Ukutemwa Takupwa
“Bikeni imitima pa fya bupe ifyacilamo. Kabili ne nshila iyacilamo nalamulanga.”—1 ABENA KORINTI 12:31.
1-3. (a) Ni shani fintu ukusambilila ukutemwa kwapalana no kusambilila ululimi lumbi? (b) Finshi fingalenga ukuti citukosele ukusambilila ukutemwa bambi?
BUSHE mwalitala amweshapo ukusambilila ululimi lumbi? Bwafya icine cine! Kwena, umwana umunono kuti asambilila ululimi nga aleikala fye na balelulanda. Bongobongo wa mwana kuti asambilila bwangu ifilelandwa na fintu amashiwi yapilibula, kabili tapapita ne nshita umwana alatendeka ukulanda bwino bwino, napamo mu kulongoloka. Lelo capusanako ku bakalamba. Tulamona mu dikishonari wa ulo lulimi imiku ne miku, pa kuti fye twingasambilila amashiwi ya kutendekelako aya ulo lulimi. Nangu cibe fyo, mu kuya kwa nshita, e lyo no kulusambilila sana, tulatendeka ukutontonkanya muli ulo lulimi no kulanda fye bwino bwino.
2 Fintu tusambilila ukulanda ululimi lumbi e fintu caba no kusambilila ukutemwa abantu. Ca cine ukuti abantunse balipyanako iyi mibele ya kwa Lesa. (Ukutendeka 1:27; linganyeniko 1 Yohane 4:8.) Nalyo line, ukusambilila ukutemwa kufwaya ukubombesha icine cine, maka maka ilelo lintu ukumalala kufulile cibi. (2 Timote 3:1-5) Inshita shimo, iyi mibele iiba mu ndupwa. Bamo baakulila mu ndupwa sha kuti nga balabebapo amashiwi ya kutemwa, ninshi ni limo limo fye. (Abena Efese 4:29-31; 6:4) Ni shani twingasambilila ukutemwa bantu nangu cingati tatwatala atutemwikwapo?
3 Baibolo kuti yatwaafwa. Pali 1 Abena Korinti 13:4-8, Paulo alondolola ubupilibulo bwamonekesha, te bwatalalila, ubwa fintu kutemwa kwapulamo kubomba. Ukubebeta ifi fikomo kwalatwaafwa ukumfwikisha iyi mibele ya bukapepa no kutupangasha bwino ifya kulangisha uku kutemwa. Natubebete fimo fimo ifyabimbwamo mu kutemwa Paulo alondolwele. Twalafitantika patatu: imibele yesu yonse; lyene mu kulungatika, ukwampana kwesu na bambi; na mu kulekelesha, ukushipikisha kwesu.
Ukutemwa Kulatwaafwa Ukucimfya Icilumba
4. Mano nshi Baibolo ipayanya pa lwa kalumwa?
4 Ilyo Paulo alandile amashiwi ya ntanshi pa kutemwa, alembeele Abena Korinti ati: “Ukutemwa takwikatwa kalumwa.” (1 Abena Korinti 13:4) Akalumwa kuti kalenga twafubila ukulunduluka kwa bambi nelyo fintu bapwishishisha. Akalumwa ka musango yo kuti kaonaula umubili, inkuntu, na bumupashi.—Amapinda 14:30; Abena Roma 13:13; Yakobo 3:14-16.
5. Ukutemwa kuti kwatwaafwa shani ukucimfya akalumwa lintu camoneka kwati nabatucilila ukusonta pe shuko lya mulimo wa bulesa?
5 E co ipusheni ati: ‘Bushe ndaba na kalumwa lintu camoneka kwati bancilila ukunsonta pe shuko lya mulimo wa bulesa?’ Nga mulomfwa akalumwa, mwifuupulwa. Kalemba wa Baibolo Yakobo atucinkulako ukuti abantunse bonse ‘balafuluko bufuba [akalumwa].’ (Yakobo 4:5) Ukutemwa munyinenwe kuti kwamwaafwa ukukanaba na kalumwa. Nga umo apokelela ipaalo nelyo alumbanishiwa, ukutemwa kuti kwaafwa imwe ukusekelela na balesekelela no kukaanamona kwati imwe namuseebana.—Linganyeniko 1 Samwele 18:7-9.
