Mulandu Nshi uwa Kusefesha Umulaalilo wa kwa Shikulu?

“Napokelele ukufuma kuli Shikulu ico nashiilile na imwe.”—1 ABENA KORINTI 11:23.

1, 2. Cinshi Yesu acitile inshita ya bushiku pa Ca Kucilila mu 33 C.E.?

UMWANA wa kwa Yehova uwafyalwa eka e po aali. Na baume 11 ‘abatwalilile nankwe mu fya kumwesha’ na bo e po bali. (Luka 22:28) Cali ni pali Cine icungulo bushiku, pa March 31, mu 33 C.E., kabili cilemoneka kwati umweshi wabulungana wayemfeshe umuulu wa mu Yerusalemu. Yesu Kristu na batumwa bakwe e lyo fye bapwile ukusefya Ica Kucilila. Shikamfutu Yuda Iskariote aali natamfiwa, lelo tayali ni nshita ya aba bambi ukuya. Mulandu nshi? Pantu Yesu aali mupepi no kucita cimo icacindamisha. Cinshi co?

² Apo kalemba we Landwe Mateo alisangilweko, lekeni atushimikile. Alembele ati: “Yesu abuulile umukate, kabili ilyo apaalile, aliumokawile, no kupeela abasambi, ati: ‘Buuleni, mulye. Uyu mubili wandi.’ Kabili abuulile ulukombo, kabili ilyo atootele, alibapeele, ati: ‘Nwenimo imwe bonse; pantu lwene “mulopa wandi uwa cipingo,” uulesuumina pa mulandu wa bengi ku kulekelelwa imembu.’” (Mateo 26:26-28) Bushe ici cali ca kucita fye umuku umo? Calolele mwi? Bushe cilapilibula ifili fyonse kuli ifwe?

“Mulecite Ci”

 3. Mulandu nshi ico Yesu acitile pa bushiku bwa Nisani 14, 33 C.E., cabelele icacindama?

³ Ico Yesu Kristu acitile bulya bushiku bwa pa Nisani 14, 33 C.E., tacali fye ca mankumanya mu bumi bwakwe. Umutumwa Paulo alicilandilepo ilyo alelembela Abena Kristu ba mu Korinti, umo bacili balecite co cintu ilyo papitile ne myaka ukucila pali 20. Nangula Paulo taali na Yesu na batumwa 11 mu 33 C.E., afwile alyumfwile ku batumwa bamo icacitike ilya nshita. Kabili, cimoneka kwati Paulo apeelwe ubushininkisho bwa fyacitike ilya nshita ukupitila mu kupokelela ukusokololwa kwapuutwamo. Paulo atile: “Napokelele ukufuma kuli Shikulu ico nashiilile na imwe, ukuti Shikulu Yesu ubushiku alefutukwamo abuulile umukate kabili, ilyo atootele, aliumokawile no kutila: ‘Uyu mubili wandi uwa pa mulandu wenu. Mulecite ci ku kunjibukisha.’ Acitile cimo cine na ku lukombo, ilyo apwo kulyo mulaalilo, ati: ‘Ulu lukombo cipingo cipya pa mulandu wa mulopa wandi. Mulecite ci, ilyo lyonse mwanwamo, ni ku kunjibukisha.’”—1 Abena Korinti 11:23-25.

 4. Mulandu nshi Abena Kristu balingile ukusefesha Umulaalilo wa kwa Shikulu?

⁴ Kalemba we Landwe Luka aikasha icishinka ca kuti Yesu atile: “Mulecite ici ku kunjibukisha.” (Luka 22:19) Aya mashiwi yapilibulwa no kuti: “Mulecite ci nge cibukisho candi.” (The Jerusalem Bible) Na kuba, uku kusefya ilingi line kwitwa Icibukisho ca mfwa ya kwa Kristu. Paulo akwita no kuti Mulaalilo wa kwa Shikulu. Lishina lyalinga, apo watendeke ubushiku. (1 Abena Korinti 11:20) Abena Kristu baebwa ukulasefya Umulaalilo wa kwa Shikulu. Lelo mulandu nshi uku kusefya kwatendekelwe?

