“Ku Bafuuka Kwaba Amano”

“Cinshi cimbi ico Yehova alefwaya kuli iwe, kano . . . kwenda bufuke bufuke na Lesa obe?”—MIKA 6:8.

1, 2. Ubufuuke cinshi, kabili bwapusana shani ku kuituumika?

UMUTUMWA walumbuka akaana ukucebushisha abantu ku mwine. Umupingushi washipa uwa bena Israele aita uwacepesha mu ng’anda ya kwa wishi. Umuntu wakulisha uwabalile abako atila takwata amaka yonse. Umo umo uwa aba baume alanga ubufuuke.

² Ubufuuke e bupusano bwa kuituumika. Umuntu uwafuuka alishiba umo amaka yakwe no bucindami bwakwe fyapelela kabili taitakisha nelyo ukuibililika. Ukucila ukuituumika, ukuitakisha, nelyo ukufwaya ukulumbuka, uwafuuka lyonse alebukila ulwa kupelebela kwakwe. E co, alacindika no kulangulukilako bambi mu fyo baleumfwa na mu mimwene yabo.

 3. Ni mu nshila nshi kwabela amano “ku bafuuka”?

³ E mulandu wine Baibolo isosela ukuti: “Ku bafuuka kwaba amano.” (Amapinda 11:2, NW) Uwafuuka wa mano pa mulandu wa kuti akonka inshila Lesa asuminisha, kabili alataluka ku kuituumika uko kutwala ku kusaalulwa. (Amapinda 8:13; 1 Petro 5:5) Amano yaba mu bufuuke yashininkishiwa ku mikalile ya babomfi ba kwa Lesa abengi. Natumone ifya kumwenako fitatu ifiloshiweko muli paragrafu wa kwiswila.

Paulo—‘Umubomfi’ Kabili ‘Kangalila’

 4. Mashuko nshi ayaibela Paulo akwete?

⁴ Paulo alishibikwe sana ku Bena Kristu ba mu kubangilila, kabili kuti twaumfwikisha umulandu cabelele fyo. Mu butumikishi bwakwe, aendele intamfu ishitali pali bemba na pa mushili, kabili atendeke ifilonganino ifingi. Kabili, Yehova apeele Paulo ifimonwa ne ca bupe ca kulandila mu ndimi shimbi. (1 Abena Korinti 14:18; 2 Abena Korinti 12:1-5) Na kabili apuutilemo Paulo ukulemba bakalata 14 ababa nomba lubali lwa Amalembo ya Bwina Kristu aya ciGriki. Nga fintu twamona, kuti casoswa ukuti imilimo ya kwa Paulo yacilile iya batumwa bonse.—1 Abena Korinti 15:10.

 5. Paulo alangile shani ukuti taleituumika?

⁵ Apo Paulo e watangilile umulimo wa Bwina Kristu, bamo kuti baenekela ati limbi aleipakisha ukucebushisha abantu ku mwine no kulalanga icintubwingi amaka yakwe. Lelo, te fyo cali, pantu Paulo ali uwafuuka. Aitile “uwacepesha pa batumwa,” ukulundapo no kuti: “[Ndi] uushawamina ukwitwo mutumwa, pa kuti nalamete ulukuta lwa kwa Lesa.” (1 Abena Korinti 15:9) Apo kale alamete Abena Kristu, Paulo tabalile alaba ukuti ni pa cikuuku ca pa fye akwatile bucibusa na Lesa, pali bufi ukubomba imilimo yaibela. (Yohane 6:44; Abena Efese 2:8) E co, Paulo taleumfwa ukuti ifyo alepwishishisha mu nshila ya kusungusha mu butumikishi fyamulengele ukucila bambi.—1 Abena Korinti 9:16.

 6. Paulo alangile shani ubufuuke mu fyo abombele na bena Korinti?

⁶ Ubufuuke bwa kwa Paulo maka maka bwamonekele mu fyo abombele na bena Korinti. Cimoneke fyo bamo pali bene batemenwe abo baletontonkanya ukuti e bakangalila balumbuka, ukusanshako Apolo, Kefa, na Paulo wine. (1 Abena Korinti 1:11-15) Lelo Paulo talelomba abena Korinti ukuti bamutashe nelyo ukubomfya bubi bubi umucinshi balemupeela. Lintu abatandalila, taleya kuli bene “no kupulama kwa cebo nangu ukwa mano.” Lelo, Paulo asosele pa lwa wene ne fibusa fyakwe ukuti: “E fyo mutunge ifwe, ababomfi ba kwa Kristu kabili bakaangalila pa ca nkama ca kwa Lesa.”a—1 Abena Korinti 2:1-5; 4:1.