6. Bwafya nshi bwabipisha ubwali mu cilonganino ca bena Korinti ica mwanda wa myaka uwa kubalilapo?
6 Paulo alundapo ukuti ukutemwa “takucita mataki, takutuumikwa.” (1 Abena Korinti 13:4) Nga twalikwata ica bupe nelyo ukulamuka kumo, tatukabila ukulaitakisha. Cimoneka kwati e bwafya bwakwete bamo abalefwaisha ukulumbuka abasokelele mu cilonganino ca pa kale ica bena Korinti. Napamo balilamwike nga nshi mu kulondolola ifintu nelyo napamo balebomba ifintu bwino. Ukuitakisha kwabo napamo e kwalengele na malekano mu cilonganino. (1 Abena Korinti 3:3, 4; 2 Abena Korinti 12:20) Iyi mibele yalibipishe ica kuti Paulo akalipile abena Korinti pa ‘kushipikisha ku bawelewele,’ abo Paulo alengulwile pamo nga “batumwa abacishamo.”—2 Abena Korinti 11:5, 19, 20.
7, 8. Ukubomfya Baibolo, langilileni ifyo twingabomfya fintu twalamukamo mu cifyalilwa ku kulundulula ukwikatana.
7 Ici kuti cacitika na lelo. Ku ca kumwenako, bamo kuti batemwa ukulaitakisha pa fintu babomba mu butumikishi nelyo pa lwa mashuko yabo mu kuteyanya kwa kwa Lesa. Nangu cingati twalilamuka mu cintu cimo ico bambi mu cilonganino bashalamukamo, bushe ico e cingatulenga ukuti tuleitakisha? Na kuba, tufwile ukubomfya fintu twalamukamo mu cifyalilwa ku kulundulula ukwikatana, te kuituumikilapo iyo.—Mateo 23:12; 1 Petro 5:6.
8 Paulo alembele ukuti nangu cingati mu cilonganino mwaba ifilundwa ifingi, “Lesa asobelekenye umubili.” (1 Abena Korinti 12:19-26) Ishiwi lya ciGriki ilyapilibulwa ati ‘sobelekanya’ limininako ukutumbinkanya bwino bwino, kwati ni pa kusaakanya ilangi. E co takuli uli onse mu cilonganino uufwile ukuitakisha pa fintu alamukamo no kwesha ukusuula bambi. Icilumba no kufwaya ukulumbuka tafifwile ukubamo mu kuteyanya kwa kwa Lesa.—Amapinda 16:19; 1 Abena Korinti 14:12; 1 Petro 5:2, 3.
9. Fya kumwenako nshi ifya kusoka fintu Baibolo ipeela ifya bantu abalefwaya ifyabo abene?
9 Ukutemwa “takuifwaila ifya kuko.” (1 Abena Korinti 13:5) Uwatemwa abantu te kuti afwaye ukupita bambi pa mano pa kuti fye acite ifyo alefwaya. Mwaliba ifya kumwenako fya kusoka muli Baibolo pa lwa ifi. Ukulangilila: Tubelenga ulwa banakashi pamo nga Delila, Yesebele, na Atalia, abapitile bambi pa mano pa mulandu wa bukaitemwe. (Abapingushi 16:16; 1 Ishamfumu 21:25; 2 Imilandu 22:10-12) E fyacitile na Abishalomu, umwana mwaume wa Mfumu Davidi. Aletununuka abaleisa ku Yerusalemu ku bupingushi no kubabeleleka ukuti aba kwi sano tabalepoosako amano ku mafya yabo. Lyene, alebeba ati uwalingile ukuba mwi sano muntu ulangulukilako nga wene! (2 Samwele 15:2-4) Lelo Abishalomu tali uwayangwa ku banyanyantilwa, lelo aleyangwa fye umwine. Alebomba nge mfumu pa lwakwe, ica kuti aibile imitima ya bengi. Lelo mu kuya kwa nshita, Abishalomu alicimfiwe icibi. Ilyo afwile tacamwenwe no kuti awaminwe ukushiikwa kwa mucinshi.—2 Samwele 18:6-17.