Umulandu Icibukisho Catendekelwe

5, 6. (a) Mulandu nshi umo Yesu atendekele Icibukisho? (b) Landenipo umulandu na umbi Umulaalilo wa kwa Shikulu watendekelwe.

⁵ Umulandu umo Icibukisho catendekelwe wakumine ku bufwayo bumo imfwa ya kwa Yesu yabombele. Afwile ngo waletungilila bumulopwe bwa kwa Wishi wa ku muulu. Kristu kanshi ashinine ukuti wa bufi Satana Kaseebanya, uwatungile ukuti abantunse babombela fye Lesa pa mulandu wa bukaitemwe. (Yobo 2:1-5) Imfwa ya kwa Yesu mu busumino yashinine ukuti uku kutunga kwa bufi kabili yalengele umutima wa kwa Yehova ukusamwa.—Amapinda 27:11.

⁶ Umulandu na umbi Umulaalilo wa kwa Shikulu watendekele wali wa kutucinkula ukuti Yesu ukupitila mu mfwa yakwe ngo muntunse wapwililika, uushaba na lubembu, ‘apeelo mweo wakwe icilubula ku kukabulamo abengi.’ (Mateo 20:28) Ilyo umuntu wa kubalilapo abembukile Lesa, apusumwine ubuntu bwapwililika ne fyali no kwendela pamo na bo fyonse. Lelo, Yesu atile: “Lesa atemenwe aba pano calo ukutemwa kwa kuti apeele Umwana wakwe uwafyalwa eka, ukuti onse uumutetekela eonaika lelo abe no bumi bwa muyayaya.” (Yohane 3:16) Cine cine, “icilambu ca lubembu ni mfwa, lelo ica bupe ico Lesa apeela bumi bwa muyayaya muli Kristu Yesu Shikulwifwe.” (Abena Roma 6:23) Ukusefya Umulaalilo wa kwa Shikulu kutucinkulako ulwa kutemwa kukalamba ukwa kwa Yehova no Mwana wakwe ukukuma ku mfwa ye lambo ilya kwa Yesu. Mwandini tufwile ukutasha pali uko kutemwa!

Ni Lilali Icibukisho Cifwile Ukusefiwa?

 7. Caba shani ukuti Abena Kristu basubwa balalyako “lyonse” ku Cibukisho?

⁷ Pa lwa Mulaalilo wa kwa Shikulu, Paulo atile: “Ilyo lyonse mwalya uyu mukate no kunwena mu lukombo ulu, mubile mfwa ya kwa Shikulu, akasuke esa.” (1 Abena Korinti 11:26) Abena Kristu basubwa umo umo bali no kulyako ifimpashanya fya pa Cibukisho mpaka imfwa yabo. E ico, pa ntanshi ya kwa Yehova Lesa na ba pano isonde, bali no kulabila icitetekelo cabo mu kupekanya kwa kwa Lesa ukwe lambo lya cilubula ilya kwa Yesu libili libili.

 8. Bushe ibumba lya basubwa bali no kusefya Umulaalilo wa kwa Shikulu ukufika lilali?

⁸ Kufika lilali ibumba lya Bena Kristu basubwa bakatwalilila ukusefya Icibukisho ca mfwa ya kwa Kristu? Paulo atile, “akasuke esa,” ukwabulo kutwishika ici calola mu kuti uku kusefya kwali no kutwalilila mpaka Yesu akafike ku kupokelela abakonshi bakwe abasubwa mu muulu ukupitila mu kubuuka mu nshita ya “kubapo” kwakwe. (1 Abena Tesalonika 4:14-17) Ici calingana na mashiwi ya kwa Yesu ku batumwa bakwe aba cishinka 11 aya kuti: “Nga naya no kumupekanisha apa kwikala, nkesa kabili, no kumupokelela ku mwandi, ukuti uko nkaba e ko na imwe mukabe.”—Yohane 14:3.