 7. Paulo alangile shani ubufuuke na lintu alefunda?

⁷ Paulo alangile ubufuuke na lintu alekabila ukupeela ukufunda kwa maka no butungulushi. Apaapaatile Abena Kristu banankwe “ku nkumbu sha kwa Lesa” na “pa mulandu wa kutemwa” te pa mulandu wa maka akwete ngo mutumwa. (Abena Roma 12:1, 2; Filemone 8, 9) Mulandu nshi Paulo acitile ci? Ni pa mulandu wa kuti aleimona ukuba ‘uubombela pamo’ na bamunyina, te ‘cibinda pa citetekelo cabo.’ (2 Abena Korinti 1:24) Ukwabula no kutwishika ubufuuke bwa kwa Paulo e bwamwafwile ukuba uwatemwikwa sana ku filonganino fya Bena Kristu ifya mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo.—Imilimo 20:36-38.

Ukumona Amashuko Yesu Bufuuke Bufuuke

8, 9. (a) Mulandu nshi tushilingile ukuituumikila? (b) Abakwatako imilimo imo kuti balanga shani ubufuuke?

⁸ Paulo aimikile Abena Kristu ba lelo ica kumwenako cisuma. Te mulandu ne milimo twaseekeshiwa, tapali uuli onse pali ifwe uulingile ukumona ukuti alicila bambi. Paulo alembele ukuti: “Ngo muntu aitungo kube cintu, apo tali cintu, aibepo mwine.” (Abena Galatia 6:3) Mulandu nshi? Pantu ‘bonse nababembuka, kabili bapelebela ku bukata bwa kwa Lesa.’ (Abena Roma 3:23; 5:12) Tatulingile ukulaba ukuti ifwe bonse twapyana ulubembu ne mfwa kuli Adamu. Imilimo yaibela tayatufumya mu mibele yesu iyabotelela iya lubembu. (Lukala Milandu 9:2) Nga fintu cali kuli Paulo, ni pa mulandu fye wa cikuuku ca pa fye e co abantunse bakwatila bucibusa na Lesa, pali bufi ukubomba no mulimo wakwe.—Abena Roma 3:12, 24.

⁹ Ukwibukile ci, umuntu uwafuuka alekushiwa ne milimo yakwe kabili taitakisha pa fyo apwishishisha. (1 Abena Korinti 4:7) Lintu alefunda nelyo ukutungulula, acite co ngo uubombela pamo na banankwe te cibinda. Ukwabula no kutwishika, kuti calubana ku muntu uwalamuka mu milimo imo ukufwaya abantu bamutashe nelyo ukubomfya bubi bubi umucinshi abasumina banankwe bamupeela. (Amapinda 25:27; Mateo 6:2-4) Ukutasha kusuma ni kulya ukufuma kuli bambi—kabili kulingile ukwisa ukwabula ukulomba. Nga batutasha, tatulingile ukuitontonkanishisha ukucila ifyo tufwile ukutontonkanya.—Amapinda 27:2; Abena Roma 12:3.