10. Kuti twalangilila shani ukuti tulalolekesha ifya banensu?
10 Uku kuli kusoka ku Bena Kristu ilelo. Nampo nga tuli baume nelyo abanakashi, kuti mu cifyalilwa twaliba na maka ya kunashanasha abantu. Kuti catwangukila ukucita fintu tulefwaya, ukupitila mu kulanda sana pa kulanshanya nelyo no kufuupula abaletontonkanya ifipusene ne fyo tuletontonkanya. Nangu cibe fyo, nga twalitemwa abantu, tukalolekesha ifya banensu. (Abena Filipi 2:2-4) Tatwakashukile bambi nelyo ukulundulula imfundo shatwishikwa pa mulandu wa kubelesha kwesu nelyo icifulo twakwata mu kuteyanya kwa kwa Lesa, no kumona kwati fintu tuletontonkanya e fyacindamisha. Lelo, tukebukisha ipinda lya mu Baibolo ilitila: “Amatutumuko yatangililo kufunaulwa, no kutuuma kwa mutima kutangililo kuipununa.”—Amapinda 16:18.
Ukutemwa Kulaletako Bucibusa bwa Mutende
11. (a) Ni mwi twingalangisha ukutemwa ukwa cikuuku kabili ukushicita icishiyene? (b) Kuti twalanga shani ukuti takusekelela pa cishilungeme?
11 Paulo alembele no kuti ukutemwa “kucite congwe [“cikuuku,” NW]” kabili “takucita icishiyene.” (1 Abena Korinti 13:4, 5) Cine cine, ukutemwa te kuti kutulenge ukucite fintu mu bukalushi, ukwabula mano, nelyo mu musaalula. Lelo tukalangulukilako ifyo abanensu baleyumfwa. Ku ca kumwenako, umuntu uwaba no kutemwa takacite fintu ifingapunwisha kampingu wa bambi. (Linganyeniko 1 Abena Korinti 8:13.) Ukutemwa “takusekelela pa cishilungeme, lelo kusekelela pamo ne cine.” (1 Abena Korinti 13:6) Nga twalitemwa ifunde lya kwa Yehova, tatwakatekeleshe bucisenene nelyo ukusekeshiwa ku fyo Lesa apata. (Ilumbo 119:97) Ukutemwa kukatwafwa ukusekelela mu fya kukuulilila lelo te fibongolola.—Abena Roma 15:2; 1 Abena Korinti 10:23, 24; 14:26.
12, 13. (a) Tufwile ukwankulako shani lintu umuntu atukalifya? (b) Shimikeni ifya kumwenako fya mu Baibolo ku kulangilila ukuti nangu fye tuli no mulandu uusuma uwa kukalipilapo kuti twacite fyabula amano.
12 Paulo alemba ukuti ukutemwa “takufiishiwa ku mutima” [“takukuntukilwa bwangu,” Phillips]. (1 Abena Korinti 13:5) Ca cine, nga bantunse bashapwililika tulafulwa lintu umuntu umbi atukalifya. Lelo kuti calubana ukusungilile cikonko nelyo ukutwalilila ukufulwa. (Ilumbo 4:4; Abena Efese 4:26) Nga tatulamine ubukali, nangu fye tuli no mulandu uusuma uwa kukalipilapo, kuti twacite fyabula amano, kabili kuti twaba no mulandu kuli Yehova.—Ukutendeka 34:1-31; 49:5-7; Impendwa 12:3; 20:10-12; Ilumbo 106:32, 33.
13 Bamo balisuminisha ukukanapwililika kwa bambi ukwambukila ukulongana ukwa Bwina Kristu nelyo umulimo wa mwi bala. Kale ubwingi bwa aba balilwilile icitetekelo, napamo ukushipikisha ukubakaanya kuli balupwa, no kubapumya ku bantu babomba nabo incito, ne fya kwesha fimbi. Balishipikishe aya mafya pa mulandu wa kuti bayamwene nge fya kwesha bumpomfu, kabili ca cine co. Lelo cinshi cicitika nga Umwina Kristu munabo alanda nelyo ukucita ifintu fyabula ukutemwa? Bushe te ca kwesha bumpomfu na co? Cine cine, ca kwesha bumpomfu pantu nga twatwalilila ukuba abakalipa, kuti ‘twapeela Kaseebanya apa kwikala.’—Abena Efese 4:27.
14, 15. (a) ‘Ukusungilila icikonko’ calola mwi? (b) Ni shani twingapashanya Yehova mu kuba abeleela?