 9. Bushe amashiwi ya kwa Yesu ayalembwa pali Marko 14:25 yalola mwi?

⁹ Ilyo Yesu atendeke Icibukisho, alandile pa lukombo lwa mwangashi no kweba abatumwa bakwe aba busumino ati: “Nshakatalenwako ku fisabo fya myangashi kabili mpaka ubushiku bulya ilyo nkanwa uupya mu bufumu bwa kwa Lesa.” (Marko 14:25) Apo Yesu tali no kunwa umwangashi wa cine cine mu muulu, afwile aletontonkanya pa buseko ubo umwangashi inshita shimo uleta. (Amalumbo 104:15; Lukala Milandu 10:19) Ukuba capamo mu Bufumu cikaba cintu ca kulengo buseko ico abakonshi bakonka mu ntampulo shakwe balefuluka icine cine.—Abena Roma 8:23; 2 Abena Korinti 5:2.

10. Bushe Icibukisho cilingile ukusefiwa imiku inga?

¹⁰ Bushe imfwa ya kwa Yesu ifwile ukwibukishiwa cila mweshi, cila mulungu, nelyo fye cila bushiku? Iyo. Yesu atendeke Umulaalilo wa kwa Shikulu kabili alipaiwe pa bushiku bwa Ca Kucilila, icalesefiwa ‘ku kuba ica kwibukisha’ ca kulubulwa kwa bena Israele ukufuma mu busha bwa mu Egupti mu 1513 B.C.E. (Ukufuma 12:14) Ica Kucilila calebako fye umuku umo pa mwaka, pa bushiku bwalenga 14 ubwa mweshi wa ciYuda uwa Nisani. (Ukufuma 12:1-6; Ubwina Lebi 23:5) Ici cilangililo kuti imiku imfwa ya kwa Yesu ilingile ukwibukishiwa ilingile ukulingana ne miku Ica Kucilila calecitwa—cila mwaka—te cila mweshi, cila mulungu, nelyo cila bushiku iyo.

11, 12. Cinshi ilyashi lya kale lisokolola pa lwa kusefya kwa Cibukisho ukwa myaka ya kubalilapo?

¹¹ Kanshi, calilinga ukusefya Icibukisho cila mwaka pa Nisani 14. Icitabo cimo cisoso kuti: “Abena Kristu ba ku Asia Minor baleitwa [Aba Bushiku Bwalenga 14] pa mulandu wa mwata wabo uwa kusefya Ipasaka [Umulalilo wa kwa Shikulu] pa Nisani 14 lyonse . . . Ubu bushiku kuti bwaba pali Cisano nelyo pa bushiku ubuli bonse bumbi mu mulungu.”—The New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge, Volume IV, ibula 44.

¹² Ilyo kalemba wa lyashi lya kale J. L. von Mosheim alelanda pa mwata wa mu myaka ya ba100 C.E., atila Aba Bushiku Bwalenga 14 balecita Icibukisho pa Nisani 14 pantu “balemona ukuti ica kumwenako Kristu ashile cimo cine ne funde.” Kalemba wa lyashi lya kale na umbi atila: “Umwata wa macalici ya Ba Bushiku Bwalenga 14 aya mu Asia walingene no we calici lya mu Yerusalemu. Mu myaka ya ba100 C.E., aba muli aya macalici pe Pasaka lyabo baleibukisha ukulubulwa kwaletelwe ne mfwa ya kwa Kristu pa bushiku bwalenga 14 ubwa Nisani.”—Studia Patristica, Volume V, 1962, ibula 8.