10. Londololeni ifyo bamo abamoneka nga ba pa nshi bengaba “abacindama mu citetekelo” icine cine.

¹⁰ Lintu twaseekeshiwa imilimo imo, ubufuuke bukatwafwa ukutaluka ku kuicindamika sana, ukulenga cilemoneka kwati icilonganino ciletunguluka pa mulandu wa kubombesha kwesu no kulamuka. Ku ca kumwenako, napamo twalikwata ica bupe caibela mu kusambilisha. (Abena Efese 4:11, 12) Lelo, mu bufuuke, tufwile ukwishiba ukuti fimo ifikalamba ifyo abantu basambilila pa cilonganino tafilandwa pa cisebele. Ku ca kumwenako, bushe tamukoseleshiwa lintu mwamona umufyashi ushakwata umwina mwakwe lelo aleesa lyonse ku Ng’anda ya Bufumu na bana bakwe? Nelyo umuntu uwafuupulwa uwisa lyonse mu kulongana te mulandu no kumfwa libili libili ukuti tacindama? Nelyo uwacaice uulelunduluka lwa ku mupashi lyonse te mulandu ne fya kusonga fyabipa ku sukulu na mu fifulo fimbi? (Amalumbo 84:10) Abantu ba musango yu limbi tabaishibikwa. Amesho ya bumpomfu bapitamo ilingi tayeshibikwa na kuli bambi. Lelo, kuti baba “abacindama mu citetekelo” ukupala fye abalumbuka. (Yakobo 2:5) Na kuba, kuli pele pele icikabilwa busumino pa kuti umo asenaminwe kuli Yehova.—Mateo 10:22; 1 Abena Korinti 4:2.

Gideone—“Uwacepesha” mu Ng’anda ya kwa Wishi

11. Ni mu nshila nshi Gideone alangile ubufuuke mu kulanda na malaika wa kwa Lesa?

¹¹ Gideone, umulumendo wa maka uwa mu mukowa wa kwa Manase, aleikala mu nshita lintu mu Israele mwali amafya. Pa myaka 7, abantu ba kwa Lesa bacushiwe ku bena Midiani ba mutitikisha. Lelo, inshita nomba yali naifika iya kwa Yehova ukulubula abantu bakwe. E co, malaika amonekele kuli Gideone no kutila: “Yehova ali na iwe, we mpalume ya bulamba!” Gideone ali uwafuuka, e co tasaminwe pa mulandu wa kuti apokelele ukutasha ashaenekele. Lelo, mu mucinshi aebele malaika ukuti: “Iye, mwe shikulu, nga aba ne fwe Yehova! Nga cinshi ico catuponena conse ici?” Malaika alondolwele bwino ifintu no kweba Gideone ukuti: “[Uli] no kutuula Israele mu minwe ya kwa Midiani.” Gideone ayaswike shani? Mu cifulo ca kufwaisha ukupokelela uyu mulimo nge shuko lya kuilenga alumbuke mu calo, Gideone ayaswike ukuti: “Iye, mwe shikulu, ni ku nshi ningatuulila Israele? Moneni, ulupwa lwandi lwa bubusu muli Manase, na ine ndi wacepesha mu ng’anda ya kwa tata.” Mwandi uyu mulumendo ali uwafuuka!—Abapingushi 6:11-15.

12. Gideone alangile shani ukushilimuka ilyo alebomba umulimo wakwe?

¹² Ilyo ashilatuma Gideone ku bulwi, Yehova alimweseshe. Mu nshila nshi? Gideone aebelwe ukonaula icipailo ca kwa Baali ica kwa wishi no kuputula Ashera uwali lubali kuli cene. Uyu mulimo walekabila ukushipa, lelo Gideone alangile ubufuuke no mucetekanya mu fyo aubombele. Mu cifulo ca kuubombela pa cintubwingi, Gideone aubombele ubushiku ukwabula abantu ukumumona. Na kabili, Gideone alebomba umulimo wakwe mu kushilimuka. Asendele ababomfi 10—napamo pa mulandu wa kuti bamo balelonda e lyo abashala bamwafwe ukonaula icipailo na Ashera.b Nangu cibe fyo, pa mulandu we paalo lya kwa Yehova, Gideone abombele umulimo wakwe, kabili mu kuya kwa nshita abomfiwe kuli Lesa ukulubula Israele ku bena Midiani.—Abapingushi 6:25-27.

Ukulangilila Ubufuuke no Kushilimuka

13, 14. (a) Kuti twalanga shani ubufuuke lintu batweba ukubomba umulimo umo? (b) Ni shani fintu Munyina A. H. Macmillan aimike ica kumwenako cisuma mu kulanga ubufuuke?

