nga kuli Shikulu; ico umulume e mutwe wa mukashi, ifyo na Kristu e mutwe wa lukuta, pa kubo mwine umupusushi wa Mubili. Lelo ifyo ulukuta lunakila kuli Kristu, e fyo na ’bakashi banakile ku balume babo mu fintu fyonse.” (Abena Efese 5:21-24) Pamo fye nga fintu abaume ba Bwina Kristu bali no kunakila kuli bumutwe bwa kwa Kristu, abanakashi ba Bwina Kristu balingile ukwishiba amano ya kunakila ku bulashi bwapeelwa na Lesa ubwa balume babo. Ici cikabaletela ukwikushiwa kwashika ukwa lwa nkati kabili, icacilapo kucindama, ipaalo lya kwa Yehova.

16, 17. (a) Ni shani fintu abana abakushiwa mu mayanda ya Bwina Kristu bengailekanya abene ku bacaice abengi ilelo, kabili cinshi bakwata icibakunta? (b) Ni shani fintu Yesu aali ica kumwenapo cishaiwamina ku bacaice ilelo, kabili cinshi cintu balekoseleshiwa ukucita?

¹⁶ Abana ba teokratiki balaba aba nsansa ukulanga umucinshi walinga ku bafyashi babo. Ulwa nkulo yacaice mu nshiku sha kulekelesha, calisobeelwe ukuti baali no kuba “aba bucintomfwa ku bafyashi.” (2 Timote 3:1, 2) Lelo ku bana ba Bwina Kristu Icebo capuutwamo ica kwa Lesa citila: “Mwe bana, nakileni abafyashi benu muli fyonse, pantu ici e citemuna Shikulu.” (Abena Kolose 3:20) Umucinshi ku bulashi bwa bafyashi ulatemuna Yehova kabili ulete paalo lyakwe.

¹⁷ Ici calangililwa mu mulandu wa kwa Yesu. Ubulondoloshi bwalembwa ubwa kwa Luka bulondololo kuti: “Ailetentemukila pamo na bo [abafyashi bakwe] ku Nasarete, no kunakilila kuli bene. . . . Kabili Yesu alakula ku mano ne fumbi, na ku bubile kuli Lesa na ku bantu.” (Luka 2:51, 52) Yesu aali wa myaka ya bukulu 12 pali iyo nshita, kabili imibele ya verbu wa ciGreek iyabomfiwa pano yebekesha ukuti ‘atwalilile ukunakilila’ ku bafyashi bakwe. E co ukunakila kwakwe takwapwile lintu aingile mu myaka yakwe iya bupungwe. Nga ca kuti imwe mwe bacaice mulefwaya ukulunduluka muli bumupashi na mu bubile kuli Yehova na ku bantu ba bukapepa, mukalanga umucinshi ku bulashi mu kati na ku nse ya ŋanda yenu.

Ubulashi mu Kati na Nkati ka Cilonganino

18. Ni ani aba e Mutwe wa cilonganino ca Bwina Kristu, kabili ni kuli bani asalanganishisha ubulashi?

¹⁸ Ukulanda ulwa kukabila kwa muyano mu kati na nkati ka cilonganino ca Bwina Kristu, Paulo alembele ukuti: “Lesa te wa cimfulumfulu, lelo wa muyano. . . . Fyonse ficitwe busaka busaka kabili mu kukonkana [nelyo, “ukulingana no muyano,” NW, utulembo twa pe samba].” (1 Abena Korinti 14:33, 40) Pa kuti ifintu fyonse ficitwe mu mibele ya muyano, Kristu, Umutwe wa cilonganino ca Bwina Kristu, alisalanganya ubulashi ku baume ba citetekelo. Tubelengo kuti: “Apeele bamo ukuba abatumwa, na bambi ukuba bakasesema, na bambi ukuba ababile mbila nsuma, na bambi ukuba abacemi na bakasambilisha, ku kuwamya abashila, ku mulimo wa kupyungila . . . lelo pa kuba abasosele cine mu kutemwa, muli fyonse tukule tufike kuli wene, e Mutwe, Kristu.”—Abena Efese 4:11, 12, 15.

19. (a) Ni ani untu Kristu asonta pa fikwatwa fyakwe fyonse ifya pano isonde, kabili ni kuli bani apeela ubulashi bwaibela? (b) Kusalanganya nshi ukwa bulashi ukucitika mu cilonganino ca Bwina Kristu, kabili cinshi cintu ici cifwaya pa lubali lwesu?