Ico Umukate Upilibula

13. Mukate wa musango nshi Yesu abomfeshe pa kutendeka Umulaalilo wa kwa Shikulu?

¹³ Ilyo Yesu atendeke Icibukisho, “abuulile umukate, amokaula no [kupeela abatumwa].” (Marko 14:22) Umukate bakwete pali kalya kashita untu bafumine mu kubomfya pa Ca Kucilila. (Ukufuma 13:6-10) Apo wapangilwe ukwabula icitutumushi, wali uwapapaatala kabili uwingamokauka bwangu kabili walimokawilwe pa kuti ukumane. Ilyo Yesu mu cipesha amano afushishe umukate pa kuti amakana ya bantu balye, ulya mukate na o wine walemokauka bwangu, pantu aliumokawile pa kuti ukumane. (Mateo 14:19; 15:36) Kanshi, camoneka ukuti ukumokaula umukate wa pa Cibukisho takwakwata ubupilibulo ubuli bonse ubwa ku mupashi.

14. (a) Mulandu nshi calingila ukuti umukate wa pa Cibukisho ube uushatutumuka? (b) Mukate wa musango nshi wingashitwa atemwa ukupangwa uwingabomfiwa pa Mulaalilo wa kwa Shikulu?

¹⁴ Yesu alandile pa mukate wabomfiwe pa kutendeka Icibukisho ati: “Uyu mubili wandi uwa pa mulandu wenu.” (1 Abena Korinti 11:24; Marko 14:22) Calilingile ukuti umukate wabomfiwe wali uushatutumuka. Mulandu nshi? Pantu icitutumushi kuti caimininako ububifi, nelyo ulubembu. (1 Abena Korinti 5:6-8) Umukate waiminineko umubili wa kwa Yesu uwa buntunse uwapwililika, uwabula ulubembu, uyo walingile ukupeelwa nge lambo lya cilubula. (AbaHebere 7:26; 10:5-10) Inte sha kwa Yehova shilebukishe ci kabili shikonka ifyo Yesu acitile pa kubomfya umukate uushatutumuka pa kusefya kwa Cibukisho. Inshita shimo, babomfya utupaapaatu twa mukate wa ciYuda utushalungwamo atemwa ukusanshamo ifili fyonse pamo nga kanyense nelyo amani. Nga te ifyo, umukate ushatutumuka kuti wapangwa ukubomfya ubunga (nga cingacitika, ubwa ngano) ukukashila fye mu menshi yanono. Umufuba ufwile ukupangwa mu kapaapaatu no kubika pali pani apashingilwe amafuta yanono e lyo ukuteka pa mulilo mpaka umukate wauma no kukosa.

Ico Umwangashi Upilibula

15. Cinshi cali mu lukombo Kristu abomfeshe pa kutendeka Icibukisho ca mfwa yakwe?

¹⁵ Pa numa ya kupishamo umukate ushatutumuka, Yesu abuulile ulukombo, “atootela no [kupeela abatumwa], na bo banwenemo.” Yesu alondolwele ati: “Uyu ‘mulopa wandi uwa cipingo,’ uuli no kupongolwelwa pa mulandu wa bengi.” (Marko 14:23, 24) Cinshi cali mu lukombo? Mwali umwangashi uushalowa, te menshi yalowa aya fisabo fya mwangashi. Ilyo Amalembo yalanda pa mwangashi, tayapilibula amenshi yalowa aya fisabo fya mwangashi. Ku ca kumwenako, umwangashi uushalowa, e wingalepula “inyambi ishikote” nga fintu Yesu asosele, te menshi yalowa aya fisabo fya mwangashi. Kabili abalwani ba kwa Kristu bamupeele umulandu wa kuba “umunwi wa mwangashi.” Uyo mulandu nga tawakwete shinte abalalanda fye pa menshi yalowa aya mu fisabo fya mwangashi. (Mateo 9:17; 11:19) Umwangashi baleunwa pa kusefya kwa Ca Kucilila, na Yesu aliubomfeshe pa kutendeka Icibukisho ca mfwa yakwe.