¹³ Fingi twingasambilila ku bufuuke bwa kwa Gideone. Ku ca kumwenako, tucita shani lintu batweba ukulabomba umulimo umo? Bushe intanshi tutontonkanya pa fyo tukalumbuka no kucindikwa? Nelyo bushe mu bufuuke tukacilumbula mwi pepo nampo nga kuti twakumanisha ukuubomba? Munyina A. H. Macmillan, uwapwishishe umulimo wa pe sonde mu 1966, aimike ica kumwenako cisuma muli ulu lubali. Presidenti wa kubalilapo uwa Watch Tower Society C. T. Russell, inshita imo aipwishe Munyina Macmillan ifyo aletontonkanya pa wingashala aleangalila umulimo ilyo ashali na kubapo. Mu fyo bakonkenyepo ukulanshanya, Munyina Macmillan taeseshe no kusosa ukuti wene kuti abomba, nangu cingati kali kashita kasuma kuli wene ukucite co. Ku mpela, Munyina Russell aebele Munyina Macmillan ukulangulukapo pa kupokelela ulya mulimo. Pa numa ya myaka Munyina Macmillan alembele ukuti: “Naiminine mulya ninshi nimpapushiwa. Nalitontonkenyepo sana, no kupepa pa nshita yalepa ilyo nshilamweba ukuti kuti natemwa ukucita fyonse ifyo ningacita ku kumwafwa.”

¹⁴ Tapapitile na nshita ntali, Munyina Russell alifwile, no kusha iofeshi lya kwa presidenti wa Watch Tower Society umwabula umuntu. Apo Munyina Macmillan e walebombelamo ilyo Munyina Russell aile pa lwendo lwa kulekelesha ulwa kushimikila, munyina umo amwebele ukuti: “Mac, naukwata sana ishuko lya kupokelela umulimo wa kuba presidenti. Waleba umwiminishi waibela uwa kwa Munyina Russell nga nafumapo, kabili aleeba ifwe bonse ukucita ifyo wasosa. Kwena, alifuminepo kabili tabwelele. Cilemoneka kwati ni we mwaume uli no kukonkanyapo uyu mulimo.” Munyina Macmillan ayaswike ukuti: “Munyina, tatulingile ukumona uyu mulandu muli iyi nshila. Uyu mulimo wa kwa Shikulu kabili icifulo fye wingakwata mu kuteyanya kwa kwa Shikulu cifulo Shikulu amona icalinga ukukupeela; kabili ninshininkisha ukuti te ine ningile ukukwata ici cifulo.” Lyene Munyina Macmillan atashishe munyina umbi ukuti e walingile. Ukupala Gideone, ali uwafuuka—e mimwene tulingile ukukwata.

15. Ni mu nshila nshi shimo umo twingabomfya umucetekanya lintu tuleshimikila kuli bambi?

¹⁵ Na ifwe tulingile ukuba abafuuka mu nshila tubombelamo umulimo wesu. Gideone ali uwashilimuka, kabili aletukuta ukukanakalifya icikalifyekalifye abalemulwisha. Mu nshila imo ine, mu mulimo wesu uwa kushimikila, tulingile ukuba abafuuka kabili abashilimuka mu nshila tulandilamo kuli bambi. Ca cine ukuti twaba mu bulwi bwa ku mupashi ubwa kuwisha “amalinga ayakosa” ne “fya fikansa.” (2 Abena Korinti 10:4, 5) Lelo tatulingile ukulanda kuli bambi mu musaalula nelyo ukubapeela umulandu wa kusosa ifibi pa bukombe bwesu. Lelo, tulingile ukucindika imimwene yabo, ukukomaila pa fyo tulesuminishanya, no kutonta pa fisuma fili mu bukombe bwesu.—Imilimo 22:1-3; 1 Abena Korinti 9:22; Ukusokolola 21:4.

Yesu—Ica Kumwenako Cakulisha mu Bufuuke

16. Yesu alangilile shani ukuti taleituumika?

¹⁶ Ica kumwenako cishaiwamina mu bufuuke caba ca kwa Yesu Kristu.c Te mulandu ne fyo ali uwapalamisha kuli Wishi, Yesu taleshingashinga ukusoso kuti imilandu imo tayali mu maka yakwe. (Yohane 1:14) Ku ca kumwenako, lintu nyina kwa Yakobo na Yohane alombele ukuti abana bakwe abaume babili bakekale umo ku kuso umbi ku kulyo mu bufumu bwa kwa Yesu, Yesu atile: “Ukwikala ku kwa kulyo kwandi na ku kwa kuso te candi ukupeela.” (Mateo 20:20-23) Pa nshita imbi, Yesu ukwabula ukushimunuka atile: “Ine nshingacita kantu neka . . . nshifwaya kufwaya kwandi, lelo ukufwaya kwa wantumine.”—Yohane 5:30; 14:28; Abena Filipi 2:5, 6.