14 Paulo alishibe bwino lintu atile ukutemwa “takusungilila icikonko.” (1 Abena Korinti 13:5, NW) Apa abomfye shiwi lya mu fipendo, ililangilila ukulemba mwi buuku pa kuti umuntu ekalaba. Bushe cilangisha ukutemwa ukusungila mu mutima cintu umuntu atwebele nelyo ukucita, kwati kuti twafwaya ukuloshako ku ntanshi? Fintu twaba aba nsansa ukuti Yehova te fyo atuceeceeta ukwabula uluse! (Ilumbo 130:3) Nga twalapila, alapasa imembu shesu.—Imilimo 3:19.
15 Kuti twapashanya Yehova muli ici. Tatufwile ukukuntukilwa bwangu nga camoneka kwati umuntu atusaalula. Nga tulakuntukilwa bwangu, kuti tuleiletelela amafya no muntu uwatukalifye ashala. (Lukala Milandu 7:9, 22) Lelo tufwile ukwibukisha ukuti ukutemwa “kutetekela fyonse.” (1 Abena Korinti 13:7) Kwena, tapali uufwaya ukumupita pa mano, lelo na ifwe tatufwile ukucishamo ukutunganya umulandu munyinefwe alandila nelyo ukucita cimo. Kuti cawama ukulatontonkanya ukuti munyinefwe teminine pa kutucitapo cimo.—Abena Kolose 3:13.
Ukutemwa Kulatwaafwa Ukushipikisha
16. Ni mu mibele nshi ukutemwa kwingatwaafwa ukushipikisha?
16 Paulo lyene atweba ukuti “ukutemwa kulatekanya.” (1 Abena Korinti 13:4) Kulatwaafwa ukushipikisha ifya kwesha, napamo na pa nshita fye iyalepa. Ku ca kumwenako, Abena Kristu abengi bekala mu ndupwa ishaakanika mu mipepele. Bamo bashimbe te ku kuitemenwa, lelo balifilwa ukusanga umunabo wa mu cupo uwalinga “muli Shikulu.” (1 Abena Korinti 7:39; 2 Abena Korinti 6:14) Lyene, kwaliba abashomboka na malwele yabipisha. (Abena Galatia 4:13, 14; Abena Filipi 2:25-30) Cine cine, muli cino calo cishapwililika, takwaba uwikala fye ukwabulo kulashipikishapo icili conse.—Mateo 10:22; Yakobo 1:12.
17. Cinshi cikatwaafwa ukushipikisha fyonse?
17 Paulo atukoselesha ukuti ukutemwa “kushipikisha fyonse . . . kucetekela fyonse, kushishimisha fyonse.” (1 Abena Korinti 13:7) Ukutemwa Yehova kukatulenga ukushipikisha imibele iili yonse pa mulandu wa bulungami. (Mateo 16:24; 1 Abena Korinti 10:13) Tatuifwaila fye ukufwila icisumino. Lelo ubuyo bwesu kwikala mu mutende, na ku matwi tondolo. (Abena Roma 12:18; 1 Abena Tesalonika 4:11, 12) Nangu cibe fyo, lintu kwaisa ifya kwesha, tulashipikisha ifi mu nsansa pantu e cilambu ca busambi bwa Bwina Kristu. (Luka 14:28-33) Lintu tuleshipikisha, tuleesha ukukanaba no mutima uwabombomana. Tusubilo kuti nangu ifintu fibipe shani, kasuba kamo fikawama.
18. Ni shani fintu tukabila ukushipikisha na lintu fye tuli mu nshita iyene?
18 Te lintu fye tulecula e lyo tukabila ukushipikisha. Inshita shimo, ukushipikisha kupilibula fye ukutwalilila, ukutwalilila ukucita fimo nampo nga kuli ifya kwesha nelyo iyo. Ukushipikisha kusanshamo no kulakonka imitantikile isuma iya fya ku mupashi. Ku ca kumwenako, bushe mulabombako bwino bwino mu butumikishi ukulingana ne mibele yenu? Bushe mulabelenga Icebo ca kwa Lesa no kwetetulapo no kulanda na Shinwe wa ku muulu mwi pepo? Bushe mulaya ku kulongana lyonse, kabili bushe mulamwenamo mu kukoseleshanya na basumina banenu? Nga mulacite fyo, nampo nga muli mu nshita iyene nelyo iishiyene, ninshi muleshipikisha. Mwinenuka, “pantu ku nshita iiyene tukalobolola, nga tatutompweke.”—Abena Galatia 6:9.