16, 17. Mwangashi wa musango nshi walinga ukubomfya pa Cibukisho, kabili mulandu nshi?

¹⁶ Umwangashi fye wakashika e cishibilo calinga ica fyali mu lukombo, e kutila ifyaleimininako umulopa wasuumiwa uwa kwa Yesu. Umwine atile: “Uyu ‘mulopa wandi uwa cipingo,’ uuli no kupongolwelwa pa mulandu wa bengi.” Kabili umutumwa Petro alembele ati: “Mwalishiba [mwe Bena Kristu basubwa] ukuti te ku fintu fyonaika, silfere atemwa golde, uko mwalubwilwe ku myendele yenu iyabula ifisabo iyo mwapokelele ku cishilano ca fikolwe fyenu. Lelo cali ni ku mulopa uwaumo mutengo, ngo wa mwana wa mpaanga uwabula akalema kabili uwabula akabi, uwa kwa Kristu wine.”—1 Petro 1:18, 19.

¹⁷ Umwangashi wapangilwe ku myangashi yakashika ukwabula no kutwishika e o Yesu abomfeshe pa kutendeka Icibukisho. Lelo imyangashi yakashika iya muno nshiku imo tayalinga pantu balabikamo ifikola nelyo ukusanshamo ifinsabwansabwa ne fyanunke cisuma. Umulopa wa kwa Yesu wali uwakumanina, tawalekabila ifili fyonse ifya kusanshamo. E ico, imyangashi pamo nga port, sherry, na vermouth iyasanshiwamo fimo te kuti ilinge. Ulukombo lwa pa Cibukisho lulingile ukubamo fye umwangashi wakashika uushalowa kabili umushaba ifikola. Umwangashi uushalowa, uwa kuipangila ku ng’anda kuti wabomfiwa, pamo ne myangashi pamo nga burgundy na claret.

18. Mulandu nshi Yesu ashacitile icipesha amano pa lwa mukate no mwangashi wa pa Cibukisho?

¹⁸ Pa kutendeka uyu mulaalilo, Yesu tacitile icipesha amano ca kwalula ifimpashanya ukuba umunofu wa cine cine no mulopa. Ukulya umunofu wa muntu no kunwa umulopa kuti caba kulya umuntu, icaba kutoba ifunde lya kwa Lesa. (Ukutendeka 9:3, 4; Ubwina Lebi 17:10) Yesu acili alikwete umubili wakwe uwa munofu no mulopa wakwe cilya cungulo bushiku. Umubili wakwe watuulilwe nge lambo lyapwililika, no mulopa wakwe wapongolwelwe ubushiku bwakonkelepo ubwali bushiku bumo bwine ubwa ciYuda, ubwa Nisani 14. E ico, umukate no mwangashi wa pa Cibukisho fyaba fye fimpashanya, ifimininako umubili wa kwa Kristu no mulopa.a

Icibukisho—Ca Kulya ca Mutende

19. Mulandu nshi kwingabela ukubomfesha imbale na matambula ayengi pa kusefya Umulaalilo wa kwa Shikulu?

¹⁹ Ilyo Yesu atendeke Icibukisho, alaalike abatumwa bakwe aba busumino ukunwa mu lukombo lumo lwine. Ilandwe lya kwa Mateo litila: “[Yesu] abuulile ulukombo, kabili ilyo atootele, alibapeele, ati: ‘Nwenimo imwe bonse.’” (Mateo 26:27) Ukubomfya fye “ulukombo” lumo mpo, takwali bwafya, apo pali ilya nshita abalelyako 11 cimoneka kwati bali pe tebulo limo kabili cali no kwanguka ukupeeleshanya ulukombo. Uno mwaka, abantu ukufika ku mamilioni bakalongana ku kusefya Umulaalilo wa kwa Shikulu mu filonganino fya Nte sha kwa Yehova mwi sonde lyonse ifyacila pali 94,000. Apo kukaba abantu bafulishe fi abakalongana kuli uku kusefya mu bushiku bumo, ulukombo lumo napamo te kuti lupite muli bonse. Lelo icishinte ca kupishamo ulukombo ulwimininako umulopa cilacitwa mu filonganino fikalamba pa kubomfya amatambula ayengi pa kuti yengapita mwi bumba lyonse mu nshita yalinga. Na ku mukate wine, imbale shafulilako kuti shabomfiwa. Takwaba nangu cimo mu Malembo icilangilila ifyo imipangilwe ya lukombo nelyo itambula ifwile ukuba. Lelo, itambula ne mbale fifwile ukuba ne mimonekele ilanga ukuti icilecitika cintu cacindama. Cisuma ukukanaisusha itambula pa kuti umwangashi tausempawike ilyo ulepitamo.