17. Yesu alangilile shani ubufuuke ilyo alebomba na bambi?

¹⁷ Yesu acilile abantunse bashapwililika mu nshila shonse, kabili amaka akwete yacilile aya muntunse uuli onse, aya maka yafumine kuli Wishi, Yehova. Nangu cibe fyo, Yesu abombele na bakonshi bakwe bufuuke bufuuke. Tabatiinishe ku kulangilila ukuti alishiba ifingi. Alebalangulukilako mu cikuuku mu fyo balekabila nga bantunse. (Mateo 15:32; 26:40, 41; Marko 6:31) E co, nangu line Yesu ali uwapwililika, taleenekela abantu ukucita ifyapwililika. Talepinda abasambi bakwe ukucita ificilile amaka yabo, kabili talebika pali bene ukucila ifyo bengasenda. (Yohane 16:12) E calengele abengi ukusanga ukutuusha muli wene!—Mateo 11:29.

Pashanyeni Ica Kumwenako ca kwa Yesu Ica Bufuuke

18, 19. Kuti twapashanya shani ubufuuke bwa kwa Yesu mu (a) fyo tuimona, na (b) mu fyo tubomba na bambi?

¹⁸ Nga ca kuti umuntu uwakulisha uwabalile abako uwa mweo alangile ubufuuke, pali bufi ifwe. Abantunse bashapwililika ilingi balashimunuka ukusumina ukuti tabakwata amaka yonse. Lelo, mu kupashanya Yesu, Abena Kristu balatukuta ukuba abafuuka. Tababa aba filumba ica kuti batana imilimo abafikilepo, nelyo ukuba abaituumika nelyo ukukaana ukupokelela imitubululo ku bakwata amaka ya kutungulula. Mu kulanga ukwikatana, baleka fyonse mu cilonganino ukucitwa “busaka busaka kabili mu kukonkana.”—1 Abena Korinti 14:40.

¹⁹ Ubufuuke bukatulenga no kuba ne congwe mu fyo twenekela kuli bambi no kubalangulukilako mu fyo balekabila. (Abena Filipi 4:5) Pambi kuti twalilamuka muli fimo no kwishibisha ifintu ukucila bambi. Lelo, nga twalifuuka, tatwakenekele lyonse bambi ukucita ifintu nge fyo twingatemwa. Ukwishiba ukuti umuntu umo na umo alikwata umo apelebela, mu bufuuke tatwakulakosha ukupelebela kwa bambi. Petro alembele ukuti: “Pali fyonse mube abacincila mu kutemwana; pa kuti ukutemwa kufimba pa membu ishingi.”—1 Petro 4:8.

20. Cinshi twingacita ku kuleka ukulemenena ku kuituumika?

²⁰ Nga fintu twasambilila, amano cine cine yaba ku bafuuka. Lelo, ni shani nga mwasanga ukuti mwalemenena ku kukanaba abafuuka nelyo ku kuituumika? Mwifuupulwa. Lelo, konkeni ica kumwenako ca kwa Davidi uwapepele ukuti: “Ku fya kutusauka lameni umubomfi wenu; mwileka fibe na bukateka pali ine.” (Amalumbo 19:13) Ukupitila mu kupashanya icitetekelo ca baume nga Paulo, Gideone—na pali bonse—Yesu Kristu, tukamona bucine bwa mashiwi ya kuti: “Ku bafuuka kwaba amano.”—Amapinda 11:2.

[Amafutunoti]

Bushe Muleibukisha?

• Ubufuuke cinshi?

• Kuti twapashanya shani ubufuuke bwa kwa Paulo?

• Finshi twingasambilila pa lwa bufuuke ku ca kumwenako ca kwa Gideone?

• Yesu aimike shani ica kumwenako cakulisha mu bufuuke?

[Icikope pe bula 15]

Ubufuuke bwa kwa Paulo bwamulengele ukuti atemwikwe ku Bena Kristu banankwe

[Icikope pe bula 17]

Gideone abomfeshe ukushilimuka mu kucita ukufwaya kwa kwa Lesa

[Icikope pe bula 18]

Yesu, Umwana wa kwa Lesa, alanga ubufuuke muli fyonse ifyo acita