¹⁹ Muli ino nshita ya ku mpela, Kristu alisonta “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka” uwabamo abengi pali “fyonse ifyo akwata,” nelyo amabuseko ya Bufumu pe sonde. (Mateo 24:45-47) Pamo nga mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, uyu musha emininwako ne bumba litungulula ilya baume ba Bwina Kristu abasubwa kuli abo Kristu apeela ubulashi bwa kucita ukupingulapo no kusonta bakangalila bambi. (Imilimo 6:2, 3; 15:2) Mu kukonkapo, Ibumba Litungulula lilasalanganya ubulashi ku maKomiti ya Misambo, bakangalila ba fitungu na ba miputule, na baeluda mu kati na nkati ka cimo na cimo ica filonganino ifyacila pali 73,000 ifya Nte sha kwa Yehova ukupulinkane sonde. Aba bonse abaume ba Bwina Kristu baipeelesha bawamina ukutungilila kwesu no mucinshi.—1 Timote 5:17.

20. Ca kumwenako nshi icilanga ukuti Yehova alafulwishiwa na abo abashaba na mucinshi ku Bena Kristu banabo ababa mu bulashi?

²⁰ Ukukuma ku mucinshi untu twalye misha kuli abo ababa mu bulashi mu kati na nkati ka cilonganino ca Bwina Kristu, ukulinganya kwa kusekesha kuti kwacitwa ku kunakila uko twalye misha ku mabulashi ya ku calo. Lintu umuntu atobe funde lya buntunse ilyo Lesa asuminisha, ukukanda ukupeelwa na “abateka” kuba, nakabushe, kulumbulula kwabulo kulungatana ukwa bukali bwa kwa Lesa “kuli kacita wa fibi.” (Abena Roma 13:3, 4) Nga Yehova alakalipa lintu umuntu atoba amafunde ya buntunse kabili abulwa umucinshi walinga ku mabulashi ya ku calo, fintu afwile aba uwacilapo kufulwishiwa nga Umwina Kristu waipeela atoba ifishinte fya Baibolo no kulango musaalula ku Bena Kristu banankwe ababa mu bulashi!

21. Kufunda nshi ukwa mu Malembo tukaba aba nsansa ukukonka, kabili cinshi cili no kulangulukwapo mu cipande cikonkelepo?

²¹ Mu cifulo ca kuiletela icifukushi ca kwa Lesa pa kupokelela imibele ya mutima iya bucipondoka na bucaibela, tukakonka ukufunda kwa kwa Paulo ku Bena Kristu mu Filipi ukwa kuti: “E ico, mwe batemwikwa bandi, ifyo munakila inshita shonse, te pa kubapo kwandi fye, lelo ukucilako nomba ilyo ndi kumbi, bombeleni ipusukilo lyenu no mwenso no kututuma; pantu ni Lesa e ulebombela muli imwe ku kulenga mufwaye no kubomba pa mulandu wa kubekwa kwakwe. Citeni fyonse ukwabulo kuŋwinta ne fikansa, ukuti mube ababulo mulandu kabili abafuke, abana ba kwa Lesa ababula akalema mu kati ka nkulo iyapondama kabili iyapuuluka, muli iyo mumoneka nge fyengelo pano nse.” (Abena Filipi 2:12-15) Ukukanapala inkulo ya ndakai iyapondama kabili iyapuuluka iyailetela iyine ubwafya bwa bulashi, abantu ba kwa Yehova mu kuitemenwa balanakila ku bulashi. Muli fyo balalobolola ubunonshi bukalamba, nga fintu tuli no kumona mu cipande cikonkelepo.

[Futunoti]

Mu Nshila ya Kupitulukamo

◻ Ni ani aba e Bulashi Bwapulamo, kabili mulandu nshi ubulashi bwakwe bwabela bwa mwi funde?

◻ Ni mu mano nshi bakateka abacilamo ‘batekelwapo kuli Lesa’?

◻ Ni lilali lintu bakateka abacilamo baleka ukuba “kapyunga wa kwa Lesa”?

◻ Cimpangilile nshi ica bulashi icabako mu kati na nkati ka ndupwa sha Bwina Kristu?

◻ Kusalanganya nshi ukwa bulashi ukwabako mu kati na nkati ka cilonganino ca Bwina Kristu?

[Ifikope pe bula 18]

Yesu alondolwele ukuti: “Peeleni ifya kwa Kaisare kuli Kaisare”