20, 21. Mulandu nshi twingasoselo kuti Icibukisho ca kulya ca mutende?

²⁰ Nangu ca kuti imbale sha mukate na matambula kuti fyafula, Icibukisho caba ca kulya ca mutende. Muli Israele wa pa kale, umuntu kuti acita ica kulya ca mutende pa kuleta inama umwashila mwa kwa Lesa, umo yaleipaiwa. Ulubali lwa nama lwaleocelwa pa cipailo, iciputusha cimo caleya kuli shimapepo walefutumuna na cimbi ku bana ba kwa Aarone bashimapepo, no walete lambo na o na ba mu ng’anda yakwe balelyako. (Ubwina Lebi 3:1-16; 7:28-36) Icibukisho na co caba ca kulya ca mutende pantu caba kwakana capamo.

²¹ Yehova alabamo muli ici ca kulya ca mutende pantu e Katendeka wa uku kupekanya. Yesu e lambo, na Bena Kristu basubwa balalyako ifimpashanya nga bakumako na bo. Ukulya pe tebulo lya kwa Yehova kulangilila ukuti abalyako baba pa mutende na wene. E co Paulo alembele ati: “Ulukombo lwe paalo ulo tupaala, bushe talwakumako ku mulopa wa kwa Kristu? Umukate uo tumokaula, bushe tawakumako ku mubili wa kwa Kristu? Pantu kuli umukate umo, ifwe, nelyo tuli abengi, tuli umubili umo, pantu ifwe bonse tukumako kuli uyo mukate umo.”—1 Abena Korinti 10:16, 17.

22. Mepusho nshi pa lwa Cibukisho ayashala ukulanshanyapo?

²² Umulaalilo wa kwa Shikulu e kusefya fye kweka ukwa mapepo ukwa pa mwaka ukucita Inte sha kwa Yehova. Ici calilinga pantu Yesu aebele abakonshi bakwe ati: “Mulecite ci ku kunjibukisha.” Pa Cibukisho, twibukisha imfwa ya kwa Yesu, imfwa iyatungilile bumulopwe bwa kwa Yehova. Nga fintu tumwene, pali ici ca kulya ca mutende, umukate wimininako umubili wa kwa Kristu uwapeelwe ilambo no mwangashi wimininako umulopa wakwe. Lelo, banono balyako filya fimpashanya ifya mukate no mwangashi. Mulandu nshi cabele fyo? Bushe Icibukisho caba no bupilibulo bwine bwine ku mamilioni ya bantu abashilyako? Na kabushe, Umulaalilo wa kwa Shikulu cinshi ulingile ukupilibula kuli imwe?

[Futunoti]

Kuti Mwayasuka Shani?

• Mulandu nshi Yesu atendekele Umulaalilo wa kwa Shikulu?

• Miku inga Icibukisho cilingile ukusefiwa?

• Bushe umukate ushatutumuka uwa pa Cibukisho cinshi wimininako?

• Cinshi umwangashi wa pa Cibukisho wimininako?

[Icikope pe bula 15]

Yesu e watendeke Umulaalilo wa kwa Shikulu?