Ukutemwa E “Nshila Iyacilamo”
19. Ni shani fintu ukutemwa kwaba “inshila iyacilamo”?
19 Paulo akomaile pa bucindami bwa kulangisha ukutemwa pa kwita iyi mibele ya bukapepa ati “inshila iyacilamo.” (1 Abena Korinti 12:31) “Yacilamo” shani? Cisuma, Paulo ali nalumbula ifya bupe fya mupashi, ifyo Abena Kristu abengi aba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo bakwete. Bamo balesesema, bambi bapeelwe amaka ya kundapa amalwele, na bengi balipeelwe amaka ya kulandila mu ndimi. Ifya bupe fya maka icine cine! Nalyo line, Paulo aebele abena Korinti ati: “Nga nalandila mu ndimi sha bantu ne sha bamalaika, lelo ukutemwa nshikwete, naba ica safwali icilelila, napamo amalimba ya nyenjele. Kabili nga nakwato kusesema, naishiba ne fya nkama fyonse no kwishiba konse, kabili nga nakwate citetekelo conse ica kuti ningaseseshako impili, lelo ukutemwa nshikwete, nshili cintu.” (1 Abena Korinti 13:1, 2) Cine cine, ne fintu twacita ifingaba ifyacindama kuti fyamoneka nge “milimo yafwa” nga ca kuti iciletulenga ukuficita te kutemwa Lesa na banensu.—AbaHebere 6:1.
20. Mulandu nshi tufwile ukutwalilila ukubombesha nga tulefwaya ukulundulula ukutemwa?
20 Yesu atulanga umulandu na umbi tufwile ukulundulwila iyi mibele ya bulesa iya kutemwa. Atila: “Muli ici e mo bonse bakeshibilo kuti muli basambi bandi, nga mwaba no kutemwana.” (Yohane 13:35) Ishiwi lya kuti “nga” lilangilila ukuti cashalila ku Mwina Kristu umo umo nampo nga akasambilila ukutemwa bambi nelyo iyo. Na kuba, ukwikala fye mu calo cimbi te kuti citulenge ukusambilila ukulanda ululimi lulandwa. Nangu fye kusangwa ku kulongana pa Ng’anda ya Bufumu nelyo ukubishanya na Bena Kristu banensu te kuti ifine fyeka fitusambilishe ukutemwa bambi. Pa kusambilila ulu “lulimi” cikabila ukutwalilila ukubombesha.
21, 22. (a) Tufwile ukwankulako shani nga twafilwa ukulanga ukutemwa mu mbali shimo isho Paulo alondolwele? (b) Ni mu nshila nshi cingasoselwa ukuti “ukutemwa takupwa”?
21 Inshita shimo te kuti mulangishe imbali shimo isha kutemwa isho Paulo alondolwele. Lelo mwifuupulwa. Bombelenipo mu kutekanya. Twalilileni ukufwayafwaya muli Baibolo no kubomfya ifishinte fya iko mu mibombele yenu na bantu. Te kwesha ukulaba ica kumwenako cintu Yehova atwimikila. Paulo akonkomeshe abena Efese ati: “Mubelane icongwe, mube aba mitima ya nkumbu, ababelelano luse, ifyo na Lesa amubelele uluse muli Kristu.”—Abena Efese 4:32.
22 Nga fintu fye mu kuya kwa nshita cibe caanguka ukulanda ululimi lumbi, e fintu mu kuya kwa nshita cikamwangukila ukutemwa bambi. Paulo atukoselesha ukuti “ukutemwa takupwa.” (1 Abena Korinti 13:8) Ukutemwa takwakapwe nge fyapwa ifya bupe fya cipesha amano ifya mupashi. E ico, twalilileni ukusambilila ukulangisha iyi mibele ya bulesa. Nga fintu Paulo akwita, kwaba e “nshila iyacilamo.”
Bushe Kuti Mwalondolola?
◻ Ukutemwa kuti kwatwaafwa shani ukucimfya icilumba?
◻ Ni shani fintu ukutemwa kwingatwaafwa pa kulundulula umutende mu cilonganino?
◻ Ukutemwa kuti kwatwaafwa shani ukushipikisha?
◻ Ni mu nshila nshi ukutemwa kwaba “inshila iyacilamo”?
[Icikope pe bula 19]
Ukutemwa ku katwaafwa ukusuulako ku filubo fya basumina banensu
[Ifikope pe bula 23]
Ukushipikisha cipilibula ukusungilila imibombele yesu iya teokrasi